Bwezi Laboza

Tiyeruzgiyi kuti mwe ndi “munyinu” yo mukuziŵana mweche anyamata. Iyu wakuwovyani kuti muchitengi vinthu nge munthu mura kweniso kuti musaniyi mabwezi. Asani mwasuzgika maŵanaŵanu, muthaŵiya waka kwaku iyu kuti “wakuwovyeni.” Chifukwa cha venivi, mutimuthemba ukongwa pa chechosi.

Kweni pati pajumpha nyengu, mwayamba kuwona kuti iyu ndi bwezi lamampha cha. Iyu watikuchichizgani kuti mukengi nayu kwekosi ko muluta chinanga kungaŵa ko yimwi mufwatuka cha kuluta nayu. Kweniso chinanga kuti wakukuwovyani kuti muchitengi vinthu mwaura, kweni wakunanga umoyu winu. Ndipuso pachanya paku vosi, iyu wakukubiyani ndalama zinu zinyaki.

Mwati mwaziŵa venivi, mwayesesa kuti mumalisi ubwezi winu ndi iyu, kweni wakana. Ndipu sonu panu iyu ndiyu watikulamulani vakuchita. Pakumaliya, mutijivwiya chitima kuti mukumusankhiyanji kuti waje bwezi linu.

WENUWU ndiwu ubwezi wo we pakati pa ŵanthu wo akweŵa foja, ndi foja. Pati pajumpha vyaka 50 kutuliya po wangwambiya kukweŵa, munthukazi munyaki zina laki Earline wangukamba kuti: “Nyengu zinyaki ndudu yandiwovyanga ukongwa kuphara munthu. Kanandi ndiyu pe yaŵanga bwezi lapafupi.” Kweni Earline wanguwamu kuti foja ndi bwezi laboza kweniso liheni ukongwa. Vosi vo vakonkhoskeka kukwamba kwa nkhani iyi, vingumuchitikiya kupatuwaku chinthu chimoza. Iyu wati wasambira kuti Chiuta wawona kuti kukweŵa nkhuheni, chifukwa kunanga maliŵavu ngo Iyu wakutipaska, wanguleka kukweŵa foja.—2 Akorinto 7:1.

Munthulumi munyaki zina laki Frank nayu wangusankha kuleka kukweŵa kuti wakondwesi Chiuta. Kweni pati pajumpha pafufupi zuŵa limoza kutuliya po wanguleke, wangusanirika kuti wapenjapenja viduswa va foja yo wakweŵanga kali. Frank wangukamba kuti: “Ndingujichitiya chitima limu ndi vo vinguchitika, mpaka ndingusankha kuti ndileke limu foja. Ndingusanirika kuti ndajikama mufuvu kweniso ndikasa muvinyalala kuti ndisaniyi timalivuvu ta ndudu zakali. Kutuliya penapa, ndikumukwaska so cha foja.”

Ntchifukwa wuli ŵanthu asuzgika kuleka kukweŵa foja? Ŵanthu wo achita kafukufuku akusaniya vifukwa vinandi: (1) Ndudu za foja ze ndi nthazi nge minkhwala yinyaki yakutimbanyizga wongu. (2) Fungu la nikotini lingafika kuwongu pa masekondi 7 pe. (3) Kukweŵa kuja chigaŵa chakukhumbika ukongwa pa umoyu wa munthu yo wakweŵa chifukwa kanandi wachita venivi asani waturya chakurya, watumwa, wacheza, wapenja kuluwaku masuzgu ndipuso pa vakuchitika vinyaki.

Kweni nge mo tawone ndi Earline ndipuso Frank, munthu wangaleka jalidu liheni lenili. Asani namwi mukweŵa kweni mukhumba kuleka, ŵerengani nkhani zakulondopu zo zingakuwovyani kuti muyambi umoyu unyaki.