1-2. (a) Malinga ndi Aefeso 6:16, ntchifukwa wuli tikhumbika “chishangu chikulu cha chivwanu”? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?

KUMBI mwe ndi “chishangu chikulu cha chivwanu”? (Ŵerengani Aefeso 6:16.) Tikayika cha kuti mwenachu. Mwakuyanana ndi chishangu chikulu cho chivikiliya liŵavu, chivwanu chinu chingakuvikiliyani ku ureŵi, chiwawa ndi vinthu vinyaki vo vileka kukoliyana ndi fundu zaku Yehova.

² Kweni chifukwa chakuti tija mu “mazuŵa ngakumaliya,” chivwa chidu chilutirizgengi kuyeseka. (2 Timo. 3:1) Kumbi mungasanda wuli chivwanu chinu kuti muziŵi asani ntchakukho? Kumbi mungachikoleska wuli chivwanu chinu? Tiyeni tikambiskani mafumbu ngenanga.

3. Kumbi asilikali achitanganji navu vishangu vawu, ndipu ntchifukwa wuli achitanga viyo?

³ Mu nyengu yakali, kanandi asilikali ajanga ndi vishangu vo avijalanga ndi chikopa. Asilikali yaŵa avidilanga mafuta vishangu venivi kuti vikopa vileki kunangika kweniso kuti visulu vileki kuchita mulosu. Asani msilikali wawona kuti chishangu chaki chanangika wawonesesanga kuti chanozgeka. Iyu wachitanga viyo kuti waje wakunozgeka asani kungayamba nkhondu. Kumbi chakuyeruzgiyapu ichi chikoliyana wuli ndi chivwanu chinu?

4. Ntchifukwa wuli mutenere kusanda chishangu chinu cha chivwanu, ndipu mungachita wuli venivi?

⁴ Nge mo achitiyanga asilikali a mu nyengu yakali, namwi mutenere kusanda chishangu chinu cha chivwanu pafupipafupi kuti nyengu zosi muŵengi akunozgeke nkhondu. Isi Akhristu tichita nkhondu yauzimu ndipu arwani ŵidu anyaki ndi mizimu yiheni. (Aefe. 6:10-12) Palivi munthu munyaki  yo wangaphwere chishangu chinu cha chivwanu. Kumbi mungaziŵa wuli kuti chivwanu chinu ntchakukho? Chakwamba, mutenere kupemphera kwaku Chiuta kuti wakuwovyeni. Pavuli paki, mutenere kugwiriskiya ntchitu Mazu ngaku Chiuta kuti ngakuwovyeni kuziŵa asani chivwanu chinu chikoliyana ndi khumbu laku Chiuta. (Ahe. 4:12) Bayibolu lititi: “Gomezga Yehova ndi mtima waku wosi, ndipu ungathembanga lusu laku lakuvwisa vinthu cha.” (Nthanthi 3:5, 6) Pa fundu iyi, ŵanaŵaniyani vinthu vinyaki vo munguchita pambula kuswera yapa. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi mungukumana ndi suzgu la ndalama? Kumbi munguchita wuli mwati mwakumana ndi suzgu lenili? Kumbi mungukumbuka layizgu laku Chiuta lo le pa Aheberi 13:5, lakuti: “Ndazakukusiyani cha ndipuso ndazakukujowoni cha”? Kumbi layizgu lenili lingukuwovyani kugomezga kuti Yehova wakuwovyeningi? Asani ndi viyo, mbwenu chishangu chinu cha chivwanu mutichiphwere umampha.

5. Kumbi mungasaniyanji asani mungasanda chivwanu chinu?

⁵ Asani mungasanda chivwanu chinu mwakuphwere, mungazizwa vo mungasaniya. Mungasaniya kuti che ndi masuzgu nganyaki ngo mwangaziŵanga cha. Mwakuyeruzgiyapu, mungawona kuti kufipa mtima, maboza ngo ŵanthu akamba ngakukwaskana ndi isi ndipuso vinthu vakugongowesa, vananga chivwanu chinu. Asani ivi vachitika, kumbi mungavikiliya wuli chivwanu chinu kuti chileki kunangika ukongwa?

6. Kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vamampha vo tingafipiya mtima?

⁶ Kufipa mtima kunyaki nkhwamampha. Mwakuyeruzgiyapu, mbumampha kufipiya mtima mo tingakondwese Yehova ndi Yesu. (1 Akori. 7:32) Asani tachita ubudi ukulu tifipiya mtima mo tinganozge ubwezi widu ndi Chiuta. (Sumu 38:18) Tifipiya so mtima mo tingakondwese munthu yo tikutorana nayu, mo tingaphwerere banja lidu ndi Akhristu anyidu.—1 Akori. 7:33; 2 Akori. 11:28.

7. Malinga ndi Nthanthi 29:25, ntchifukwa wuli tikhumbika cha kopa ŵanthu?

⁷ Kweni kufipa mtima ukongwa kungananga chivwanu chidu. Mwakuyeruzgiyapu, tingajaliya waka kufipa mtima mo tingasaniriya vakurya ndi vakuvwala. (Mate. 6:31, 32) Ivi vingachitiska kuti tijaliyengi waka kupenja vinthu venivi. Tingayamba so kuŵa ndi mtima wakwanja ndalama. Asani tingaŵa ndi mtima uwu, chivwanu chidu mwaku Yehova chingamala ndipu tingapwetekeka ukongwa mwauzimu. (Mariko 4:19; 1 Timo. 6:10) Pamwenga tingayamba kufipiya ukongwa mtima mo tingakondwese ŵanthu. Ivi vingachitiska kuti tiwopengi ukongwa kunyozeka pamwenga kutombozgeka ndi ŵanthu kuphara mo tiwope kukwiyisa Yehova. Kuti tijivikiliyi ku maŵanaŵanu yanga, titenere kupempha Yehova kuti watipaski chivwanu ndi chiganga.—Ŵerengani Nthanthi 29:25; Luka 17:5.

8. Kumbi titenere kuchita wuli ndi maboza ngo ŵanthu atitipusikiya?

⁸ Satana yo ndi “wisi wa boza,” wagwiriskiya ntchitu ŵanthu ŵaki kuti wawandisengi maboza ngakukwaskana ndi Yehova ndipuso abali ndi azichi. (Yoha. 8:44) Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu akugaruka alemba maboza ndi kubendezga fundu zakukwaskana ndi gulu laku Yehova pa Intaneti, pa TV, mu magazini ndi mu manyuzipepala. Maboza ngenanga ngamoza mwa “mivi yakukole motu” yaku Satana. (Aefe. 6:16) Kumbi titenere kuchita wuli asani munthu munyaki watitikambiya maboza ngenanga? Tikhumbika cha kumuvwisiya! Ntchifukwa wuli titenere kuchita viyo? Chifukwa  Yehova ndi abali ŵidu titiŵagomezga. Mwakuti tikhumba cha kukambiskana ndi akugaruka pamwenga kuŵerenga vinthu vo alemba. Tikhumbika cha kupindana nawu pa chinthu chechosi chinanga tingaŵa ndi mtima wakukhumba kuvwisisa nkhani yinyaki yo tavwa.

9. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingachitika asani tingagongowa?

⁹ Kugongowa kungananga chivwanu chidu. Nyengu zinyaki tigongowa chifukwa cha masuzgu. Mbuneneska kuti tikhumbika cha kungazerezga ŵaka masuzgu ngo tikumana nangu. Kweni titenere cha kujaliya waka kuŵanaŵaniya masuzgu ngidu. Asani tingachita viyo, tingaluwa vinthu vamampha vo Yehova wakutilayizga. (Chivu. 21:3, 4) Ivi vingatiguluwa nthazi ndipu tingaleka kuteŵete Yehova. (Nthanthi 24:10) Kweni titenere cha kuzomereza kuti venivi vitichitikiyi.

10. Kumbi kalata yo mzichi munyaki wangulemba yititisambizanji?

¹⁰ Wonani vo mzichi munyaki ku United States wachita kuti waphwere chivwanu chaki uku waphwere so mulumu waki yo watama ukongwa. Mu kalata yo wangulembe ku likulu lidu wangukamba kuti: “Nyengu zinyaki tifipa mtima ndipuso tigongowa kweni chivwanu chidu chidewezeka cha. Ndiwonga ukongwa vo Yehova watitipaska kuti chivwanu chidu chije chakukho kweniso kuti watichiski. Ulongozgi wo utuŵa mu vinthu venivi utitiwovya ukongwa. Utitiwovya kuti tilutirizgi kuteŵete Yehova ndi kukunthiyapu masuzgu ngo Satana wachitiska.” Vo wangukamba mzichi uyu vititisambiza kuti tingamalana ndi suzgu lakugongowa! Kumbi tingamalana nalu wuli? Tiwonengi mayeseru ngo tikumana nangu kuti ngatuwa kwaku Satana. Ndipu tigomezgengi kuti Yehova watipembuzgengi. Tiwongengi chakurya chauzimu cho watitipaska.

11. Kumbi mutenere kujifumba mafumbu nanga kuti muziŵi asani chivwanu chinu cheche chakukho?

¹¹ Kumbi muwona kuti pe vinthu vinyaki vo mukhumbika kuchita kuti chivwanu chinu chije chakukho? Kumbi mu myezi yimanavi yo yajumpha munguyesesa kuti muleki kufipa ukongwa mtima? Kumbi mungukana kuvwisiya pamwenga kupindana ndi ŵanthu akugaruka chifukwa cha maboza ngo awandisa? Kumbi mungukwaniska kumalana ndi vinthu vakugongowesa?  Asani ndi viyo, mbwenu chivwanu chinu che umampha. Kweni titenere kuŵa masu nyengu zosi chifukwa Satana we ndi vidya vinyaki so vo wagwiriskiya ntchitu. Tiyeni tikambiskanepu chimoza.

12. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingachitika asani tingayanja ukongwa ndalama ndi katundu?

¹² Kwanja ukongwa ndalama ndi katundu kungachitiska kuti chivwanu chidu chije chimana ndipuso kuti tileki kuchita vinandi pakuteŵete Yehova. Wakutumika Paulo wangukamba kuti: “Palivi munthu yo wateŵete nge msilikali, mweniyo wachitaku malonda nga mu umoyu wunu, kuti wakondwesi yo wakumulemba ntchitu.” (2 Timo. 2:4) Ndipu alisikali a boma la Roma azomerezekanga cha kuchita malonda nga mtundu wewosi. Kumbi ntchinthu wuli cho chingachitika asani msilikali wangaleka kuvwiya?

13. Ntchifukwa wuli msilikali wakhumbikanga cha kuchita malonda?

¹³ Ŵanaŵaniyani chakuchitika ichi. Asilikali anozgeke nkhondu ndi mlenji kweni msilikali yumoza palivi. Msilikali uyu waluta ku tawuni kuti wakajuli resitilanti. Ndi mazulu asilikali asanda vidya vawu vankhondu kuti awoni asani veumampha kweniso kunola malipanga ngawu. Kweni msilikali yo we ndi resitilanti watangwanika ndi kubika vakurya vakuti wazigulisi mawa laki. Kweni kwati kwacha ndi mlenji, arwani atiŵayukiya mwakubuchizga. Kumbi ndi msilikali nuyu yo wangarwa umampha nkhondu ndi kukondwesa mura waki? Ndipu ndi msilikali nuyu yo mungayanja kuti wami namwi pafupi pakurwa nkhondu? Kumbi mungayanja yo wanguŵika maŵanaŵanu ngaki pakunozgeke pamwenga yo wangutimbanyizgika ndi vinthu vinyaki?

14. Pakuŵa asilikali aku Yesu, kumbi ntchinthu wuli cho tiwona kuti ntchakukhumbika ukongwa?

¹⁴ Nasi te nge asilikali amampha yaŵa. Chinthu chakukhumbika ukongwa kwaku isi nkhukondwesa Arara ŵidu, wo ndi Yehova ndi Yesu, mumalu mwakutimbanyizgika ndi vinthu vinyaki. Tiwona kuti kukondwesa Yehova ndiku kwakukhumbika ukongwa kuphara chinthu chinyaki chechosi cho tingasaniya mucharu chaku Satana. Ndipu tiwonesesa kuti te ndi nyengu kweniso nthazi kuti titeŵete Yehova.  Tiwonesesa so kuti chishangu chidu cha chivwanu ndi vidya vinyaki va nkhondu yauzimu veumampha.

15. Kumbi Paulo wangutitcheŵeskanji, ndipu ntchifukwa wuli wanguchita viyo?

¹⁵ Nyengu zosi tikhumbika kuŵa masu! Ntchifukwa wuli titenere kuchita viyo? Wakutumika Paulo wangutcheŵeska kuti “wo akhumbisiska kukhupuka . . . atuwapu pa chivwanu.” (1 Timo. 6:9, 10) Mazu ngakuti “atuwapu pa chivwanu” ngalongo kuti tingatimbanyizgika asani tingayamba kutangwanika kuti tisaniyi vinthu vambula kukhumbika ukongwa. Ivi vingachitiska kuti mumtima mwidu muŵi “makhumbiru nganandi ngabwekabweka kweniso ngakupweteka.” Mumalu mwakuserezga makhumbiru ngenanga mumtima mwidu, titenere kungawona kuti ndi vidya vo Satana wagwiriskiya ntchitu kuti wanangi chivwanu chidu.

16. Mwakukoliyana ndi nkhani yo ye pa Mariko 10:17-22, kumbi titenere kujifumba mafumbu nanga?

¹⁶ Tiyeruzgiyi kuti te ndi ndalama zinandi mwakuti tingagula vinthu vinandi. Kumbi tingabuda asani tingagula vinthu vo tikhumba chinanga kuti vakukhumbika viŵi cha pa umoyu widu? Tingabuda viŵi cha. Kweni ŵanaŵaniyani mafumbu yanga: Chinanga kuti tingafiska kugula chinthu chinyaki, kumbi te ndi nyengu ndi nthazi zakugwiriskiya ntchitu chinthu cho ndipuso kuchiphwere? Kweniso kumbi tingayamba  kwanja ukongwa katundu? Kumbi kwanja ukongwa katundu kungachitiska kuti tije nge munthu yo wangukana, Yesu wati wamupempha kuti waje wakusambira waki? (Ŵerengani Mariko 10:17-22.) Tingachita umampha ukongwa kuja umoyu wambula kukhumba vinthu vinandi ndipuso kumaliya nyengu ndi nthazi zidu pakuchita khumbu laku Chiuta!

17. Kumbi ntchinthu wuli cho tikhumbika cha kuluwa?

¹⁷ Tingaluwanga cha kuti te pa nkhondu ndipuso kuti tikhumbika kuja akunozgeka kurwa nkhondu yeniyi zuŵa lelosi. (Chivu. 12:17) Abali ndi azichi angatipingiya cha chishangu chidu cha chivwanu. Kweni titenere kuchipinga tija ndipu tikhumbika chikoleska.

18. Ntchifukwa wuli asilikali a mu nyengu yakali achikoleskanga ukongwa chishangu chawu?

¹⁸ Mu nyengu yakali, msilikali wapaskikanga ulemu chifukwa cha chiganga chaki pakuchita nkhondu. Kweni walengeskekanga asani wawere kunyumba kwambula chishangu. Munthu munyaki wakulemba mbiri wa ku Roma zina laki Tacitus wangukamba kuti: “Chenga chinthu chakuchitiska soni ukongwa asani msilikali waleka chishangu chaki kuvuli.” Ndichu chifukwa chaki asilikali achikoleskanga ukongwa chishangu chawu.

19. Kumbi tingachita wuli kuti tikoleski chishangu chidu cha chivwanu?

¹⁹ Tingakoleska chishangu chidu cha chivwanu asani tiwungana nyengu zosi kweniso asani tipharazga vaku Yehova ndi Ufumu waki. (Ahe. 10:23-25) Tikhumbika so kuŵerenga Mazu ngaku Chiuta zuŵa lelosi ndi kugwiriskiya ntchitu vo tiŵerenga pa chechosi cho tichita. (2 Timo. 3:16, 17) Asani tichitengi viyo, paŵengevi chidya chaku Satana cho chingatipweteka kwamuyaya. (Yesa. 54:17) “Chishangu [chidu] chikulu cha chivwanu,” chitivikiliyengi. Tisukunyikengi cha ndipu tigwirengi ntchitu mwachiganga limoza ndi abali ndi azichi. Ndipu zuŵa lelosi tiwinengi nkhondu yo tichita. Kweni chakuzirwa ukongwa ntchakuti tazamuja kuchigaŵa chaku Yesu asani wazithereska Satana ndi wo atimulondo.—Chivu. 17:14; 20:10.