CHAKA chechosi, ŵanthu kujumpha 6 miliyoni aluta ku lisuwa la Cedar pa Chilumba cha Shima ku Japan. Yiwu aluta pamalu nganyaki po pe Shinto yo ndi chiuta munthukazi wa lumwi ndipuso chiuta munyaki yo ndi Amaterasu Omikami. Ŵanthu aja achiluta kuchisopa pamalu yanga kwa vyaka 2000. Ŵanthu wo aluta kumalu yanga atijitowesa dankha mwakusamba m’manja ndi pamulomu. Pavuli paki, aluta muchinyumba cho achitiyamu miyambu yawu. Yiwu agwada, atumba manja ndipuso apemphera kwaku chiuta wawu munthukazi. * Ŵanthu agomeza kuti Shinto wazomereza ŵanthu ŵaki kuti asopengi so achiuta anyaki. Kweniso, Abuda, Akhristu ndipuso anyaki awonapu suzu cha kuluta kumalu ngenanga kuchisopa Shinto.

Visopa vinandi vikuluvikulu pacharu chapasi ve ndi malu ngapade, * ndipu ŵanthu mamiliyoni nganandi aluta kumalu ngenanga kuchisopa. Muvyaru vachikhristu mwe matchalichi nganandi ndipuso malu nganandi ngapade ngo asopiyaku Yesu, Mariya ndipuso atuŵa mtima. Anyaki asope pamalu ngo Bayibolu likamba kuti panguchitikiya chinthu chinyaki pamwenga po pachitika chinthu chinyaki “chakuziziswa.” Kweniso, asope pamalu po panguchitikiya chinthu chinyaki chakuzirwa chakukwasana ndi chisopa. Ŵanthu anandi aluta kumalu yanga chifukwa agomeza kuti Chiuta wangavwa mapempheru ngawu asani angapemphere pamalu ngenanga. Ŵanthu anyaki atenda ulendu utali kuluta kumalu ngenanga kuti alongo kuti atanja kusopa.

Kumbi Chiuta wangavwa mapempheru ngidu pijapija asani tapemphere kumalu ngapade? Kumbi Chiuta wakondwa ndi ŵanthu wo asope kumalu ngapade pe? Kumbi Akhristu akhumbika kusope pamalu ngapade? Kwamuka kwa mafumbu yanga kutiwovyengi kuziŵa mo tingayiwone nkhani yakusope pamalu ngapade kweniso kusopa ko Chiuta wakondwa naku.

Vo Yesu wangukambisana ndi munthukazi waku Samaliya vilongo mo Chiuta wawone nkhani yakusope pamalu ngapade. Yesu wajumphanga ku Samaliya ndipu wanguma pa chisimi cho chenga pafupi ndi msumba wa Sukara. Iyu wangwamba kukambisana ndi munthukazi yo wanguza kuzineŵa maji pachisimi. Munthukazi uyu wangukambiya Yesu kuti Asamariya ndi Ayuda asopa mwakupambana. Iyu wangukamba kuti: “Apapi ŵidu asopiyanga muphiri ili kweni imwi mutiti Yerusalemu ndingu malu ngo ŵanthu atenele kusopiyaku.”—Yohane 4:5-9, 20.

Phiri lo munthukazi uyu wakambanga lenga la Gerizimu ndipu lenga pa mtunda wa makilomita 50 kutuliya ku Yerusalemu. Asamariya ŵenga ndi nyumba yakusopiyamu yo achitiyangamu Phaska. Kweni Yesu wangukambiya munthukazi uyu kuti: “Wamunthukazi,  nditikukambiya kuti nyengu yazamufika yeniyo ŵanthu azamuluta cha ku phiri ili pamwenga ku Yerusalemu kuchisopa Ada.” (Yohane 4:21) Yesu wenga Muyuda kweni ndiyu wangukamba fundu yeniyi. Ntchifukwa wuli Yesu wangukamba kuti ŵanthu azamuleka kusope mu nyumba yakusopiyamu yaku Chiuta ku Yerusalemu?

Yesu wangulutiriza kukamba kuti: “Nyengu yituza ndipu njeniyinu, yo ŵanthu wo asopa mwaunenesa azamusopa Ada mu mzimu ndi mu unenesa. Pakuti Ada apenja ŵanthu nge ŵenaŵa kuti aŵasopengi.” (Yohane 4:23) Kwa vyaka mahandiredi nganandi, Ayuda awonanga kuti nyumba yakusopiyamu ya ku Yerusalemu ndiyu ŵanthu wosi atenele kusopiyaku Chiuta. Yiwu alutanga ku Yerusalemu katatu pa chaka kuti akapeleki sembi kwaku Yehova, Chiuta wawu. (Chituwa 23:14-17) Kweni Yesu wangukamba kuti ŵanthu azamuleka kuluta ku Yerusalemu ndipu “wo asopa mwaunenesa” azamusopa Chiuta “mu mzimu ndi mu unenesa.”

Nyumba yakusopiyaku ya Ayuda yenga nyumba chayiyu yo yinguzengeka. Kweni kusopa mu mzimu ndi mu unenesa ko Yesu wakambanga kung’anamuwa nyumba pamwenga malu cha. Mwaviyo, Yesu wang’anamuwanga kuti Akhristu aunenesa akhumbika cha kuwona kuti pe malu ngapade ngo atenele kusopiyaku Chiuta, nge Phiri la Gerizimu, nyumba yakusopiyaku ya ku Yerusalemu kweniso malu nganyaki ngapade.

Yesu wangukamba so kuti “nyengu yituza” yo ŵanthu azamuleka kuluta ku Yerusalemu pamwenga kuphiri kuchisopa Chiuta. Kumbi nyengu iyi yikwanengi zukwanji? Nyengu iyi yingwamba pa nyengu yo Yesu wangufwiya. Kutuliya pa nyengu yeniyi Chilamulu chaku Mosese chinguleka kugwira ntchitu. (Ŵaroma 10:4) Yesu wangukamba so kuti: “Nyengu . . . njeniyi.” Ntchifukwa wuli wangukamba viyo? Chifukwa iyu nge Mesiya ndipu wayamba kali kuwunganisa akusambira wo avwiyanga dangu lo wangukamba, lakuti: “Chiuta ndi Mzimu, ndipu wosi wo atimusopa atenele kumusopa mu mzimu ndi mu unenesa.” (Yohane 4:24) Kumbi kumusopa mu mzimu ndi mu unenesa kung’anamuwanji?

Pa nyengu yo Yesu wakambanga kuti titenele kusopa Chiuta mu mzimu wang’anamuwanga phamphu lo munthu walongo pakusopa cha. M’malu mwaki, wang’anamuwanga kusopa mwakulongozeka ndi mzimu waku Chiuta wo utitiwovya so kuvwisa Malemba. (1 Ŵakorinte 2:9-12) Ndipu mazu ngakuti unenesa ngo Yesu wangukamba ngang’anamuwa kuvwisa vo Bayibolu lisambiza. Mwaviyo, tikhumbika cha kuwona kuti pe malu  ngapade ngo titenele kusopiyaku Chiuta. Kweni Chiuta wakondwa asani kusopa kwidu kukoliyana ndi vo Bayibolu lisambiza kweniso asani tilongozeka ndi mzimu wakupatulika.

Kumbi Akhristu atenele kuyiwona wuli nkhani yakusope pamalu ngapade? Dangu lo Yesu wangukamba lakuti wo asopa mwaunenesa atenele kusopa Chiuta mu mzimu ndi mu unenesa, lilongo kuti kusope mumalu ngapade ndiku nkhwakukhumbika cha kwaku Yehova. Ndipuso Bayibolu lititikambiya mo Chiuta wawone asani tisopa angoza. Ilu likamba kuti: “Thaŵani kusopa angoza” ndipuso kuti “kanani angoza.” (1 Ŵakorinte 10:14; 1 Yohane 5:21) Mwaviyo, Mkhristu waunenesa wangasope cha pamalu ngengosi ngo ngawoneka nge ngakupatulika pamwenga ngo ngachitisa kuti ŵanthu asopengi angoza. Akhristu aunenesa akana kusope pamalu ngengosi ngo ŵanthu atingawona kuti ngapade.

Kweni ivi ving’anamuwa kuti Chiuta wakaniza munthu cha kusankha malu ngakupempheriyapu, ngakusambiliyapu kweniso ngakuŵanaŵaniyapu Mazu Ngaku Chiuta. Malu ngamampha ngambula vakutimbanyiza ndingu ngamampha kusambiliyapu kweniso kukambisana vinthu vaku Chiuta. Ŵanthu anyaki azenga muwunda wa munthu wakufwa. Kuchita viyo nkhunanga cha, chifukwa akhumba kuti amukumbukengi pamwenga kulongo kuti amuyanjanga. Kweni asani tiwona malu yanga kuti ngapade pamwenga ngakupatulika, ndikuti tichita vinthu vakupambana ndi vo Yesu wangukamba.

Mwaviyo, mungaŵanaŵananga cha kuti Chiuta wangavwa mapempheru nginu asani mungapemphere pamalu ngapade pe. Kweniso Chiuta wangakondwa namwi cha pamwenga kukutumbikani asani muluta kumalu ngapade kuti mukasopi. Bayibolu lititikambiya kuti Chiuta “yo wakulenga kuchanya ndi panu pasi waja mu malu ngakumangika ndi manja nga ŵanthu cha.” Kweni ivi ving’anamuwa kuti Chiuta we kutali cha ndi isi. Tingalomba kwaku iyu kwekosi ko tingaŵa ndipu iyu watimukengi chifukwa “wekutali cha ndi weyosi waku isi.”​—Machitidu 17:24-27.