1. Kumbi tisimikizanji?

 NGE ŴANTHU aku Yehova, tiziŵa kuti iyu watitiyanja kweniso wakhumba kuti tikondwengi ndi umoyu. (Aro. 8:35-39) Ndipuso tisimikiza kuti fundu za mu Bayibolu zititiwovya nyengu zosi asani titizigwiriskiya ntchitu. (Yesa. 48:17, 18) Kweni kumbi tingachita wuli asani takumana ndi masuzgu ngamabuchibuchi?

2. Kumbi tingakumana ndi masuzgu wuli, nanga masuzgu ngenanga ngangatichitiska kuti tijifumbengi mafumbu nanga?

² Ateŵeti aku Yehova wosi akumana ndi masuzgu. Mwakuyeruzgiyapu munthu munyaki wa mu banja lidu wangachita vinthu vinyaki vakutiguŵisa. Tingatama matenda ngakulu vo vingachitiska kuti titondeki kuchita vinandi pakuteŵete Yehova. Tingakumana ndi masuzgu chifukwa cha masoka nga chilengedu. Pamwenga so tingatombozgeka chifukwa cha vo tigomezga. Asani takumana ndi mayeseru nga nge yanga, tingajifumba kuti: ‘Ntchifukwa wuli venivi vitindichitikiya? Kumbi ndikunanga chinthu chinyaki? Kumbi venivi vilongo kuti Yehova watinditumbika cha?’ Kumbi namwi mukuŵanaŵanapu viyo? Asani ndi viyo, mungagongowanga cha. Ateŵeti anandi akugomezgeka aku Yehova nawu akuŵanaŵanapu viyo ŵati akumana ndi masuzgu.​—Salimo 22:1, 2; Haba. 1:2, 3.

3. Kumbi tisambiranji pa Salimo 34:19?

³ Ŵerengani Salimo 34:19. Wonani kuti pa salimo ili, pe fundu ziŵi zakukhumbika ukongwa: (1) Ŵanthu arunji akumana ndi masuzgu. (2) Yehova watititaska ku masuzgu ngidu. Kumbi Yehova watititaska wuli? Nthowa yakwamba nkhutiwovya kuti tiwonengi vinthu mwakwenere mucharu chiheni ichi. Chinanga kuti Yehova wakutilayizga kuti tikondwengi pakumuteŵete, kweni watitikambiyapu cha kuti pasonu panu tilekengi cha kukumana ndi masuzgu. (Yesa. 66:14) Iyu watitichiska kuti tiŵikengi maŵanaŵanu ngidu pa umoyu wa kunthazi, pa nyengu yo tazamukuŵa ndi umoyu wo iyu wakhumba kuti tizikondwi nawu kwamuyaya. (2 Akori. 4:16-18) Kweni pasonu panu, iyu watitiwovya kuti tilutirizgengi kumuteŵete zuŵa lelosi.​—Chite. 3:22-24.

4. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

⁴ Tiyeni tikambiskani vo tisambira kwa ateŵeti akugomezgeka aku Yehova a mu nyengu yakali kweniso a mazuŵa nganu. Nge mo tiwoniyengi, tingakumana ndi masuzgu ngamabuchibuchi. Kweni asani tithemba Yehova, iyu walekengepu cha kutiwovya. (Salimo 55:22) Tichikambiskana vakuwoniyapu venivi, jifumbeni kuti: ‘Kumbi ndatingi ndichitengi wuli asani venivi vinguchitikiya ini? Kumbi vakuwoniyapu venivi vitindiwovya wuli kuti ndimuthembengi ukongwa Yehova? Kumbi ini ndisambiranjipu penapa?’

5. Kumbi Yakobe wangukumana ndi masuzgu wuli chifukwa chaku Labani? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

⁵ Ateŵeti aku Yehova a mu nyengu yakali, angukumana ndi masuzgu ngamabuchibuchi. Tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya Yakobe. Awisi aku Yakobe, angumukambiya kuti wakato mwana wa asibweni ŵaki a Labani kuti wazije muwolu waki. Labani wateŵetiyanga Yehova. Ndipu awisi a Isaki angumusimikiziya mwana wawu Yakobe kuti Yehova wamutumbikengi ukongwa. (Gene. 28:1-4) Mwaviyo, Yakobe wanguchita chinthu chakwenere. Iyu wangusoka kutuwa ku Kanani, ndi kuluta ko kwajanga Labani yo wenga ndi ŵana ŵaŵi anthukazi, Leya ndi Rakelu. Yakobe wangumuyanja ukongwa Rakelu yo wenga mwana mumana waku Labani. Ndipu wanguzomera kugwiriya ntchitu Labani kwa vyaka 7 wechendamuto. (Gene. 29:18) Kweni vo vinguchitika ndivu Yakobe wakhazanga cha. Labani wangumupusika, ndipu wangumupaska mwana waki mura Leya kuti ndiyu watorani nayu. Labani wangukambiya Yakobe kuti wamutongi Rakelu asani pajumpha sabata yimoza kweni watenere kumugwiriya so ntchitu kwa vyaka vinyaki 7. (Gene. 29:25-27) Labani wamuryiyanga so masuku pamutu Yakobe pa nyengu yo wamugwiriyanga ntchitu. Ndipu wanguchita venivi kwa vyaka 20!​—Gene. 31:41, 42.

6. Kumbi Yakobe wangukunthiyapu so masuzgu nganyaki nanga?

⁶ Yakobe wangukunthiyapu so masuzgu nganyaki. Iyu wenga ndi banja likulu, kweni nyengu zinyaki ŵana ŵaki akoliyananga cha. Yiwu angufika mpaka pakugulisa mvurwa wawu Yosefi kuti wakaje kapolu. Ŵana ŵaŵi anthulumi aku Yakobe, Simiyoni ndi Levi, angunanga mbiri ya banja lawu kweniso angunyozesa zina laku Yehova. Kusazgapu yapa, Rakelu muwolu waki wakwanjiwa waku Yakobe, wangufwa wachibala mwana waki wachiŵi. Kweniso chifukwa cha nja, Yakobe wanguchichizgika kusamiya ku Ijipiti ndipu pa nyengu iyi wenga wakukota.​—Gene. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Kumbi Yehova wangumulongo wuli Yakobe kuti wakondwanga nayu?

⁷ Chinanga kuti wangukumana ndi masuzgu ngosi ngenanga, Yakobe wangulekapu cha kugomezga Yehova kweniso malayizgu Ngaki. Ndipu Yehova nayu wangumulongo Yakobe kuti wakondwanga nayu. Mwakuyeruzgiyapu, chinanga kuti Labani wangumuchitiya vinthu mwachinyengu, Yehova wangutumbika Yakobe mwakumupaska chuma chinandi. Aŵanaŵaniyani ŵaka mo Yakobe wanguwonge Yehova, wati wakumana ndi mwana waki Yosefi yo waŵanaŵananga kuti wakufwa kali! Chifukwa chakuti Yakobe wenga pa ubwezi wakukho ndi Yehova, wangufiska kukunthiyapu masuzgu ngo wangukumana nangu. (Gene. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Asani nasi te pa ubwezi wakukho ndi Yehova, tingafiska kukunthiyapu mayeseru ngosi ngo tingakumana nangu.

8. Kumbi Fumu Davidi yakhumbanga kuchitanji?

⁸ Fumu Davidi yingufiska cha kuchita vosi vo yakhumbanga pakuteŵete Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, Davidi, wangukhumbiskika kumuzenge nyumba yakusopiyamu Chiuta waki. Iyu wangukambiya mchimi Natani maŵanaŵanu ngaki. Ndipu Natani wangumumuka kuti: “Chita chechosi cho che mumtima waku, chifukwa Chiuta wauneneska we nawi.” (1 Mbiri 17:1, 2) Mazu yanga ngatenere kuti ngangumuchiska ukongwa Davidi. Panyaki nyengu yeniyo ndi yeniyo, Davidi wangwamba kupanga mapulani ngakuti wayambi kugwira ntchitu yikulu yeniyi.

9. Kumbi Davidi wanguchita wuli wati walonde uthenga wakugongowesa?

⁹ Kweni pati pajumpha ŵaka kanyengu kamanavi, mchimi waku Yehova wanguza ndi uthenga wakugongowesa. Ndi ‘usiku weniwo,’ Yehova wangukambiya Natani kuti ndi Davidi cha yo wamuzengiyengi nyumba yakusopiyamu, kweni mwana waki ndiyu wazamuzenga nyumba yeniyi. (1 Mbiri 17:3, 4, 11, 12) Kumbi Davidi wanguchita wuli wati wavwa venivi? Iyu wangusintha vo wakhumbanga kuchita. Iyu wanguŵika maŵanaŵanu ngaki pa kuwunjika ndalama kweniso vinthu vinyaki kuti mwana waki Solomoni wazivigwiriskiyi ntchitu pakuzenga.​—1 Mbiri 29:1-5.

10. Kumbi Yehova wangumutumbika wuli Davidi?

¹⁰ Wati wakambiya ŵaka Davidi kuti ndiyu cha yo wazengengi nyumba yakusopiyamu, Yehova wanguchita nayu phanganu. Yehova wangulayizga Davidi kuti yumoza mwa ŵanthu a mu mphapu yaki wazamulamuliya kwamuyaya. (2 Samu. 7:16) Mucharu chifya, mu Ulamuliru wa Vyaka 1,000 Waku Yesu, Davidi wazamukondwa ukongwa kuziŵa kuti Yesu yo ndi Fumu wakutuliya mu mphapu yaki. Nkhani iyi yititisambiza kuti chinanga kuti nyengu zinyaki tingachita cha vosi vo takhumbanga pakumuteŵete Yehova, iyu wangatitumbika mwakutipaska vinthu vinyaki vamampha vo taŵanaŵanangapu cha kuti tingalonde.

11. Kumbi Akhristu a munyengu ya akutumika, angutumbikika wuli chinanga kuti Ufumu waku Chiuta unguza cha pa nyengu yo yiwu akhazanga? (Machitidu 6:7)

¹¹ Akhristu a mu nyengu ya akutumika nawu angukumana ndi masuzgu ngamabuchibuchi. Mwakuyeruzgiyapu, yiwu akhumbisiskanga kuti Ufumu waku Chiuta wuzi, kweni aziŵanga cha kuti uzengi zukwanji. (Machi. 1:6, 7) Kumbi yiwu anguchitanji kuti akunthiyepu? Yiwu atangwanikanga ndi ntchitu yakupharazga. Po uthenga wamampha wawandanga muvigaŵa vakupambanapambana, yiwu awonanga kuti Yehova watumbika phamphu lawu.​—Ŵerengani Machitidu 6:7.

12. Kumbi Akhristu a mu nyengu ya akutumika anguchitanji kwati kwawa nja?

¹² Nyengu yinyaki, “pacharu chosi chapasi” panguwa nja yikulu ukongwa. (Machi. 11:28) Akhristu a mu nyengu ya akutumika nawu angukwaskika ndi nja yeniyi. Akhristu yaŵa atenere kuti angusuzgika ukongwa ndi nja yeniyi. Tikayika cha kuti mitu ya mabanja yafipanga mtima kuti yisaniriyengi wuli chakurya mabanja ngawu. Nanga achinyamata wo akhumbanga kusazgiyaku uteŵeti wawu, kumbi nawu angukwaskika? Achinyamata yaŵa, atenere kuti awonanga kuti akhumbika kulindizgapu dankha mpaka po nja yamaliya kuti achiti venivi. Chinanga kuti angukumana ndi masuzgu ngenanga, Akhristu yaŵa angukunthiyapu. Yiwu angulutirizga kupharazga mu nthowa zakupambanapambana. Ndipu akondwanga kugaŵana vinthu vawu ndi Akhristu anyawu a ku Yudeya.​—Machi. 11:29, 30.

13. Kumbi Yehova wanguŵatumbika wuli Akhristu wo angukumana ndi suzgu la nja?

¹³ Kumbi Akhristu a mu nyengu ya akutumika angutumbikika wuli pa nyengu yo kwenga nja? Wo angupaskika chovyu angujiwone ŵija mo Yehova waŵawovyiyanga. (Mate. 6:31-33) Yiwu anguyanjana ukongwa ndi Akhristu anyawu wo anguŵawovya. Akhristu wo angupereka vinthu, kweniso wo anguchigwiraku ntchitu yakugaŵa vinthu, angukondwa ukongwa chifukwa chakuŵa ndi mtima wakupaska. (Machi. 20:35) Yehova wanguŵatumbika wosi chifukwa angukunthiyapu masuzgu ngo angukumana nangu.

14. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguchitikiya Baranaba ndi wakutumika Paulo, nanga ntchinthu wuli so cho chinguchitika pavuli paki? (Machitidu14:21, 22)

¹⁴ Kanandi Akhristu a mu nyengu ya akutumika, atombozgekanga ndipu nyengu zinyaki venivi vachitikanga mwamabuchibuchi. Tiyeni tiwoni vo vinguchitikiya Baranaba kweniso wakutumika Paulo pa nyengu yo apharazganga ku Lusitara. Pakwamba, ŵanthu anguŵalonde umampha ndipu aŵavwisiyanga. Kweni nyengu yinyaki, akususka “angunyengere chigulu cha ŵanthu” mwakuti anyaki mwa ŵanthu wo aŵavwisiyanga angumuponya mya Paulo ndipu angumuleka we pafupi kufwa. (Machi. 14:19) Chinanga kuti venivi vinguŵachitikiya, Baranaba ndi Paulo, angulutirizga kuchipharazga kunyaki. Ntchinthu wuli cho chinguchitika chifukwa cha venivi? Yiwu anguwovya “ŵanthu anandiku kuti aje akusambira,” ndipu vo akambanga kweniso chakuwoniyapu chawu vinguchiska Akhristu anyawu. (Ŵerengani Machitidu 14:21, 22.) Anandi anguchiskika chifukwa chakuti Baranaba ndi Paulo anguleka cha kupharazga chinanga kuti angutombozgeka. Asani tileka cha kugwira ntchitu yo Yehova watituma kuti tichiti, iyu watitumbikengi.

15. Kumbi mwasambiranji kwa Mubali A. H. Macmillan?

¹⁵ Chaka cha 1914 chechendafiki, ŵanthu aku Yehova akhazanga vinthu vinyaki kuti vichitikengi. Mwakuyeruzgiyapu, tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya Mubali A. H. Macmillan. Nge mo venge ndi ŵanthu anyaki, Mubali Macmillan waŵanaŵananga kuti wenga pafupi kuluta kuchanya. Mu nkhani yo wangukamba mu September 1914, iyu wanguti: “Iyi yitenere kuti ndi nkhani yangu yachisanisani yakumaliya kukamba.” Kweni uneneska ngwakuti, iyi yenga nkhani yaki yakumaliya cha. Pati pajumpha nyengu, Mubali Macmillan wangulemba kuti: “Panyaki tanyaki aku isi, tinguthaŵiriya kuŵanaŵana kuti tiluta kuchanya sosonu kweni.” Iyu wangukamba so kuti: “Isi takhumbikanga ŵaka kujitangwanisa ndi ntchitu ya Ambuya.” Venivi ndivu Mubali Macmillan wachitanga. Iyu watangwanikanga ndi uteŵeti. Iyu wenga ndi mwaŵi wakuchiska abali wo angumangika chifukwa chakukana kusere usilikali. Iyu wangulutirizga kuwungana nyengu zosi chinanga mpha nyengu yo wenga wakukota. Kumbi Mubali Macmillan wanguyanduwa wuli chifukwa chakutangwanika ndi ntchitu yaku Yehova uku walindizga mphotu yaki? Cha mu 1966 we pafupi kufwa, iyu wangulemba kuti: “Chivwanu changu ntchakukho ukongwa ndipu chadewezekapu cha.” Iyu ntchakuwoniyapu chamampha kwaku isi, ukongwa asani tikunthiyapu mayeseru ngo ngato nyengu yitali kuluska mo isi taŵanaŵaniyanga!​—Ahe. 13:7.

16. Kumbi ndi suzgu nili lo Mubali Herbert Jennings ndi muwolu waki angukumana nalu? (Yakobe 4:14)

¹⁶ Ateŵeti anandi aku Yehova angatama matenda ngakulu mwamabuchibuchi. Mwakuyeruzgiyapu, mu nkhani yo yikonkhoska mbiri ya umoyu waki, Mubali Herbert Jennings b wangukonkhoska mo iyu ndi muwolu waki, akondwiyanga kuchita umishonale ku Ghana. Kweni pati pajumpha nyengu, iyu angumusaniya ndi matenda ngakusuzgika maŵanaŵanu. Mubali Jennings wanguko mazu ngo ngasanirika pa lemba la Yakobe 4:14, ndipu wangukonkhoska kuti, “vo vingumuchitikiya visimikiziya fundu yakuti tiziŵa cha kuti ‘mawa’ kuwengenji.” (Ŵerengani.) Iyu wangulemba kuti: “Takhumbikanga kutuwaku ku Ghana, kusiyana ndi mabwezi ngidu nganandi nga pamtima ndi kuwere ku Canada kuti tikalonde chovyu cha kuchipatala.” Yehova wanguwovya Mubali Jennings ndi muwolu waki kulutirizga kumuteŵete chinanga kuti angukumana ndi masuzgu ngenanga.

17. Kumbi chakuwoniyapu cha Mubali Jennings chinguŵawovya wuli Akhristu anyaki?

¹⁷ Vo Mubali Jennings wangukonkhoska mu mbiri ya umoyu waki, vaŵawovya ukongwa ŵanthu anyaki. Mzichi munyaki wangulemba kuti: “Ndingukwaskika ukongwa ndati ndaŵerenga nkhani yeniyi. . . . Kuŵerenga nkhani ya Mubali Jennings kuti wanguleka uteŵeti kuti wakasaniyi chovyu cha kuchipatala, kungundiwovya ukongwa kuti ndiwonengi vinthu mwakwenere.” Mwakuyanana waka, mubali munyaki wangulemba kuti: “Ndati ndateŵete nge mura mu mpingu kwa vyaka 10, ndakhumbikanga kuleka kuteŵete nge mura chifukwa cha matenda nganyaki ngakusuzgika maŵanaŵanu ngo ndenga nangu. Ndajivwanga kuti nde wakutondeka mwakuti vandisuzganga ukongwa kuŵerenga nkhani zakukwaskana ndi mbiri za umoyu wa abali ndi azichi. . . . Kweni kukunthiyapu kwa Mubali Jennings kungundichiska ukongwa.” Venivi vititikumbuska kuti asani tikunthiyapu masuzgu ngamabuchibuchi ngo takumana nangu, tingachiska anyidu. Ndipu chinanga kuti vinthu pa umoyu vingachitika mwakupambana ndi mo isi takhumbiyanga, kweni tingaja mbwenu chakuwoniyapu pa nkhani ya chivwanu kweniso kukunthiyapu.—1 Petu. 5:9.

18. Nge mo mwawone pa vithuzi, kumbi musambiranji ku mzichi wa ku Nigeria?

¹⁸ Vinthu nge mlili wa COVID-19 vaŵakwaska ateŵeti anandi aku Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, mzichi munyaki yo ndi choko ku Nigeria wenga ndi chakurya kweniso ndalama zimanavi ukongwa. Zuŵa linyaki ndi mlenji, mwana waki munthukazi wangumufumba kuti aryengenji asani amaliza kapu yimoza ya mpunga yo yingujaku. Mzichi uyu wangukambiya mwana waki kuti ŵengavi ndalama yinyaki yeyosi pamwenga so chakurya chinyaki, kweni akhumbikanga kuyezga choko cha ku Zerefati. Yiwu akhumbikanga kubika chakurya chawu chakumaliya ndi kuthemba Yehova ndi mtima wawu wosi. (1 Mafu. 17:8-16) Kweni ŵechendayambi kuŵanaŵaniya kuti aryengenji msana pa zuŵa lo, yiwu angulonde chakurya kutuliya kwa abali ndi azichi. Chakurya cho angulonde, chenga chakukwana kuti angarya kujumpha masabata ngaŵi. Mzichi uyu wangukamba kuti wanguziŵa cha kuti Yehova wavwisiyanga vo iyu wakambiyanga mwana waki. Kukamba uneneska, asani tithemba Yehova, masuzgu ngamabuchibuchi ngo tingakumana nangu pa umoyu widu, ngangatiwovya kuti tije pa ubwezi wakukho ndi iyu.​—1 Petu. 5:6, 7.

19. Kumbi Aleksey Yershov wangukunthiyapu vinthu wuli?

¹⁹ Mu vyaka vapambula kuswera yapa, abali ndi azichi ŵidu anandi akunthiyapu kutombozgeka kwamabuchibuchi. Tiyeni tikambiskani vo vinguchitikiya Mubali Aleksey Yershov yo waja ku Russia. Pa nyengu yo Mubali Yershov wangubatizika mu 1994, ŵanthu aku Yehova ateŵetiyanga mwachimangu mucharu chenichi. Kweni pati pajumpha nyengu vinthu vingusintha ku Russia. Mu 2020, apolisi angusere ndi kufufuza mu nyumba ya Mubali Yershov ndipu angulonda vinthu vaki vinandi. Pati pajumpha myezi, boma lingumumba mulandu. Suzgu likulu lenga lakuti pakumumba mulandu angugwiriskiya ntchitu vidiyo yo yingujambulika ndi munthu munyaki yo wapusikiziyanga kuti wakhumba kusambira uneneska wa mu Bayibolu kwa chaka champhumphu. Vo munthu uyu wanguchita venga viheni ukongwa!

20. Kumbi Mubali Yershov wangukholeska wuli ubwezi waki ndi Yehova?

²⁰ Kumbi pe chinthu chinyaki chamampha cho chinguchitika chifukwa cha kutombozgeka kwa Mubali Yershov? Hinya. Ubwezi waki ndi Yehova unguja wakukho ukongwa. Iyu wangukamba kuti: “Ini ndi muwolu wangu, tipemphere limoza kaŵikaŵi. Ndiwona kuti ndingafiska cha kukunthiyapu kwambula chovyu chaku Yehova.” Iyu wangukamba so kuti: “Kusambira Bayibolu pakundija kutindiwovya kuti ndileki kuwere vuli. Ndiŵanaŵaniya vakuwoniyapu va ateŵeti akugomezgeka aku Yehova a mu nyengu yakali. Mu Bayibolu mwe nkhani zinandi zo zilongo kukhumbika kwakuja mwakufwasa ndi kuthemba Yehova.”

21. Kumbi tasambiranji mu nkhani iyi?

²¹ Kumbi tasambiranji mu nkhani iyi? Nyengu zinyaki tingakumana ndi masuzgu ngamabuchibuchi mucharu ichi. Chinanga kuti ve viyo, nyengu zosi Yehova watovya ateŵeti ŵaki asani atimuthemba. Lemba lo patuwa mutu wa nkhani yidu lakamba kuti: “Masuzgu nga munthu murunji ngalipu nganandi, kweni Yehova watimutaska ku masuzgu ngosi ngenanga.” (Salimo 34:19) Mwaviyo, tiyeni tilutirizgi kuŵanaŵaniya mo Yehova watitiwovye mumalu mwakuŵanaŵaniya ukongwa masuzgu ngidu. Ndipu mwakuyanana ndi wakutumika Paulo, nasi tingakamba kuti: “Mu vinthu vosi ndija ndi nthazi kuporote mwaku yo watindipaska nthazi.”​—Afi. 4:13.