1-2. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingachitiska kuti tiliyi?

 PALIVI munthu yo wandaliyepu. Nyengu zinyaki tiliya chifukwa cha likondwa asani vinthu vakukondwesa vatichitikiya. Panyaki munguliya chinthu chinyaki chakuzirwa pamwenga chapade chati chachitika. Mwakuyeruzgiyapu, panyaki munguliya mwana winu wati wawaku, mwati mwakumbuka chinthu chinyaki chakukondwesa pamwenga mwati mwalonde mubwezi winu yo wangutchona.

² Kweni kanandi tiliya chifukwa cha vinthu vakupweteka vo vatichitikiya. Mwakuyeruzgiyapu, tingaliya asani munthu munyaki watiguŵisa. Tingaliya asani tituvwa urwirwi chifukwa cha kutama pamwenga asani munthu yo tamuyanjanga watayika. Asani vaŵa viyo, tingavwa nge mo mchimi Yeremiya wanguvwiya pa nyengu yo Yerusalemu wabwangandulikanga ndi Ababiloni. Yeremiya wangukamba kuti: “Mumasu mwangu mutuwa masozi nge misinji ya maji . . . Masu ngangu ngaliya kwambula kulekeza, kwambula kupumuwa.”—Chite. 3:​48, 49.

3. Kumbi Yehova watuvwa wuli asani wawona ateŵeti ŵaki asuzgika? (Yesaya 63:9)

³ Yehova waziŵa umampha unandi wa nyengu zo tikuliyapu chifukwa cha vinthu vakupweteka. Bayibolu lititisimikiziya kuti iyu waziŵa masuzgu ngo isi tikumana nangu ndipu watuvwa asani titimuliliya kuti watiwovyi. (Salimo 34:15) Kweni Yehova wawona ndi kuvwa ŵaka cha. Mumalu mwaki, wachitapu kanthu. Nge mo mpapi wachanju wachitiya, Yehova wakwaskika ukongwa asani wawona ŵana ŵaki aliya, ndipu ngwakunozgeka kuŵawovya.—Ŵerengani Yesaya 63:9.

4. Kumbi tikambiskanengi vakukwaskana ndi yani, nanga vo Yehova wanguchita vivumbuwanji?

⁴ Kuziya mu Mazu ngaki, Yehova wavumbuwa mo wanguchitiya pa nyengu yo ateŵeti ŵaki anyaki aliyanga. Tiwonengi venivi  mwakukambiskana nkhani yaku Hana, Davidi kweniso Fumu Hezekiya. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitiska kuti aliyi? Kumbi Yehova wanguchita wuli kuti waŵawovyi? Kumbi vo vinguŵachitikiya vingatipembuzga wuli asani te ndi chitima, asani munthu yo tamugomezganga watiguŵisa ndipuso asani titama?

ASANI TE NDI CHITIMA

5. Kumbi Hana wavwanga wuli chifukwa cha vo wakumananga navu?

⁵ Hana wakumananga ndi masuzgu ngakupambanapambana ngo ngachitiskanga kuti waliyengi. Yimoza mwa suzgu yo wangukumana nayu njakuti wenga pa nthengwa ya mta, ndipu muwolu munyaki Penina wamunyozanga. Kusazgapu yapa, Hana wenga chumba penipo Penina wenga ndi ŵana anandi. (1 Samu. 1:​1, 2) Penina wajaliyanga ŵaka kumunyoza Hana chifukwa chakuti wenga chumba. Kumbi asani mwenga yimwi, mwatingi muvwengi wuli? Hana wanguguŵa ukongwa mwakuti “waliyanga ndipu watondekanga kurya,” kweniso “wavwanga kuŵaŵa ukongwa mumtima.”—1 Samu. 1:​6, 7, 10.

6. Kumbi Hana wanguchita wuli kuti wachiskiki?

⁶ Kumbi Hana wanguchiskika wuli? Chimoza mwa vinthu vo vingumuwovya chenga chakuti wanguluta ku chihema kuchisopa. We kwenuku, panyaki pa nyengu yo wenga pafupi ndi khomu lakuselere mu balaza la chihema, “wangwamba kupemphera kwaku Yehova kweniso kuliya ukongwa.” Iyu wangupempha Yehova kuti: “mwawona suzgu ya mteŵeti winu ndipu mwandikumbuka.” (1 Samu. 1:10b, 11) Hana wangukambiya Yehova vosi vo venga mumtima mwaki kuziya mu pempheru. Yehova watenere kuti wangukwaskika ukongwa kuwona masozi nga mwana waki munthukazi wakuzirwa!

7. Kumbi Hana wanguchiskika wuli wati wapemphera kwaku Yehova?

⁷ Hana wati wakambiya Yehova kuziya mu pempheru vosi vo venga mumtima mwaki, Wasembi Mura Eli wangumusimikiziya kuti Yehova wamukengi pempheru laki. Kumbi Hana wanguvwa wuli wati wachita venivi? Bayibolu likamba kuti: “Hana wanguluta, wangurya ndipu chisku chaki chingujapu so chachitima cha.” (1 Samu. 1:​17, 18) Chinanga kuti masuzgu ngaki ngangumala nyengu yeniyo cha, kweni Hana wanguvwa umampha mumtima. Iyu wanguthuliya Yehova mphingu yaki. Yehova wanguwona masuzgu ngaku Hana, wanguvwa kuliya kwaki ndipu pavuli paki wangumutumbika chifukwa wangumuwovya kuti wabali ŵana.—1 Samu. 1:​19, 20; 2:21.

8-9. Mwakukoliyana ndi Aheberi 10:​24, 25, ntchifukwa wuli titenere kuyesesa kufika pa maunganu nga mpingu? (Wonaniso chithuzi.)

⁸ Vo tisambirapu. Kumbi yimwi mukumana ndi masuzgu ngo ngachitiska kuti muliyengi? Panyaki mwe ndi chitima chifukwa cha nyifwa ya mubali winu pamwenga mubwezi winu. Pa nyengu nge yeniyi, kanandi mungakhumba kuti muje kwakumwija. Hana wangupembuzgika kweniso kuchiskika chifukwa chakuti  walutanga ku chihema. Namwi mungachiskika asani muluta ku maunganu nga mpingu, chinanga kuti mwavuka kweniso mwe ndi chitima. (Ŵerengani Aheberi 10:​24, 25.) Pa nyengu yo tivwisiya fundu za mu Bayibolu zakuchiska pa maunganu nga mpingu, Yehova wangatiwovya kuti tituzemu maŵanaŵanu ngaheni mumtima mwidu ndi kuŵikamu maŵanaŵanu ngamampha. Venivi vingawovya kuti tivweku umampha mumtima chinanga kuti suzgu lo tikumana nalu leche ŵaka.

⁹ Pa maunganu, Akhristu anyidu atitichiska kweniso atitiyanja ukongwa. Venivi vititiwovya kuti tivweku umampha mumtima asani ticheza nawu. (1 Ate. 5:​11, 14) Tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya mpayiniya wapade yo muwolu waki wangutayika. Iyu wangukamba kuti: “Ndeche kuliya mpaka sonu. Nyengu zinyaki ndija pakona ndi kwamba kuliya. Kweni maunganu nga mpingu ngatindichiska ukongwa. Mazu ngakuchiska ngakutuliya kwa abali ndi azichi ngatindipembuzga ukongwa. Asani nde kunyumba ndifipa mtima ukongwa kweni asani ndafika pa maunganu ndituvwa umampha.” Asani te ku Nyumba ya Ufumu, Yehova wangagwiriskiya ntchitu abali ndi azichi kuti watiwovyi.

10. Kumbi tingamuyezga wuli Hana asani taguŵa ukongwa?

¹⁰ Hana wanguchiskika so chifukwa chakuti wangupemphera kwaku Yehova. Yimwi namwi ‘mungaponye Yehova vosi vo vitikufipiskani mtima,’ ndi chigomezgu chakuti wavwengi pempheru linu. (1 Petu. 5:7) Mzichi munyaki yo mulumu waki wangubayika ndi ankhungu wangukamba kuti: “Ndingujivwa nge kuti mtima wangu wasweka kuja tivibanthu timanatimana ndipu uweriyengemu so cha. Ndinguchiskika chifukwa chakuti ndapempheranga kwaku Yehova yo Mbada achanju. Nyengu zinyaki ndatondekanga kukamba vakuvwika mu pempheru kweni Yehova wandivwisanga. Asani nde ndi chitima kweniso ndifipa mtima ukongwa, ndamupemphanga kuti wandiwovyi kuja ndi chimangu cha mumtima. Ndavwanga umampha mumtima ndipu ndafiskanga kuchita vo ndakhumbikanga kuchita pa zuŵa lo.” Asani mutimukonkhoske Yehova vo vitikufipiskani mtima, iyu wakwaskika ukongwa chifukwa cha chitima cho mwe nachu ndipu wavwisa urwirwi wo we mumtima mwinu. Chinanga kuti vo vichitiska kuti mufipengi mtima vimala cha, Yehova wangakuwovyani kuti muvwengi umampha mumtima kweniso kuti muje ndi chimangu. (Salimo 94:19; Afi. 4:​6, 7) Iyu wakutumbikeningi chifukwa cha kukunthiyapu kwinu.—Ahe. 11:6.

ASANI MUNTHU YO TAMUGOMEZGANGA WATIGUŴISA

11. Kumbi Davidi wavwanga wuli chifukwa cha vo wangukumana navu?

¹¹ Davidi wangukumana ndi masuzgu nganandi ngo nganguchitiska kuti waliyi. Ŵanthu anyaki amuchitiyanga nkhaza kusazgapu ŵanthu wo waŵagomezganga ukongwa. (1 Samu. 19:​10, 11; 2 Samu. 15:​10-14, 30) Nyengu yinyaki wangukamba kuti: “Ndavuka ndi kutamantha; usiku wosi ndizumbwisa bedi langu ndi masozi; ndipu ndidyamphusa chakugonapu changu ndi kuliya.” Ntchifukwa wuli Davidi wavwanga viyo? Iyu wangukamba kuti: “Chifukwa cha ŵanthu wosi wo atindichitiya nkhaza.” (Salimo 6:​6, 7) Vinthu vankhaza vo ŵanthu anyaki amuchitiyanga, vinguchitiska kuti Davidi waliyengi.

12. Nge mo pakambiya pa Salimo 56:​8, kumbi ndi vinthu wuli vo Davidi wakayikiyanga cha?

¹² Chinanga kuti Davidi wangukumana ndi masuzgu nganandi, kweni iyu wakayikanga cha kuti Yehova watimuyanja. Iyu wangukamba kuti: “Yehova wavwengi mazu nga kuliya kwangu.” (Salimo 6:8) Nyengu yinyaki, Davidi wangukamba mazu ngakuchiska ngo nge pa Salimo 56:8. (Ŵerengani.) Mazu ngenanga  ngalongo kuti Yehova watitiŵanaŵaniya ukongwa. Davidi wavwanga nge kuti Yehova waŵika masozi ngaki mu botolu pamwenga kungalemba mu buku. Iyu wakayikanga cha kuti Yehova wawona kweniso kukumbuka urwirwi waki. Ndipu wasimikizanga kuti Awisi akuchanya wo atimuyanja aziŵa masuzgu ngo wakumana nangu kweniso mo ngatimukwaskiya.

13. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingatichiska asani ŵanthu anyaki atiguŵisa? (Wonaniso chithuzi.)

¹³ Vo tisambirapu. Kumbi mukunthiyapu masuzgu nganyaki chifukwa chakuti munthu yo mwamugomezganga wakukuguŵisani? Panyaki vitikuŵaŵani chifukwa chakuti mukulekana ndi munthu yo mungupangana kuti mutoranengi nayu pamwenga nthengwa yinu yikumala mwamabuchibuchi. Pamwenga vitikuŵaŵani mumtima chifukwa chakuti munthu yo mutimuyanja wakuleka kuteŵete Yehova. Mubali munyaki yo muwolu waki wanguchita chigololu kweniso kumuleka wangukamba kuti: “Venga vakusuzga kuvwisa vo vingundichitikiya. Ndinguguŵa, ndingukwiya ukongwa kweniso ndajivwanga kuti nde wambula kukhumbika.” Asani munthu munyaki yo mwamugomezganga wakukuguŵisani, ziŵani kuti Yehova wakujowoningi cha. Mubali yo wangulutirizga kukamba kuti: “Ndaziŵa kuti ubwezi ndi munthu ungamala, kweni Yehova ndi Jalawi lidu. Kwali vinthu ve wuli, iyu nyengu zosi watitileka cha. Iyu wazamulekapu cha ateŵeti ŵaki akugomezgeka.” (Salimo 37:28) Ziŵani so kuti Yehova watitiyanja ukongwa kuphara munthu weyosi. Kwali vitiŵaŵi wuli chifukwa chakuti munthu munyaki watiguŵisa kweni Yehova wazamulekapu cha kutiyanja. (Aro. 8:​38, 39) Fundu njakuti, vilivi kanthu kuti munthu wakuchitiyani vinthu mwankhaza, Awusemwi akuchanya atikuyanjani ukongwa.

14. Kumbi lemba la Salimo 34:18 lititichiska wuli?

¹⁴ Asani tikunthiyapu chifukwa chakuti munthu munyaki yo titimugomezga wakutiguŵisa, tingachiskika so ndi mazu nga ku Davidi ngo ngasanirika pa Salimo 34:18. (Ŵerengani.) Buku linyaki likamba kuti ŵanthu wo “mzimu wawu watekenyeka” angaja ŵanthu wo “ataya mtima.” Kumbi Yehova watovya wuli ŵanthu wo ataya mtima chifukwa chakuti ŵanthu anyaki akuŵaguŵisa? Nge mpapi wachanju yo wanyamuwa kweniso kupembuzga mwana waki yo waliya, Yehova nayu “we pafupi” nasi. Iyu wachita nasi vinthu mwalisungu kweniso ngwakunozgeka kutiwovya asani vititiŵaŵa mumtima chifukwa chakuti munthu munyaki yo tamugomezganga watiguŵisa pamwenga watileka. Iyu ngwakunozgeka kutipembuzga ndipuso kutichiska asani tituvwa kuŵaŵa mumtima kweniso asani titijivwa kuti te ambula kukhumbika. Iyu watilayizga vinthu vamampha vinandi  vo wazakutichitiya kunthazi ndipu venivi vititiwovya kuti tikunthiyengepu mayeseru ngo tikumana nangu.—Yesa. 65:17.

ASANI TITAMA

15. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitiska kuti Hezekiya waliyi ukongwa?

¹⁵ Pa nyengu yo Fumu Hezekiya ya ku Yuda yenga ndi vyaka 39, yingutama ukongwa. Ndipu mchimi Yesaya wanguyikambiya uthenga wakutuliya kwaku Yehova wakuti yichirengi cha. (2 Mafu. 20:1) Hezekiya wati walonde uthenga wenuwu, wanguguŵa ndipu wanguliya ukongwa. Iyu wangupemphera kwaku Yehova ndi mtima wosi.—2 Mafu. 20:​2, 3.

16. Kumbi Yehova wanguchita wuli wati wavwa pempheru laku Hezekiya?

¹⁶ Yehova wati wavwa pempheru laku Hezekiya kweniso wati wawona masozi ngaki, wangumuchitiya lisungu. Ndipu wangukamba kuti: “Ini ndavwa pempheru laku, kweniso ndawona masozi ngaku. Sonu nditikuchizga.” Kuziya mwa mchimi Yesaya, chifukwa cha lisungu laki Yehova wangulayizga Hezekiya kuti wamusazgiyengeku vyaka kweniso kuti wataskengi tawuni ya Yerusalemu mumanja mwa Asiriya.—2 Mafu. 20:​4-6.

17. Kumbi Yehova watitiwovya wuli asani titama matenda ngakulu? (Salimo 41:3) (Wonaniso chithuzi.)

¹⁷ Vo tisambirapu. Kumbi yimwi mutama ndipu viwoneka kuti muchirengi cha? Mukambiyeni Yehova mo muvwiya mumtima. Ndipu iyu wavwisiyengi pempheru linu chinanga kuti mungapemphera uku muliya. Bayibolu lititisimikiziya kuti ‘Ada alisungu likulu kweniso Chiuta wakupembuzga ukongwa’ watipembuzgengi mumayeseru ngidu ngosi. (2 Akori. 1:​3, 4) Mazuŵa nganu tingakhaza cha kuti Yehova watuzgengepu masuzgu ngosi ngo tikumana nangu kweni wangatiwovya. (Ŵerengani Salimo 41:3.) Iyu wagwiriskiya ntchitu mzimu waki wakupaturika kuti watipaski nthazi, zeru kweniso chimangu chamumtima kuti tikunthiyengepu. (Nthanthi 18:14; Afi. 4:13) Iyu watitichiska so kuziya mu Bayibolu mwakutilayizga kuti munthazi matenda ngosi ngazamumala.—Yesa. 33:24.

18. Kumbi ndi lemba nili lo litikuchiskani asani mukunthiyapu mayeseru ngakulu? (Wonani bokosi lakuti “ Mazu ngo Ngangatipembuzga Asani Tiliya.”)

¹⁸ Hezekiya wanguchiskika ndi mazu ngaku Yehova. Nasi tingachiskika kuziya mu Mazu ngaku Chiuta. Yehova wakusunga mazu ngaki ngakuchiska ngo ngangatiwovya kuti tivwengeku umampha mumtima asani tikumana ndi masuzgu. (Aro. 15:4) Mzichi munyaki wa ku West Africa ŵati amusaniya ndi matenda nga kansa, kanandi waliyanga. Iyu wangukamba kuti: “Lemba lo kanandi litindichiska ndi Yesaya 26:3. Chinanga kuti tingangamalisa cha mayeseru ngo tikumana nangu, kweni lemba lenili litindisimikiziya kuti Yehova wangatipaska chimangu cha mumtima cho chititiwovya kuziŵa vo tingachita ndi mayeseru ngo tikumana nangu.”  Kumbi pe lemba lelosi lo litikuchiskani asani mwakumana ndi mayeseru ngakulu mwakuti muwona kuti palivi cho mungachita?

19. Kumbi tilindizganji kunthazi?

¹⁹ Tija mu mazuŵa ngakumaliya ukongwa, ndipu tikumanengi ndi masuzgu ngo ngangatichitiska kuti tiliyengi. Kweni nge mo tawone ndi vo vinguchitikiya Hana, Davidi, kweniso Fumu Hezekiya, Yehova wawona masozi ngidu ndipu wakwaskika ukongwa. Yehova watitiyanja chifukwa chakuti tilutirizga kuja akugomezgeka chinanga kuti tikumana ndi masuzgu, ndipu wakumbuka masozi ngidu. Mwaviyo, asani tikumana ndi masuzgu, timukambiyengi Yehova kuziya mu pempheru. Tingajipatuwanga cha, kweni tiyanjanengi ukongwa ndi Akhristu anyidu mu mpingu. Ndipu tiyeni tilutirizgi kuchiskika ndi mazu ngakupembuzga ngo ngasanirika mu Bayibolu. Tigomezgengi ndi mtima wosi kuti asani tilutirizga kukunthiyapu, Yehova wazakutitumbika. Venivi visazgapu layizgu lakukondwesa lakuti “wazamuleska masozi ngosi” ngo tiliya chifukwa cha vinthu vakupweteka. (Chivu. 21:4) Mwaviyo, tazamuliya chifukwa cha likondwa pe.