Nkhupusu cha kusaniya mphasu yo yingaŵa yakuzirwa ukongwa kwa munthu munyaki. Munthu yo wamulonde mphasu ndiyu wawona asani mphasu yo njakuzirwa pamwenga cha. Kweniso mphasu yo munthu munyaki wangayiwona kuti njakuzirwa, yingaŵa yambula kuzirwa kwa munthu munyaki.

Mwakuyeruzgiyapu, achinyamata angakondwa ukongwa kupaskika foni pamwenga tabuleti yo yatuwa sonu. Kweni munthu mura wangakondwa ukongwa kupaskika chinthu cho banja lawu lasunga kwa nyengu yitali. Muvyaru vinyaki, ŵanthu awona kuti ndalama ndiyu mphasu yamampha ukongwa. Ve viyo chifukwa munthu yo wapaskika wangachiguliya chinthu cho wakhumba.

Nkhwakusuzga kuziŵa mphasu yo munthu wangayanja. Kweni ŵanthu anandi alutiriza kufufuza mphasu yamampha ukongwa kuti apaski munthu yo atimuyanja. Chinanga kuti ve viyo, kuŵanaŵaniya fundu zinyaki kungakuwovyani kuti musaniyi mphasu yamampha ukongwa. Tiyeni tiwoni fundu zinayi zo zingachitisa kuti mphasu yinu yije yakuzirwa kwa munthu yo wamulonde.

Vo munthu yo walondiyengi mphasu wakhumba. Munthu munyaki yo waja mutawuni ya Belfast, ku Northern Ireland, wangulonde njinga nge mphasu pa nyengu yo wenga ndi vyaka 10 pamwenga 11. Iyu wangukamba kuti njinga yeniyi yenga mphasu yamampha ukongwa yo wenga wechendayilondiyepu. Ntchifukwa wuli wangukamba viyo? Iyu wanguti, “Chifukwa chakuti ndayikhumbanga ukongwa.” Venivi vilongo kuti vo munthu wakhumba vingachitisa kuti wawonengi kuti mphasu yo walonde njakuzirwa pamwenga cha. Mwaviyo, ŵanaŵaniyani munthu yo mukhumba kumupaska mphasu. Ŵanaŵaniyani vo iyu wangayanja, chifukwa vo munthu watanja ndivu wawona kuti vakukhumbika. Mwakuyeruzgiyapu, agogu atanja kucheza ndi ŵanthu a m’banja lawu. Yiwu angakhumba kuwona ŵana ŵawu kweniso azuku ŵawu kaŵikaŵi. Yiwu angakondwa ukongwa asani ŵana ŵawu aluta nawu limoza ku holidi. Kwaku yiwu yeniyi yingaja mphasu yamampha ukongwa kuphara yeyosi.

Kuvwisiya kungakuwovyani kuti muziŵi vinthu vo munthu wakhumba. Bayibolu lititichiska kuti ‘tijengi  apusu kuvwa, akusweriyapu kulongoro.’ (Yakobe 1:19) Pa nyengu yo mucheza ndi abali ŵinu kweniso anyinu, muvwisiyengi ukongwa asani akamba vinthu vo atanja kweniso vo aleka kwanja. Venivi vingakuwovyani kuti muziŵi mphasu yo angakondwa nayu.

Vo munthu yo walondiyengi wasoŵeka. Chinanga mphasu yingaja yimana pamwenga yakutchipa, munthu yo watiyilonde wangayiwona kuti njakuzirwa ukongwa asani ntchinthu cho iyu wasoŵeka. Kweni mungaziŵa wuli vinthu vo munthu wasoŵeka?

Ŵanthu anyaki angawona kuti kufumba munthu cho wakhumba ndiyu nthowa yamampha yakuziŵiya vinthu vo munthu wasoŵeka. Kweni anandi awona kuti venivi vichitisa kuti munthu yo wapereka waleki kukondwa ukongwa. Yiwu akhumba kuti munthu wangaziŵanga cha kuti akhumba kumupaska mphasu. Ndipuso anyaki angakukambiyani vinthu vo atanja ndi vo aleka kwanja kweni abisa vinthu vo asoŵeka.

Mwaviyo, muwonengi mo vinthu viliri pa umoyu wa munthu. Mungaŵanaŵaniya asani ndi mwana, ndi mula, we pa nthengwa pamwenga cha, nthengwa yikumala, wagwira ntchitu, wakulonde peshoni pamwenga munthu yo wangutorana nayu wakutayika. Pavuli paki, ŵanaŵaniyani vinthu vo munthu mwenuyu wangasoŵeka.

Kuti muziŵi vinthu vo munthu wasoŵeka, mungafumba ŵanthu anyaki wo akumana ndi masuzgu ngakuyanana ndi ngo munthu yo mukhumba kumupaska mphasu wakumana nangu. Yiwu angakukonkhosiyani vinthu vo asoŵeka vo ŵanthu anandi aleka kuviziŵa. Asani mwachita viyo, vingakuwovyani kuti mupereki chinthu cho munthu wasoŵeka cho ŵanthu anandi angachiŵanaŵaniya cha.

Nyengu yo mungapereke. Bayibolu likamba kuti: “Mazu ngakukambika pa nyengu yakwenere, ngamampha ukongwa!” (Nthanthi 15:23) Lemba ili lilongo kuti asani mazu tangakamba pa nyengu yakwenere ngangakondwesa munthu. Venivi viyanana ŵana ndi mo tichitiya vinthu. Mwakuyanana ndi mo mazu ngo tingakamba pa nyengu yakwenere ngangakondwese munthu yo watingavwa, mphasu yo tingapaska munthu pa nyengu yakwenere yingamuwovya kuti wakondwi.

Kanandi ŵanthu atanja kupaskana mphasu pa vakuchitika va nge ivi: Asani munyawu wakhumba kuto pamwenga kuyirwa, mwana wamaliza sukulu pamwenga banja linyaki lilindiza kuja ndi mwana. Ŵanthu anyaki alembe limu vinthu vapade vo vichitikengi chaka chakulondopu. Venivi vitiŵawovya kuti aziŵi mphasu zo angapereka mwakukoliyana ndi vinthu vo vichitikengi. *

Mutenere cha kupereka mphasu pa vakuchitika vapade pe. Nyengu yeyosi mungakondwa asani mupaska anyinu mphasu. Kweni mutenere kuphwere asani muchita venivi. Mwakuyeruzgiyapu, asani munthurumi wangapaska munthukazi mphasu kwambula chifukwa chechosi, iyu wangaŵanaŵana kuti munthurumi yo watimukhumba. Venivi vingaŵa vakwenere asani munthurumi yo watimukhumba nadi. Kweni asani wapereka waka mphasu yo, vingachitisa kuti apambani maŵanaŵanu pamwenga kwambisa masuzgu nganyaki. Mwaviyo, titenere kuŵanaŵaniya chilatu cho tipereke mphasu. Tiyeni tikambisani fundu yeniyi.

Chilatu cho mupereke mphasu. Mwakukoliyana ndi chakuwoniyapu cho che pachanya yapa, mungachita umampha kuŵanaŵaniya asani munthu yo mukhumba kumupaska mphasu wangachija ndi maŵanaŵanu ngaheni. Mutenere so kuŵanaŵaniya chilatu cho mupereke mphasu. Chinanga kuti ŵanthu anandi awona kuti apereka mphasu ndi vilatu vamampha, kweni apereka mphasu zenizi mwakuchichizgika asani kwe vakuchitika vapade. Anyaki apereka mphasu kuti asaniriyepu phindu pamwenga alonde chinthu chinyaki.

Kumbi mungachita wuli kuti muperekengi mphasu ndi chilatu chamampha? Bayibolu likamba kuti: “Vosi vo muchita, muvichitengi mwachanju.” (1 Akorinto 16:14) Asani mupereka mphasu chifukwa cha chanju ndipuso muŵanaŵaniya munthu yo mutimupaska, munthu yo walondiyengi wakondwengi ukongwa ndi mphasu yinu. Kweniso namwi mukondwengi ukongwa chifukwa cha mtima wakupaska. Asani mupereka ndi mtima wosi, mukondwesa Awusefwi akuchanya. Wakutumika Paulo wanguwonga Akhristu a ku Korinto chifukwa cha mtima wawu  wakupaska. Yiwu anguwovya Akhristu anyawu a ku Yuda kutuliya pasi pa mtima. Paulo wanguŵakambiya kuti: “Chiuta watanja munthu yo wapereka mwakukondwa.”—2 Akorinto 9:7.

Kuŵanaŵaniya fundu zo takambisana kungakuwovyani kuti muperekengi mphasu zamampha ukongwa zo zikondwesengi wo mutiŵapaska. Fundu zenizi ndipuso zinyaki ndizu Chiuta wangugwirisiya ntchitu pakupaska ŵanthu mphasu yamampha ukongwa kuphara zosi. Titikupemphani kuti muŵerengi nkhani yakulondopu kuti muziŵi mphasu yeniyi.