1. Kumbi vinthu venga wuli pa umoyu waku Yohane cha m’ma 95 C.E.?

CHA m’ma 95 C.E., wakutumika Yohane wangukumana ndi suzgu likulu. Iyu wenga wakukota, angumuŵika pa chilwa cha Patimo ndipu akutumika anyaki wosi atenere kuti ndipu ŵafwa. (Chivu. 1:9) Yohane waziŵanga kuti ŵanthu akugaruka alandizganga mpingu ndipuso agaŵaniskanga Akhristu. Vawonekanga nge kuti Akhristu auneneska amaliyengi limu.​—Yuda 4; Chivu. 2:15, 20; 3:1, 17.

2. Mwakukoliyana ndi Chivumbuzi 7:9-14, kumbi Yohane wanguwonanji? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

² Pa nyengu yakusuzga yeniyi, Chiuta wangulongo Yohane chiwona cha vinthu vo vazamuchitika kunthazi. Mu chiwona ichi, angelu anguŵakambiya kuti ako mphepu zinayi za charu chapasi kuti zileki kunanga charu mpaka po akapolu aku Chiuta adindikiya chidindu chakumaliya. (Chivu. 7:1-3) Akapolu aku Chiuta ŵenaŵa alipu 144,000 ndipu amulamuliya ndi Yesu kuchanya. (Luka 12:32; Chivu. 7:4) Pavuli paki, Yohane wanguwona gulu linyaki. Gulu ili lenga likulu ukongwa mwakuti wangukamba kuti: “Ndinguwona mzinda ukulu wo pengavi munthu yo wangufiska kuwuŵerenga, weniwo watuliyanga mumitundu yosi, mumafuku ngosi, mu ŵanthu wosi ndipuso mu malilimi ngosi, wo unguma panthazi pa mpandu waufumu ndi panthazi pa Mwanawambereri.” (Ŵerengani Chivumbuzi 7:9-14.) Yohane watenere kuti wangukondwa ukongwa kuwona kuti kunthazi kwazamukuŵa ŵanthu anandi wo azamusopa Chiuta mwauneneska!

3. (a) Ntchifukwa wuli chiwona chaku Yohane chingatiwovya kuti tije ndi chivwanu chakukho? (b) Kumbi tisambirengenji mu nkhani iyi?

³ Tikayika cha kuti chiwona ichi chinguwovya Yohane kuŵa ndi chivwanu chakukho. Chifukwa chakuti vo Yohane wanguwona vifiskika mazuŵa nganu, chiwona ichi chingatiwovya ukongwa  kuti tije ndi chivwanu chakukho kuphara mo chinguwovye Yohane! Isi tiwona ndi masu ngidu kuwunganiskika kwa mzinda ukulu wa ŵanthu wo alindizga kuzipona pa chisuzgu chikulu ndi kuzija ndi umoyu wamuyaya pacharu chapasi. Mu nkhani iyi, tisambirengi mo Yehova wanguwovye ŵanthu ŵaki kuziŵa mzinda ukulu wenuwu, vyaka vakujumpha 80 kuvuli uku. Pavuli paki, tikambiskanengi fundu ziŵi zakukwaskana ndi gulu lenili: (1) ukulu waki ndipuso (2) ko ŵanthu a mugulu ili atuliya. Fundu zenizi ziwovyengi wosi wo alindizga kuzija panu pasi kuti aje ndi chivwanu chakukho.

4. Kumbi mbuneneska nuwu wa mu Malemba wo Matchalitchi nganandi ngatiwuvwisa cha, nanga vo asambiza vipambana wuli ndi vo asambizanga Akusambira Bayibolu?

⁴ Matchalitchi nganandi ngasambiza vo Malemba ngakamba cha kuti zuŵa linyaki ŵanthu akugomezgeka azamuja kwamuyaya pacharu chapasi. (2 Akorinto 4:3, 4) Mazuŵa nganu, matchalitchi yanga ngasambiza kuti ŵanthu wosi amampha aluta kuchanya asani ŵafwa. Kweni kagulu kamanavi ka Akusambira Bayibolu ko kangwamba kulemba magazini ya Chigongwi cha Alinda mu 1879, ndivu kasambizanga cha. Yiwu anguvwisa kuti Chiuta wazamuweziyapu Paradayisu pacharu chapasi ndipuso kuti ŵanthu anandi akuvwiya azamuja penipanu pasi, kuchanya cha. Kweni vinguŵatore nyengu kuziŵa kuti ŵanthu akuvwiya ŵenaŵa mbayani.​—Mate. 6:10.

5. Kumbi Akusambira Bayibolu anguziŵanji vakukwaskana ndi a 144,000?

⁵ Akusambira Bayibolu anguziŵa so kutuliya mu Malemba kuti ŵanthu anyaki “akugulika kutuliya pacharu chapasi” kuti akawusi ndi Yesu kuchanya. (Chivu. 14:3) Gulu ili Mbakhristu aphamphu ndipuso akujipereka akukwana 144,000 wo ateŵetiyanga Chiuta mwakugomezgeka pa nyengu yo ŵenga pacharu chapasi. Nanga a mzinda ukulu mbayani?

6. Kumbi Akusambira Bayibolu agomezganganji vakukwaskana ndi a mzinda ukulu?

⁶ Mu chiwona ichi, Yohane wanguwona mzinda ukulu wo “unguma panthazi pa mpandu waufumu ndi panthazi pa Mwanawambereri.” (Chivu. 7:9) Mazu ngenanga nganguchitiska Akusambira Bayibolu kuŵanaŵana kuti a mzinda ukulu nawu amuja kuchanya. Sonu asani a 144,000 ndi a mzinda ukulu, wosi amuja kuchanya, nanga mphambanu ye pani? Akusambira Bayibolu aŵanaŵananga kuti a mzinda ukulu Mbakhristu wo amugomezganga ukongwa cha Chiuta po ŵenga pacharu chapasi. Yiwu agomezganga so kuti ŵanthu a muvisopa vaboza wo achitanga vo Bayibolu lisambiza, nawu ŵenga mu gulu la a mzinda ukulu. Akusambira Bayibolu agomezganga kuti chinanga kuti a mzinda ukulu ŵenga ndi phamphu, kweni lenga lakukwana cha kuti akalamuliyi ndi Yesu kuchanya. Yiwu aŵanaŵananga kuti chifukwa chakuti amuyanjanga mwakukwana cha Chiuta, a mzinda ukulu azamuluta kuchanya kweni amukuma panthazi pa mpandu waufumu mumalu mwakuja pa mipandu yaufumu.

7. Kumbi Akusambira Bayibolu akambanga kuti mbayani wo azamuja pacharu chapasi mu Muwusu Waku Khristu wa Vyaka 1,000? Nanga agomezganga kuti ntchinthu wuli cho chazamuchitikiya anthulumi akugomezgeka a mu nyengu yakali?

⁷ Kumbi Akusambira Bayibolu agomezganga kuti mbayani wo azamuja pacharu chapasi? Yiwu agomezganga kuti asani 144,000 ndi a mzinda ukulu aziluta kuchanya, ŵanthu anyaki wosi azamuja pacharu chapasi kuti aziyanduwi ndi vitumbiku vo vazamuŵaku mu Muwusu Waku Khristu wa Vyaka 1,000. Akusambira Bayibolu aŵanaŵananga kuti ŵanthu yaŵa angateŵete cha Yehova, Khristu wechendayambi kulamuliya. Mumalu mwaki, yiwu agomezganga  kuti gulu ili lazamusambizika nthowa zaku Yehova mu Muwusu Waku Khristu wa Vyaka 1,000. Pavuli paki, wo azamuvwiya marangu ngaku Yehova azamutumbikika ndi umoyu wambula kumala pacharu chapasi, penipo wo azamugaruka azamubayika. Akusambira Bayibolu aŵanaŵananga so kuti panyaki wo azamuteŵete nge “akaronga” panu pasi pa nyengu iyi, kusazgapu anthulumi akugomezgeka wo angufwa Yesu wechendafwi, azamuluta kuchanya asani vyaka 1,000 vamala.​—Sumu 45:16.

8. Kumbi Akusambira Bayibolu agomezganga kuti pe magulu ngalinga, ndipu magulu ngaki ndi nanga?

⁸ Mwaviyo, Akusambira Bayibolu aŵanaŵananga kuti pe magulu ngatatu: (1) a 144,000 wo amuwusa ndi Yesu kuchanya; (2) a mzinda ukulu wo amukuma panthazi pa mpandu waufumu waku Yesu kuchanya; ndipuso (3) ŵanthu anandi wo azamusambizika nthowa zaku Yehova pacharu chapasi mu Muwusu Waku Khristu wa Vyaka 1,000. * Kweni nyengu yo Yehova wangutema yati yakwana, ukweru wa uneneska ungwamba kuŵaliyaŵaliya pa nkhani iyi.​—Nthanthi 4:18.

9. (a) Kumbi a mzinda ukulu azamukuma “panthazi pa mpandu waufumu ndi panthazi pa Mwanawambereri” mu nthowa wuli? (b) Ntchifukwa wuli tingakamba kuti lemba la Chivumbuzi 7:9 livwika umampha mazuŵa nganu?

⁹ Mu 1935 Akaboni aku Yehova anguvwisa kuti a mzinda ukulu wo Yohane wanguwona mu chiwona mbayani. Yiwu anguziŵa kuti a mzinda ukulu akhumbika kuchija kuchanya cha kuti ami “panthazi pa mpandu waufumu ndi panthazi pa Mwanawambereri.” Mumalu mwaki, azamukuma panthazi pa mpandu waufumu ndi panthazi pa Mwanawambereri mwakuyeruzgiya ŵaka. Chinanga kuti a mzinda ukulu azamuja panu pasi, azamukuma “panthazi pa mpandu waufumu” chifukwa azamuziŵa mazaza ngaku Yehova ndi kujithereska ku ulamuliru waki. (Yesa. 66:1) Kweniso azamukuma “panthazi pa Mwanawambereri” chifukwa cha kuja ndi chivwanu mu sembi yaku Yesu. Mwakuyanana waka, pa Mateyu 25:31, 32 pakamba kuti “mitundu yosi ya ŵanthu,” ndi aheni viyo, “yazamuwunganiskika” panthazi pa mpandu waufumu waku Yesu. Mitundu iyi yazamukuŵa kuchanya cha kweni penipanu pasi. Fundu yeniyi njakuvwika. Tikamba viyo chifukwa chakuti Bayibolu likambapu cha kuti a mzinda ukulu aluta kuchanya. A 144,000 pe ndiwu akulayizgika kuti amulonde umoyu wambula kumala kuchanya. Yiwu ‘amuwusa charu chapasi nge mafumu’ pamoza ndi Yesu.​—Chivu. 5:10.

10. Ntchifukwa wuli a mzinda ukulu akhumbika kusambizika nthowa zaku Yehova wechendayambi Muwusu Waku Khristu wa Vyaka 1,000?

¹⁰ Ndichu chifukwa chaki kwamba mu 1935 Akaboni aku Yehova anguvwisa kuti a mzinda ukulu wo Yohane wanguwona, mbakhristu akugomezgeka wo azamuja kwamuyaya pacharu chapasi. Kuti a mzinda ukulu aziponi pa chisuzgu chikulu, akhumbika kusambizika nthowa zaku Yehova, wechendayambi Muwusu Waku Khristu wa Vyaka 1,000. Wechendayambi muwusu uwu, yiwu azamukhumbika kuja ndi chivwanu chakukho kuti ‘azifiski kuthaŵa vinthu vosi vo vitenere kuchitika.’​—Luka 21:34-36.

11. Ntchifukwa wuli Akusambira Bayibolu anyaki agomezganga kuti ŵanthu anyaki atenere kuti azamuluta kuchanya asani vyaka 1,000 vazimala?

¹¹ Wuli pakukamba za chigomezgu chakuti ŵanthu ankharu yamampha wo azamuja panu pasi azamuluta kuchanya asani vyaka 1,000 vazimala? Chigongwi cha Alinda cha Chingelezi cha February 15, 1913 ndichu chingusachizga fundu yeniyi. Chigongwi ichi chingusachizga viyo chifukwa cha kuŵanaŵaniya fundu iyi: ‘Vingachitika  wuli kuti ŵanthu anyaki akugomezgeka a mu nyengu yakali azipaskiki mphotu yakuja panu pasi penipo Akhristu wo ŵenga akugomezgeka kamanavi azipaskiki mphotu yakuluta kuchanya?’ Ivi venga viyo chifukwa cha fundu ziŵi zo Akusambira Bayibolu agomezganga. Yiwu agomezganga kuti: (1) a mzinda ukulu amuja kuchanya ndipuso (2) kuti a mzinda ukulu mbakhristu wo alimbikiya ukongwa cha.

12-13. Kumbi akusankhika ndipuso a mzinda ukulu aziŵanji pa nkhani ya vitumbiku vo azamulonde?

¹² Kweni nge mo tawone, kwamba mu 1935 Akaboni aku Yehova anguvwisa kuti mzinda ukulu wo Yohane wanguwona mu chiwona ndiwu wazamupona pa Aramagedoni. Ŵanthu yaŵa ‘azamutuwa mu chisuzgu chikulu’ penipanu pacharu chapasi ndipu ‘azamudanirizanga ukongwa kuti: “Utaski widu watuliya kwaku Chiuta widu mweniyo waja pampandu waufumu kweniso ku Mwanawambereri.”’ (Chivu. 7:10, 14) Kweniso Malemba ngakamba kuti wosi wo azamuluta kuchanya amulonde “chinthu chamampha” kuphara ŵanthu akugomezgeka a mu nyengu yakali. (Ahe. 11:40) Ŵati avwisa kuti pe chilindizga chakuzija panu pasi kwamuyaya, abali ŵidu angwamba kupharazgiya ŵanthu kuti ateŵetiyengi Yehova.

¹³ A mzinda ukulu wosi akondwa chifukwa cha vo alindizga. Yiwu aziŵa kuti Yehova ndiyu wasankha ko ateŵeti ŵaki akugomezgeka amuteŵete, kwali amuteŵete kuchanya pamwenga pacharu chapasi. Akusankhika ndipuso a mzinda ukulu aziŵa kuti azamulonde vitumbiku chifukwa cha wezi ukulu wo Yehova wakulongo kuziya mu sembi yaku Yesu Khristu.​—Aro. 3:24.

14. Chaka cha 1935 chati chajumpha, ntchifukwa wuli ŵanthu anandi ajifumbanga mo uchimi wakukwaskana ndi mzinda ukulu wazamufiskikiya?

¹⁴ Ŵanthu aku Yehova ŵati avwisa nkhani yakukwaskana ndi mzinda ukulu mu 1935, anandi ajifumbanga mbwenu mo ŵanthu wo alindizga kuzija pacharu chapasi azamujaliya mzinda ukulu. Mwakuyeruzgiyapu, Ronald Parkin wenga ndi vyaka 12 pa nyengu yo ŵanthu aku Yehova anguvwisa fundu yakukwaskana ndi mzinda ukulu. Iyu wangukamba kuti: “Pa nyengu iyi, penga apharazgi pafufupi 56,000 pacharu chosi chapasi ndipu anandi atenere kuti ŵenga akusankhika. Mwaviyo, a mzinda ukulu ŵengapu amanavi ŵaka.”

15. Kumbi ntchitu yakuwunganiska mzinda ukulu yaluta wuli panthazi?

¹⁵ Kweni mukuluta kwa nyengu, amishonale angutumika muvyaru vinandi ndipu venivi vinguchitiska kuti chiŵerengeru cha Akaboni aku Yehova chikuwi. Pavuli paki mu 1968,  angwamba kusambira Bayibolu ndi ŵanthu mwakugwiriskiya ntchitu buku lakuti Coonadi Cimene Cimatsogolera ku Moyo Wamuyaya. Chifukwa chakuti buku ili lakonkhoskanga uneneska wa mu Bayibolu mwakuvwika umampha, linguwovya ŵanthu anandi kuti ayambi kuteŵete Yehova. Mu vyaka vinayi pe, ŵanthu akujumpha 500,000 angubatizika. Tchalitchi la Katolika lati layamba kumala nthazi muvyaru vaku America ndi vyaru vinyaki ndipuso ntchitu yidu yati yayamba kuzomerezeka kuvuma kwa Europe ndi vigaŵa vinyaki va ku Africa, ŵanthu anandi angubatizika. (Yesa. 60:22) Gulu laku Yehova lapanga so mabuku nganyaki nganandi ngo ngatovya ŵanthu kusambira uneneska wa mu Bayibolu. Mzinda ukulu wa ŵanthu akujumpha 8 miliyoni wawunganiskika.

16. Kumbi mzinda ukulu uwunganiskika kutuliya pani?

¹⁶ Po Yohane walembanga vo wanguwona, wangukamba kuti mzinda ukulu wazamutuliya “mumitundu yosi, mumafuku ngosi, mu ŵanthu wosi ndipuso mu malilimi.” Mchimi Zekariya nayu wangukamba fundu yakuyana waka. Wangukamba kuti: “Mu mazuŵa ngo, anthurumi 10 akutuwa mu vineneru va mitundu yosi azamukolesa chakuvwala cha Myuda ndi kukamba kuti: ‘Mwaŵanthu yimwi tilutengi  namwi chifukwa tavwa kuti Chiuta we namwi mwaŵanthu yimwi.’”​—Zeka. 8:23.

17. Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitika kuti tiwovyi ŵanthu amitundu yosi ndi vineneru vosi?

¹⁷ Kuti ŵanthu avineneru vosi awunganiskiki, uthenga wamampha utenere kupharazgika mu vineneru vinandi. Akaboni aku Yehova aziŵa fundu yeniyi. Mwaviyo, taja tichifwatuliya mabuku ngakusambiriya Bayibolu ndi ŵanthu kwa vyaka vakujumpha 130. Kweni mazuŵa nganu ndipu tichita ntchitu yikulu ukongwa yakufwatuliya mabuku mu vineneru vinandi kuphara kali. Yehova wachita nadi munthondwi wakuwunganiska ŵanthu kutuliya mumitundu yosi mazuŵa nganu. Chifukwa chakuti chakurya chauzimu chisanirika mu vineneru vinandi, a mzinda ukulu asopa Yehova mwakukoliyana, chinanga kuti atuliya muvyaru vakupambanapambana. Akaboni aziŵika chifukwa cha ntchitu yakupharazga yo achita ndipuso chanju cho ŵenachu pakati pawu. Venivi vititiwovya kuti tije ndi chivwanu chakukho!​—Mate. 24:14; Yoha. 13:35.

18. (a) Mwakukoliyana ndi Yesaya 46:10, 11, ntchifukwa wuli tizizwa cha kuti Yehova wakufiska uchimi wakukwaskana ndi mzinda ukulu? (b) Ntchifukwa wuli wo alindizga kuzija pacharu chapasi awona kuti akukheteka cha?

¹⁸ Te ndi vifukwa vakuvwika vakukondwe ndi uchimi wakukwaskana ndi mzinda ukulu! Tizizwa cha kuti Yehova wakufiska uchimi uwu. (Ŵerengani Yesaya 46:10, 11.) A mzinda ukulu awonga chifukwa cha vinthu vamampha vo Yehova waŵalayizga. Yiwu awona kuti akukheteka cha chifukwa chakuleka kusankhika ndi mzimu waku Chiuta kuti akalamuliyengi ndi Yesu kuchanya. Mu Malemba tiŵerenga va anthulumi ndi anthukazi wo alongozgekanga ndi mzimu wakupaturika kweni ŵe mu gulu la a 144,000 cha. Yumoza wawu ndi Yohane Mubatizi. (Mate. 11:11) Ndipu munyaki ndi Davidi. (Machi. 2:34) Yohane, Davidi ndipuso ŵanthu anyaki anandi azamuja mu paradayisu penipanu pacharu chapasi asani aziyuskika. Yiwu pamoza ndi a mzinda ukulu azamukuŵa ndi mwaŵi wakulongo kuti mbakugomezgeka kwaku Yehova ndi Ufumu waki.

19. Kumbi tichitengenji asani tivwisa vo chiwona chaku Yohane cha a mzinda ukulu ching’anamuwa?

¹⁹ Chijaliyi vechendachitikepu kuti Chiuta wawunganiski ŵanthu anandi viyo kuti amusopengi mwakukoliyana. Kwali tilindizga kuluta kuchanya pamwenga kuzija panu pasi, tosi tikhumbika kuwovya ŵanthu anandi wo tingafiska kuti aje chigaŵa cha mzinda ukulu cha “mbereri zinyaki.” (Yoha. 10:16) Pambula kuswera yapa, Yehova wachitiskengi kuti chisuzgu chikulu chiyambi cho chazamutuzgapu maboma ndi visopa vo vasuzga ŵanthu kwanyengu yitali. Ndipu a mzinda ukulu, ŵe ndi mwaŵi wakuziteŵete Yehova pacharu chapasi kwamuyaya!​—Chivu. 7:14.