Pe fundu zinandi zo titenere kuŵanaŵaniya. Akhristu akhumbika kuja anenesa. Atenere kuvwiya marangu nga boma asani ngaleka kususana ndi marangu ngaku Yehova. (Mat. 22:21; Ŵar. 13:1, 2; Ŵah. 13:18) Akhumbika so kulondo midawuku, kuleka kuguŵisa ŵanthu ndipuso ‘kwanja anyawu nge mo atijiyanjiya ŵeneku.’ (Mat. 22:39; Ŵar. 12:17, 18; 1 Ŵat. 4:11, 12) Fundu izi zingawovya Akhristu mu vyaru vakupambanapambana kuziŵa mo atenere kuwone nkhani yakupereka mphasu pamwenga ndalama.

Mu vyaru vinandi, munthu wakhumbika kupereka chechosi cha ku munthu yo wagwira ntchitu mu boma alinga kuti wamuchitiyi chinthu chinyaki. Ŵanthu wo agwira ntchitu mu boma alipilika ndi boma. Mwaviyo, apempha pamwenga alonde chechosi cha ku ŵanthu chifukwa cha ntchitu yo aŵachitiya. Mu vyaru vinandi, nkhuswa dangu kuti ŵanthu wo agwira ntchitu mu boma apemphi pamwenga kulonde chechosi chifukwa cha ntchitu yo agwira, chinanga kuti angagwira ntchitu umampha mwakulondo marangu nga boma. Mphasu yaviyo yingawoneka kuti ntchinyeda, chinanga kuti yingasintha chechosi cha. Ku charu ko ivi vichitika, palivi chifukwa chakufumbiya asani ntchakwenere kuti Mkhristu wapereki mphasu pamwenga ndalama ku ŵanthu wo agwira ntchitu mu boma. Mphasu za viyo zakwenere cha.

Kweni mu vyaru vo mulivi marangu yanga pamwenga mu vyaru vo ŵanthu alangika cha chifukwa chakuleka kungalondo, wo agwira ntchitu mu boma alonda ndalama ku ŵanthu chifukwa cha ntchitu yo agwira. Mu vyaru vinyaki, arara a boma atoliyapu mwaŵi pa udindu wawu. Yiwu alonda ndalama pamwenga vinthu vinyaki ku ŵanthu chifukwa cha ntchitu yo aŵachitiya, ndipu akana kuchita chechosi asani ŵechendaŵapasi ndalama. Mwaviyo, ŵanthu wo akwatisa nthengwa mu boma, wo alonde misonkhu, wo azomereza ŵanthu asani akhumba kuzenga nyumba ndipuso ŵanthu anyaki apenja kuti ŵanthu aŵapasengi mphasu. Asani aŵapasa cha ndalama,  aswerese dala ntchitu pamwenga atiyigwira cha. Malipoti ngalongo kuti mu charu chinyaki ŵanthu wo agwira ntchitu yakuzimwisa motu, angayamba cha kuzimwisa motu kwambula kuŵapasa ndalama.

Mu vyaru vo ivi vakuwanda, abali ndi azichi anyaki awona kuti vingachitika cha kuleke limu kupereka ndalama ku ŵanthu wo agwira ntchitu mu boma. Asani ve viyo, Mkhristu wangawona kuti ntchakwenere kupereka ndalama ku munthu yo wagwira ntchitu mu boma kuti wamuchitiyi vo wakhumba. Kweni mu vyaru vo vinyeda vakuwanda, Mkhristu watenere kuziŵa cho ntchakwenere ndi cho ntchambula kwenere pa masu paku Chiuta. Pe mphambanu pakati pa kupereka ndalama ku munthu yo wagwira ntchitu mu boma chifukwa chakuwonga ntchitu yo wachita ndi kukhumba kuti wakuyanjiyi. Mu vyaru vo vinyeda vakuwanda, ŵanthu anyaki apereka ndalama ku munthu yo wagwira ntchitu mu boma kuti waŵachitiyi chinthu cho ntchakwenere cha pamwenga apasa “ndalama” wapolisi pamwenga wathirafiki kuti aleki kuŵalipilisa chinthu cho ananga. Nkhunanga kupereka pamwenga kulonde vinyeda. Vosi viŵi vingachitisa kuti paŵevi urunji.​—Chit. 23:8; Mar. 16:19; Nthanthi 17:23.

Akhristu anandi akukhwima, njuŵi yawu yitiŵazomereza cha kupereka ndalama ku ŵanthu wo agwira ntchitu mu boma chifukwa cha vo aŵachitiya. Yiwu awona kuti asani angachita viyo mbwenu azomereza pamwenga achiska vinyeda. Mwaviyo, akana kupereka ndalama pamwenga mphasu yeyosi.

Chinanga kuti Akhristu akukhwima awona kuti mbuheni kupereka mphasu ku ŵanthu wo agwira ntchitu mu boma alinga kuti aŵayanjiyi, kweni chifukwa cha mo vinthu viliri anyaki angaŵapasa ndalama kuŵawonga pa vo achita. Mwakuyeruziyapu, nyengu zinyaki Akhristu anyaki atimupasa mphasu dokotala yo wagwira ntchitu ku chipatala cha boma chifukwa chakuwonga chovyu cho alonde. Yiwu achita ivi pavuli pakuti alonde kali chovyu, m’malu mwakupereka ŵechendalonde chovyu kuti ŵanthu aleki kuŵanaŵana kuti ntchinyeda.

Mu nkhani iyi, tingakonkhosa vosi cha vo vichitika mu charu chechosi. Mwaviyo, kaya vinthu ve wuli kwawu, Akhristu atenere kuchita vinthu vo vingapangisa kuti njuŵi yawu yije yamampha. (Ŵar. 14:1-6) Akhumbika cha kuswa marangu. (Ŵar. 13:1-7) Atenere cha kuchita vinthu vo vinganyozesa zina laku Yehova pamwenga kuguŵisa anyawu. (Mat. 6:9; 1 Ŵakor. 10:32) Kweniso, vakusankha vawu vilongongi kuti atanja anyawu.​—Marko 12:31.

Mu buku la Luka chaputala 15, mwe ntharika yaku Yesu yo yikamba za munthu yo wenga ndi mbereri 100. Mbereri yimoza yati yasoŵa, munthu uyu wanguleka mbereri 99 mu dondu ndi kuluta kuchipenja yo yingusoŵa ‘mpaka po wanguyisaniriya.’ Yesu wangulutiriza kuti: “Asani wayisaniya, watiyiŵika pamaphewa ngaki ndipu wasekere. Ndipu asani wafika kunyumba, wadana abwezi ŵaki ndi anyaki ndipu watiŵakambiya kuti, ‘Tiyeni tikondwe limoza, chifukwa mbereri yangu yo yingusoŵa ndayisaniya.’” Pakumaliya, Yesu wangukamba kuti: “Mwakuyanana ŵaka, nditikukambiyani kuti kuchanya kwazamukuŵa likondwa likulu chifukwa cha munthu yumoza wakubuda yo walapa kuluska ŵanthu arunji akujumpha 99 wo akhumbika cha kulapa.”​—Luka 15:4-7.

Nkhani iyi yilongo kuti Yesu wamukanga alembi ndi Afarisi wo amususanga chifukwa chakuti wachezanga ndi akusonkhesa msonkhu ndipuso akubuda. (Luka 15:1-3) Yesu wangukamba kuti kuja likondwa kuchanya asani munthu yumoza wakubuda walapa. Mwaviyo, tingajifumba kuti, ‘Pakuti kuchanya kuja likondwa, kumbi pacharu chapasi napu titenere kukondwa cha asani yumoza wakubuda walapa, wasintha ndipuso wayamba kwenda pa nthowa yamampha?’​—Ŵah. 12:13.

Asani munthu waweriyamu mumpingu, titenere kukondwa. Munthu wakhumbika kulutiriza kugomezeka kwaku Chiuta, kweni kuti wawezekiyemu, watenere kulapa ndipu tikondwa asani walapa. Mwaviyo, titenere kumba manja mwaulemu asani ŵara apharazga kuti munthu munyaki waweriyamu mumpingu.

Ŵanthu anyaki wo ajanga ku Yerusalemu mu nyengu yaku Yesu aŵanaŵananga kuti ziŵi la Betesda lachizanga ŵanthu asani maji ‘ngavunduka.’ (Yoh. 5:​1-7) Mwaviyo, ŵanthu wo akhumbanga kuchizika awungananga kwenuku.

Maji ngaki ngatuwanga ku ziŵi linyaki lo lenga pafupi. Kafukufuku walongo kuti angugaŵa maziŵi yanga ndi chimati. Chimati ichi chenga ndi khomu. Asani ajula khomu, maji ngatuwanga ku ziŵi linyaki kuluta ku ziŵi la Betesda. Pa nyengu iyi ndipu maji ngavundukanga chifukwa cha nthazi ya maji ngo ngatuwanga ku ziŵi linyaki.

Lemba la Yohane 5:4 likamba kuti mungelu ndiyu wavunduwanga maji. Kweni lemba ili mulivi mumipukutu yakali ya Chigiriki, nge mupukutu wa Codex Sinaiticus wo ungulembeka cha m’ma 300 C.E. Kweni Yesu wanguchiza munthu yo wangutama kwa vyaka 38 kwambula kubira pa ziŵi.