Tiyeni tiwoni kukoliyana ko kuŵapu pakati pa ŵana amuwoli. * Yiwu achita vinthu mwakukoliyana ukongwa. Nancy Segal ndi mura wa wupu wa Twin Studies Center ndipu kwawu akuwa amuwoli. Iyu wangukamba kuti, ŵana anyaki amuwoli “aziŵa cho mwana munyawu wang’anamuwa chinanga kuti wangaleka kukonkhoska umamphaumampha.” Munthukazi munyaki yo kwawu akuwa asungwana ŵaŵi amuwoli, wangukonkhoska kukoliyana ko kulipu pakati paku iyu ndi munyaki. Iyu wanguti: “Weyosi waziŵa chechosi chakukwaskana ndi munyaki.”

Ntchinthu wuli cho chichitiska kuti ŵana a muwoli avwisisanengi viyo? Kafukufuku walongo kuti chinanga kuti malu ngo ŵana akuliya ndipuso mo aleleke vitovya kuti akoliyanengi, kweni cho chitiŵawovya ukongwa ndi majini nga muliŵavu ngo ngakupangika mwakuyanana.

ŴANAŴANIYANI FUNDU IYI: Mulengi yo wakupanga majini muliŵavu lidu, waziŵa umampha ukongwa mo tikulengeke kuluska munthu weyosi. Ndichu chifukwa chaki Davidi yo wakulembaku buku la sumu wangukamba kuti: “Mungundivunga po ndenga mumoyu mwa ama. Viwanga vangu vingubisika cha kwaku yimwi ndichipangika mwakubisika. . . . Masu nginu ngangundiwona po ndapangikanga mumoyu. Ndipu viŵalu vangu vosi vingulembeka mubuku linu.” (Sumu 139:13, 15, 16) Ndi Chiuta pe yo waziŵa umampha mo majini nga muliŵavu lidu ngakupangikiya kweniso vinthu vo tikumana navu vo vititichitisa kuti tisinthi pamwenga kuti tije ndi mijalidu yinyaki. Pakuti Chiuta watitiziŵa umampha kweniso waziŵa mo tikupangikiya, vilongore limu kuti watitivwisa umampha pa chinthu chechosi.

Davidi wangupemphera kuti: “A Yehova, mwandifufuza umampha ndipu mwandiziŵa. Muziŵa asani ndaja pasi kweniso asani ndama wima. Muziŵa vo ndiŵanaŵana mwe kutali. Chinanga mphanyengu yo lilimi langu leche ndalongoro mazu, wonani! Yimwi A Yehova mutuŵa kuti mwangaziŵa kali.” (Sumu 139:1, 2, 4) Kusazgiyapu pa fundu yeniyi, Yehova waziŵa umampha mo tivwiya mumtima ndipuso “waziŵa chechosi cho munthu waŵanaŵana.” (1 Mikoka 28:9; 1 Samuele 16:6, 7) Kumbi malemba yanga ngatitisambizanji vakukwaskana ndi Chiuta?

Mulengi widu wawona ŵaka vo tichita cha, kweni wavwisa so chifukwa cho tichitiya viyo, chinanga kuti tingatondeka kumukonkhoske maŵanaŵanu ngidu ngosi ndipuso mo tivwiya mumtima asani tipemphera. Kweniso iyu waziŵa vamampha vo tikhumba kuchita chinanga kuti tingatondeka kufiska vosi vo mtima widu wakhumbisiskanga kuti tichiti. Pakuti Chiuta ndiyu wakutilenga kuti tiyanjanengi, iyu wakhumbisiska kuti watiwonengi tichichita vinthu vamampha ndipu watitivwisa asani tikhumba kuchita vinthu vinyaki chifukwa cha chanju.—1 Yohane 4:7-10.

 Malemba ngatitisimikiziya kuti

• “Masu ngaku Yehova nge pa arunji ndipu makutu ngaki ngavwisiya kuŵeyere kwawu, kweni chisku chaku Yehova chitinkha wo achita vinthu viheni.”​—1 PETURO 3:12.

• Chiuta wakulayizga kuti: “Ndikupaskengi zeru ndipuso kukusambiza nthowa yo utenere kwendamu. Ndikupaskengi ulongozgi ndipu jisu langu lijengi paku yiwi.”​—SUMU 32:8.

Kumbi kuziŵa kuti Chiuta wavwisa masuzgu ngo tikumana nangu kweniso mo tivwiya mumtima, kungatiwovya kukunthiyapu masuzgu? Ŵanaŵaniyani vo vinguchitikiya Anna, wa ku Nigeria. Iyu wangukamba kuti: “Chifukwa cha masuzgu ngakulu ngo ndakumananga nangu ndawonanga kuti palivi chifukwa cha kujaliya ndi umoyu. Arumu ŵangu akutayika ndipu ndaleranga ndija mwana wangu munthukazi yo wenga muchipatala chifukwa chakuti watamanga matenda ngakuzaza maji mu wongu. Panyengu yeniyi pe, nani angundisaniya ndi kansa ya mumaŵe ndipu ndakhumbikanga kupangika opaleshoni. Ndakhumbikanga so kulonde munkhwala wa kansa wamitundu yakupambanapambana. Venga vakusuzga ukongwa kukunthiyapu chifukwa ini ndi mwana wangu yo watamanga ukongwa, tosi tenga mu chipatala.”

Ntchinthu wuli cho chinguwovya Anna kukunthiyapu masuzgu ngenanga? Iyu wangukamba kuti: “Ndaŵanaŵaniyanga ukongwa malemba ngakuchiska nge lemba la Afilipi 4:6, 7 lo likamba kuti, ‘Chimangu chaku Chiuta cho chiluska kuziŵa vinthu kosi, chivikiliyengi mitima yinu ndi maŵanaŵanu nginu.’ Nyengu zosi asani ndikumbuka lemba lenili, ndajivwanga kuti nde pafupi ukongwa ndi Yehova chifukwa ndaziŵanga kuti iyu watindivwisa umampha ukongwa kuphara mo ndamweni nditijiziŵiya. Abali ndi azichi mu mpingu nawu angundichiska so ukongwa.

“Chinanga kuti ndeche kutama, kweni ini ndi mwana wangu sonu te umamphaku. Chifukwa chakuti Yehova we nasi, vatiwovya kuti tilekengi kuŵanaŵaniya vinthu viheni asani takumana ndi masuzgu. Lemba la Yakobe 5:11 lititisimikiziya kuti: ‘Ŵanthu wo akukunthiyapu titiŵawona kuti mbakutumbikika. Mukuvwa va kukunthiyapu kwaku Yobu kweniso mwawona vo Yehova wangumupaska ndipuso mwawona kuti Yehova ngwachanju chikulu ukongwa [pamwenga kuti “ngwachitima ukongwa,” mazu nga mumphata] kweniso ngwalisungu.’” Yehova wavwisanga umampha ukongwa masuzgu ngo Yobu wangukumana nangu. Mwaviyo, nasi tingakayikiyanga cha kuti Yehova wavwisa masuzgu ngosi ngo tikumana nangu.