NDIKUWA mu 1934. Pa nyengu iyi apapi ŵangu a Fred ndi a Edna Molohan ndipu aja Akusambira Bayibolu (wo sonu aziŵika kuti Akaboni aku Yehova) kwa vyaka 20. Ndiwonga kuti akundisambiza kwanja Yehova. Tajanga mutawuni yimana ya Parsons ku Kansas. Pafupifupi abali ndi azichi wosi mumpingu widu ŵenga Akhristu akusankhika. Banja lidu layanjanga kuwungana ndi kupharazga. Kanandi pa Chisulu kumazulu, tayanjanga kupharazga mumsewu. Upharazgi uwu sonu udanika kuti upharazgi wa ko kusanirika ŵanthu anandi. Nyengu zinyaki tavukanga kweni nyengu zosi Ada alutanga nasi kuchitiguliya ayisikilimu asani tamaliza kupharazga.

Mpingu widu wo wenga ndi ŵanthu amanavi, wenga ndi chigaŵa chikulu chakupharazgaku. Muchigaŵa ichi mwenga matawuni nganandi ngamanangamana ndi minda yinandi. Asani taluta kuchipharazgiya alimi, tasinthisananga mabuku ngidu ndi mphangwi, mazira ndi nyoli zamoyu. Chifukwa chakuti ada aperekiyanga limu ndalama za mabuku yanga, vakurya ivi tachiryanga kunyumba.

Apapi ŵangu angusaniya giramafoni yo ayigwiriskiyanga ntchitu mu uteŵeti. Ndatondekanga kumbisa chifukwa ndenga mwana ukongwa. Kweni ndakondwanga kovya Ada ndi Ama achimbisa malekodi nga nkhani za Mubali Rutherford ku maulendu ngakuweliyaku ndipuso ku ŵanthu wo asambiranga nawu Bayibolu.

Ada anguŵika sipika yikulu pachanya pa galimotu yidu. Galimotu iyi yawovyanga ukongwa pakupharazga uthenga wa Ufumu. Kanandi tayambanga dankha kumbisa sumu kuti ŵanthu aziŵi kuti tazaku ndipu pavuli paki, tawikangapu nkhani ya mu Bayibolu. Asani nkhani yamala tagaŵiyanga mabuku ku ŵanthu wo akhumbanga kuziŵa vinandi.

 Mutawuni yimana ya Cherryvale ku Kansas apolisi angukaniza ada kupharazga ndi galimotu ya sipika ku malu ngakupumuliya nga mutawuni iyi. Ŵanthu anandi azanga ku malu yanga pa Sabata kuzipumuwa. Kweni anguŵazomereza kupharazga kubwalu kwa malu yanga. Ada anguvwiya ndipu anguluta ku msewu unyaki wo wenga pafupi. Yiwu anguchita viyo kuti ŵanthu wo ŵenga ku malu yanga, avwi uthenga wo apharazganga. Nyengu zosi ndakondwanga asani tipharazga ndi ada ndi muku wangu Jerry.

Cha m’ma 1930, tapharazganga muvigaŵa vo ŵanthu atisuskanga. Tayukanga chakumatanda kucha (nge mo tachitiyanga mutawuni ya Joplin ku Missouri) ndipu mwachisisi taŵikanga timapepala ndi timabuku pasi pa visasa. Asani tamala kupharazga, takumananga kubwalu kwa tawuni yo kuti tiwoni asani walipu yo wakoleka ndi apolisi.

Pa nyengu iyi upharazgi unyaki wakukondwesa wo tachitanga wenga wakwenda ndi vikwangwani. Pakuchita upharazgi uwu tavwalanga vikwangwani ndi kundanda muzeri pa kwenda mumisewu ya mutawuni iyi. Nyengu yinyaki abali ndi azichi angwenda ndi vikwangwani vo vingulembeka kuti “Chisopa Ntchiŵana ndi Malonda Ngachinyengu.” Yiwu angwenda makilomita 1.6 mutawuni iyi ndipu pavuli paki anguwere kunyumba. Chakukondwesa chenga chakuti palivi yo wanguŵako kweni angukumana ndi ŵanthu anandi wo akhumbanga kuziŵa vinandi.

Kanandi banja lidu lachitiyanga maunganu nga chigaŵa ku Texas. Ada agwiranga ntchitu ku kampani ya njanji. Mwaviyo, takweranga sitima yawezi pakuluta ku maunganu ndi kuchiwona abali ŵidu. Asibweni a Fred Wismar ndi awolu ŵawu a Eulalie, ajanga mutawuni ya Temple ku Texas. Asibweni angusambira uneneska ndi kubatizika kukwamba kwa vyaka va m’ma 1900. Pavuli paki angusambiza azichi ŵawu wosi, kusazgapu ama. Yiwu aziŵikanga ukongwa ndi abali ku Texas kweniko anguteŵetiyapu nge wakuwonere dera. Asibweni a Fred ŵenga alisungu kweniso amasangu ndipu nyengu zosi takondwanga kucheza nawu. Yiwu ŵenga aphamphu ndipu angundiwovya ukongwa kuti nani ndiyanjengi uneneska.

Mu 1941, banja lidu linguluta ku unganu wachigaŵa mutawuni ya St. Louis ku Missouri. Taŵana tosi angutikambiya kuti tije pamoza kuti tivwisiyi nkhani ya Mubali Rutherford ya mutu wakuti “Ŵana a Fumu.” Nkhani yati yamala, mwana weyosi pa gulu lidu wangulonde buku lakuti Children. Mubali Rutherford ndiyu watigaŵiyanga buku ili pamoza ndi anyaki wo amuwovyanga. Isi tingulonde buku ili tengapu akujumpha 15,000.

Mu April 1943, tenga ndi unganu wadera wa mutu wakuti “Call to Action” mutawuni ya Coffeyville ku Kansas. Pa unganu uwu angupharazga kuti Sukulu ya Uteŵeti Waku Chiuta yiyambengi kuchitika mu mpingu yosi ndipu tingulonde so buku la sukulu iyi la mitu 52. Mu chaka chenichi  ndingukamba nkhani yakwamba mu sukulu iyi. Unganu uwu wenga so wapade kwaku ini chifukwa ndingubatizika pamoza ndi anyangu mu maji ngakuzizira mu damu.

Ndingumaliza sukulu ya sekondale mu 1951, ndipu ndakhumbikanga kusankha vakuchita. Ndakhumbanga kuchiteŵete ku Beteli ko muku wangu Jerry wateŵetiyanga wechendato. Mwaviyo, ndingusayina fomu yo yingutumizika mwaliŵi ku ofesi ya ku Brooklyn. Ndiwona kuti ndingusankha umampha ukongwa chifukwa kuteŵete pa Beteli kwandiwovya mwauzimu. Abali anguswera cha kundimuka ndipu pa 10 March, 1952, angundidana kuti nkhayambi kuteŵete pa Betali.

Ini ndaŵanaŵananga kuti ndamugwiranga ntchitu ku dipatimenti yakusindikiza mabuku ndi magazini. Kweni angundipaska ntchitu yakupereke vakurya ndipu pavuli paki, ndingwamba kugwira ku khichini. Ndakondwanga ukongwa kugwira ntchitu ku khichini chifukwa ndingusambiraku vinandi. Mwaviyo, ndengavi mwaŵi wakuteŵete ku dipatimenti yakusindikiza mabuku. Kweni kuteŵete ku khichini kungundiwovya ukongwa. Chifukwa chakuti tasinthananga pakugwira ntchitu, kanandi ndalutanga ku layibulare ya pa Beteli kuti nkhasambirengi Bayibolu pakundija. Ivi vingundiwovya kuti ndikuwi mwauzimu ndipuso kuti ndije ndi chivwanu chakukho. Vingundiwovya so kuti ndisimikizi mtima kuteŵete Yehova kwa nyengu yitali pa Beteli. Jerry wangutuwapu pa Beteli mu 1949. Wati watuwapu wanguchitorana ndi Patricia, kweni ajanga kufupi ndi ku Brooklyn. Yiwu andiwovyanga ukongwa ndi kundichiska ndati ndaluta ŵaka ku Beteli.

Ndati ndafika ŵaka pa Beteli, akhumbanga kusazgiyaku abali a pa Beteli kuti akakambengi nkhani zachisanisani ku mipingu. Abali wo angusankhika alutanga ku mipingu yo yenga pa mtunda wambula kujumpha makilomita 322 kutuliya ku Brooklyn. Yiwu achikambanga nkhani zachisanisani ndi kusere mu uteŵeti ndi mpingu. Nani ndenga mugulu la abali wo angusankhika. Ndichikamba nkhani yakwamba ndanjekemiyanga. Pa nyengu iyi nkhani zachisanisani zakambikanga kwa ora limoza. Kanandi ndakweranga sitima ya pamtunda pakuchikamba nkhani ku mipingu. Zuŵa linyaki muchipwepwi pa Sabata ndi msana mu 1954, ndingukwera sitima yo yalutanga ku New York. Ndakhumbikanga kufika ku Beteli ndi mazulu. Kweni te munthowa kwenga chivuwa ndi chimphepu chikulu ndipuso maji ngakukhoma. Ivi vinguchitiska kuti injini ya sitima yileki kugwira ntchitu ndipu ndinguchifika ku New York pa Mandi, 5 koloku ndi mlenji. Ndati ndasika ndinguluta ku Brooklyn ndipu ndinguchifikiya ŵaka kugwira kuntchitu ku khichini. Ndingusweriyaku kamanavi ndipu ndinguvuka ukongwa chifukwa chakuleka kugona usiku wosi mu sitima. Kweni ivi vengavi ntchitu asani ndiyeruzgiya ndi likondwa lo ndenga nalu chifukwa cha kuwovya abali ndi azichi ndipuso kusaniya mabwezi ngasonu.

Mu vyaka vakwamba pa Beteli ndingwamba kuchitaku pulogilamu yakusambira Bayibolu yo yachitikanga sabata yeyosi pa wayilesi ya WBBR. Pa nyengu iyi, wayilesi iyi yenga mu chipinda chachiŵi cha muchanya munyumba ya 124 Columbia Heights. Mubali A. H. Macmillan kanandi nayu waŵangapu pa pulogilamu yeniyi. Iyu wanguteŵete pa Beteli kwa nyengu yitali. Mwakudumuwa tamudananga kuti Mubali Mac. Iyu wangukunthiyapu chinanga kuti wakumananga ndi masuzgu pakuteŵete Yehova ndipu venivi vingutichiska ukongwa achinyamata tosi pa Beteli.

Mu 1958, uteŵeti wangu ungusintha. Ndingwamba kovya abali ndi azichi wo amaliza Sukulu ya Giliyadi kusaniya makalata ngakuchijaliya ko aŵatuma ndi kunozga va thiransipoti. Pa nyengu iyi ndegi zenga zakudula ukongwa. Mwaviyo, abali amanavi ndiwu ayendanga pa ndegi. Anandi wo alutanga ku Africa ndi ku Asia ayendanga pa sitima zakunyamuwa katundu. Pati pajumpha vyaka ndegi zingwamba kutchipa ndipu amishonale anandi angwamba kwenda pa ndegi kuluta ko aŵatuma.

Mu 1960, angundipempha kuti ndipangi hayala ndegi ku United States kuluta ku Europe kuti tikachiti unganu wa vyaru mu 1961. Ini ndinguchikwere ku New York mpaka mutawuni ya Hamburg ku Germany ko kunguchitikiya unganu uwu. Unganu wati wamala, ini ndi abali atatu a pa Beteli, tinguchita hayala galimotu kuluta ku Italy kuti tikawoni ofesi ya nthambi ku Rome. Tati tatuwa kwenuku tinguluta ku France ku mapiri nga Pyrenees ndipu tinguchifika so ku Spain ko ntchitu ya Akaboni yenga yakukanizgika. Chinanga kuti venga viyo, tingupereka mabuku kwa abali a ku Barcelona. Mabuku yanga tingungavunga muchinthu chinyaki kuti aleki kuziŵa kuti ndi mabuku. Tingukondwa ukongwa kukumana ndi abali a ku Spain. Tingulutiriya ndi ulendu widu mpaka mutawuni ya Amsterdam ko tinguchikwere ndegi kuwere ku New York.

Pati pajumpha chaka chimoza, angundipaska uteŵeti unyaki wakunozga menderu nga abali wo angusankhika kuti aluti ku maunganu ngapade ngo nganguchitika pacharu chosi. Unganu uwu unguchitika mu 1963 ndipu wenga wa mutu wakuti, “Everlasting Good News.” Pangunozgeka kuti abali 583 aluti ku maunganu ngenanga ngo nganguchitikiya ku Europe, Asia, South Pacific, mutawuni ya Honolulu ku Hawaii ndi mutawuni ya Pasadena ku California. Yiwu anguluta so kuchivakacha ku Lebanon ndi ku Jordan kuti akawoni malu ngo angulembiyaku Bayibolu. Dipatimenti yidu yanozganga menderu nga abali, ko amugona kweniso kusaniya makalata ngakuŵazomereza kusere mu vyaru vo apumuwanga.

Chaka cha 1963 chenga chapade pa chifukwa so chinyaki. Pa 29 June ndingutorana ndi Lila Rogers wa ku Missouri. Pa nyengu yo tatoriyananga ndipu wateŵete pa Beteli kwa vyaka vitatu. Pati pajumpha sabata yimoza kutuliya po tingutoriyana, ini ndi Lila tinguluta ku maunganu ngo ndangazumbuwa kali ngo nganguchitikiya ku Greece, Egypt, ndi ku Lebanon. Tingukwera ndegi kutuwa ku Beirut mpaka ku Jordan. Pa nyengu iyi ntchitu yidu ku Jordan yenga yakukanizgika ndipuso angutikambiya kuti Akaboni aku Yehova azomerezekanga cha kusere mu charu ichi. Mwaviyo, taziŵanga cha cho chamuchitika asani tachifika. Tati tafika, tingukondwa ukongwa kuwona abali anandi pachiŵaza wo ŵenga ndi vikwangwani vo angulembapu kuti, “Takulondiyani Akaboni aku Yehova!” Venga so vakukondwesa ukongwa kujiwone tija malu ngo alembiyangaku Bayibolu! Tinguchiwona so malu ngo kwajanga ateŵeti aku Chiuta a mu nyengu yakali, ko akusambira aku Yesu apharazganga kweniso ko kungwambiya Chikhristu.—Machi. 13:47.

Kwa vyaka 55 vo tajaliya limoza ndi Lila, wandiwovya ukongwa pa uteŵeti wosi wo tachita. Tinguluta ku Spain ndi ku Portugal kananandi ŵaka po ntchitu yidu yenga yakukanizgika mu vyaru ivi. Tachiskanga abali ndi azichi, kuŵapaska mabuku ndi vinthu vinyaki vakukhumbika. Tinguluta  so kuchiwona abali anyaki wo ŵenga mujeri mutawuni ya Cádiz ku Spain. Ndingukondwa ukongwa kuti ndinguŵachiska ndi nkhani ya mu Malemba.

Kwambiya mu 1963, ndaŵa ndi mwaŵi wakunozga menderu nga abali kuluta ku maunganu nga vyaru ku Africa, Australia, Central ndi South America, Europe, Asia, Hawaii, New Zealand, ndi ku Puerto Rico. Ini ndi Lila tazamuluwa cha maunganu nganandi ngo tingulutaku nge wo unguchitikiya mutawuni ya Warsaw ku Poland mu 1989. Abali anandi a ku Russia anguza ku unganu wenuwu. Yaka kenga kakwamba kuti unganu waviyo uchitiki mu charu ichi. Abali ndi azichi anandi wo tingukumana nawu, anguja vyaka vinandi mujeri ku USSR chifukwa cha chivwanu chawu.

Ndakondwanga ukongwa kwende maofesi nga nthambi kuti ndichiski abali a pa Beteli ndi amishonale. Ulendu widu wakumaliya wakwende maofesi nga nthambi, tinguluta ku South Korea ko tinguchikumana ndi abali 50 wo ŵenga mujeri ku Suwon. Wosi adandawulanga cha ndipu ŵenga ndi chigomezgu kuti nyengu yinyaki azamuteŵete so Yehova kwambula kukanizgika. Tinguchiskika ukongwa tati takumana ndi abali yaŵa!—Aro. 1:11, 12.

Kwa vyaka vinandi ndawona mo Yehova watumbikiya ŵanthu ŵaki. Po ndabatizikanga mu 1943, pacharu chosi chapasi penga apharazgi 100,000 pe kweni sonu pe apharazgi akujumpha 8 Miliyoni mu vyaru 240. Ivi vachitika chifukwa amishonale atovya ukongwa pa ntchitu yakupharazga. Venga vakukondwesa kugwira ntchitu ndi amishonale yaŵa kwa vyaka vinandi ndi kuŵawovya kuluta ku malu ngo aŵatumanga!

Ndikondwa ukongwa kuti ndingusankha kuteŵete pa Beteli ndeche munamana. Yehova wanditumbika ukongwa pa vyaka vosi ivi. Pade pa uteŵeti wa pa Beteli, ini ndi Lila tapharazganga so ndi mipingu yakupambanapambana ya ku Brooklyn. Mu mipingu iyi tikusaniya mabwezi nganandi.

Lila watindiwovya kuti ndilutirizgi kuteŵete pa Beteli. Chinanga kuti sonu nde ndi vyaka vakujumpha 84, ndeche kugwira ntchitu zimanazimana. Nditovya pa kumuka ndi kutumiza makalata.

Ndikondwa ukongwa kuja mu gulu laku Yehova ndi kuwona mphambanu yikulu yo ye pakati paku wo ateŵete Yehova ndi wo aleka kumuteŵete. Ivi vititiwovya kuvwisa mazu nga pa Malaki 3:18 ngo ngakamba kuti: “Mwazamuwona mphambanu pakati pa munthu murunji ndi muheni, yo wateŵete Chiuta ndi yo waleka kumuteŵete.” Charu chihenekeheneke zuŵa lelosi ndipu ŵanthu alivi chilindizga chakuti vinthu viŵengi umampha kunthazi kweniso akondwa cha. Ndi mwaŵi ukulu ukongwa kugwiraku ntchitu yakupharazga uthenga wa Ufumu! (Mate. 24:14) Pambula kuswera yapa, Ufumu waku Chiuta userengi mumalu mwa maboma nga ŵanthu. Tikhumbisiska kuti zuŵa ili lizi liŵi! Asani ivi vazichitika, weyosi pacharu chapasi wazamuja kwamuyaya ndi umoyu wambula kutama kweniso mwakukondwa.