Don ndi Margaret * angukondwa ukongwa mwana wawu pamoza ndi banja laki ŵati aza kuzicheza kunyumba kwawu. Pa nyengu ya chakurya, Margaret yo kali wagwiranga ntchitu yakubika, wakhumbanga kubika chakurya cho azuku ŵaki ŵaŵi anthurumi atanja ukongwa. Iyu wakhumbanga kuŵabikiya macaroni ngakusazgaku cheese.

Wosi ŵati aja pa mpandu, Margaret wanguza ndi chakurya ndipu wanguchiŵika pa thebulu. Wati wabenuwa, wanguzizwa ukongwa kuwona kuti mumbali mwenga musuni wa cheese pe. Margaret wanguluwa kuŵikamu macaroni wachibika. *

Kwali te ŵara, ŵana, tiziŵa vinandi pamwenga cha tosi tinangisa vinthu vinyaki. Tingakamba mazu ngambula kwenere, pamwenga tingachita chinthu chinyaki chamampha pa nyengu yambula kwenere. Pamwenga tingaluwa kuchita chinthu chinyaki. Ntchifukwa wuli tinangisa? Kumbi tingachita wuli asani tanangisa? Kumbi tingachita wuli kuti tilekengi kunangisa kaŵikaŵi? Kuwona mwakwenere vo tinangisa kutiwovyengi kumuka mafumbu yanga.

Asani tachita chinthu chamampha, tizomereza kuti anyidu atilumbi ndipu tiziŵa kuti ndivu takhumbikiyanga nadi. Mwakuyanana ŵaka, asani tanangisa vinthu vinyaki mwangozi pamwenga ŵanthu anyaki aziŵa cha kuti tanangisa, tikhumbika kuzomereza vo tanangisa. Kujiyuyuwa ndiku kungatiwovya kuti tichiti venivi.

Kujiyanja kungachitisa kuti tiwonengi kuti palivi cho tanangisa, timbengi mulandu anyidu pamwenga kukana kuti tanangisa. Kuchita viyo kutambisa masuzgu. Vo tanangisa vinganozgeka cha ndipuso vingachitisa kuti ŵanthu anyaki ambiki mulandu kwambula kunanga. Asani sonu tigwentha masuzgu ngo ngachitika chifukwa cha vo tanangisa, titenere kukumbuka kuti pakumaliya “weyosi waku isi, wazamumuka yija kwaku Chiuta.”—Aroma 14:12.

Chiuta wativiwona mwakwenere vinthu vo tinangisa. Buku la Sumu likonkhosa kuti Chiuta “ngwalisungu kweniso watitichitiya chitima.” Iyu “wajaliyengi kufufuza vo tinangisa cha pamwenga kutikwiyiya mpaka muyaya.” Iyu waziŵa kuti te akubuda ndipu waziŵa so vinthu vo tingafiska cha chifukwa “wakumbuka kuti te fuvu.”—Sumu 103:8, 9, 14.

Kweniso, nge mo ada alisungu achitiya, Chiuta wakhumba kuti isi taŵana ŵaki tiwonengi vinthu vo tinangisa nge mo iyu wativiwone. (Sumu 130:3) M’Mazu ngaki mwe ulongozgi wo ungatiwovya asani isi pamwenga anyidu anangisa vinthu vinyaki.

Kanandi asani munthu wanangisa, watanja kumba mlandu anyaki kwa nyengu yitali pamwenga watijiŵikiya kuvuli kuti wanangisa cha. M’malu mwakuchita viyo, asani muwona kuti mazu ngo mwakamba ngaguŵiska anyinu, mukhumbika ŵaka kupepesa, kunozga vo mwanangisa kweniso kulutiriza kwanjana ndi anyinu. Kumbi mukunangisapu chinthu chinyaki cho chinguchitisa kuti anyinu pamwenga  imwi mukumani ndi masuzgu? M’malu mwakukwiya ukongwa pamwenga kumba mlandu ŵanthu anyaki, mukhumbika ŵaka kuyesesa kunozga vinthu vo mwanangisa. Asani nyengu zosi mutumba mulandu anyinu vingachitisa kuti mupambani nawu maŵanaŵanu kweniso vingachitisa kuti masuzgu ngakuwi. M’malu mwaki, mukhumbika kusambirapu kanthu, kunozga vo mwanangisa kweniso kuchita vinthu nge mo mwachitiyanga kali.

Asani munthu munyaki wanangisa chinthu, kungaŵa kwambula kusuzga kuchita vinthu vakulongo kuti takondwa cha ndi vo wachita. Kweni tingachita umampha kulondo ulongozgi wo Yesu Khristu wangukamba wakuti: “Mwaviyo, vinthu vosi vo mukhumba kuti ŵanthu akuchitiyeni, namwi muŵachitiyi venivo.” (Mateyu 7:12) Asani tanangisa, chinanga kangaŵa kanthu kamana, tikhumba kuti anyidu atichitiyengi lisungu pamwenga aluwengi vinthu vo tanangisa. Mwaviyo, nasi tikhumbika kuyesesa kuchitiya anyidu lisungu asani anangisa.—Aefeso 4:32.

Dikishonale yinyaki yikonkhosa kuti munthu wanangisa vinthu asani “wasankha mwambula kwenere, waleka kuziŵa vinandi, pamwenga waleka kuŵikiyapu mtima pakuchita vinthu.” Tikhumbika kuzomereza kuti nyengu zinyaki tosi tichita vinthu venivi. Chinanga kuti ve viyo, kulondo fundu za m’Malemba kungatiwovya kuti tileki kunangisa kaŵikaŵi.

Fundu yakwamba yisanirika pa Nthanthi 18:13 ndipu yikamba kuti: “Asani weyosi wamuka nkhani wechendayivwisisi, ndi muzereza ndipu wachita soni.” Kuvwisiya dankha nkhani yosi kweniso kuŵanaŵaniya mo tingamukiya, kungatiwovya kuti tileki kuchita vinthu mwabundi pamwenga mwambula zeru. Asani tayiziŵa nkhani yosi, vitiwovyengi kuti tileki kusankha mwambula kwenere, ndipu pakumaliya paki, tinangisengi cha.

Fundu yinyaki ya m’Bayibolu, njakuti: “Asani nkhwamachitika, jani mwachimangu ndi ŵanthu wosi, nge mo mungafiskiya.” (Aroma 12:18) Muyesesengi kukoliyana ndi anyinu. Asani mugwira ntchitu ndi anyinu, mulongongi kuti mutiŵaŵanaŵaniya kweniso mutiŵatumbika. Ndipu muyesesengi kuŵawonga ndipuso kuŵachiska. Asani weyosi wachita viyo, musuzgikengi cha kugowokiyana asani munyaki wakamba mazu ngambula kwenere pamwenga asani wanangisa chinthu chinyaki. Kweniso asani wanangisa chinthu chikulu musuzgikengi cha kumalisa suzgu lo kwambula kwambana.

Mutenere kusambirapu kanthu pa vinthu vo mwanangisa. M’malu mwakujiŵikiya kuvuli pa vinthu vo mwakamba pamwenga kuchita, mutenere kuwona asani mukhumbika kuja ndi mijalidu yinyaki yamampha. Panyaki mukhumbika kulongo mijalidu nge kuzizipizga, lisungu, kujiko, kuzika, chimangu kweniso chanju. (Agalatiya 5:22, 23) Kusazgapu pa fundu yeniyi, mutenere kusambira vinthu vo mukhumbika cha kuzivichita so nyengu yinyaki. Mutenere cha kuŵanaŵaniya ukongwa mo mwakwaskikiya. Kuwona vinthu mwakwenere kungakuwovyani kuti muleki kujimba mlandu ukongwa.

Kuwona mwakwenere vinthu vo tinangisa kungatiwovya kuti tichitengi vinthu mwazeru asani tanangisa. Kungatiwovya so kuti tije ndi chimangu cha mumtima kweniso tijengi mwachimangu ndi anyidu. Asani tisambirapu kanthu pa vo tanangisa, tichitengi vinthu mwazeru kweniso anyidu atiyanjengi. Tiguŵengi cha pamwenga kujimba mlandu chifukwa cha vo tanangisa. Kuziŵa kuti ŵanthu anyaki nawu alimbana ndi vo anangisa kungatiwovya kuti tiyanjanengi nawu. Chakuzirwa ukongwa ntchakuti, tiyanduwengi asani tisambira mo tingayezge chanju chaku Chiuta kweniso mtima waki wakukhumbisisa kugowoka ndi mtima wosi.—Akolose 3:13.

Kumbi vo Margaret yo tamuzumbuwa kali wangunangisa vinguchitisa kuti ŵanthu a mubanja laki aguŵi? Awa. Weyosi wanguwona kuti venga ŵaka vakusekesa ndipu angukondwa ukongwa ndi chakurya cho wangubika kwambula macaroni. Pati pajumpha vyaka, azuku ŵaki angukambiya ŵana ŵawu vinthu vambula kuluwika vo vinguchitika pa zuŵa ili. Ndipu angukumbuka vinthu vinandi vo achitanga ndi ambuyawu. Yiwu ŵenga akukondwa chinanga kuti ambuyawu angunangisa!