CHA m’ma 1930, ada a James ndi ama a Jessie Sinclair angusamiya mutawuni ya Bronx, ku New York City. Yiwu angutuwa ku Scotland. Yumoza mwa ŵanthu wo angwamba kucheza nayu, wenga Willie Sneddon yo nayu wangutuliya kweniko. Ŵati akumana kakwamba, wosi atatu angwamba kufumbana za mabanja ngawu. Kutuliya pa nyengu iyi, pangujumpha vyaka vimanavi kuti ndiweku.

Ama angukambiya Willie kuti kwati kwaja nyengu yimanavi kuti Nkhondu Yakwamba ya Pacharu Chosi yiyambi, awisewu ndi muzichi wawu mura angubira ko achiŵejanga. Boti lawu lingupuma chisulu munyanja ya North Sea. Willie wangukamba kuti, “Awusu ŵe ku helu!” Willie wenga Kaboni waku Yehova ndipu vo wangukamba vinguŵaziziswa ama.

Vo Willie wangukamba vinguŵaguŵisa ama chifukwa yiwu aziŵanga kuti aŵisewu ŵenga amampha. Iyu wangukamba so kuti, “Kumbi mungakondwa asani ndingakukambiyani kuti Yesu wati wafwa wenga ku helu?” Ama angukumbuka rombu lo akambanga ku tchalitchi kwawu lo lakambanga kuti Yesu wenga ku helu kweni wanguyuskika zuŵa lachitatu. Ama angujifumba kuti, ‘Ntchifukwa wuli Yesu wenga ku helu wati wafwa asani ndi malu ngo kwe motu ndipu ŵanthu aheni atombozgekiyaku?’ Ivi vinguchitisa kuti ama ayambi kukhumba kuziŵa uneneska. Yiwu angwamba kuwungana ndi mpingu wa Bronx ndipu angubatizika mu 1940.

Pa nyengu iyi apapi achikhristu achiskikanga ukongwa cha kusambira Bayibolu ndi ŵana ŵawu. Po ndenga mwana, asani ama aluta ku maunganu kweniso kuchipharazga pa Chisulu ndi pa Sabata, ada ndiwu andiphweriyanga. Pati pajumpha vyaka vimanavi, ada ndi ini tingwamba kuwungana limoza ndi ama. Yiwu apharazganga uthenga wamampha mwaphamphu ndipu asambizanga ŵanthu anandi Bayibolu wo akhumbanga kuziŵa uneneska. Nyengu zinyaki ŵanthu wo asambiranga nawu, aŵasambiziyanga pamoza Bayibolu chifukwa ajanga pafupipafupi. Asani tajaliya sukulu, ndalutanga nawu mu uteŵeti ndipu ndingusambira vinandi vakukwaskana ndi Bayibolu kweniso mo ndingasambiziya ŵanthu.

Ndidandawula kuti pa nyengu yo ndenga munamana ndawuyanjanga ukongwa cha uneneska ndipu ndawutolingaku kanthu cha. Ndati ndafika vyaka 12, ndinguja mupharazgi wambula kubatizika ndipu kwambiya nyengu iyi  ndapharazganga kaŵikaŵi. Ndati ndafika vyaka 16, ndingujipereka kwaku Yehova. Ndingubatizika pa 24 July, 1954 mutawuni ya Toronto ku Canada.

Abali anyaki mumpingu mwidu anguteŵetiyapu pa Beteli ndipu anyaki ŵenga ŵeche kuteŵete penipo. Ndachiskikanga ndi mo achitiyanga vinthu. Mo akambiyanga nkhani ndi mo asambiziyanga asani ŵe mu uteŵeti, vandikondwesanga ukongwa. Chinanga kuti asambizi ŵangu akhumbanga kuti ndiluti ku yunivesite kweni ini ndakhumbanga kuchiteŵete pa Beteli. Mwaviyo, pa unganu wachigaŵa ku Toronto ndingupereka kalata yakupempha uteŵeti wenuwu. Mu 1955, ndingupereka so kalata yinyaki pa unganu wo unguchitikiya ku Yankee Stadium mutawuni ya New York. Pa 19 September mu 1955, ndingulonde kalata kuti nkhayambi kuteŵete pa Beteli ku Brooklyn. Yapa ndipu nde ndi vyaka 17. Zuŵa lachiŵi ku Beteli ndingwamba kugwira ntchitu mudipatimenti yakupanga mabuku yo ye mumphepeti mwa musewu wo udanika kuti, 117 Adams Street. Pambura kuswera ndingwamba kugwirisiya ntchitu makina ngo ngaŵikanga pamoza mapepala kuti ngapangi mabuku nga mapeji 32. Pavuli paki, ngatumizikanga ku makina ngo ngasonanga mabuku.

Pati pajumpha pafupifupi mwezi, angundituzgaku ku Dipatimenti yakupanga mabuku ndipu angundiŵika ku Dipatimenti ya Magazini chifukwa ndaziŵanga kulemba pa kompyuta. Munyengu zakuvuli, abali ndi azichi anyaki pa Beteli alembanga mazina pa nevulupu zo aŵikangamu magazini nga Chigongwi cha Alinda ndi nga Jani Masu! asani atumiziya wo adanisa ku mpingu. Pati pajumpha myezi yimanavi, ndingwamba kugwira ntchitu ku Dipatimenti Yakutumiza Mabuku. Mubali Klaus Jensen yo wawoneriyanga, wangundipempha asani ndingayanja kuluta limoza ndi mubali munyaki. Iyu wapinganga makatoni nga mabuku pa galimotu ndi kuchingapereka kudowoku ko kwafikiyanga sitima kuti ngatumiziki pacharu chosi.  Takhumbikanga so kuchitumiza mathumba nga magazini ku positi ofesi kuti ngaluti mumipingu ya ku United States. Jensen wangukamba kuti ntchitu iyi yatingi yindiwovyengi. Ndenga wakonda ndipu ndazitanga makilogilamu 57. Maulendu ngo tayendanga kuluta kudowoku ndi ku positi ofesi, ngangundiwovya kuti ndije ndi nthazi. Kukamba uneneska, mubali Jensen waziŵanga nadi cho chatingi chindiwovyengi.

Dipatimenti ya Magazini yatumizanga magazini ku mipingu yo yadanisanga. Ivi vingundiwovya kuziŵa unandi wa vineneru vo magazini ngidu ngasindikizikanga ku Brooklyn ndi kungatumiza ku vigaŵa vinyaki pacharu chapasi. Ndaziŵanga cha kuti pe vineneru vinandi viyo kweni ndenga wakukondwa kuti magazini nganandi ngatumizika muvyaru vakutali. Pa nyengu iyi, ndinguziŵa cha kuti kunthazi ndazamufika muvyaru vinandi vo vineneru ivi vakambikanga.

Mu 1961, angundikambiya kuti nkhagwirengi ntchitu Muofesi Yakusunga Ndalama ndipu yo walongozganga wenga mubali Grant Suiter. Pati pajumpha vyaka vimanavi, ndingudanika ndi mubali Nathan Knorr yo walongozganga pa ntchitu yidu yapacharu chosi. Iyu wangundikambiya kuti yumoza mwa abali wo agwiranga ntchitu mu Dipatimenti yo wenga, walutanga ku Sukulu ya Uteŵeti wa Ufumu kwa mwezi umoza. Asani waziweku wazamugwiranga ntchitu mu Dipatimenti ya Uteŵeti. Ndingusere m’malu mwaki ndipu ndagwiranga ntchitu ndi mubali Don Adams. Mwamwaŵi, Don ndiyu wangulonde kalata yangu pa unganu wachigaŵa mu 1955. Kwenuku kwenga so Robert Wallen ndi Charles Molohan. Tosi tanayi tingugwiriya ntchitu limoza kwa vyaka vakujumpha 50. Ntchinthu chakukondwesa kuteŵete limoza ndi anthurumi akugomezgeka ŵenaŵa.—Sumu 133:1.

Kwambiya mu 1970, angundikambiya kuti chaka chechosi ndiyendiyengi maofesi nga Watch Tower Society, kwa masabata ngaŵi  pamwenga kujumpha. Pa nyengu iyi tadanikanga kuti akwende nthambi. Pa ulendu wenuwu ndayendiyanga abali ndi azichi wo ateŵete pa Beteli, amishonale, ndachiskanga abali ndi azichi ndipuso ndawonanga mafayelu nga nthambi nga mo ntchitu yitende mucharu cho. Venga vakukondwesa kuwona kuti anyaki wo akumaliza makilasi ngakwambiliya nga Sukulu ya Giliyadi, ŵeche kuteŵete mwakugomezgeka muvyaru vo akutumizika. Ndi mwaŵi ukulu ndipuso ndikondwa kuti ndikucheziyapu abali ndi azichi muvyaru vakujumpha 90 pa ntchitu yeniyi.

Wo ateŵetiyanga pa Beteli ya ku Brooklyn anguŵakambiya kuti akawunganengi mumipingu yo yenga muchigaŵa cha New York. Ini angundikambiya kuti nkhawunganengi mumpingu wa ku Bronx. Mpingu wakwamba wamutawuni iyi ungukuwa ndipu anguwugaŵa. Wo ndawunganangaku ini wadanikanga kuti, Upper Bronx.

Cha m’ma 1960, banja linyaki la ku Latvia lo lingusambira ukaboni kumwera kwa Bronx, lingusamiya muchigaŵa cho mwenga mpingu wo ndawunganangaku. Livija wenga mwana mura munthukazi wa mubanja lo. Iyu wangwamba upayiniya wati wamaliza ŵaka sukulu ya sekondale. Pati pajumpha myezi imanavi wanguluta kuchiteŵete ku Massachusetts ko kwakhumbikanga apharazgi anandi a Ufumu. Ndingwamba kulemberana nayu makalata, ndamukambiyanga vinthu vamampha vo vachitikanga mumpingu widu ndipu nayu wandikambiyanga vo vamuchitikiyanga mudera lo wateŵetiyanga ku Boston.

Pati pajumpha vyaka vimanavi, Livija angumukambiya kuti wateŵetiyengi nge mpayiniya wapade. Iyu wakhumbanga kuchita vinandi pakuteŵete Yehova. Mwaviyo, wangulemba kalata kupempha kuti wakateŵetiyengi pa Beteli ndipu angumudana mu 1971. Vinguwoneka nge kuti Yehova wangumuka vo ndakhumbanga. Pa 27 October 1973, tingutolana ndipu tingukondwa kuti Mubali Knorr ndiyu wangukamba nkhani pa zowala zidu. Lemba la Nthanthi 18:22 likamba kuti: “Munthu yo wasaniya munthukazi wasaniya chinthu chamampha ndipu Yehova wakondwa nayu.” Livija ndi ini tateŵete pa Beteli kwa vyaka vakujumpha 40. Sonu tilutiriza kuwovya mpingu unyaki wa muchigaŵa cho tenga, mutawuni ya Bronx.

Ndakondwanga kuteŵete limoza ndi Mubali Knorr. Iyu wagwiranga ntchitu ndi mtima wosi ndipu waŵawonganga ukongwa amishonale pa ntchitu yo agwiranga. Anandi mwaku yiwu angutumizika muvyaru vo mwengavi Akaboni. Venga vakupasa chitima kuwona Mubali Knorr wachisuzgika ndi kansa mu 1976. Wati wayamba kutondeka kwenda, wangundipempha kuti ndimuŵerengiyengi nkhani zo zakhumbikanga kuchisindikizika. Iyu wangundikambiya so kuti ndidani Mubali Frederick Franz kuti nayu wazivwisiyengi ndichiŵerenga. Pavuli paki ndinguziŵa kuti chifukwa chakuti Mubali Franz wasuzgikanga kuwona, Mubali Knorr watonga nyengu yitali wachimuŵerenge nkhani zenizi.

 Mubali Knorr wakufwa mu 1977 ndipu wo amuziŵanga kweniso amuyanjanga, anguchiskika chifukwa wakufwa weche wakugomezgeka. Iyu wenga wakusankhika. (Chiv. 2:10) Pavuli paki, Mubali Franz ndiyu wangwamba kulongozga ntchitu yidu yakupharazga.

Pa nyengu iyi ndawovyanga mubali Milton Henschel yo wenga mulembi wa Mubali Knorr kwa vyaka vinandi. Mubali Henschel wangundikambiya kuti sonu ntchitu yangu yikulu pa Beteli, yenga yakovya Mubali Franz pa ntchitu yeyosi. Ndamuŵerengiyanga nkhani zechendaluti kuchisindikizika. Mubali Franz waluwanga cha vinthu, iyu wavwisiyanga ndipu watimbanyizikanga cha asani nditimuŵerenge. Venga vakukondwesa ukongwa kumuwovya mu nthowa yeniyi mpaka po wangufwiya mu December 1992. Nayu wenga wakusankhika.

Vyaka 61 vo ndateŵete pa Beteli vamala luŵi ukongwa. Apapi ŵangu wosi ŵaŵi akufwa ŵe akugomezgeka kwaku Yehova ndipu ndilindiza kuziŵalonde mucharu chamampha kuluska chinu. (Yoh. 5:28, 29) Palivi chinthu chamampha cho tingasaniya mucharu ichi cho chingayanana ndi kuteŵete limoza ndi anthurumi kweniso anthukazi akugomezgeka m’malu mwa ŵanthu wosi aku Chiuta pacharu chosi. Livija ndi ini tikamba ndi mtima wosi kuti pa vyaka vo tachita uteŵeti wa nyengu zosi, ‘chimwemwi chaku Yehova [chaja] nthazi yidu.’—Neh. 8:10.

Palivi munthu yo ngwapachanya kuluska anyaki mugulu laku Yehova vo vichitisa kuti ntchitu yakupharazga uneneska wa Ufumu yilutiriyi. Tikondwa ndipuso tiwona kuti ndi mwaŵi kugwira ntchitu ndi abali kweniso azichi anandi akugomezgeka kwa vyaka vosi vo taja tichiteŵete. Abali anandi akusankhika wo ndateŵetiyapu nawu akuluta kuchanya. Ndiwonga ukongwa kuti ndaja ndichiteŵete ndi ŵanthu akugomezgeka ŵenaŵa mu ntchitu yaku Yehova.