1. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki aŵanaŵana kuti vingachitika cha kuja ndi umoyu wamuyaya?

 ŴANTHU anandi aphwere ukongwa ndi vakurya vo aturya kweniso achita masaza kaŵikaŵi kuti aje ndi liŵavu lanthazi. Kweni yiwu akhazapu cha kuti ajengi ndi umoyu kwamuyaya. Yiwu awona kuti venivi vingachitika cha kweniso angawukhumbirapu cha umoyu waviyo chifukwa cha masuzgu ngo ngatuza ndi ukoti. Kweni mwakukoliyana ndi lemba la Yohane 3:16 kweniso 5:24, Yesu wangukamba kuti ŵanthu angaja ndi “umoyu wamuyaya.”

2. Kumbi buku la Yohane chaputala 6 likambanji vakukwaskana ndi umoyu wamuyaya? (Yohane 6:​39, 40)

² Zuŵa linyaki, Yesu wangupereka viŵandi kweniso somba ku ŵanthu masawuzandi. a Venivi venga vakuziziswa kweni vo wangukamba mawa laki venga vakuziziswa ukongwa. Ŵanthu anandi angumulondo ku Kaperenao kufupi ndi mumphepeti mwa Nyanja ya Galileya ndipu kwenuku Yesu wanguŵakambiya kuti akufwa azamuyuskika ndi kuja ndi umoyu wamuyaya. (Ŵerengani Yohane 6:​39, 40.) Mwakukoliyana ndi vo Yesu wangukamba, ŵanaŵaniyani abwezi kweniso abali ŵinu wo akutayika. Vo Yesu wangukamba vilongo kuti ŵanthu anandi wo akutayika azamuyuskika ndipuso kuti mosi ndi abali ŵinu mungazilonde umoyu wamuyaya! Kweni mazu nganyaki ngo Yesu wangukamba mu Yohane chaputala 6, ŵanthu anandi ngatiŵasuzga kungavwisa. Kumbi Yesu wangukambanji?

3. Kumbi Yesu wangukambanji vakukwaskana ndi iyu pa Yohane 6:51?

³ Yesu wati waŵapaska viŵandi, ŵanthu wo ŵenga ku Kaperenao angukumbuka mana ngo Yehova wapaskanga apapi ŵawu  akali muchipululu. Malemba ngakamba kuti mana ngenanga ndi “viŵandi vakutuliya kuchanya.” (Salimo 105:40; Yoha. 6:31) Mwaviyo, Yesu wangukamba vinthu vinyaki vo ŵanthu ŵenaŵa aziŵanga vakukwaskana ndi mana kuti waŵasambizi chinthu chinyaki chakukhumbika ukongwa. Chinanga kuti Chiuta wangupereka mana ngenanga kwa Ayisirayeli mwakuziziswa, kweni pati pajumpha nyengu ŵanthu wosi wo angurya mana angufwa. (Yoha. 6:49) Yesu wangujidana kuti “chiŵandi chayichu chakutuliya kuchanya,” “chiŵandi chaku Chiuta,” kweniso “chiŵandi chakupaska umoyu.” (Yoha. 6:​32, 33, 35) Yesu wangulongo mphambanu yikulu ukongwa pakati paku iyu ndi mana. Iyu wangukamba kuti: “Ini ndini chiŵandi chakupaska umoyu chakutuliya kuchanya. Weyosi yo waturya chiŵandi ichi wazamuja ndi umoyu wamuyaya.” (Ŵerengani Yohane 6:51.) Ayuda anguzizwa ukongwa ndi fundu yeniyi. Yesu wangukamba kuti wangutuwa kuchanya nge “chiŵandi” chapachanya ukongwa, kuluska mana ngakuziziswa ngo Chiuta wapaskanga apapi ŵawu akali. Ntchifukwa wuli iyu wangukamba viyo? Yesu wanguŵakambiya fundu yakukhumbika ukongwa yakuŵawovya kuti awemu. Iyu wangukamba kuti: “Liŵavu langu ndilu chakurya cho ndipereka.” Kumbi iyu wang’anamuwanganji? Kuvwisa fundu yeniyi nkhwakukhumbika ukongwa chifukwa kungatiwovya kuziŵa vo isi, anyidu kweniso abali ŵidu tingachita kuti tizilonde umoyu wamuyaya. Tiyeni tiwoni vo Yesu wang’anamuwanga.

CHIŴANDI CHAKUPASKA UMOYU KWENISO LIŴAVU LAKI

4. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki anguguŵa ukongwa ndi vo Yesu wangukamba?

⁴ Ŵanthu anyaki anguguŵa ukongwa ŵati avwa Yesu wachikamba kuti waperekengi “liŵavu [laki] . . . kuti charu chosi chisaniyi umoyu.” Kumbi yiwu aŵanaŵananga kuti Yesu waŵapaskengi liŵavu laki chayilu kuti ŵaryi, kung’anamuwa kurya munthu? (Yoha. 6:52) Vo Yesu wanguŵakambiya vinguŵaziziswa ukongwa. Iyu wanguti: “Kwambula kuti mwarya liŵavu la Mwana wa munthu ndi kumwa ndopa zaki mwazakuwusaniyapu cha umoyu.”—Yoha. 6:53.

5. Ntchifukwa wuli tisimikiza kuti Yesu wakambanga kuti ŵanthu amwi ndopa zaki chayizu cha?

⁵ Mu nyengu yaku Nowa, Chiuta wangukaniza ŵanthu kurya ndopa. (Gene. 9:​3, 4) Yehova wanguwerezapu so kukaniza ŵanthu kurya ndopa mu Dangu lo wangupereka kwa Ayisirayeli. Munthu weyosi yo warya ndopa ‘wabayikanga.’ (Levi. 7:27) Yesu wangusambiza Ayuda kuti avwiyengi Marangu ngosi ngaku Chiuta ngo angupaskika. (Mate. 5:​17-19) Mwaviyo, venga vakuvwika cha kuti wakambiyi Ayuda kuti aryi liŵavu laki chayilu pamwenga kumwa ndopa zaki chayizu. Kweni Yesu wangukamba mazu ngenanga, kuti wasambizi ŵanthu vo angachita kuti azilonde “umoyu wamuyaya.”—Yoha. 6:54.

6. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti Yesu wayeruzgiyanga ŵaka po wangukamba kuti ŵanthu atenere kurya liŵavu laki kweniso kumwa ndopa zaki?

⁶ Kumbi Yesu wang’anamuwanganji? Yapa Yesu wakambanga mwantharika nge mo wangukambiskiyana ndi munthukazi wa ku Samariya kuti: “Weyosi yo wamwengi maji ngo ndimupaskengi wazamukuvwa so nyota cha, ndipu maji ngo ndimupaskengi, ngazamuja kasupi wa maji ngakubwibwituka mwaku iyu, wakupaska umoyu wamuyaya.” (Yoha. 4:​7, 14) b Yesu wangukambiya munthukazi wa ku Samariya kuti wazamusaniya umoyu wamuyaya asani wamwa maji, kweni wang’anamuwanga kumwa maji chayingu cha. Mwakuyanana ŵaka, wachikambiya gulu la ŵanthu ku Kaperenao kuti azamusaniya umoyu wamuyaya asani arya liŵavu kweniso kumwa ndopa zaki, wang’anamuwanga liŵavu kweniso ndopa zaki chayizu cha.

 FUNDU ZIŴI ZAKUPAMBANA

7. Kumbi ŵanthu anyaki akambanji vakukwaskana ndi vo Yesu wangukamba pa Yohane 6:53?

⁷ Ŵanthu anyaki a visopa akamba kuti mazu ngo Yesu wangukamba pa Yohane 6:53 ngakukwaskana ndi kurya liŵavu laki kweniso kumwa ndopa zaki, ngalongo mo Chakurya Chamazulu cha Ambuya chitenere kuchitikiya. Ve viyo chifukwa pa nyengu yo wayambisanga mwambu wenuwu wangugwiriskiya so ntchitu mazu ngakuyananaku ndi ngenanga. (Mate. 26:​26-28) Yiwu akamba kuti weyosi yo waza pa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya, nayu watenere kuryaku chiŵandi ndi kumwa vinyu, vo vitendeseka pa mwambu wenuwu. Kumbi venivi vauneneska? Tikhumbika kuziŵa kumuka kwa fumbu lenili, chifukwa chaka chechosi ŵanthu mamiliyoni nganandi awungana nasi pa mwambu wenuwu. Mwaviyo, tiwonengi kupambana kwa vo Yesu wangukamba pa Yohane 6:53 ndi vo wangukamba pa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya.

8. Kumbi pe kupambana wuli pakati pa vakuchitika viŵi vo tikambiskana? (Wonaniso vithuzi.)

⁸ Tiyeni tiwoni kupambana pakati pa vakuchitika viŵi venivi. Chakwamba, kumbi ndi nyengu niyi kweniso kwenga nunkhu ko Yesu wangukambiya mazu ngo ngasanirika pa Yohane 6:​53-56? Pa nyengu iyi wenga ku Galileya mu 32 C.E. ndipu wakambiyanga chigulu cha Ayuda. Iyu wangukamba venivi kwati kwaja pafufupi chaka kuti wayambisi mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya ku Yerusalemu. Chachiŵi, kumbi wakambiyanga ayani  mazu ngenanga? Ŵanthu anandi wo amuvwisiyanga ku Galileya akhumbanga ŵaka kuti waŵapaski vinthu vakuliŵavu mumalu mwakuti waŵawovyi kuti aje pa ubwezi wakukho ndi Chiuta. (Yoha. 6:26) Ndichu chifukwa chaki Yesu wati wakamba fundu yo yiwu anguyivwisa cha, anguleka kumugomezga nyengu yeniyo. Ndipu chinanga mbanyaki mwa akusambira ŵaki, nawu anguleka kumulondo. (Yoha. 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66) Kweni ŵanthu ŵenaŵa ŵenga akupambana ndi akutumika 11 wo ŵenga ndi Yesu, wachiyambisa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya pati pajumpha pafufupi chaka mu 33 C.E. Pa nyengu iyi, akutumika ŵaki akugomezgeka 11 angumuleka cha chinanga kuti avwisanga cha vosi vo waŵasambizanga. Mwakupambana ndi ŵanthu anandi a ku Galileya, akutumika ŵaki akugomezgeka angusimikiza kuti Yesu wenga Mwana waku Chiuta yo wangutuwa kuchanya. (Mate. 16:16) Iyu wanguŵawonga kuti: “Yimwi ndimwi mwajaliya nani limoza mu mayeseru ngangu.” (Luka 22:28) Kupambana kwenuku kususka vo ŵanthu akamba kuti pa mazu nga pa Yohane 6:53 ngo Yesu wangukamba, ngalongo mo Chakurya Chamazulu cha Ambuya chitenere kuchitikiya. Tiyeni tiwoni so ukaboni unyaki.

MO TIKWASKIKIYA

9. Kumbi Yesu wakambanga gulu nili pa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya?

⁹ Pa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya Yesu wangupereka chiŵandi chambula chakutupisa ndipu wanguŵakambiya kuti chimiya liŵavu laki. Pavuli paki, wanguŵapaska vinyu ndipu wangukamba kuti vinyu yo wamiya “ndopa . . . za phanganu.” (Mariko 14:​22-25; Luka 22:20; 1 Akori. 11:24) Fundu ya phanganu yo Yesu wanguyizumbuwa yenga yakukhumbika ukongwa. Mu phanganu lifya mwe ŵanthu wosi cha kweni mwe a mu “nyumba yaku Isirayeli” wauzimu wo amuja “mu Ufumu waku Chiuta.” (Ahe. 8:​6, 10; 9:15) Akutumika anguyivwisa cha fundu yeniyi pa nyengu iyi, kweni ndipu ŵe pafupi kusankhika ndi mzimu wakupaturika kuti asere mu phanganu lifya kuti akalamuliyengi limoza ndi Yesu kuchanya.—Yoha. 14:​2, 3.

10. Kumbi vo Yesu wangukamba ku Galileya, vingupambana wuli ndi vo wangukamba pa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya? (Wonaniso chithuzi.)

¹⁰ Vo Yesu wangukamba pa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya, vakwaskanga “kamskambu kamana.” Kagulu kamana kenaka kangwamba ndi akutumika ŵaki akugomezgeka wo ŵenga limoza ndi Yesu pa mwambu wenuwu. (Luka 12:32) Yiwu kweniso ŵanthu anyaki wo anguzija mugulu lenili ndiwu atenere kurya chiŵandi ndi kumwa vinyu. Ŵenaŵa ndiwu amulamuliya limoza ndi Yesu kuchanya. Vo iyu wangukambiya akutumika ŵaki pa nyengu iyi, vipambana ukongwa ndi vo wangukambiya chigulu cha ŵanthu ku Galileya, chifukwa vo wangukamba kwenuku vamiyanga vinthu vinandi. Vo wangukamba vakwaska ŵanthu anandi.

11. Kumbi Yesu wangukambanji ku Galileya, vo vilongo kuti vo wakambanga vakwaskanga ŵaka kagulu ka ŵanthu amanavi cha?

¹¹ Pa nyengu yo Yesu wenga ku Galileya mu 32 C.E., wakambiyanga ŵanthu wo akhumbanga ŵaka chiŵandi cho iyu wanguŵapaska. Kweni wanguŵakambiya chinthu chinyaki chakukhumbika ukongwa kuluska chakurya. Wangukamba chinthu cho chatingi chiziŵawovyengi kusaniya umoyu wamuyaya. Yesu wangukamba kuti ŵanthu wo akufwa azamuyuskika pa zuŵa lakumaliya ndipu azamuja kwamuyaya. Iyu wakambanga ŵanthu amanavi cha nge mo wanguzichitiya pa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya. Mumalu mwaki, ku Galileya wangukonkhoska ukongwa vitumbiku vo ŵanthu wosi azamulonde. Ndichu chifukwa chaki wangukamba kuti: “Weyosi yo waturya chiŵandi ichi wazamuja ndi umoyu wamuyaya. Liŵavu langu ndilu chakurya cho  ndipereka kuti charu chosi chisaniyi umoyu.”—Yoha. 6:51. c

12. Kumbi munthu watenere kuchitanji kuti wazilonde vitumbiku vo Yesu wangukamba?

¹² Yesu wangukambiya Ayuda ku Galileya kuti ndi munthu weyosi cha yo wakuwaku pamwenga yo wazamuwaku yo wazamusaniya vitumbiku venivi. Ŵanthu ŵija wo ‘aturya chiŵandi ichi’ kung’anamuwa wo ŵe ndi chivwanu ndiwu azamuyanduwa. Ŵanthu anandi wo atijikamba kuti mbakhristu, aŵanaŵana kuti azamutaskika asani “avwana ŵaka mwaku [Yesu]” kweniso asani atimuwona kuti ndi mtaski wawu. (Yoha. 6:29) Kweni kumbukani kuti ŵanthu anyaki wo ŵenga pa chigulu chiya, wo pakwamba ŵenga ndi chivwanu mwaku Yesu angumuleka. Chifukwa wuli?

13. Kumbi munthu watenere kuchitanji kuti waje wakusambira chayiyu waku Yesu?

¹³ Ŵanthu anandi wo ŵenga pa chigulu cho Yesu wanguchiryisa akondwanga kulondo Yesu chifukwa cha vinthu vo waŵapaskanga. Yiwu akondwanga chifukwa chakuti waŵachizganga mwakuziziswa, waŵapaskanga chakurya chawezi pamwenga so asani vo wasambiza vikoliyana ndi vo yiwu akhumba kuvwa. Kweni Yesu wangulongo kuti kuja wakusambira waki chayiyu, kusazgapu vinandi. Iyu wanguza pacharu kuzipaska ŵaka ŵanthu vinthu vakuliŵavu vo akhumbanga cha. Kweni ŵanthu akhumbikanga “kuza kwaku” iyu kung’anamuwa kuti akhumbikanga kulondo kweniso kuvwiya vo iyu wasambizanga.—Yoha. 5:40; 6:44.

14. Kumbi tikhumbika kuchitanji kuti tiyanduwi ndi liŵavu kweniso ndopa zaku Yesu?

¹⁴ Yesu wangukambiya gulu la ŵanthu lo kuti akhumbika kuja ndi chivwanu. Kumbi iyu wang’anamuwanganji?  Wang’anamuwanga kuti weyosi wakhumbika kugomezga kuti liŵavu laki kweniso ndopa zaki vo wakhumbanga kupereka sembi, ve ndi nthazi zakuwovye ŵanthu kuti azisaniyi umoyu wamuyaya. Kugomezga venivi kwenga kwakukhumbika ukongwa kwa Ayuda ŵenaŵa ndipu nkhwakukhumbika so kwaku weyosi mazuŵa nganu. (Yoha. 6:40) Kukamba uneneska, kuti tiyanduwi ndi liŵavu kweniso ndopa zaku Yesu nge mo pakambiya pa Yohane 6:​53, tikhumbika kuja ndi chivwanu mu sembi yaku Yesu. Ndipu ŵanthu anandi ŵe ndi mwaŵi wakuzisaniya vitumbiku venivi.—Aefe. 1:7.

15-16. Kumbi mu Yohane chaputala 6 tisambiramu vinthu vakukhumbika ukongwa nivi?

¹⁵ Muchaputala 6 cha buku la Yohane tisambiramu vinthu vinandi vakukhumbika ukongwa vo vingatichiska tosi. Tisambira kuti Yesu watiŵayanja ukongwa ŵanthu. Pa nyengu yo wenga ku Galileya, iyu wanguchizga wo atamanga, wanguŵasambiza vakukwaskana ndi Ufumu kweniso wanguŵapaska chakurya pa nyengu yo ŵenga ndi nja. (Luka 9:11; Yoha. 6:​2, 11, 12) Ndipu chakukhumbika ukongwa ntchakuti wangusambiza kuti iyu ndiyu “chiŵandi chakupaska umoyu.”—Yoha. 6:​35, 48.

¹⁶ Ŵanthu wo akambika kuti ndi “mbereri zinyaki” akhumbika cha kurya chiŵandi pamwenga kumwa vinyu pa mwambu wa Chakurya Chamazulu cha Ambuya. (Yoha. 10:16) Kweni nawu ayanduwa ndi liŵavu kweniso ndopa zaku Yesu Khristu. Yiwu achita venivi asani ŵe ndi chivwanu mu sembi yaku Yesu kweniso vinthu vakukondwesa vo tazamulonde chifukwa cha sembi yeniyi. (Yoha. 6:53) Kweni wo aturya chiŵandi ndi kumwa vinyu, alongo kuti asere mu phanganu lifya ndipu ŵe ndi chilindizga chakuchilamuliya limoza ndi Yesu mu Ufumu wakuchanya. Mwaviyo, kwali te mu gulu la Akhristu akusankhika pamwenga a mbereri zinyaki, nkhani yo ye mu Yohane chaputala 6 njakukhumbika ukongwa kwaku isi kuti tisambirepu kanthu. Nkhani iyi yilongo kuti tosi tikhumbika kuja ndi chivwanu mu sembi yaku Yesu kuti tizilonde umoyu wamuyaya.