KUMBI ŴANTHU ACHINANGIYENGI LIMU CHARU?
Mphepu
TIKHUMBIKA mphepu kuti titutengi kweniso yititiwovya munthowa zinyaki. Mphepu yivikiliya charu ku nthazi ya lumwi. Kwambula mphepu pacharu mphanyi pazizira ukongwa.
Ntchifukwa Wuli Tikhumbika Kuvikiliya Mphepu?
Mphepu ziheni zingabaya vamoyu pacharu chapasi. Wupu wa World Health Organization ungakamba kuti ŵanthu amanavi ŵaka ndiwu atuta mphepu yamampha.
Mphepu ziheni zingachitiska kuti munthu waleki kututa umampha, watamengi kansa ya mumapapu kweniso matenda ngamtima. Ŵanthu pafufupi 7,000,000 atufwa chaka chechosi chifukwa cha mphepu ziheni.
Charu Chikupangika Kuti Chije kwa Muyaya
Charu chikupangika kuti chiperekengi mphepu yamampha ku chamoyu chechosi. Kweni venivi vingachitika asani ŵanthu aleka kunanga chilengedu. Wonani vakuyeruzgiyapu ivi.
-
Weyosi waziŵa umampha kuti vimiti vigwiriskiya ntchitu kabonidayiokusayidi. Kweni vimiti vinyaki nge vivumu vo vime mumphepeti mwanyanja vigwiriskiya ntchitu kabonidayiokusayidi munandi ukongwa kuphara vimiti vinyaki vosi.
-
Kafukufuku munyaki wapambula kuswera walongo kuti nderi zinyaki zituzamu kabonidayiokusayidi mu mphepu kweniso zitimuwundiya. Mani nga nderi zenizi ngaja ndi timathumba to muzaza mphepu ndipu tichitiska kuti ziyanjamengi kwa mtunda utali. Asani mani ngenanga ngafika kutali ndi mtunda, timathumba teniti tiphumuka ndipu kabonidayiokusayidi wasikiya pasi pa nyanja. Pavuli paki wawundika ndi mchenga ndipu waja kwa vyaka vinandi.
-
Vo vinguchitika ŵanthu ŵati aŵakanizga kwendakwenda mu nyengu ya COVID-19, vingulongo ukaboni wakuti charu chikupangika kuti chitowesengi chija mphepu. Mu 2020, mafakitale kweniso magalimotu vinguleka kutuza mphepu yiheni, ndipu charu chenga ndi mphepu yamampha. Lipoti linyaki lingukamba kuti muvyaru vinandi ŵanthu atutanga mphepu yamampha, boma lati lakanizga kuti ŵanthu aleki kwendakwenda.—2020 World Air Quality Report.
Vo Ŵanthu Achita Kuti Amalisi Suzgu ili
Kwenda panjinga pakuluta kusukulu pamwenga kuntchitu kungawovya kuti mphepu zileki kunangika ukongwa
Maboma ngajalikiska marangu kuti vo makampani ngachita vileki kunanga mphepu. Asayansi apenjapenja nthowa zinyaki zakunozge mphepu. Mwakuyeruzgiyapu, agwiriskiya ntchitu mabakiteliya nganyaki ngo ngasintha vinthu viheni kuti vije vinthu vamampha. Kweniso akambiya ŵanthu kuti ayendengi pasi pamwenga panjinga mumalu mwakukwera galimotu ndipuso kuti asaniyi nthowa zakuti agwiriskiyengi ntchitu nthazi za magesi zimanavi.
Maboma nganyaki ngapereka mbaula zo zitovya kuti mphepu yileki kunangika ukongwa kweni ŵanthu anandi alivi mbaula zenizi
Kweni pakhumbika mbwenu kuchita vinandi nge mo lingukambiya lipoti linyaki la 2022, lo lingulembeka ndi mawupu nganandi nge World Health Organization ndi World Bank.
Lipoti lenili lingukamba kuti mu 2020, munthu yumoza pa ŵanthu atatu ŵewosi wabikiyanga vinthu vo vinanga mphepu. Muvigaŵa vinandi ŵanthu amanavi waka ndiwu angagwiriskiya ntchitu masitovu kweniso vipangizu vo vileka kunanga mphepu.
Bayibolu Lititipaska Chilindizga
“Ivi ndivu Yehova, Chiuta wauneneska, wakamba, Mlengi wa kuchanya ndipuso . . .yo wakupanga charu chapasi kweniso vinthu vo ve mwenimo, yo wapereka mvuchi ku ŵanthu wo ŵe mwenimo.”—Yesaya 42:5.
Chiuta wakupanga mphepu yo tituta kweniso wakulenga vinthu vo vitovya mphepu kuti yijengi yakutowa, ndipu iyu we ndi nthazi zambula kumala kweniso watitiyanja. Mwaviyo, mphakuvwika kugomezga kuti iyu wanganozga mphepu yo yikunangika. Wonani nkhani yakuti “Chiuta Walayizga Kuti Vinthu Vazamuja Umampha Pacharu.”
