1. Kumbi Mazu ngaku Chiuta ngatitisambizanji?

CHIFUKWA chakuti Yehova ndiyu Msambizi widu Mura, tingamalana ndi suzgu lelosi lo tingakumana nalu. (Yesa. 30:20, 21) Mazu ngaki ngatitisambiza chechosi cho tikhumbika kuti ‘tije akwenere’ ndipuso ‘akunozgeka kugwira ntchitu yeyosi yamampha.’ (2 Timo. 3:17) Asani tigwiriskiya ntchitu vo Bayibolu lisambiza, tija azeru ukongwa kuluska wo akamba kuti tiyendiyengi “zeru za charu.”—1 Akori. 3:19; Sumu 119:97-100.

2. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

² Nge mo tiwoniyengi, kanandi tikopeka ndi zeru za charu chifukwa ndivu liŵavu lidu likhumba. Mwaviyo, vingaŵa vakusuzga kuti tileki kuŵanaŵana ndi kuchita nge mo ŵanthu achitiya mucharu ichi. Ndichu chifukwa chaki Bayibolu likamba kuti: “Phweriyani kuti munthu weyosi waleki kukukoni ukapolu mwakugwiriskiya ntchitu zeru za ŵanthu kweniso uryarya waŵakaŵaka mwakukoliyana ndi mudawuku wa ŵanthu.” (Ako. 2:8) Mu nkhani iyi, tisambirengi mo vingwambiya kuti ŵanthu ayambi kugomezga maboza ngaŵi ngaku Satana. Pa chigaŵa chechosi, tiwonengi chifukwa cho Bayibolu likambiya kuti zeru za charu ichi zakupusa. Tiwonengi so mo lilongore kuti vo likamba vapachanya ukongwa kuphara vosi vo ŵanthu angakamba.

3-4. Kumbi vinthu vingusintha wuli ku United States pa nkhani ya mo ŵanthu awoniyanga kugonana kukwambiriya kwa vyaka va mu ma 1900?

³ Kukwambiriya kwa vyaka va mu ma 1900, ŵanthu ku United States angusintha ukongwa mo awoniyanga nkhani yakugonana. Pakwamba, ŵanthu anandi agomezganga kuti ŵanthu akutorana pe ndiwu akhumbika kugonana ndipu kukamba nkhani yakugonana pa gulu wenga mwikhu. Kweni mazuŵa nganu ŵanthu anandi awona kuti palivi uheni wewosi kugonana ndi munthu yo ukutorana nayu cha.

⁴ Kwambiya mu 1920 mpaka 1929, vinthu vingusintha ukongwa  pa nkhani ya kavwaliru ndi mijalidu. Munthukazi munyaki wati wachita kafukufuku wangukamba kuti mafilimu, madirama, sumu, mabuku kweniso akusaska malonda angwamba kulongo ukongwa vakugonana. Pa nyengu iyi, mo ŵanthu aviniyanga kweniso mo avwaliyanga vachitiskanga kuti ŵanthu aŵanaŵanengi vakugonana. Bayibolu lingukambiya limu kuti mu mazuŵa ngakumaliya ŵanthu ‘azamukwanja masaza,’ pamwenga kuti vakukondwesa.—2 Timo. 3:4.

5. Kumbi ndi vinthu wuli vo vachitika chifukwa cha mo ŵanthu awone nkhani yakugonana kwambiya mu vyaka va mu ma 1960?

⁵ Mu vyaka va mu ma 1960, ŵanthu anandi ajaliyanga limoza kwambula kutorana. Kweniso kugonana kwa anthulumi pamwenga anthukazi pe ndipuso kupatana vinguwanda ukongwa. Mafilimu ndipuso vakusangaluska vinandi valongonga ŵanthu agonana. Kumbi ndi vinthu wuli vo vachitika chifukwa cha vosi ivi? Munthu munyaki wangukambapu masuzgu ngo ŵanthu akumana nangu chifukwa cha mo awone nkhani yakugonana. Mwakuyeruzgiyapu, wangukamba kuti nthengwa zimala, apapi anyaki alera ŵija ŵana, anyaki asuzgika maŵanaŵanu ndipu anyaki atamba kwanja kuwonere vakusikuwa. Kuwanda kwa matenda ngakupasirana nge Ezi, mbukaboni wakuti zeru za charu zakupusa.—2 Petu. 2:19.

6. Kumbi maŵanaŵanu nga ŵanthu pa nkhani yakugonana ngakoliyana wuli ndi vo Satana wakhumba?

⁶ Maŵanaŵanu nga ŵanthu pa nkhani yakugonana ngakoliyana ndi vo Satana wakhumba. Tikayika cha kuti wakondwa asani ŵanthu achita vo Chiuta wakana pa nkhani yakugonana. Asani ŵanthu achita viyo, atumbika cha mphasu ya nthengwa yo Chiuta wakutipaska. (Aefe. 2:2) Kweniso alongo kuti awonga cha mphasu yakubala ŵana yo Yehova wakupereka. Kweniso yiwu azamulonde cha umoyu wamuyaya.—1 Akori. 6:9, 10.

7-8. Kumbi Bayibolu likambanji pa nkhani yakugonana?

⁷ Ŵanthu wo atende zeru za charu ichi, anyoza vo Bayibolu likamba pa nkhani yakugonana ndipu akamba kuti vambula kovya. Ŵanthu aviyo angajifumba kuti, ‘Ntchifukwa wuli Chiuta wakundipanga ndi khumbiru lakugonana mbwenu wakamba so kuti ndijikongi?’ Yiwu afumba fumbu lenili chifukwa aŵanaŵana mwambula kwenere kuti munthu wakhumbika kuchita vosi vo mtima waki ukhumba. Kweni ndivu Bayibolu likamba cha. Ilu lititiwovya kuti  tijisungiyi ulemu chifukwa lititisambiza kuti te ndi wanangwa wakusankha kuleka kuchita vo liŵavu lidu likhumba. (Ako. 3:5) Kusazgiyapu yapa, Bayibolu likamba kuti Yehova wakutipaska mphasu ya nthengwa kuti munthu wakhorwesengi khumbiru laki lakugonana. (1 Akori. 7:8, 9) Munthengwa, munthulumi ndi munthukazi angagonana kwambula kujimba mulandu pamwenga kufipa mtima nge mo achitiya ŵanthu anandi asani achita ureŵi.

⁸ Mwakupambana ndi zeru za charu, Bayibolu lititisambiza kuti tiwonengi nkhani yakugonana mwakwenere. Likamba kuti ŵanthu angakondwa asani agonana. (Nthanthi 5:18, 19) Chinanga kuti ve viyo, likamba so kuti: “Weyosi waku yimwi waziŵi mo wangalamuliya liŵavu laki mu nthowa yakupaturika kweniso yaulemu, mwambunu cha, pamwenga mwakuja ndi khumbiru liheni lakugonana nge mo achitiya ŵanthu amitundu yinyaki wo aleka kuziŵa Chiuta.”—1 Ate. 4:4, 5.

9. (a) Kumbi ŵanthu aku Yehova anguwovyeka wuli kuti agwiriskiyengi ntchitu zeru za mu Mazu ngaku Chiuta kukwambiriya kwa vyaka va mu ma 1900? (b) Kambani ulongozgi wazeru wo usanirika pa 1 Yohane 2:15, 16. (c) Nge po pakambiya pa Aroma 1:24-27, kumbi ndi mijalidu niyi yo titenere cha kuchita?

⁹ Vyaka pafufupi 100 vo vajumpha, ateŵeti aku Yehova angupusisika cha ndi uryarya wa ŵanthu wo ‘aleka kuziŵa mijalidu yamampha.’ (Aefe. 4:19) Yiwu ayesesanga kulondo fundu zaku Yehova. Chigongwi Cha Alinda cha May 15, 1926, chingukamba kuti “munthu wakhumbika kuja wakutowa mumaŵanaŵanu ndi vakuchita, ukongwa asani wachita vinthu ndi munthulumi pamwenga munthukazi yo ndi murumu pamwenga muwolu waki cha.” Chinanga kuti pa nyengu iyi, mucharu mwachitikanga vinthu viheni, kweni ateŵeti aku Chiuta agwiriskiyanga ntchitu zeru za mu Mazu ngaku Chiuta. (Ŵerengani 1 Yohane 2:15, 16.) Tiwonga ukongwa kuti te ndi Mazu ngaku Chiuta! Tiwonga so ukongwa kuti Yehova watitipaska chakurya chauzimu cho chititiwovya kuti tileki kupusisika ndi zeru za charu ichi pa nkhani yakugonana. *—Ŵerengani Aroma 1:24-27.

10-11. Kumbi Bayibolu lingukambanji vo vichitika mu mazuŵa nganu ngakumaliya?

¹⁰ Bayibolu lingukambiya limu kuti mu mazuŵa ngakumaliya, ŵanthu azamuja “akujiyanja.” (2 Timo. 3:1, 2) Mwaviyo, tizizwa cha kuwona kuti charu chichiska ŵanthu kuti ajiyanjengi ukongwa. Buku linyaki likamba kuti mu vyaka va mu ma 1970, kwenga mabuku nganandi ngo ngenga ndi ulongozgi wa mo ŵanthu angajaliya ndi umoyu wamampha. Nganyaki mwa mabuku yanga, “ngachiskanga ŵanthu kuti angasinthanga cha mo aliri pamwenga kuwona kuti maŵanaŵanu ngawu ngaheni.” Mwakuyeruzgiyapu, buku linyaki lingukamba kuti: “Ujiyanjengi chifukwa ndiwi wakutowa ndipuso wakukondwesa ukongwa kuphara munthu weyosi.” Buku ili lingukamba so kuti “munthu watenere kusankha yija nkharu yo wakhumba kuja nayu ndipuso vo wawona kuti vamampha mwakukoliyana ndi njuŵi yaki kweniso mudawuku waki.”

¹¹ Kumbi venivi va chilendu kwaku yimwi? Satana wangukambiya Heva fundu yakuyanana ŵaka. Iyu wangumukambiya kuti ‘wazamuyanana ndi Chiuta, wazamuziŵa chamampha ndi chiheni.’ (Chiya. 3:5) Mazuŵa nganu, anandi atijiwona kuti mbazeru ukongwa, mwakuti aŵanaŵana kuti palivi yo wangaŵakambiya kuti ichi ntchamampha pamwenga ntchiheni ndi Chiuta viyo. Mwakuyeruzgiyapu, maŵanaŵanu ngenanga ngawoneke ukongwa pa nkhani ya mo ŵanthu awone nthengwa.

12. Kumbi charu chichitiska kuti ŵanthu ayiwonengi wuli nthengwa?

 ¹² Bayibolu likambiya ŵanthu akutorana kuti atumbikanengi kweniso kuti akumbukengi malayizgu ngawu nga nthengwa. Litiŵachiska kuti ajaliyengi limoza kwa umoyu wawu wosi. Likamba kuti: “Munthulumi wazamuleka awisi ndi anyina ndipu wazakujibatika ku muwolu waki. Yiwu azamuja liŵavu limoza.” (Chiya. 2:24) Kweni mwakupambana ndi venivi, ŵanthu wo atende zeru za charu akamba kuti weyosi watenere kuŵanaŵaniya vakukhumba vaki pe. Mu vyaru vinyaki, asani ŵanthu atorana alayizga pa gulu la ŵanthu kuti ajaliyengi limoza umoyu wawu wosi. Kweni buku linyaki lingukamba kuti ŵanthu anandi akusintha mazu ngenanga. Mumalu mwakukamba kuti tijaliyengi limoza umoyu widu wosi, akamba kuti tijaliyengi limoza pijapija asani titanjana. Chifukwa cha venivi, nthengwa zinandi zimala ndipu ivi vichitiska kuti ŵanthu asuzgikengi ukongwa maŵanaŵanu. Mwambula kukayika, vo charu chisambiza pa nkhani ya nthengwa nkhupusa kukulu ukongwa.

13. Kambani chifukwa chimoza cho Yehova watinkhiya ŵanthu akujikuzga.

¹³ Bayibolu likamba kuti: “Munthu weyosi wa mtima wakunyada, Yehova waseruka nayu.” (Nthanthi 16:5) Ntchifukwa wuli Yehova watinkha ŵanthu akujikuzga? Chifukwa chimoza ntchakuti atijiyanja ndipuso achiska anyawu kuti ajiyanjengi nge mo Satana wachitiya. Iyu wakhumbanga kuti Yesu yo Chiuta wangumugwiriskiya ntchitu pakulenga vinthu vosi, wamugwadiyi ndi kumusopa! (Mate. 4:8, 9; Ako. 1:15, 16) Chinanga kuti ŵanthu akujikuzga atijiwona kuti mbazeru, kweni kwaku Chiuta mbakupusa.

14. Kumbi lemba la Aroma 12:3 lititiwovya wuli kuti tijiwonengi mwakwenere?

¹⁴ Bayibolu lititiwovya kuti tijiwonengi mwakwenere. Likamba kuti kujiyanja nkhuheni cha. Yesu wangukamba kuti: “Uyanjengi munyaku nge mo utijiyanjiya wamweni.” Vo Yesu wangukamba pa lemba ili, vilongo kuti kujiyanja mwakwenere nkhwamampha. (Mate. 19:19)  Chinanga kuti ve viyo, Bayibolu likamba cha kuti tijiwonengi kuti te akuzirwa ukongwa kuluska anyidu. Mumalu mwaki, likamba kuti: “Mungachitanga cha chinthu chechosi mwamaphara pamwenga mwakujikuzga, kweni mwakujiyuyuwa, muwonengi kuti anyinu atikuluskani.”—Afi. 2:3; ŵerengani Aroma 12:3.

15. Kumbi vo mwawona vilongo wuli kuti vo Bayibolu likamba pa nkhani yakujikuzga vakovya?

¹⁵ Mazuŵa nganu, ŵanthu anandi wo charu chitiŵawona kuti mbazeru ukongwa akamba kuti fundu za mu Bayibolu zambula fundu. Yiwu angakamba kuti asani uwona kuti anyaku atikuluska, angayamba kukuryiya masuku pa mutu. Kweni kumbi ndi vinthu wuli vo vichitika chifukwa chakuti ŵanthu anandi mbakujikuzga mucharu ichi? Kumbi yimwi muwona wuli? Kumbi ŵanthu akujikuzga akondwa? Kumbi ŵe ndi mabanja ngalikondwa? Kumbi ŵe ndi mabwezi ngo ngatiŵayanja nadi? Nanga ŵe pa ubwezi wakukho ndi Chiuta? Kutuliya pa vo mwawona, kumbi munthu watumbikika asani watende zeru za charu pamwenga zeru za mu Mazu ngaku Chiuta?

16-17. Kumbi ndi vinthu wuli vo titenere kuwonga, ndipu ntchifukwa wuli tikhumbika kuchita viyo?

¹⁶ Wo atende ulongozgi wa ŵanthu wo charu chitiŵawona kuti mbazeru, ayanana ŵaka ndi mulendu yo wafumba nthowa ku munyaki yo alandiya limoza. Pakukamba za ŵanthu azeru wo ŵengaku mu nyengu yaki, Yesu wangukamba kuti: “Mbalongozgi achibulumutiya. Asani wachibulumutiya walongozga wachibulumutiya munyaki, wosi ŵaŵi atuwa muzenji.” (Mate. 15:14) Kukamba uneneska, zeru za charu zakupusa kwaku Chiuta.

¹⁷ Ulongozgi wazeru wa mu Bayibolu nyengu zosi ulongo kuti ‘ngwakovya pakusambiza, pakuchenya, pakunozga vinthu ndipuso pakulunguchizga mu urunji.’ (2 Timo. 3:16, mazu ngamumphata.) Tiwonga ukongwa kuti Yehova, kuziya mu gulu laki, watitivikiliya ku zeru za charu. (Aefe. 4:14) Chakurya chauzimu cho watitipaska chititiwovya kuti tilondongi fundu za mu Mazu ngaki. Ndi mwaŵi ukulu ukongwa kuti tilongozgeka ndi zeru zo zisanirika mu Bayibolu.