NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 32
Lutirizgani Kukholesa Chivwanu Chinu Chakuti kwe Mlengi
‘Chivwanu . . . mbukaboni wakuwoneke limu wa vinthu chayivu vo viwoneka cha.’—AHE. 11:1.
SUMU 11 Chilengedu Chithamika Chiuta
VO TISAMBIRENGI MU NKHANI IYI *
1. Kumbi mungusambizikanji vakukwaskana ndi Mlengi widu?
ASANI mukukuliya mubanja la Akaboni aku Yehova, mutenere kuti mungusambira vakukwaskana ndi Yehova kutuliya pa unamana winu. Mungusambizika kuti iyu ndiyu Mlengi, we ndi mijalidu yamampha kweniso kuti wakhumba kuŵachitiya vinthu vamampha ŵanthu.—Gene. 1:1; Machi. 17:24-27.
2. Kumbi ŵanthu anyaki atiŵawona wuli ŵanthu wo agomezga kuti kwe Mlengi?
2 Kweni ŵanthu anandi agomezga cha kuti Chiuta waliku kweniso kuti iyu ndiyu Mlengi wa vinthu vosi. Mumalu mwaki, yiwu agomezga kuti vinthu vamoyu vikuŵaku ŵaka mwamwaŵi ndipu vinguchita kusambuka kutuliya ku tinthu timanatimana ndi kuja vinthu vikuluvikulu vamoyu. Anyaki wo agomezga venivi mbakusambira ukongwa. Yiwu akamba kuti sayansi yilongo kuti Bayibolu ndaboza kweniso kuti ŵanthu wo agomezga kuti kwe Mlengi, mbambula kusambira, mbambula zeru pamwenga aswera cha kupusisika.
3. Ntchifukwa wuli tikhumbika kukholesa chivwanu chidu?
3 Kumbi vinthu vo ŵanthu anyaki akusambira ukongwa akamba, videwezengi chivwanu chidu chakuti Yehova ndiyu Mlengi widu wachanju? Venivi vithemba ukongwa pa chifukwa cho tigomezge kuti Yehova ndiyu Mlengi. Kumbi ntchifukwa chakuti ndivu angutikambiya kuti tigomezgengi? Pamwenga ntchifukwa chakuti tingufufuza tija maukaboni? (1 Akori. 3:12-15) Kwali taja Akaboni aku Yehova kwa nyengu yitali wuli, tosi tikhumbika kulutirizga kukholesa chivwanu chidu. Asani tichitengi viyo, tilandizgikengi cha ndi “zeru za ŵanthu kweniso uryarya waŵakaŵaka” wo ŵanthu wo asuska Mazu ngaku Chiuta asambiza. (Ako. 2:8; Ahe. 11:6) Kuti tichiti venivi, nkhani iyi yikonkhoskengi (1) chifukwa cho ŵanthu anandi aleke kugomezge Mlengi, (2) vo mungachita kuti muzengi chivwanu chinu mwaku Yehova Mlengi winu, kweniso (3) vo mungachita kuti chivwanu chenichi chilutirizgi kuja chakukho.
CHIFUKWA CHO ŴANTHU ANANDI ALEKE KUGOMEZGE KUTI KWE MLENGI
4. Mwakukoliyana ndi Aheberi 11:1 kweniso mazu ngamumphata, kumbi chivwanu cheneku chithemba pa vinthu wuli?
4 Ŵanthu anyaki aŵanaŵana kuti kuja ndi chivwanu, kung’anamuwa kugomezga chinthu cho ulivi nachu ukaboni. Kweni Bayibolu likamba kuti chivwanu chithemba pa ukaboni. (Ŵerengani Aheberi 11:1 kweniso mazu ngamumphata.) Mwaviyo, chinanga kuti tingamuwona cha Yehova, Yesu ndipuso Ufumu, kweni te ndi ukaboni wakusimikizika wakuti viliku. (Ahe. 11:3) Wasayansi munyaki yo pasonu panu ndi Kaboni, wangukamba kuti: “Vinthu vo tigomezga ve ndi ukaboni wambula kususkika ndipu vikoliyana ndi vo asayansi akamba.”
5. Ntchifukwa wuli ŵanthu anandi agomezga kuti vinthu vamoyu vikujaku ŵaka vija kwambula Mlengi?
5 Tingajifumba kuti: ‘Asani pe ukaboni wakusimikizika wakuti Mlengi waliku, ntchifukwa wuli ŵanthu anandi agomezga cha kuti Chiuta ndiyu wakulenga vinthu vosi vamoyu?’ Anyaki afufuza ŵija cha ukaboni wakuti kwe Mlengi. Robert yo pasonu panu ndi Kaboni waku Yehova wangukamba kuti: “Chifukwa chakuti ku sukulu asambizangaku cha kuti vinthu vikuchita kulengeka, ndawonanga kuti vaboza. Ndati ndafika vyaka va mu ma 20, ndingukambiskana ndi Akaboni aku Yehova ndipu pa nyengu yeniyi ndipu ndinguziŵiya kuti mu Bayibolu mwe ukaboni wakusimikizika wakuti vinthu vikuchita kulengeka.” *—Wonani bokosi lakuti “ Uthenga Wakukhumbika kwa Apapi.”
6. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki atimugomezga cha Mlengi?
6 Ŵanthu anyaki agomezga cha kuti kwe Mlengi chifukwa chakuti akamba kuti agomezga chinthu cho atichiwona ndi masu pe. Kweni pe vinthu vinyaki vambula kuwoneka vo ativigomezga nge nthazi yo yiguziya vinthu pasi chifukwa ŵe ndi ukaboni kuti vichitika nadi. Kweni chivwanu cho Bayibolu likamba chithemba pa kuja ndi ukaboni “wa vinthu chayivu vo viwoneka cha.” (Ahe. 11:1) Pakhumbika nyengu kweniso phamphu kuti munthu wafufuzi pakuyija maukaboni nga vinthu venivi kweni ŵanthu anandi afwiyapu cha kuchita venivi. Munthu yo wafufuza cha maukaboni pakuyija, wangagomezga kuti kulivi Chiuta.
7. Kumbi mbanthu wosi wo akusambira ukongwa wo akana kuti Chiuta ndiyu wakulenga vinthu vosi? Konkhoskani.
7 Pavuli pakusaniya maukaboni, asayansi anyaki akhorwa kuti Chiuta ndiyu wakulenga vinthu vosi. * Mwakuyanana ndi Robert yo tamuzumbuwapu kali, anyaki agomezga cha kuti kwe Mlengi chifukwa chakuti akusambizika cha ku Yunivesite kuti vinthu vikuchita kulengeka. Chinanga kuti ve viyo, asayansi anandi amuziŵa kweniso kumuyanja Yehova. Kwali tikusambira ukongwa pamwenga cha, tosi tikhumbika kulutirizga kuja ndi chivwanu chakukho mwaku Chiuta, nge mo asayansi ŵenaŵa anguchitiya. Palivi munthu weyosi yo wangatichitiya venivi.
VO MUNGACHITA KUTI MUMUGOMEZGENGI MLENGI
8-9. (a) Kumbi sonu tikambiskanengi fumbu nili? (b) Kumbi kuziŵa vakukwaskana ndi vo Chiuta wakulenga kungakuwovyani wuli?
8 Kumbi mungachita wuli kuti mumugomezgengi Mlengi? Tiyeni tikambiskani nthowa zinayi.
9 Muviziŵengi umampha vinthu vo Chiuta wakulenga. Mungaja ndi chivwanu kuti kwe Mlengi mwakuwona nyama, vakume kweniso nyenyezi. (Salimo 19:1; Yesa. 40:26) Asani mwaviziŵa umampha ukongwa vinthu venivi, musimikizengi nadi kuti Yehova ndi Mlengi. Kanandi mabuku ngidu ngaja ndi nkhani zo zikonkhoska vinthu vakupambanapambana vo Chiuta wakulenga. Mungazijumphanga cha nkhani zenizi chinanga muwona kuti zakusuzga kuzivwisa. Yesesani kusambira nkhani zo mungafiska. Mungaluwanga cha kuwonere mavidiyo ngakunozga pa webusayiti yidu ya jw.org, ngo ngakuwoneseka pa maunganu ngachigaŵa vyaka va pambula kuswera yapa.
10. Kambani chakuyeruzgiyapu cho chilongo kuti kwe Mlengi. (Aroma 1:20)
10 Asani muwonesesa vinthu vo Chiuta wakulenga, ziŵani vinthu vo mungasambira vakukwaskana ndi Mlengi widu. (Ŵerengani Aroma 1:20.) Mwakuyeruzgiyapu, mungaziŵa kuti lumwi lipereka chifundizi kweniso ukweru vo vakukhumbika ku vinthu vamoyu pacharu chapasi. Kweni nyengu zinyaki nthazi ya lumwi yingaŵa yakofya. Isi taŵanthu tikhumbika kuvikilirika ku nthazi yakofya yeniyi ndipu tivikilirika nadi! Kumbi tivikilirika wuli? Mude mwe mphepu yo yititivikiliya ku nthazi ya lumwi, yo yidanika kuti ozoni. Asani nthazi yakofya yakutuwa ku lumwi njinandi, mphepu ya ozoni yo ye mude yisazgikiyaku. Kumbi ivi vitikuchitiskani cha kuzomereza kuti kwe munthu munyaki yo wachitiska venivi ndipuso kuti iyu watenere kuja Mlengi wachanju kweniso wazeru?
11. Kumbi mungasaniya pani fundu zo zingakuwovyani kugomezga kuti Chiuta ndiyu wakulenga vinthu? (Wonani bokosi lakuti “ Vinthu Vinyaki vo Vingakuwovyani Kuja ndi Chivwanu Chakukho.”)
11 Mungasaniya fundu zo zingakuwovyani kuja ndi chivwanu chakukho pa nkhani ya vinthu vo Chiuta wakulenga mwakuwona mu Watch Tower Publications Index kweniso mwakufufuza pa jw.org. Mungayamba ndi nkhani kweniso mavidiyo vo ve pa chigaŵa chakuti “Kumbi Vikuchitika Vija?” Nkhani zenizi zifupi kweni ze ndi fundu zakuziziswa zakukwaskana ndi nyama kweniso vakume. Mwe so vakuyeruzgiyapu vakulongo vinthu vo asayansi akupanga mwakutole vinthu vo Chiuta wakulenga.
12. Asani tisambira Bayibolu, kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vo tikhumbika kuviŵanaŵaniya?
12 Musambirengi Bayibolu. Wasayansi munyaki yo tamuzumbuwapu kali, pakwamba wakananga kuti kwe Mlengi. Kweni nyengu yati yakapu wangwamba kugomezga kuti kwe Mlengi. Iyu wangukamba kuti: “Chivwanu changu chingugona pa sayansi pe cha, kweni ndenga so ndi chivwanu chakukho chifukwa cha vo ndingusambira mu Bayibolu.” Vingaŵa kuti mutiliziŵa kali umampha Bayibolu. Chinanga kuti vingaŵa viyo, kuti mugomezgengi ukongwa Mlengi, mukhumbika kulutirizga kusambira Mazu ngaku Chiuta. (Yoswa 1:8; Salimo 119:97) Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani mo Bayibolu likonkhoske mwauneneska vinthu vo vikuchitika kali. Ŵanaŵaniyani so mauchimi nga mu Bayibolu kweniso kukoliyana kwaki. Kuchita venivi kungakuwovyani kuti mugomezgengi Mlengi wachanju kweniso wazeru yo wakutipanga. Ndipuso kungatiwovya kuti tigomezgengi kuti iyu ndiyu wakuchitiska kuti Bayibolu lilembeki. *—2 Timo. 3:14; 2 Petu. 1:21.
13. Kumbi ndi ulongozgi wazeru nuwu wo usanirika mu Mazu ngaku Chiuta?
13 Asani musambira Mazu ngaku Chiuta, muwonengi mo ulongozgi waki ungakuwovyiyani. Mwakuyeruzgiyapu, Bayibolu likutcheŵeske limu kuti kwanja ndalama nkhwakupweteka kweniso kuzisa “maurwirwi nganandi.” (1 Timo. 6:9, 10; Nthanthi 28:20; Mate. 6:24) Kumbi ulongozgi wenuwu wechekugwira ntchitu? Buku linyaki (The Narcissism Epidemic) likamba kuti: “Kanandi ŵanthu wo agomezga kuti kuŵa ndi chuma ndichu chinthu chakukhumbika ukongwa pa umoyu, akondwa cha kweniso asuzgika maŵanaŵanu. Chinanga mbanthu wo akhumbira ŵaka kuti aŵi ndi ndalama zinandi, akondwa cha kweniso atamatama.” Yapa vakuwoneke limu kuti ulongozgi wa mu Bayibolu wakuti tingayanjanga ndalama cha ngwakovya ukongwa! Kumbi ndi fundu zinyaki nizi za mu Bayibolu zo zakuwovyani pa umoyu winu? Asani tigwiriskiya ntchitu ukongwa ulongozgi wakutuliya mu Bayibolu, vitiwovyengi kuti tithembengi ukongwa ulongozgi wazeru kweniso wambula kuguga wakutuliya ku Mlengi widu wachanju. (Yako. 1:5) Asani tachita viyo, tikondwengi ukongwa pa umoyu widu.—Yesa. 48:17, 18.
14. Kumbi kusambira Bayibolu kukuwovyeningi kuziŵanji vakukwaskana ndi Yehova?
14 Musambirengi Bayibolu kuti mumuziŵi umampha Yehova. (Yoha. 17:3) Asani musambira Malemba, musambirengi mijalidu yaku Yehova ndipu mijalidu yeniyi ndiyu mungusambira pa nyengu yo mwaziŵanga vinthu vo Chiuta wakulenga. Kusambira vakukwaskana ndi mijalidu yaku Yehova yeniyi, kutitisimikiziya kuti Yehova waliku nadi. (Eki. 34:6, 7; Salimo 145:8, 9) Asani mwamuziŵa umampha ukongwa Yehova, mumugomezgengi, mumuyanjengi kweniso ubwezi winu ndi iyu ujengi wakukho.
15. Kumbi mungayanduwa wuli asani mukambiyaku anyinu vo mugomezga?
15 Mukambiyengeku anyinu vo mugomezga vakukwaskana ndi Chiuta. Asani mwachita viyo, chivwanu chinu chikuwengi. Kweni kumbi mungachita wuli asani munthu yo mutimupharazgiya wafumba fumbu lo lilongo kuti wakayikiya kuti kwe Chiuta ndipu muziŵa cha mo mungamukiya? Fufuzani kwamuka kwa mu Malemba kutuliya mu mabuku ngidu ndipu pavuli paki, kambiskanani ndi munthu yo wakufumbani fumbu. (1 Petu. 3:15) Mungafumba so Kaboni yo waziŵa vinandi kuti wakuwovyeni kumuka fumbu lo. Kwali munthu yo wazomerengi kumuka kwakutuliya mu Bayibolu pamwenga cha, kweni yimwi muyanduwengi mbwenu chifukwa cha vinthu vo mwafufuza. Chivwanu chinu chijengi chakukho ukongwa. Venivi vikuwovyeningi kuti muleki kulandizgika ndi ŵanthu wo akamba kuti kulivi Mlengi wo awoneka kuti mbazeru.
LUTIRIZGANI KUJA NDI CHIVWANU CHAKUKHO
16. Kumbi ntchinthu wuli cho chingachitika asani tingaleka kuja ndi chivwanu chakukho?
16 Kwali taja tichiteŵete Yehova kwa nyengu yitali wuli, tikhumbika kulutirizga kuja ndi chivwanu chakukho. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa asani tingaleka kuphwere, mbwenu chivwanu chidu chingadewezeka. Kumbukani kuti chivwanu chisazgapu ukaboni wa vinthu chayivu vo viwoneka cha. Chinthu cho tileka kuchiwona, tingaswera cha kuchiluwa. Ndichu chifukwa chaki Paulo wangukamba kuti kuŵavi chivwanu mbubudi “wo utitiwonja mwambula kusuzga.” (Ahe. 12:1) Kumbi isi tingakhwecha wuli chiŵana chenichi?—2 Ate. 1:3.
17. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tilutirizgi kuja ndi chivwanu chakukho?
17 Chakwamba, mupemphengi Yehova kuti wakupaskeni mzimu waki wakupaturika ndipu muchitengi venivi kaŵikaŵi. Chifukwa wuli? Chifukwa chivwanu ndi jalidu lo mzimu utuzga. (Aga. 5:22, 23) Tingamugomezga ukongwa cha Mlengi kwambula kuwovyeka ndi mzimu waki wakupaturika. Asani tilutirizgengi kumupempha Yehova kuti watipaski mzimu waki, iyu watipaskengi. (Luka 11:13) Mwapade, tingamupempha Yehova kuti: “Tisazgiyeniku chivwanu.”—Luka 17:5.
18. Mwakukoliyana ndi Salimo 1:2, 3, kumbi te ndi mwaŵi wuli?
18 Kusazgiyapu yapa, musambirengi Mazu ngaku Chiuta nyengu zosi. (Ŵerengani Salimo 1:2, 3.) Pa nyengu yo salimo lenili lingulembeke, Ayisirayeli amanavi kusazgapu mafumu ndi asembi ndiwu ŵenga ndi Dangu laku Chiuta lakulembeka. Ndipu vyaka 7 vevosi anozganga vakuti “anthulumi, anthukazi, ŵana” kweniso alendu wo ajanga mucharu cha Isirayeli, avwisiyi Dangu laku Chiuta lichiŵerengeka. (Doto. 31:10-12) Mu nyengu yaku Yesu, mipukutu ya Malemba yasanirikanga ndi ŵanthu amanavi ndipuso mumasinagogi. Kweni ndimu viliri cha mazuŵa nganu chifukwa ŵanthu anandi ŵe ndi mwaŵi wakuti angasaniya Bayibolu losi lamphumphu pamwenga chigaŵa chaki. Wenuwu ndi mwaŵi ukulu ukongwa. Kumbi tingalongo wuli kuti tiwonga mwaŵi wenuwu?
19. Kumbi tikhumbika kuchitanji kuti chivwanu chidu chilutirizgi kuja chakukho?
19 Tingalongo kuti tiwonga mwaŵi wakuŵa ndi Mazu ngaku Chiuta asani titingaŵerenga nyengu zosi. Titenere kuja ndi ndondomeku yakuŵerenge kweniso kusambira Bayibolu. Tingaliŵerenganga po tiwona kuti te ndi mpata pe cha. Asani tifwiyengepu kusambira Mazu ngaku Chiuta nyengu zosi, chivwanu chidu chilutirizgengi kuja chakukho.
20. Kumbi isi titenere kuchitanji?
20 Isi tiyanana cha ndi ‘ŵanthu azeru ndipuso akusambira’ a mucharu ichi chifukwa chivwanu chidu chagona pa Mazu ngaku Chiuta. (Mate. 11:25, 26) Pakuti tisambira Mazu ngaku Chiuta, tiziŵa chifukwa cho vinthu vanangikiya ukongwa pacharu chapasi ndipuso vo Yehova wachitengi kuti wamalisi masuzgu ngenanga. Mwaviyo, tiyeni tilutirizgi kukholesa chivwanu chidu kweniso kovya ŵanthu anandi kuti agomezgengi Mlengi widu. (1 Timo. 2:3, 4) Ndipuso tiyeni tilutirizgi kulindizga nyengu yo ŵanthu wosi amoyu pacharu chapasi azamukamba mazu ngo nge pa Chivumbuzi 4:11 kuti: “Ndimwi wakwenere Yehova Chiuta widu kulonde unkhankhu . . . chifukwa mukulenga vinthu vosi.”
SUMU 2 Zina Linu Ndimwi Yehova
^ ndimi 5 Malemba ngakamba mwakuvwika umampha kuti Yehova Chiuta ndiyu Mlengi. Kweni ŵanthu anandi agomezga cha fundu yeniyi. Yiwu akamba kuti vinthu vamoyu vikuŵaku ŵaka vija. Asani titesesa kumugomezga ukongwa Chiuta kweniso Bayibolu, vo yiwu akamba videwezengi cha chivwanu chidu. Nkhani iyi, yikonkhoskengi mo tingachitiya venivi.
^ ndimi 5 Mu masukulu nganandi asambiza cha kuti vinthu vikuchita kulengeka. Asambizi anyaki akamba kuti kuchita viyo, kungatimbanyizga wanangwa wakusopa wa ŵana.
^ ndimi 7 Mungawona vo ŵanthu akusambira ukongwa akujumpha 60 kusazgapu asayansi angukamba, wo agomezga kuti vinthu vikuchita kulengeka mu Watch Tower Publications Index yasonu. Pa mutu wakuti “Science,” lutani pa kamutu kakuti “scientists expressing belief in creation.” Vinthu vinyaki vo yiwu angukamba, visanirika so mu Kabuku Kakufufuziya Nkhani ka Akaboni aku Yehova. Pa mutu wakuti “Sayansi ndi Vipangizu va Mazuŵa Nganu,” lutani pa kamutu kakuti “‘Kucheza Ndi Ŵanthu’ (Nkhani za mu Jani Masu! zo ze ndi fundu yakuyanana).”
^ ndimi 12 Mwakuyeruzgiyapu, wonani nkhani yakuti “Kodi Sayansi ndi Baibulo Zimagwirizana?” mu Jani Masu! wa Chichewa wa February 2011. Mungawona so nkhani yakuti “Zimene Yehova Amalosera Zimakwaniritsidwa” mu Chigongwi cha Alinda cha January 1, 2008.
