Kweni anyaki asaniya kuti ŵana wo aja nyengu yitali pa Intaneti . . .

• ativiyanja ukongwa vipangizu vawu.

• anena anyawu pamwenga aneneka.

• awonere vithuzi vakusikuwa, kwali akhumba pamwenga cha.

KUVIYANJA UKONGWA

Vinthu vinyaki va pa Intaneti kweniso magemu, vakukopa ukongwa mwakuti vingaŵa vakusuzga kuvileka. Buku lakuti Reclaiming Conversation, likamba kuti “mapulogilamu ngo nge mu mafoni ngidu, akungapanga mwakukopa mwakuti pangaŵa pakusuzga kutuwapu pafoni.” Asani kwa nyengu yitali tigwiriskiya ntchitu mapulogilamu ngo asasapu malonda, vingachitiska kuti ŵeneku amalonda ngo asaniyi ndalama zinandi.

ŴANAŴANIYANI FUNDU IYI: Kumbi ŵana ŵinu ativiyanja mwakujumphisa vipangizu vawu? Kumbi mungaŵawovya wuli kuti ayigwiriskiyengi ntchitu umampha nyengu yawu?—AEFESO 5:15, 16.

KUNENANA

Ŵanthu anyaki asani ŵe pa malu ngakucheziyapu nga pa Intaneti, achita ganyavu kweniso aŵanaŵaniya anyawu cha, mijalidu yo yingachitiska kuti achitiyi nkhaza anyawu.

Anyaki achita vinthu mwambula kwenere asani ŵe pa malu ngakucheziyapu, chifukwa akhumba kutchuka kweniso kuti ŵanthu akopekengi nawu. Pamwenga munthu wangakwiya ndi kuŵanaŵana kuti anyaki amuchitiya nkhaza asani waziŵa kuti angumudana cha kuphwandu.

ŴANAŴANIYANI FUNDU IYI: Kumbi ŵana ŵinu alongo nkharu yamampha asani ŵe pa Intaneti? (Aefeso 4:31) Kumbi achita wuli asani anyawu achita vinthu vinyaki kwambula kuŵakambiya?

VITHUZI VAKUSIKUWA

Intaneti yachitiska kuti kuŵi kwambula kusuzga kuwona vinthu vakusikuwa. Chinanga kuti apapi angavithya vipangizu va ŵana ŵawu, kweni nyengu zinyaki venivi vitovya cha, ndipu ŵana angawonere mbwenu vinthu viheni.

Kutumiza pamwenga kulonde mameseji ngo ngakamba va kugonana kweniso vithuzi vakulongo ŵanthu ŵe nkhuli, ungaŵa mulandu. Nyengu zinyaki, mwakukoliyana ndi marangu nga mucharu cho kweniso vyaka va ŵana wo atumiza pamwenga kuwonere vithuzi vakusikuwa va ŵana anyawu, angambika mulandu ukulu.

ŴANAŴANIYANI FUNDU IYI: Kumbi mungaŵawovya wuli ŵana ŵinu kuti akhwechengi kuwonere pamwenga kutumiza vithuzi vakukwaskana ndi kugonana pa Intaneti?—AEFESO 5:3, 4.

SAMBIZANI ŴANA ŴINU

Chinanga kuti ŵana angaviziŵa umampha vipangizu va mazuŵa nganu, kweni akhumbika mbwenu kuŵawovya. Buku lakuti Indistractable likamba kuti kuŵapaska foni ŵana pamwenga chipangizu chinyaki ŵechendaziŵi mo angachigwiriskiya ntchitu umampha, “kungaŵa nge kuŵatuma kuti andwikiyi mu nyanja chamutu kwambula kuziŵa mo angasambiriya.”

Wonani masachizgu ngo mungayanja kungagwiriskiya ntchitu pamwenga lembani fundu zinu.

• Kukambiskana ndi mwana wangu kuti wachitengi vinthu mwaulemu asani we pa Intaneti

• Kovya mwana wangu kuti wangaŵanaŵananga cha kuti anyaki atimukhwecha

• Kuyesesa kuvikiliya mwana wangu kuti waleki kuwona vinthu viheni pa Intaneti

• Kuwona vo mwana wangu wawona pafoni yaki

• Kujalikiska nyengu yo watenere kujaliya pafoni

• Mwana wangu wangajanga ndi vipangizu va mazuŵa nganu cha asani wagona

• Weyosi wangajanga ndi foni cha asani titurya