TICHISKIKA ndi kupembuzgika ukongwa asani anyidu atichitiya lisungu. Tikondwa ukongwa asani taziŵa kuti munthu munyaki watitiŵanaŵaniya. Chifukwa chakuti tosi titanja kuti anyidu atichitiyengi lisungu, kumbi tingachita wuli kuti tije alisungu?

Lisungu ling’anamuwa kuŵanaŵaniya anyidu. Tilongo kuti tiŵanaŵaniya anyidu kuziya mu vo tikamba ndi kuchita kuti tiŵawovyi. Pakuti lisungu titililongo kuziya mu vakuchita, nkhwakukwana cha kuchitiya ŵaka ulemu ŵanthu. Tilenge lisungu anyidu chifukwa chakuti titiŵayanja ukongwa. Kweniso lisungu ndimoza mwa mijalidu yo Akhristu akhumbika kuja nayu. (Agal. 5:22, 23) Ivi vilongore limu kuti titenere kuja alisungu. Mwaviyo, tiyeni tikambiskani mo Yehova ndi Mwana waki alongore jalidu ili ndipuso mo tingachitiya nge yiwu.

Yehova wachitiya lisungu ŵanthu wosi, kusazgapu ‘ambula kuwonga ndi aheni’ viyo. (Luka 6:35) Mwakuyeruzgiyapu, Yehova ‘waŵaliskiya lumwi pa ŵanthu aheni ndi amampha, ndipu wawisiya vuwa ŵanthu arunji ndi ambula urunji.’ (Mate. 5:45) Mwaviyo, chinanga ndi ŵanthu wo aleka kugomezga kuti Yehova ndiyu wakuŵalenga, apinduwa ndi vo watiŵapaska kuti aje ndi umoyu ndipuso kuti akondwengi.

Chakuyeruzgiyapu chamampha ukongwa cha lisungu laku Yehova ndi vo wanguchitiya Adamu ndi Heva. Yiwu ŵati abuda, “angujisone mani nga chimiti cha mkuyu ndipu anguvwala muchiwunu.” Kweni Yehova wanguziŵa kuti Adamu ndi Heva amukhumbika malaya ngakwenere kuchijaliya kubwalu kwa munda wa Edeni ko kwenga “minga ndi nthura” chifukwa charu chingutembeka. Mwaviyo, Yehova wanguŵalenge lisungu ndipu wanguŵapangiya “vakuvwala vitali vachikopa.”—Chiya. 3:7, 17, 18, 21.

Chinanga kuti Yehova walenge lisungu “ŵanthu aheni ndi amampha” viyo, kweni wachitiya ukongwa lisungu ateŵeti ŵaki akugomezgeka. Mwakuyeruzgiyapu, mu nyengu yaku Zekariya mungelu wangusuzgika maŵanaŵanu wati wawona kuti Ayuda aleka ntchitu yakuzenga so nyumba yakusopiyamu ku Yerusalemu. Yehova wanguvwa madandawulu nga mungelu uyu ndipu wangumumuka “mazu ngalisungu ndipuso ngakupembuzga.” (Zeka. 1:12, 13) Ndivu so Yehova wanguchita ndi Eliya. Nyengu yinyaki Eliya wangusuzgika ukongwa maŵanaŵanu mwakuti wangupempha Yehova kuti nkhanthu wamubayi ŵaka. Yehova wanguvwa vo Eliya wangukamba ndipu wangutuma mungelu kuti wakamuchiski. Kweniso Chiuta wangumusimikiziya kuti wenga yija cha. Yehova wati wamuwovya, Eliya wangulutirizga kuchita uteŵeti waki. (1 Ŵakaro. 19:1-18) Pa ateŵeti wosi aku Yehova, kumbi ndiyani yo watimuyezga ukongwa pa nkhani yakuchitiya lisungu ŵanthu?

Pa nyengu yo wenga panu pasi, Yesu wenga walisungu kweniso waŵanaŵaniyanga ŵanthu.  Iyu wenga wankhaza cha pamwenga kuchichizga ŵanthu kuti achiti vo wakhumbanga. Mwalisungu iyu wangukamba kuti: “Zani kwaku ini mosi yimwi akulakatuka ndi ntchitu ndipuso akufyoka ndi katundu muzitu, ndipu ini ndazakukusisipuwani. . . . Chifukwa goli langu ndipusu.” (Mate. 11:28-30) Pakuti Yesu wenga walisungu, ŵanthu amulondonga kwekosi ko walutanga. Chifukwa cha ‘kuŵalenge lisungu,’ iyu waŵapaskanga chakurya, wachizganga wo atamanga ndi kuŵasambiza “vinthu vinandi” vakukwaskana ndi Awisi.—Mariko 6:34; Mate. 14:14; 15:32-38.

Kulongo kuti wenga walisungu ukongwa, Yesu waŵavwisanga ŵanthu asani wachita nawu vinthu. Chinanga mphanyengu yo vinthu venga umampha cha, iyu waŵalondiyanga umampha ŵanthu asani akhumba chovyu. (Luka 9:10, 11) Mwakuyeruzgiyapu, Yesu wangumukalipiya cha munthukazi yo wanguchita mantha wati wako laya laki lakubwalu kuti wachiri ku nthenda ya kusuluwa ndopa, chinanga kuti wenga wakufipiskika mwakukoliyana ndi dangu. (Ŵale. 15:25-28) Chifukwa cha kumulenge lisungu munthukazi uyu, yo wangusuzgika kwa vyaka 12, Yesu wangumukambiya kuti: “Mwana wangu, chivwanu chaku chakuchizga. Luta mu chimangu ndipu uchizgiki ku nthenda yaku yikulu.” (Mariko 5:25-34) Ili lenga lisungu likulu ukongwa!

Mu vakuyeruzgiyapu vo takambiskana, tawona kuti tilongo kuti te alisungu kuziya mu vakuchita. Yesu wangulongo venivi mu ntharika ya Msamariya wamampha. Chinanga kuti Asamariya ndi Ayuda atinkhananga, kweni Msamariya wa mu ntharika iyi wangulenge lisungu Myuda yo ankhungu angumubiya, kumupuma ndi kumuleka we pafupi kufwa. Chifukwa cha lisungu, Msamariya wanguchitapu kanthu. Iyu wangumanga vilonda va munthu yo, kudamu munkhwala ndi kuluta nayu kunyumba ya alendu. Pavuli paki, Msamariya uyu wangulipira yo wawoneriyanga nyumba ya alendu ndipu wangumukambiya kuti asani papenjekengi ndalama zinyaki wazamupereka.—Luka 10:29-37.

Chinanga kuti kanandi lisungu titililongo kuziya mu vakuchita, kweni tingalilongo so kuziya mu vo tikamba. Bayibolu likamba kuti: “Mtima wa munthu ulopwa chifukwa cha maŵanaŵanu” kweni likamba so kuti “mazu ngamampha ngatiwukondwesa.” (Nthanthi 12:25) Anyidu angakondwa ukongwa asani tikamba mazu ngakuchiska chifukwa chakuti te alisungu ndipuso amampha. * Mazu ngidu ngamampha, ngangalongo kuti titiŵaŵanaŵaniya. Ivi vingaŵawovya kuti akunthiyengepu masuzgu ngo akumana nangu.—Nthanthi 16:24.

Tosi tingaŵa alisungu chifukwa tikulengeka “mu chikozgu chaku Chiuta.” (Chiya. 1:27) Mwakuyeruzgiyapu, Juliyasi wenga mura wa asilikali a ku Roma. Pa nyengu yo Juliyasi walutanga ndi Paulo ku Roma, ‘wamuchitiyanga vinthu mwalisungu, kweniso wangumuzomereza kuluta kwa anyaki kuti akamuwovyengi’ ŵati afika mutawuni ya Sidoni. (Machi. 27:3) Ŵanthu a pa chilwa cha Melita nawu angumulongo “lisungu likulu ukongwa” Paulo pamoza ndi anyaki wo wenga nawu, sitima yati yasweka. Pavuli paki, ŵanthu yaŵa anguŵapembe motu kuti awothi. (Machi. 28:1, 2) Mbuneneska kuti ŵanthu yaŵa anguchita vinthu vamampha, kweni kuti akondwesi Yehova akhumbikanga kuja alisungu nyengu zosi, mwa po ndi po cha.

Kuti tikondwesi Yehova, lisungu litenere kuŵa nkharu yidu. Ndichu chifukwa chaki Yehova watitikambiya kuti ‘tivwali’ lisungu. (Ako. 3:12) Kweni ntchipusu cha kuti lisungu lije nkharu yidu. Chifukwa wuli? Tingatondeka kuchitiya lisungu anyidu chifukwa cha  soni, mantha pamwenga kusuka. Tingatondeka so kuchitiya lisungu ŵanthu wo atitichitiya vinthu viheni. Kweni asani tipempha Yehova kuti watipaski mzimu waki ndi kuyesesa kumulondo, mbwenu watiwovyengi kuti tije alisungu.—1 Akori. 2:12.

Kumbi tiwona kuti pe vinthu vinyaki vo tingachita kuti tije alisungu kuphara mo tichitiya? Titenere kujifumba kuti: ‘Kumbi ndivwisiya asani anyangu atindikambiya mo avwiya ndipu nditiŵavwisa? Kumbi ndituŵa masu kuti ndiziŵi asani pe munthu munyaki yo wakhumbika chovyu? Kumbi ndi zuŵanji po ndinguchitiyapu lisungu munthu yo ndi mubali wangu cha pamwenga mubwezi wangu wapamtima?’ Pavuli pakujifumba mafumba yanga, tingawona vo tingachita kuti tisinthi, nge kuŵaziŵa umampha ŵanthu wo tija nawu pafupi, ukongwa Akhristu anyidu. Asani tichitengi viyo, tingaziŵa masuzgu ngo akumana nangu ndipuso chovyu cho tingaŵapaska. Pavuli paki, tiyesesengi kuchitiya anyidu vinthu vo tingakhumba kuti nawu atichitiyi asani tingaŵa mu suzgu lo akumana nalu. (Mate. 7:12) Pakumaliya, titenere kupempha Yehova kuti watiwovyi ndipu watitumbikengi asani tiyesesa kuti tije alisungu.—Luka 11:13.

Po wakonkhoskanga vinthu vo valongonga kuti ndi mteŵeti waku Chiuta, wakutumika Paulo wanguzumbuwapu “lisungu.” (2 Akori. 6:3-6) Ŵanthu amuyanjanga ukongwa Paulo chifukwa chakuti waŵaŵanaŵaniyanga kuziya mu vo wakambanga ndi kuchita. (Machi. 28:30, 31) Mwakuyanana ŵaka, nasi tingawovya ŵanthu kuti asambiri uneneska asani titiŵachitiya lisungu. Asani tichitiya lisungu ŵanthu wosi, chinanga ndi wo atitichitiya vinthu viheni, angasintha mo atitiwone. (Aro. 12:20) Kunthazi angaziyamba kusambira Bayibolu.

Mu Paradayisu tosi tazamuchitiyananga lisungu. Ŵanthu anandi wo azamuyuskika azamukondwa chifukwa chakulongoreka lisungu ndipu anyaki kazamukuŵa kakwamba. Ivi vazamuchitiska kuti nawu azichitiyengi lisungu anyawu. Pa nyengu iyi, wosi wo azamukana kulenge lisungu anyawu azamuzomerezeka cha kuja mu Paradayisu kwamuyaya. Ŵanthu ŵija wo azamuyanjanga anyawu ndi kuŵachitiya lisungu ndiwu azamuja mu Paradayisu. (Sumu 37:9-11) Pa nyengu iyi tazamuja mwachimangu pacharu chosi. Kweni chinanga ndi sonu tipinduwa asani tichitiya anyidu lisungu.

Bayibolu likamba kuti: “Munthu walisungu wasakata.” (Nthanthi 11:17) Ŵanthu afwatuka kucheza ndi munthu walisungu ndipu nawu atimuchitiya lisungu. Yesu wangukamba kuti: “Mwesu wo mupimiya anyinu, namwi akupimiyeningi weniwo.” (Luka 6:38) Mwaviyo, munthu walisungu wasuzgika cha kusaniya mabwezi ngamampha.

Wakutumika Paulo wanguchiska Akhristu a ku Efeso kuti ‘achitiyanengi lisungu, avwiyanengi chitima ndipuso kuti agowokiyanengi ndi mtima wosi.’ (Aefe. 4:32) Vinthu vitenda umampha ukongwa mu mpingu asani abali ndi azichi achitiyana lisungu ndi kuyesesa kuti awovyanengi. Abali ndi azichi aviyo, alongoro mazu nga ganyavu cha, asuza anyawu cha asani ŵeneku palivi pamwenga kuŵanena. Mumalu mwaki, yiwu ayesesa kugwiriskiya ntchitu lilimi lawu kuti awovyi anyawu. (Nthanthi 12:18) Ivi vitovya kuti abali ndi azichi mu mpingu ateŵetiyengi Yehova mwakukondwa.

Nge mo tawone mu nkhani iyi, lisungu titililongo kuziya mu vo tikamba ndi kuchita. Asani tichitiya lisungu anyidu, tilondo Yehova yo ndi Chiuta wachanju ndipuso wakupaska. (Aefe. 5:1) Ivi vingawovya kuti ŵanthu anandi azi mu gulu laku Yehova ndipu mipingu yijengi yakukho. Mwaviyo, tiyeni tiyesesi kuchita vosi vo tingafiska kuti ŵanthu awonengi kuti Akaboni aku Yehova mbanthu alisungu!