1-3. Kumbi mchimi wa ku Yuda, yo zina laki liziŵika cha wangutondeka kuchitanji, nanga ntchinthu wuli chingumuchitikiya? (Wonani chithuzi cho che pachanya.)

NYENGU yinyaki mu ulamuliru wa Fumu Yeroboamu, Yehova wangutuma mchimi wachinyamata kutuliya ku Yuda kuti wakakambi uthenga wacheruzgu ku fumu ya Yisraele yeniyi yo yingugaruka. Mchimi wakujiyuyuwa mwenuyu, wanguchikamba nadi uthenga wo ndipu Yehova wangumuvikiriya kwaku Yeroboamu yo wangukwiya ukongwa.—1 Ŵakar. 13:1-10.

² Mchimi yo wachiwere kwawu, mwamabuchibuchi wangukumana ndi munthu wakukota yo wangutuwa kufupi ndi Betele. Munthu wakukota yo wangupusika kuti wenga mchimi waku Yehova. Iyu wangupusisa mchimi wachinyamata vo vinguchitisa kuti waleki kuvwiya ulongozgi waku Yehova wakuti ‘wangaryanga cha chiŵandi pamwenga kumwa maji mu Yisraele’ kweniso kuti ‘wangaweriyanga nthowa yo wangutuliya cha.’ Venivi vingumukondwesa cha Yehova. We munthowa, mchimi waku Yehova, wangukumana ndi nkharamu ndipu yingumubaya.—1 Ŵakar. 13:11-24.

³ Ntchifukwa wuli mchimi yo pakwamba wenga wakujiyuyuwa, wanguchita vinthu mwakujikuzga chifukwa chakuvwiya vinthu vaboza  vo munthu wakukota wangukamba? Bayibolu likamba cha. Panyaki wanguchita ivi chifukwa chakuti wanguluwiya limu kuti wakhumbikanga ‘kwenda mwakujiyuyuwa ndi Chiuta.’ (Ŵerengani Mika 6:8.) M’Bayibolu, kwenda ndi Yehova kung’anamuwa kumugomeza, kovya ulamuliru waki ndipuso kulondo ulongozgi waki. Munthu wakujiyuyuwa, waziŵa kuti wangakambisana ndi Awisi anthazizosi wo mbachanju ndipu watenere kuchita viyo nyengu zosi. Mchimi uyu, wakhumbikanga kufumba Yehova kuti wamukonkhose umampha ulongozgi wo wangumupasa kweni Malemba ngakamba cha kuti ndivu wanguchita. Nasiso nyengu zinyaki, tingakhumbika kusankha vo tingachita pa nkhani zikuluzikulu ndipu tingaziŵa umampha cha vo titenere kuchita. Asani te akujiyuyuwa, tipemphengi ulongozgi kwaku Yehova wo ungatiwovya kuti tingachitanga cha maubudi ngakulungakulu.

4. Kumbi tisambirengenji munkhani iyi?

⁴ Munkhani yaluta, tikusambira chifukwa cho Akhristu mazuŵa nganu akhumbikiya kuja akujiyuyuwa ndipuso vo munthu wakujiyuyuwa wachita. Kumbi ndi vinthu nivi vo vingatiyesa kuti tileki kuja akujiyuyuwa? Kumbi tingachita wuli kuti tije ndi jalidu lenili chinanga mphanyengu yo takumana ndi vinthu vo vingachitisa kuti kuje kwakusuzga kujiyuyuwa? Kuti timuki mafumbu ngenanga, tikambisanengi vinthu vitatu vo vichitika kanandi ndipu vingachitisa kuti tileki kujiyuyuwa. Tiwonengi so mo tingachitiya vinthu mwazeru pa chakuchitika chechosi.—Nthanthi 11:2.

5, 6. Kumbi Barzilai wangulongo wuli kuti wenga wakujiyuyuwa?

⁵ Tingalongo kuti ndisi akujiyuyuwa pamwenga cha asani vinthu vasintha pa umoyu widu pamwenga tapasika uteŵeti unyaki. Davidi wati wapempha Barzilai yo wenga ndi vyaka 80 kuti wakajengi munyumba yachifumu, Barzilai wanguwona kuti wangutumbikika ukongwa. Asani wanguzomera vo Davidi wangumukambiya, watingi walutirizengi kuchitiya limoza vinthu ndi fumu. Kweni Barzilai wangukana. Chifukwa wuli? Iyu wenga wakukota ndipu wangukambiya Davidi kuti wakhumbanga cha kuchimusuzga. Mwaviyo, Barzilai wangukambiya Davidi kuti Chimhama, yo panyaki wenga yumoza mwa ŵana waki anthurumi ndiyu waluti.—2 Sam. 19:31-37.

⁶ Kujiyuyuwa kunguwovya Barzilai kusankha vinthu mwazeru. Kumbi iyu wangukana kuluta chifukwa wangujiwona kuti wenga wambula kwenere kuchipasika udindu pamwenga wakhumbanga kuti wajengi ŵaka? Awa! Iyu wanguziŵa kuti penga vinthu vinyaki vo watingi wafiskengi cha kweniso wanguzomereza kuti vinthu vingusintha pa umoyu waki. Barzilai wakhumbanga cha kuzomera udindu unyaki wo waziŵiyanga limu kuti wangawufiska cha. (Ŵerengani Ŵagalatia 6:4, 5.) Kukhumba udindu, kutchuka ndipuso kuziŵika vingachitisa kuti tiyambi kujikuzga, kuchita vinthu mwamaphara ndipu pakumaliya tingaguŵa. (Ŵag. 5:26) Kujiyuyuwa kutovya kuti malusu ngidu ndi vo titesesa kuchita, vikankhuskengi Chiuta kweniso tichitengi vinthu vamampha vo vingawovya anyaki.—1 Ŵakor. 10:31.

7, 8. Kumbi kujiyuyuwa kungatiwovya wuli kuti tileki kujithemba?

⁷ Kanandi asani munthu wapasika udindu ukulu waja ndi vakuchita vinandi ndipu pa nyengu yeniyi wangayeseka kuti waleki kuja wakujiyuyuwa. Nehemiya wati wavwa masuzgu ngo ŵanthu akumananga nangu ku Yerusalemu, wanguromba kwaku Yehova kutuliya pasi pa mtima. (Neh. 1:4, 11) Yehova wanguwovya Ayisraele pa nyengu yo Fumu Arataserese yingusankha Nehemiya kuja nduna ya chigaŵa. Iyu wagomezanga zeru zaki cha pamwenga malusu ngaki chinanga kuti wenga ndi udindu ukulu, chuma kweniso mazaza. Nehemiya wangulutiriza  kwenda ndi Chiuta. Iyu wapenjanga ulongozgi waku Yehova mumarangu ngaki. (Neh. 8:1, 8, 9) Nehemiya waŵalamuliyanga mwankhaza cha ŵanthu kweni waŵawovyanga mwakugwirisiya ntchitu vinthu vo wenga navu.—Neh. 5:14-19.

⁸ Vo Nehemiya wanguchita, vilongo mo kujiyuyuwa kungatiwovye kuti tileki kujithemba asani uteŵeti widu wasintha pamwenga atipasa so udindu unyaki. Mura wangayamba kuphwere nkhani za pa mpingu kwambula kuromba dankha kwaku Yehova chifukwa chakuŵanaŵana kuti waziŵa vinandi. Anyaki angayamba dankha kusankha vo akhumba kuchita pavuli paki ndipu aromba kuti Yehova waŵawovyi pa vo asankha. Kumbi kuchita viyo nkhujiyuyuwa? Munthu wakujiyuyuwa nyengu zosi waziŵa kuti walongozgeka ndi Chiuta ndipuso waziŵa vo watenere kuchita mugulu laku Chiuta. Kaya te ndi malusu wuli, titenere kuphwere kuti tileki kujithemba, ukongwa asani takumana ndi nkhani pamwenga suzgu yo tikumalanapu nayu kali. (Ŵerengani Nthanthi 3:5, 6.) Nge ateŵeti aku Chiuta, tikhumbika kufiska udindu wo te nawu mu banja pamwenga mumpingu m’malu mwakukhumba kuja ndi udindu unyaki.—1 Tim. 3:15.

9, 10. Kumbi kujiyuyuwa kungatiwovya wuli kuti tikunthiyepu asani ŵanthu atitinyoza kwambula chifukwa?

⁹ Kungaŵa kwakusuzga kujiyuyuwa asani ŵanthu atitinyoza kwambula chifukwa. Mwakuyeruzgiyapu, Hana wajaliyanga kuliya chifukwa Penina wamunyozanga nyengu zosi. Chinanga kuti wabalanga cha, murumu waki wamuyanjanga. Nyengu yinyaki Hana wachiromba, Wasembi Mura Eli wangukamba mwambula kuziŵa kuti waloŵe. Aŵanaŵaniyani mo iyu wanguvwiya. Chinanga kuti Hana wangukumana ndi vinthu venivi, chifukwa chakuti wenga wakujiyuyuwa, wangujiko ndipuso wangumuka Eli mwaulemu. Rombu laki lakutuliya pasi pa mtima likulembeka m’Bayibolu. Murombu lenili, wakulongo kuti wenga ndi chivwanu, wathamikanga Chiuta ndipuso wamuwonganga.—1 Sam. 1:5-7, 12-16; 2:1-10.

¹⁰ Kujiyuyuwa kungatiwovya “kuthereska chiheni  mwakuchita chamampha.” (Ŵar. 12:21) Mucharu chiheni chaku Satana ichi, kanandi tikumana ndi vinthu vambula urunji ndipu tikhumbika cha kukwiya chifukwa cha vinthu vo ŵanthu aheni achita. (Sumu 37:1) Asani Mkhristu munyidu ndiyu watichitiya vinthu viheni, vija vakupweteka ukongwa. Asani venivi vachitika, munthu wakujiyuyuwa walondo vo Yesu wachitanga. Bayibolu likamba kuti: “Pa nyengu yo wanyozekanga waweziyanga cha . . . , kweni wangujipereka kwaku Mweniyo wayeruzga mwaurunji.” (1 Pet. 2:23) Yesu waziŵanga kuti kuweze nkhwaku Yehova. (Ŵar. 12:19) Akhristu nawu achiskika kuti ajengi akujiyuyuwa ndipuso kuti ‘angaweziyanga chiheni pa chiheni’ cha.—1 Pet. 3:8, 9.

11, 12. (a) Kumbi kujiyuyuwa kungatiwovya wuli kuti tileki kujikuzga asani ŵanthu atitilumba ukongwa? (b) Kumbi tingalongo wuli kuti ndisi akujiyuyuwa pa nkhani ya kavwalidu, kujitowesa kweniso mijalidu yidu?

¹¹ Munthu wangayeseka kuti waleki kuja wakujiyuyuwa asani ŵanthu atimulumba ukongwa. Ŵanaŵaniyani vo Estere wanguchita pa vinthu vinyaki vakukondwesa vo vinguchitika. Iyu wenga wakutowa ndipu angumupasa vinthu vakudula kuti wajitowese kwa chaka champhumphu. Estere wajanga limoza ndi asungwana anandi wo angutuwa muvigaŵa va Ufumu wa Perese, wo fumu yakhumbikanga kusankhapu. Iyu wanguchita vinthu mwakupupuluma cha. Chinanga kuti pavuli paki fumu yingumusankha kuja fumukazi, wangunyada cha pamwenga kujikuzga.—Est. 2:9, 12, 15, 17.

¹² Kujiyuyuwa kutitiwovya kuti nyengu zosi tivwalengi ndi kujitowesa mwakwenere ndipuso tijengi ndi mijalidu yamampha. Tikhumbika kuziŵa kuti ŵanthu angakopeka nasi cha asani titijikuzga ndipuso titijiyanja kweni asani te ndi “mzimu wakufwasa ndi wakuzika.” (Ŵerengani 1 Petro 3:3, 4; Yer. 9:23, 24) Maŵanaŵanu ngakujikuzga ngangawoneke mu vakuchita vidu. Mwakuyeruzgiyapu, tingachita vinthu vo vingachitisa kuti anyidu awonengi nge kuti ndisi apachanya chifukwa cha uteŵeti wo tichita, vinthu vo tiziŵa pamwenga ŵanthu a maudindu wo tiziŵana nawu. Yesu wangulongo chakuwoniyapu chamampha. Vinthu vo wakambanga wavitonga m’Malemba Ngachiheberi. Iyu wachitanga venivi kuti ŵanthu wo amuvwisiyanga aziŵi kuti vo wakambanga, vatuwanga kwaku Yehova ndipu wavikambanga mwazeru zaki cha.—Yoh. 8:28.

13, 14. Kumbi kujiyuyuwa kungatiwovya wuli kusankha umampha vinthu?

¹³ Tingayeseka so pa nkhani yakujiyuyuwa asani tikhumba kusankha vinthu pamwenga asani anyidu atitikambiya vo tingachita. Pa nyengu yo Paulo wenga ku Kaisarea, mchimi Agabu wangumukambiya kuti asani wangaluta ku Yerusalemu wamumangika ndipuso panyaki wamubayika. Abali nawuso angumupempha kuti waleki kuluta. Chinanga kuti venga viyo, Paulo wangufwa mphwayi cha. Iyu wangujithemba cha pamwenga kuchita mantha. Paulo wangugomeza Yehova ndi mtima wosi ndipu wenga wakunozgeka kuchiteŵete kwekosi ko Yehova watingi wamuzomerezengi. Abali ŵati ŵavwa venivi, angujiyuyuwa ndipu anguzomereza kuti Paulo waluti ku Yerusalemu.—Mac. 21:10-14.

¹⁴ Kujiyuyuwa kungatiwovya kusankha vinthu umampha pa nyengu yo tiziŵa cha mo vinthu viŵiyengi pa umoyu widu pamwenga pa nyengu yo tilivi nthazi zakusinthiya vinthu. Mwakuyeruzgiyapu, asani tichita uteŵeti wa nyengu zosi, ntchinthu wuli chingachitika asani tingayamba kutama? Nanga asani apapi ŵidu akukota akhumbika kuŵawovya? Kumbi ndiyani wazakutiwovya asani takota? Chinanga tingaromba wuli pamwenga kufufuza, tingasaniya cha kwamuka chayiku kwa mafumbu ngenanga. (Wak. 8:16, 17) Kugomeza Yehova kutiwovyengi kuti tiziŵengi ndipuso tizomerezengi kuti pe vinthu vinyaki vo tingafiska cha. Asani tafufuza,  tafumba anyidu kweniso taromba kuti Chiuta watilongozgi, tikhumbika kuchitapu kanthu mwakukoliyana ndi mo mzimu waki utilongozgiyengi. (Ŵerengani Wakutaula 11:4-6.) Venivi vichitisengi kuti Yehova watumbiki vo tasankha pamwenga watiwovyi kuti tisinthi vo takhumbanga kuchita.—Nthanthi 16:3, 9.

15. Kumbi kuŵanaŵaniya zaku Yehova kutitiwovya wuli kuti tijengi akujiyuyuwa?

¹⁵ Chifukwa chakuti kujiyuyuwa kungatiwovya pa vinthu vinandi, kumbi tingachita wuli kuti tijiyuyuwengi ukongwa? Tiyeni tikambisani vinthu vinayi vo tingachita. Chakwamba, tingaja akujiyuyuwa ukongwa ndipuso tingatumbika Yehova asani tiŵanaŵaniya udindu ukulu ukongwa wo we nawu ndi mijalidu yaki. (Yes. 8:13) Tikumbukengi kuti titenda ndi mungelu cha pamwenga munthu kweni titenda ndi Chiuta Wanthazizosi. Kuziŵa venivi, kutiwovyengi kuti ‘tijiyuyuwengi pasi pa janja lanthazi laku Chiuta.’—1 Pet. 5:6.

16. Kumbi kuŵanaŵaniya chanju chaku Chiuta kungatiwovya wuli kuja akujiyuyuwa?

¹⁶ Chachiŵi, kuŵanaŵaniya chanju chaku Yehova kutiwovyengi kuja akujiyuyuwa. Wakutumika Paulo wangulemba kuti viŵalu vo viwoneka nge kuti vambula kukhumbika ukongwa, ndivu Yehova wativipasa “ulemu ukulu.” (1 Ŵakor. 12:23, 24) Mwakuyanana ŵaka, Yehova watitiyanja chinanga kuti titondeka kuchita vinthu vinyaki. Iyu watitiyeruzgiya ndi anyidu cha ndipu watitiyanja mbwenu chinanga kuti tinangisa. Mwaviyo, tikhumbika kuziŵa kuti ndisi akuvikilirika pa uteŵeti wewosi wo tingachita.

17. Kumbi kuwona vamampha mwa anyidu kungatiwovya wuli?

¹⁷ Chachitatu, asani tiziŵa vo titenere kuchita mugulu laku Yehova, tiwonengi vamampha mwa anyidu nge mo Chiuta wachitiya. M’malu mwakukhumba kuti tiziŵiki pamwenga kukambiya anyidu vakuchita nyengu zosi, tikhumbika kupempha ulongozgi kwa anyidu mwakujiyuyuwa ndipuso kuzomereza masachizgu ngawu. (Nthanthi 13:10) Titenere kukondwa limoza ndi Akhristu anyidu wo alonde maudindu. Asani tiwona mo Yehova watumbikiya “abali wosi pacharu chapasi,” timutumbikengi.—1 Pet. 5:9.

18. Kumbi tingayisambiza wuli njuŵi yidu kuti tije ndi mijalidu yo Chiuta we nayu?

¹⁸ Chachinayi, asani tigwirisiyengi ntchitu fundu za m’Bayibolu pakusambiza njuŵi yidu, tivwalengi mwaulemu kweniso tijengi ndi mijalidu yamampha. Asani tisambirengi kuwona vinthu nge mo Yehova wativiwone, tisankhengi vinthu mwazeru. Kusambira Bayibolu nyengu zosi, kuromba kweniso kugwirisiya ntchitu vo tisambira, kungawovya kuti njuŵi yidu yigwirengi ntchitu umampha. (1 Tim. 1:5) Tisambizika kuti tiwonengi anyidu kuti mbakukhumbika. Asani tiyesesengi kuchitapu kanthu, Yehova walayizga kuti ‘wamalizengi kutisambiza’ ndipu watiwovyengi kuja ndi jalidu la kujiyuyuwa ndipuso mijalidu yaki yinyaki.—1 Pet. 5:10.

19. Ntchinthu wuli chingatiwovya kuti tilutirizi kuja akujiyuyuwa mpaka muyaya?

¹⁹ Mchimi wa ku Yuda wangunanga ubwezi waki ndi Chiuta ndipu pavuli paki wangufwa chifukwa chakuti wangujikuzga chinanga kuti kenga kamoza pe. Chinanga kuti venga viyo, tingaja akujiyuyuwa pa nyengu yo titeseka. Vo ateŵeti aku Yehova akugomezeka a mu nyengu yakali anguchita ndipuso a mazuŵa nganu, vilongo kuti tingaja akujiyuyuwa. Asani tilutirizengi kwenda ndi Yehova, tijengi akujiyuyuwa ukongwa. (Nthanthi 8:13) Kaya tichita uteŵeti wuli sonu, kwenda ndi Yehova ntchinthu chamampha ukongwa ndipuso ndi mwaŵi wapade. Mwaviyo, titenere kuwonga mwaŵi wenuwu ndipu tilutirizi kuchita vosi vo tingafiska kuti tiyendengi mwakujiyuyuwa ndi Yehova mpaka muyaya.