1, 2. Kumbi ateŵeti aku Yehova akumana ndi masuzgu wuli?

KWAMBIYA paku Abelu yo wenga munthu wakwamba wakugomezeka, ateŵeti akugomezeka aku Yehova alutiriza kukumana ndi masuzgu. Wakutumika Paulo wangulembe Akhristu achiheberi kuti ‘angukunthiyapu mayeseru ngakulu chinanga kuti angusuzgika ukongwa’ chifukwa akhumbanga kuti Yehova waŵayanji kweniso waŵatumbiki. (Ŵah. 10:32-34) Paulo wanguyeruzgiya vo Akhristu achita asani akumana ndi masuzgu ndi vo achitanga akaswiri a masaza a ku Girisi pakuchita masaza nge ngakutchimbiya, ngakuwisana pamwenga ngakupumana. (Ŵah. 12:1, 4) Mazuŵa nganu, tichita maphara ngakuti tikasaniyi umoyu ndipu te ndi arwani ŵidu wo akhumba kutitimbanyiza, kutiguŵisa, kutiwisa, kutichitisa kuti tilekengi kukondwa kweniso tileki kuzilonde vitumbiku.

² Chakwamba, te pa nkhondu yikulu ndi Satana kweniso charu chaki chiheni. (Ŵaef. 6:12) Mwaviyo, tikhumbika kuyesesa kuti tileki kutimbanyizika ndi vinthu va mucharu ichi vo “vikujalikiskika mwanthazi” mumitima ya ŵanthu. Vinyaki mwa vinthu venivi ndi visambizu vaboza, zeru za ŵanthu ndipuso mijalidu yiheni nge kuchita ureŵi, kukweŵa foja, kuloŵe kweniso kugwiriskiya ntchitu munkhwala wakutimbanyiza  wongu mu nthowa yambula kwenere. Titenere kulutiriza kulimbana ndi malikhumbira ngaheni nga liŵavu lidu ndipuso vinthu vo vingatiweze vuli.—2 Ŵakor. 10:3-6; Ŵakol. 3:5-9.

3. Kumbi Chiuta watitisambiza wuli kuti tijivikiliyengi kwa arwani ŵidu?

³ Kuti tifiski kulimbana ndi arwani anthazi ŵenaŵa tikhumbika kuyesesa. Pakuŵanaŵaniya vo ŵanthu akuchita masaza ngakupumana achitanga, Paulo wangukamba kuti: “Mo ndiponye mafayiti ngangu, ndiponya munthowa yakuti ndingapumanga mphepu cha.” (1 Ŵakor. 9:26) Nge mo wakuchita masaza ngakupumana wachitiya asani wapumana ndi murwani waki, nasi tikhumbika kujivikiliya kwa arwani ŵidu. Yehova watitisambiza kweniso watitiwovya pa nkhondu yakulimbana ndi arwani ŵidu. Kuziya m’Mazu ngaki, watitipasa ulongozi wo ungataska umoyu widu. Iyu watitiwovya so kuziya mumabuku ngidu ngo ngakonkhosa fundu za m’Bayibolu, maunganu nga mpingu, ngadera ndipuso ngachigaŵa. Kumbi mutivigwirisiya ntchitu vo musambira? Asani mutondeka kuvigwirisiya ntchitu, vingaja nge kuti “mupuma mphepu” ndipu mungatondeka kujivikiliya kwa arwani ŵinu.

4. Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuthera ku vinthu viheni?

⁴ Tikhumbika kuja masu nyengu zosi chifukwa arwani ŵidu angatiyukiya mwamabuchibuchi ndipu angatithereska pa nyengu yo tilivi nthazi. Bayibolu litititcheŵeska kuti: “Mungazomerezanga cha kuti chiheni chikuthereskeni, kweni lutirizani kuthereska chiheni mwakuchita chamampha.” (Ŵar. 12:21) Fundu yakuchiska yakuti, tingazomerezanga cha kuti ‘chiheni chitithereski,’ yilongo kuti tingafiska kuthereska vinthu viheni. Tingachita viyo asani tilutiriza kulimbana navu. Asani tingaleka kulimbana navu kweniso kuja masu, tingathereskeka ndi Satana, charu chaki chiheni ndipuso liŵavu lidu lambula kufikapu. Mwaviyo, mungazomerezanga cha kuti mutheri chifukwa chakuti Satana watikuwofyani!—1 Pet. 5:9.

5. (a) Ntchinthu wuli chingatiwovya kuti tileki kuthera po tilimbana ndi vinthu viheni ndipuso kuti Chiuta watitumbiki? (b) Kumbi tikambisanengi za ŵanthu naŵa wo akambika m’Bayibolu?

⁵ Kuti munthu waleki kuthera ku vinthu viheni, wakhumbika cha kuluwa chifukwa cho walimbaniyana navu. Iyu wangayanjika kweniso wangatumbikika ndi Chiuta asani wakumbuka layizgu lo le pa Ŵahebere 11:6. Lemba ili likamba kuti: ‘Weyosi yo wapempha kanthu kwaku Chiuta watenere kuvwana kuti iyu waliku nadi ndipu wapereka mphotu kwaku wo atimupenja ndi mtima wosi.’ Mazu ngachigiriki ngo akungafwatuliya kuti ‘kupenja ndi mtima wosi,’ ngatuliya ku mazu ngo ngang’anamuwa kuyesesa ukongwa. (Mac. 15:17) M’Bayibolu mwe vakuwoniyapu vamampha va anthurumi ndi anthukazi wo anguyesesa kuti Yehova waŵatumbiki. Mwakuyeruzgiyapu, Yakobe, Rakelo, Yosefe ndi Paulo angutimbanyizika maŵanaŵanu kweniso angumala nthazi chifukwa cha masuzgu ngo angukumana nangu. Vo yiwu anguchita vilongo kuti kukunthiyapu kuzisa vitumbiku. Kumbi tingasambiranji ku ŵanthu anayi ŵenaŵa?

6. Ntchinthu wuli cho chinguwovya Yakobe kuti waleki kuthera, nanga wangutumbikika wuli? (Wonani chithuzi cho che papeji 8.)

⁶ Yakobe wangulimbana ndi masuzgu ngo wangukumana nangu ndipu wanguthera cha chifukwa wayanjanga Yehova, watumbikanga vinthu vakupatulika kweniso wagomezanga ndi mtima wosi vo Yehova wangumulayizga kuti watumbikengi mphapu yaki. (Chiy. 28:3, 4) Ndichu chifukwa chaki Yakobe wati wafika vyaka pafupifupi 100, wanguyesesa ndi nthazi zaki zosi kuti walonde vitumbiku kutuliya kwaku Chiuta. Iyu wangufika pakulimbana ndi mungelu wanthazi yo wanguvwala liŵavu la munthu. (Ŵerengani Chiyambo 32:24-28.) Kumbi Yakobe wangufiska kulimbana ndi mungelu mwenuyu kweniso kukunthiyapu chifukwa chakuti wenga ndi nthazi? Awa! Iyu wangulimbana nayu ndipu wakhumbanga cha kuthera chifukwa chakuti wakhumbanga kutumbikika.  Yakobe wangutumbikika nadi chifukwa wanguthera cha. Iyu wangupasika zina lakumuyenere lakuti Yisraele, (kung’anamuwa kuti, “Wangulimbana ndi Chiuta”). Yakobe wangutumbikika ukongwa kweniso wanguyanjika ndi Yehova. Venivi ndivu nasi tikhumba.

7. (a) Ntchifukwa wuli Rakelo wasuzgikanga maŵanaŵanu? (b) Kumbi wangulimbana nayu wuli suzgu yeniyi, nanga wangutumbikika wuli?

⁷ Rakelo, muwolu waku Yakobe, wakhumbisisanga kuwona mo Yehova watingi wafiskiyengi vinthu vo wangulayizga murumu waki. Chinanga kuti venga viyo, iyu wenga ndi suzgu yikulu yo yawonekanga kuti wangamalana nayu cha. Rakelo wabalanga cha. Mu nyengu yaki, munthu yo wabalanga cha wasuzgikanga ukongwa maŵanaŵanu. Suzgu iyi yenga yakumala nthazi ndipuso pengavi cho Rakelo watingi wachitengi. Kumbi iyu wanguchita wuli kuti waleki kusuzgika maŵanaŵanu ndipuso kuti waje ndi nthazi zakulimbana ndi suzgu yeniyi? Rakelo wangutaya mtima cha. Iyu warombanga mwakuŵeyere kuti walutirizi kulimbana ndi suzgu yaki. Yehova wanguvwa rombu laki lakutuliya pasi pa mtima ndipu pakumaliya paki wangumutumbika mwakumupasa ŵana. Penga pakuvwika kuti Rakelo wakambi mwakukondwa kuti: ‘Ndalimbana nayu mwanthazi . . . Ndipu ndapunda!’—Chiy. 30:8, 20-24.

8. Kumbi ndi masuzgu wuli ngo Yosefe wangukumana nangu kwa nyengu yitali, nanga vo wanguchita vititisambizanji?

⁸ Chifukwa chakuti Yakobe ndi Rakelo ŵenga ndi chivwanu chakukho, tikayika cha kuti chinguwovya mwana wawu Yosefe kuziŵa vo wangazichita asani wazikumana ndi mayeseru. Pa nyengu yo Yosefe wenga ndi vyaka 17, vinthu vingusintha ukongwa pa umoyu waki. Abali ŵaki angumugulisa ku ukapolu chifukwa chakuti amuchitiyanga sanji. Pavuli paki, wangukunthiyapu kwa vyaka vinandi mujeri ku Egipiti chinanga kuti wangunanga cha. (Chiy. 37:23-28; 39:7-9, 20, 21) Yosefe wangulutiriza kuja wakugomezeka ndipuso wanguŵafinga cha abali ŵaki kuti wazakuŵaweze. M’malu mwaki, waŵanaŵaniyanga ubwezi waki ndi Yehova wo wenga wakukho ukongwa. (Ŵal. 19:18; Ŵar. 12:17-21) Tikhumbika kusambirapu kanthu pa vo Yosefe wanguchita. Mwakuyeruzgiyapu, chinanga kuti panyaki tingukumana ndi masuzgu teche ŵana pamwenga sonu tikumana ndi masuzgu ngo ngawoneka kuti ngamalengi cha, tikhumbika kulutiriza kulimbana nangu kweniso kukunthiyapu. Asani tichitengi viyo, mwambula kukayika Yehova watitumbikengi.—Ŵerengani Chiyambo 39:21-23.

9. Nge mo Yakobe, Rakelo ndi Yosefe anguchitiya, kumbi titenere kuchitanji kuti Yehova watitumbiki?

⁹ Ŵanaŵaniyani vo vitikuchitikiyani vo muwona kuti panyaki ndi mayeseru. Vingachitika kuti ŵanthu atikuchitiyani vinthu mwambula urunji, achita sankhu ndipuso atikunyozani. Pamwenga munthu munyaki watikupusikiyani panyaki chifukwa chakuti watikuchitiyani sanji. M’malu mwakuwere vuli, kumbukani vo vinguwovya Yakobe, Rakelo ndipuso Yosefe kuti ateŵetiyengi Yehova mwalikondwa. Chiuta wanguŵachiska ndipu wanguŵatumbika chifukwa angulutiriza kutumbika vinthu vakupaturika. Yiwu angulutiriza kulimbana ndi masuzgu ngo angukumana nangu ndipu achitanga vinthu mwakukoliyana ndi marombu ngawu ngakutuliya pasi pa mtima. Charu chiheni ichi che pafupi kumala, ndichu chifukwa chaki tilutiriza kugomeza kuti malayizgu ngaku Yehova ngafiskikengi! Kumbi mukhumbisisa kuchita vosi vo mungafiska kuti Yehova wakuyanjeni?

10, 11. (a) Kumbi tingachita wuli kuti tilimbani ndi vinthu vo vititisuzga ndi chilatu chakuti Chiuta watitumbiki? (b) Ntchinthu wuli chingatiwovya kusankha umampha vinthu ndipuso kuleka kuthera asani takumana ndi vinthu vo vingatiweze vuli kweniso vo vingatitimbanyiza?

¹⁰ Kumbi ndi vinthu nivi vo tingakhumbika kulimbana navu kuti Chiuta watitumbiki? Ŵanthu anandi asuzgika kuti amalani ndi malikhumbira nga liŵavu. Anyaki akhumbika kuyesesa kuti awonengi kuti ntchitu yakupharazga njakukhumbika. Panyaki imwi mukhumbika kulutiriza kukunthiyapu chinanga kuti mutama pamwenga muchita phukwa. Pe so anyaki wo asuzgika kuti agowoke  munthu yo wakuŵaguŵiska pamwenga yo wakuŵanangiya. Kaya tateŵete Yehova kwa nyengu yitali wuli, tosi titenere kulimbana ndi vinthu vo vingatitondekesa kuteŵete Chiuta, yo wapereka mphotu ku ŵanthu akugomezeka.

¹¹ Kukamba uneneska, kungaja kwakusuzga kusankha umampha vinthu ndipuso kuja ndi mijalidu yamampha yachikhristu. Vija vakusuzga, ukongwa asani mtima widu wakunyenga, ukhumba kuti tichiti vinthu viheni. (Yer. 17:9) Asani mwawona kuti musuzgika kumalana ndi vinthu viheni, yesesani kuromba kuti Yehova wakupaseni mzimu utuŵa. Rombu ndipuso mzimu utuŵa, vingakuwovyani kuti muje ndi mijalidu yamampha ndipu Yehova wakutumbikeningi. Muchitengi vinthu mwakukoliyana ndi vo mwapempha kwaku Yehova. Muyesesengi kuŵerenga Bayibolu zuŵa lelosi, musaniyengi nyengu yakusambiriya Bayibolu pakumwija kweniso muchitengi Kusopa kwa Pabanja nyengu zosi.—Ŵerengani Sumu 119:32.

12, 13. Ntchinthu wuli cho chinguwovya Akhristu ŵaŵi kuti alimbani ndi malikhumbira ngaheni?

¹² Pe vakuchitika vinandi vo vilongo kuti Mazu ngaku Chiuta, mzimu waki ndipuso mabuku ngidu, vitovya Akhristu kuti amalanengi ndi malikhumbira ngaheni. Wachinyamata munyaki wavyaka 17, wanguŵerenga nkhani ya mutu wakuti, “Kodi Mungalimbane Bwanji ndi Zilakolako Zoipa?” yo ye mu Galamukani! ya December 8, 2003. Iyu wanguti: “Nditesesa kulimbana ndi maŵanaŵanu ngaheni. Ndati ndaŵerenga nkhani yeniyi yo yikamba kuti ‘ŵanthu anandi asuzgika ukongwa kuti amalani ndi malikhumbira ngaheni,’ ndinguziŵa kuti pe so abali ndi azichi anyaki wo akumana ndi vo ndikumana navu. Ndinguziŵa kuti ndini pe cha.” Nkhani ya mutu wakuti, “Kodi  Mulungu Amavomereza Makhalidwe a Kugonana Kwachilendo?” yo yikulembeka mu Galamukani! ya October 8, 2003, yingumuwovya so. Wati waŵerenga nkhani yeniyi wanguwona kuti ku ŵanthu anyaki, malikhumbira ngaheni ngenanga nge nge “munga muliŵavu” lawu. (2 Ŵakor. 12:7) Po alutiriza kwesesa kuja ndi mijalidu yamampha, aja ndi chigomezu kuti vinthu vijengi umampha. Iyu wangukamba kuti: “Pa chifukwa chenichi, ndiwona kuti ndingafiska kuja wakugomezeka zuŵa ndi zuŵa. Ndiwonga Yehova chifukwa chakuti wagwirisiya ntchitu gulu laki lo lititiwovya kuja ndi mijalidu yamampha mucharu chiheni ichi.”

¹³ Ŵanaŵaniyani so vo vinguchitikiya mzichi munyaki ku United States. Iyu wangulemba kuti: “Ndiwonga ukongwa chifukwa chakuti nyengu zosi mutitipasa chakurya cho tikhumbika pa nyengu yakwenere. Kanandi ndiwona kuti nkhani zo zilembeka, zikoliyana ndi vo vitindichitikiya. Kwa vyaka vinandi, ndaja ndichiyesesa kuti ndileki kukhumbira kuchita chinthu cho Yehova watinkhana nachu. Nyengu zinyaki, ndiŵanaŵana kuti ndingafiska cha kulimbana ndi maŵanaŵanu ngenanga. Ndiziŵa kuti Yehova ngwalisungu ndipuso wagowoka kweni chifukwa chakuti chinthu chiheni cho ndikhumbira kuchita, nditichitinkha cha pasi pa mtima, ndiwona kuti ndini wakwenere cha kundiwovya. Kukhumbira kuchita chinthu chiheni kwachitisa kuti ndisuzgikengi ukongwa pa umoyu wangu. . . . Ndati ndaŵerenga nkhani ya mutu wakuti, ‘Kumbi Mwe Ndi “Mtima Wakuziŵa” Yehova?’ mu Chigongwi cha Alinda cha March 1, 2013, ndinguwona kuti Yehova ngwakukhumbisisa kundiwovya.”

14. (a) Kumbi Paulo wajivwanga wuli po walimbananga ndi malikhumbira ngaheni? (b) Kumbi tingachita wuli kuti tilimbani ndi vinthu viheni vo tikhumba kuchita chifukwa chakuti ndisi akubuda?

¹⁴ Ŵerengani Ŵaroma 7:21-25. Paulo nayu wangukumana ndi suzgu yeniyi ndipu waziŵanga kuti nkhwakusuzga kulimbana ndi malikhumbira ngaheni kweniso vinthu vinyaki vo munthu wangatondeka kufiska chifukwa chakuleka kufikapu. Chinanga kuti venga viyo, iyu wenga ndi chigomezu kuti wangalimbana ndi maŵanaŵanu ngaheni asani wangaromba kwaku Yehova, kumugomeza kweniso kuja ndi chivwanu mu sembi yaku Yesu. Nanga isi? Asani titesesa kulimbana ndi vinthu viheni vo tikhumba kuchita chifukwa chakuti ndisi akubuda, tingafiska kuvileka. Kumbi tingachita wuli? Titenere kulondo vo Paulo wanguchita, tithembengi Yehova ndi mtima wosi, tingathembanga nthazi zidu cha ndipuso tijengi ndi chivwanu mu sembi yaku Yesu.

15. Kumbi rombu lingatiwovya wuli kulutiriza kuja akugomezeka kweniso kukunthiyapu vinthu vo tikumana navu?

¹⁵ Nyengu zinyaki Chiuta wangakhumba kuti tilongo mo takwasikiya ndi chinthu chinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi tingachita wuli asani isi pamwenga munthu wa mu banja lidu wasanirika ndi matenda ngakulu? Nanga tingachita wuli asani munthu munyaki watichitiya vinthu vambula urunji? Tingalongo kuti tithemba ukongwa Yehova asani tiromba mwakuŵeyere kuti watipasi nthazi kuti tilutirizi kuja akugomezeka, timuteŵetiyengi mwalikondwa kweniso tije nayu pa ubwezi wakukho. (Ŵaf. 4:13) Vo vinguchitikiya Akhristu mu nyengu yaku Paulo ndi vo vichitikiya Akhristu mazuŵa nganu, vilongo kuti rombu lingatiwovya kuja so ndi nthazi kweniso kuja akugomezeka kuti tilutirizi kukunthiyapu vinthu vo tikumana navu.

16, 17. Kumbi mwasimikiza mtima kuti muchitengenji kuti Chiuta wazikutumbikeni?

¹⁶ Dyaboli wakhumbisisa kukuweziyani vuli kuti muleki kuteŵete Yehova. Chinanga kuti vingaŵa viyo, mutenere kuyesesa ‘kukoreska cho ntchamampha.’ (1 Ŵat. 5:21) Ziŵani kuti mungafiska kulimbana ndi Satana, charu chaki chiheni kweniso malikhumbira ngaheni. Mungachita viyo asani muthemba Chiuta ndi mtima wosi kuti wakupaseni nthazi.—2 Ŵakor. 4:7-9; Ŵag. 6:9.

¹⁷ Yesesani kuchita chechosi cho mungafiska kuti mulutirizi kukunthiyapu ndipuso kulimbana ndi vinthu viheni vo mungakumana navu. Jani ndi chigomezu chosi kuti Yehova “wazakukukhutuliyani vitumbiku vinandi.”—Mal. 3:10.