1, 2. (a) Ntchifukwa wuli tikamba kuti tingavwala umunthu wufya? (b) Kumbi ndi mijalidu niyi ya umunthu wufya yo yikambika pa Ŵakolose 3:10-14?

“UMUNTHU wufya.” Mazu yanga ngasanirikamu kaŵi m’Bayibolu la Chingelezi la New World Translation of the Holy Scriptures. (Ŵaef. 4:24; Ŵakol. 3:10) Mazu yanga, ngang’anamuwa umunthu wo ‘ukulengeka mwakukoliyana ndi khumbu laku Chiuta.’ Tingafiska kuvwala umunthu wufya. Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti Yehova wakulenga ŵanthu mu chikozgu chaki. Mwaviyo, nasi tingaja ndi mijalidu yaki.—Chiy. 1:26, 27; Ŵaef. 5:1.

² Chifukwa chakuti tikutole ubudi kwa apapi ŵidu akwamba, nyengu zinyaki tiŵanaŵana vinthu viheni. Tingatole so mijalidu ya muchigaŵa cho tija. Kweni chifukwa chakuti Yehova ngwalisungu, wangatiwovya kuja ndi mijalidu yo iyu wakhumba. Kuti tifiski kuchita ivi, tikambisanengi mijalidu yinandi yo ntchigaŵa cha umunthu wufya wo Paulo wangukamba. (Ŵerengani Ŵakolose 3:10-14.) Tikambisanengi so mo tingalongore mijalidu iyi mu uteŵeti.

3. Kambani jalidu limoza la umunthu wufya?

³ Paulo wangukonkhosa kuti kuleka kwanjiya ntchigaŵa cha umunthu wufya. Iyu wanguti: “Mulivi Mgiriki pamwenga Myuda, wakudumulika pamwenga wambula kudumulika, mulendu, Msukuti, kapolu pamwenga mwanangwa.” * Ntchifukwa wuli abali ndi azichi mumpingu akhumbika cha kusankhana chifukwa cha kupambana mtundu, charu cho atuliya kweniso kasaniliru ka ndalama? Ntchifukwa chakuti akusambira aku Yesu ‘wosi mbamoza.’—Ŵakol. 3:11; Ŵag. 3:28.

4. (a) Kumbi ateŵeti aku Yehova akhumbika kuchita nawu wuli anyawu? (b) Kumbi ntchinthu wuli chingachitisa kuti Akhristu aleki kukoliyana?

⁴ Ŵanthu wo avwala umunthu wufya atumbika Akhristu anyawu ndi ŵanthu anyaki. Achita ivi mwambula kutoliyaku kanthu za chuma cho ŵenachu pamwenga mtundu wawu. (Ŵar. 2:11) Ivi vingaŵa vakusuzga mu vyaru vinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, ku South Africa Akaboni aku Yehova anandi ŵechekuja mu madera ngo Boma lingugaŵa kuti kujengi ŵanthu afipa pe pamwenga azungu pe. Mwaviyo, mu October 2013, Wupu Wakulongozga unguchiska abali kuti asanuzgi mitima yawu. Yiwu anguŵakambiya ndondomeku yapade yo yingawovya abali a mitundu yakupambanapambana kuti aziŵani umampha. (2 Ŵakor. 6:13) Kumbi anguŵakambiya kuti achitenji?

5, 6. (a) Kumbi ndi ndondomeku niyi yo yinguwovya kuti abali aje akukoliyana ukongwa ku South Africa? (Wonani chithuzi cho che papeji 22.) (b) Kumbi ndondomeku iyi yawovya wuli?

⁵ Angupanga ndondomeku yakuti nyengu zinyaki mipingu yiŵi yakupambana vineneru pamwenga mtundu yikumanengi pamoza pa Chisulu ndi pa Sabata. Abali ndi azichi yaŵa apharazgiyanga pamoza, awungananga pamoza ndipuso adaniyananga kunyumba zawu kuti akachezi. Mipingu yinandi yinguchitaku ndipu ofesi ya nthambi yingulonde malipoti ngo ngakonkhosanga vinthu vamampha vo vinguchitika kweniso vo ŵanthu akubwalu akambanga. Mwakuyeruzgiyapu, mulongozgi munyaki wachisopa wangukamba kuti, “Nde Kaboni cha, kweni ndawona kuti mwa ŵanthu imwi mupharazga mwandondomeku ndipuso musankhana mtundu cha.” Kumbi abali ndi azichi angukwaskika wuli ndi ndondomeku iyi?

⁶ Mzichi munyaki wa Chityosa zina laki Noma wachitanga mantha kudana azungu a mumpingu wa Chingelezi. Kweni wati wayende nawu limoza mu uteŵeti ndi kuchicheza kunyumba kwawu wangukamba kuti, “Nawu mbanthu nge isi ndipu tipambana cha!” Nyengu yati yakwana yakuti mpingu wa Chityosa udani mpingu wa Chingelezi, Noma wangudana abali anyaki a mpingu wa Chingelezi ndi kuŵanozge chakurya. Yumoza mwa abali yaŵa wenga mzungu yo ndi mura mumpingu. Noma wanguti, “Ndingukondwa ukongwa ndati ndawona kuti iyu wanguzomera kuja pakileti.” Chifukwa cha ndondomeku iyi, abali ndi azichi anandi akusaniya mabwezi ngasonu ndipu akhumba kuti aziŵani so ndi abali anandi a mitundu yinyaki.

7. Ntchifukwa wuli tikhumbika kulenge lisungu anyidu nyengu zosi?

⁷ Tilutirizgengi kukumana ndi masuzgu mpaka po charu chaku Satana chimaliyengi. Tikumana ndi masuzgu nge ulova, matenda, kutombozgeka, masoka nga chilengedu, kubika kwa katundu pamwenga masuzgu nganyaki.  Kuti tiwovyanengi pamasuzgu, tikhumbika kuja alisungu. Kuchitiya chitima anyidu kungatiwovya kuti tiŵalengiyengi lisungu. (Ŵaef. 4:32) Mijalidu iyi, yitiwovyengi kuti tiyezgengi Chiuta ndi kupembuzga anyidu.—2 Ŵakor. 1:3, 4.

8. Kumbi ndi vinthu vamampha nivi vo vingachitika asani tilongo lisungu abali ndi azichi wosi mumpingu? Kambani chakuyeruzgiyapu.

⁸ Kumbi tingalongo wuli kuti tiŵanaŵaniya akavu pamwenga ŵanthu wo akutuwa ku charu chinyaki mumpingu widu? Tikhumbika kuja nawu pa ubwezi ndi kuŵawovya kuti aziŵi kuti mbakukhumbika ukongwa mumpingu. (1 Ŵakor. 12:22, 25) Mwakuyeruzgiyapu, Dannykarl wa ku Philippines wakusamukiya ku Japan. Ko wagwiranga ntchitu, achitanga nayu vinthu nge mo achitiyanga ndi ŵanthu akweniko cha. Zuŵa linyaki, wanguluta ku maunganu nga Akaboni aku Yehova. Iyu wanguti, “Wosi wo ŵenga pa unganu uwu ŵenga a ku Japan, kweni angundilonde umampha ukongwa nge kuti andiziŵanga kali.” Lisungu lo abali ndi azichi amulongonga lingumuwovya kuti waluti panthazi. Iyu wakubatizika ndipu sonu ndi mura mumpingu. Ŵara anyaki mumpingu awona kuti Dannykarl ndi muwolu waki Jennifer ndi thumbiku mumpingu wawu. Ŵara yaŵa anguti, “Pakuŵa apayiniya, yiwu ŵe ndi vinthu vinandi cha ndipu ntchakuwoniyapu chamampha pa nkhani ya kupenja dankha Ufumu.”—Luka 12:31.

9, 10. Kambani vinthu vamampha vo vichitika asani tichitiya ŵanthu lisungu mu upharazgi.

⁹ Asani tipharazga, tija ndi mwaŵi wakuchitiya ‘vamampha ŵanthu wosi.’ (Ŵag. 6:10) Chifukwa chakuchitiya lisungu ŵanthu akutuliya ku charu chinyaki, Akaboni anandi asambira chineneru chawu. (1 Ŵakor. 9:23) Yiwu atumbikika ukongwa chifukwa chakuchita viyo. Mwakuyeruzgiyapu, mpayiniya munyaki wa ku Australia zina laki Tiffany, wangusambira Chiswahili kuti wawovyi mpingu wachiswahili mutawuni ya Brisbane. Chinanga kuti Tiffany wangusuzgika kusambira Chiswahili kweni wangutumbikika ukongwa. Iyu wanguti: “Asani mukhumba kuti mukondwengi ndi uteŵeti, mbwenu musamiyi mumpingu wa chineneru chinyaki. Vija nge kuti waluta kunyaki kweni we mutawuni yaku yeniyo. Utijiwone wija ubali widu wapacharu chosi.”

¹⁰ Ŵanaŵaniyani so vo linguchita banja linyaki la ku Japan. Mwana wawu munthukazi Sakiko wangukamba kuti: “Mu vyaka va m’ma 1990, kanandi takumananga ndi ŵanthu a ku Brazil asani te mu upharazgi. Asani taŵaŵerenge Malemba nge Chivumbuzi 21:3, 4 ndi Sumu 37:10, 11, 29, m’Bayibolu  lawu la Chiphwitikizi avwisiyanga ndipu nyengu zinyaki aliyanga. Kweni lisungu lawu lingumaliya penapa cha. Sakiko wanguti, “Tati tawona kuti ŵenga ndi nja yauzimu, banja lidu lingwamba kusambira Chiphwitikizi.” Pavuli paki, banja ili linguwovya kuyambisa mpingu wa Chiphwitikizi. Kwa vyaka vinandi, yiwu awovya ŵanthu anandi akutuliya muvyaru vinyaki kuti ateŵetiyengi Yehova. Sakiko wangukamba so kuti, “Kusambira Chiphwitikizi kwenga kwakusuzga ukongwa kweni vitumbiku vo tasaniya viluska vo tinguchita. Titimuwonga ukongwa Yehova.”—Ŵerengani Machitidu 10:34, 35.

11, 12. (a) Ntchifukwa wuli tikhumbika kuja ndi chilatu chamampha chakuvwaliya umunthu wufya? (b) Kumbi ndi vinthu wuli vo vingatiwovya kuti tilutirizgi kuja akujiyuyuwa?

¹¹ Tikhumbika kuvwala umunthu wufya kuti ŵanthu atirumbi cha, kweni kuti Yehova watumbikiki. Titenere kukumbuka kuti angelu wo ŵenga akufikapu nawu angubuda chifukwa chakujikuzga. (Yeruzgiyani ndi Ezekiele 28:17.) Asani angelu ndiwu angujikuzga, kwe wuli isi ŵanthu ambula kufikapu! Kweni tingaja akujiyuyuwa. Kumbi ndi vinthu wuli vingatiwovya kuti tijiyuyuwengi?

¹² Kuti tilutirizgi kuja akujiyuyuwa tikhumbika kulunguruka pa vo tiŵerenga m’Mazu ngaku Chiuta. (Mar. 17:18-20) Tikhumbika kuŵanaŵaniyapu vo Yesu wasambizanga kweniso mo walongoliyanga jalidu lakujiyuyuwa. (Mat. 20:28) Yesu wenga wakujiyuyuwa ukongwa mwakuti wangusambisa malundi nga akusambira ŵaki. (Yoh. 13:12-17) Tikhumbika so kuromba kuti Yehova watipasi mzimu waki wakupaturika kuti utiwovyi kumalana ndi maŵanaŵanu ngakujiwona kuti te apachanya kuluska anyidu.—Ŵag. 6:3, 4; Ŵaf. 2:3.

13. Kumbi titumbikika wuli asani te akujiyuyuwa?

¹³ Ŵerengani Nthanthi 22:4. Yehova wakhumba kuti tijengi akujiyuyuwa ndipu wo achita viyo, atumbikika ukongwa. Asani te akujiyuyuwa tijengi mwachimangu kweniso akukoliyana mumpingu. Viwovyengi so kuti Chiuta watilongo wezi waki ukulu. Wakutumika Petro wangukamba kuti: “Muchitiyanengi vinthu mwakujiyuyuwa, chifukwa Chiuta wasuska akujikuzga, kweni wapereka wezi ukulu ku ŵanthu akujiyuyuwa.”—1 Pet. 5:5.

14. Kumbi ndiyani yo ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani ya kuzika ndi kuzizipizga?

¹⁴ Mazuŵa nganu, ŵanthu akuzika ndi akuzizipizga atiŵawona kuti mbambula nthazi. Kweni ivi vaboza. Mijalidu iyi, yituliya ku Munthu wanthazi ukongwa mu chilengedu chosi. Yehova Chiuta ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani yakuzika ndi kuzizipizga. (2 Pet. 3:9) Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani mo wamukiyanga Abrahamu ndi Lote kuziya mwa mungelu. (Chiy. 18:22-33; 19:18-21) Yehova wanguzizipizga so ndi Ayisraele wo alekanga kumuvwiya kwa vyaka vakujumpha 1,500.—Ezek. 33:11.

15. Kumbi Yesu wangulongo chakuwoniyapu wuli pa nkhani ya kuzika ndi kuzizipizga?

¹⁵ Yesu wenga “wakuzika.” (Mat. 11:29) Iyu wangulongo kuti wenga wakuzika pa nyengu yo akusambira ŵaki anangisanga. Pa nyengu yo Yesu wachitanga uteŵeti waki panu pasi, kanandi ŵanthu amususkanga. Kweni iyu wenga wakuzika ndipu wanguzizipizga mpaka po wangufwiya. Po wavwanga urwirwi pa chimiti chakutombozgekiyapu, Yesu wanguromba kwa Awisi kuti aŵagowoke wo angumubaya. Iyu wangukamba kuti chifukwa “aziŵa cha vo achita.” (Luka 23:34) Yesu wenga wakuzika ndi pa masuzgu viyo!—Ŵerengani 1 Petro 2:21-23.

16. Kumbi tingalongo wuli kuti te akuzika kweniso akuzizipizga?

 ¹⁶ Kumbi tingalongo wuli kuti te akuzika kweniso akuzizipizga? Paulo wangukamba nthowa yimoza yo tingalongole mijalidu iyi. Iyu wanguti: “Lutirizgani kuzizipizgiyana kweniso kugowokiyana ndi mtima wosi chinanga munyaki wangaŵa ndi chifukwa chakudandawuliya vakukwaskana ndi munyaki. Nge mo Yehova wakukugowokiyani ndi mtima wosi, namwi so muchitengi viyo.” (Ŵakol. 3:13) Tikhumbika nadi kuja akuzika kweniso akuzizipizga kuti tivwiyi dangu ili. Asani tigowoke anyidu, tija akukoliyana mumpingu.

17. Ntchifukwa wuli kuzika ndi kuzizipizga nkhwakukhumbika?

¹⁷ Mkhristu wakhumbika kuchita kusankha cha kuti wavwali mijalidu iyi. Mijalidu iyi njakukhumbika ukongwa asani tikhumba kuti tizitaskiki. (Mat. 5:5; Yak. 1:21) Asani te akuzika kweniso akuzizipizga, titumbika Yehova ndipuso titovya anyidu kuti nawu achitengi viyo.—Ŵag. 6:1; 2 Tim. 2:24, 25.

18. Kumbi pe kukoliyana wuli pakati pa chanju ndi kuleka kwanjiya?

¹⁸ Mijalidu yosi yo takambisana mu nkhani iyi, yikoliyana ndi chanju. Mwakuyeruzgiyapu, Yakobe wanguchenya abali chifukwa cha kuchita vinthu mwakwanjiya ŵanthu a chuma. Iyu wangukamba kuti kuchita viyo, nkhuswa dangu laku Chiuta lakuti: “Uyanjengi munyaku nge mo utijiyanjiya wamweni.” Iyu wangukamba so kuti: “Asani mulutirizga kwanjiya, ndikuti muchita ubudi.” (Yak. 2:8, 9) Kweni chanju chitiwovyengi kuti tileki kwanjiya munthu chifukwa cha masambiru, mtundu waki pamwenga chuma cho wenachu. Tikhumbika kujiyuyuwa kuti ŵanthu atiwoni ŵaka cha. M’malu mwaki tikhumbika kujiyuyuwa kutuliya pasi pa mtima.

19. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuvwala chanju?

¹⁹ Chanju “chizizipizga ndipuso ntchalisungu” kweniso “chitijikuzga cha.” (1 Ŵakor. 13:4) Tikhumbika kuja akuzika, alisungu kweniso akujiyuyuwa kuti tilutirizgi kupharazgiya ŵanthu uthenga wa Ufumu. (Mat. 28:19) Mijalidu iyi yititiwovya kuti tikoliyanengi ndi abali wosi mumpingu. Kumbi titumbikika wuli asani titanjana? Asani titanjana, mipingu yija yakukoliyana, Yehova watumbikika kweniso vitovya kuti wo atitiwona asambiri uneneska. Ndichu chifukwa chaki Bayibolu limalizga ndi mazu ngakuti: “Kusazgiyapu pa vosi ivi, vwalani chanju pakuti ndichu chitovya kuti ŵanthu akoliyanengi ukongwa.”—Ŵakol. 3:14.

20. (a) Kumbi tikhumbika kujifumba mafumbu nanga, ndipu ntchifukwa wuli? (b) Kumbi kunthazi tilindizganji?

²⁰ Weyosi wakhumbika kujifumba kuti, ‘Kumbi ndi vinthu wuli vinyaki vo ndingachita kuti ndizuwi ndi kuleke limu umunthu wakali?’ Tikhumbika kuromba kuti Chiuta watiwovyi. Titenere so kuyesesa kuti timalani ndi jalidu lelosi liheni lo lingatitondekesa kuzihara Ufumu waku Chiuta. (Ŵag. 5:19-21) Tikhumbika so kujifumba kuti, ‘kumbi ndilutirizga kuja mufya mu nthazi yo yitendesa maŵanaŵanu ngangu?’ (Ŵaef. 4:23, 24) Chifukwa te ambula kufikapu, tikhumbika kuyesesa kuvwala umunthu wufya ndipu pa tavwala tingawuzuwanga cha. Kuvwala umunthu wufya kumalengi cha mpaka po tazamujaliya akufikapu. Umoyu wazamuja wakukondwesa ukongwa asani weyosi wazivwala umunthu wufya mwakufikapu!