1. Mwakukoliyana ndi 1 Atesalonika 5:11, kumbi tosi tigwiraku ntchitu wuli?

 KUMBI mpingu winu ukuzengapu pamwenga kunozga Nyumba ya Ufumu? Asani ndi viyo tikayika cha kuti mukumbuka unganu winu wakwamba mu nyumba yifya yeniyi. Mungumuwonga ukongwa Yehova. Mutenere kuti mungukondwa ukongwa mpaka kudira masozi ndipu mungutondeka kumba umampha sumu yakwamba. Nyumba yidu ya Ufumu yakuzengeka umampha, yithamika Yehova. Kweni titimuthamika ukongwa asani tigwiraku ntchitu yapade ukongwa yakuzenga. Yapa, tikamba kuzenga nyumba chayizu cha kweni kuchiskana. Wakutumika Paulo waŵanaŵaniyanga venivi pa nyengu yo walembanga mazu ngo nge pa 1 Atesalonika 5:11, po patuŵa mutu widu wa nkhani.​—Ŵerengani.

2. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

² Wakutumika Paulo ntchakuwoniyapu chamampha pa nkhani ya kuzenga pamwenga kuti kuchiska Akhristu anyaki. Iyu waŵalengiyanga lisungu. Mu nkhani iyi, tikambiskanengi mo Paulo wanguwovye abali ndi azichi ŵaki (1) kukunthiyapu mayeseru, (2) kuja mwachimangu ndi ŵanthu anyaki ndipuso (3) kukholesa chivwanu cha Akhristu anyaki. Tiyeni tiwoni mo tingamuyezge kweniso mo tingazenge abali ndi azichi ŵidu mazuŵa nganu.​—1 Akori. 11:1.

3. Kumbi Paulo wawonanga wuli vinthu?

³ Paulo waŵayanjanga ukongwa Akhristu anyaki. Iyu wenga mulendu cha ndi masuzgu, mwaviyo waŵachitiya lisungu Akhristu anyaki asani akumana ndi mayeseru. Nyengu yinyaki Paulo ndalama zingumumaliya ndipu wakhumbikanga kusaniya ntchitu yakuti yimuwovyengi kweniso kovya anyaki wo wayendanga nawu. (Machi. 20:34) Ntchitu yo iyu waziŵanga yenga yakupanga  mahema. Paulo wati wafika ku Korinto, pakwamba wagwiranga ntchitu yeniyi limoza ndi Akula ndi Purisila wo nawu aziŵanga ntchitu yeniyi. Kweni “pa sabata peposi” iyu wapharazgiyanga Ayuda ndi Agiriki. Kweni Sila ndi Timote ŵati ŵaza kwenuku, “Paulo wangutangwanika ndi ntchitu yakupharazga mazu.” (Machi. 18:2-5) Paulo wanguluwa cha chilatu chaki chikulu chakuteŵete Yehova. Chifukwa chakuti Paulo wagwiranga ntchitu mwaphamphu, wenga ndi wanangwa wakupereka ulongozgi wamampha kwa abali ndi azichi ŵaki. Iyu wanguŵakumbusa kuti angazomerezanga cha kuti vinthu vakufipiska mtima kweniso kupenje mabanja ngawu vinthu vakukhumbika pa umoyu, viŵatondekesengi kuchita “vinthu vakukhumbika ukongwa,” kung’anamuwa vinthu vosi vakukwaskana ndi kusopa.​—Afi. 1:10.

4. Kumbi Paulo ndi Timote anguwovya wuli Akhristu anyawu kuti akunthiyepu kutombozgeka?

⁴ Mpingu wa ku Atesalonika wati wapangika ŵaka, akusambira asonu angutombozgeka ukongwa. Gulu la ŵanthu a viwawa kweniso akususka lati latondeka kusaniya Paulo ndi Sila, yiwu ‘anguko abali anyaki ndipu anguluta nawu kwa alongozgi atawuni,’ ndipu angudaniriza kuti: “Ŵanthu wosi ŵenaŵa asuskana ndi dangu laku Kayisara.” (Machi. 17:6, 7) Akhristu asonu ŵenaŵa atenere kuti anguchita mantha ukongwa ndi ŵanthu a mutawuni yeniyi wo anguŵayukiya. Yiwu atingi aweriyengi vuli pakuteŵete Yehova, kweni Paulo wakhumbanga cha kuti venivi vichitiki. Chinanga kuti iyu ndi Sila akhumbikanga kutuwaku kwenuku, anguwonesesa kuti mpingu wasonu uphwelereka umampha. Paulo wangukumbusa Akhristu aku Atesalonika kuti: “Tingutumiza mubali widu Timote . . . , kuti wazikuchiskeni ndi kukupembuzgani pa chivwanu chinu, kuti paŵevi wakusukunyika ndi masuzgu ngenanga.” (1 Ate. 3:2, 3) Timote watenere kuti wangaziŵanga umampha masuzgu chifukwa chakuti wangutombozgekapu kwaki ku Lusitara. Ndipu wanguwona mo Paulo wanguchiskiya abali kwenuku. Chifukwa chakuti Timote wanguwona kuti Yehova watovya, iyu wangusimikiziya Akhristu asonu ŵenaŵa kuti nawu Yehova waŵawovyengi.​—Machi. 14:8, 19-22; Ahe. 12:2.

5. Kumbi mubali Bryant wanguyanduwa wuli ndi chovyu cha mura?

⁵ Kumbi Paulo wanguŵachiska so wuli Akhristu anyaki? Paulo ndi Baranaba ŵati awere ku Lusitara, Ikoniyo ndipuso ku Antiyoke, ‘anguŵika ŵara mu mpingu wewosi.’ (Machi. 14:21-23) Tikayika cha kuti ŵara ŵenaŵa anguchiska mipingu nge mo ŵara achitiya mazuŵa nganu. Wonani vo mubali Bryant wangukamba. Iyu wanguti: “Ndati ndafika vyaka 15, ada angutuwapu pa nyumba ndipu ama angusezgeka. Ndingujivwa kuti nde ndija kweniso ndinguguŵa ukongwa.” Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguwovya Bryant kukunthiyapu? Iyu wangukamba kuti: “Mura munyaki zina laki Tony, wakambiskananga nani ku maunganu kweniso nyengu zinyaki. Iyu wangundikambiya vakukwaskana ndi ŵanthu wo angukumanapu ndi masuzgu kweni akondwanga. Iyu wangundiŵerenge Salimo 27:10 ndipu kanandi wandikambiyanga vakukwaskana ndi Hezekiya, yo wanguteŵete Yehova mwakugomezgeka chinanga kuti awisi ŵenga chakuwoniyapu chamampha cha.” Kumbi vo Tony wachitanga vingumuwovya wuli Bryant? Iyu wanguti: “Chifukwa chakuti Tony wangundiwovya, ndingwamba kuchita upayiniya wa nyengu zosi.” Ŵara mujengi masu kovya ŵanthu a nge Bryant wo akhumbika “mazu ngamampha” ngakuchiska.​—Nthanthi 12:25.

6. Kumbi Paulo wanguzigwiriskiya wuli ntchitu nkhani za ŵanthu anyaki kuti wachiski abali ndi azichi ŵaki?

⁶ Paulo wangukumbuska Akhristu anyaki kuti Yehova wanguwovya ‘mtambu ukulu wa akaboni’ kukunthiyapu masuzgu.  (Ahe. 12:1) Paulo wanguziŵa kuti nkhani za ŵanthu wo angufiska kukunthiyapu mayeseru ngakupambanapambana zingachiska abali ndi azichi kuti aje ndi chiganga kweniso kuŵawovya kulutirizga kuŵika maŵanaŵanu pa “tawuni yaku Chiuta wamoyu.” (Ahe. 12:22) Ndimu so viliri mazuŵa nganu. Tosi tichiskika asani tiŵerenga nkhani zo zikonkhoska mo Yehova wanguwovye Gidiyoni, Baraki, Davidi, Samuyeli kweniso ŵanthu anyaki. (Ahe. 11:32-35) Nanga wuli pakukamba va ŵanthu achivwanu a mazuŵa nganu? Ku likulu lidu, kanandi tilonde makalata kutuliya kwa abali ndi azichi wo chivwanu chawu chingunkho ukongwa ŵati aŵerenga nkhani za ateŵeti aku Yehova akugomezgeka a mazuŵa nganu.

7. Kumbi tisambiranji pa ulongozgi waku Paulo wa pa Aroma 14:19-21?

⁷ Tizenga abali ndi azichi ŵidu asani tichiska chimangu mumpingu. Tizomereza cha kuti kupambana maŵanaŵanu kutipatuski. Ndipu tingangamiya pa fundu zidu cha asani palivi fundu yeyosi ya mu Malemba yo yaphwanyika. Tiyeni tikambiskani chakuwoniyapu. Mpingu wa ku Roma wenga ndi Akhristu Achiyuda kweniso Akhristu amitundu yinyaki. Dangu laku Mozesi lati laleka kugwira ntchitu, marangu ngakukaniza kurya vakurya vinyaki nganguleka kugwira ntchitu. (Mariko 7:19) Kwambiya pa nyengu yeniyi Akhristu anyaki Achiyuda, ŵenga anangwa kurya mtundu wewosi wa vakurya. Kweni Akhristu anyaki Achiyuda, awonanga kuti mbumampha cha kurya vakurya venivi. Mpingu ungugaŵikana pa nkhani yeniyi. Paulo wangudidimizga kukhumbika kwakuja mwachimangu ndipu wangukamba kuti: “Mbumampha cha kurya nyama pamwenga kumwa vinyu pamwenga kuchita chinthu chechosi cho chiguŵiska mubali waku.” (Ŵerengani Aroma 14:19-21.) Mwaviyo, Paulo wanguwovya Akhristu anyaki kuwona mo kupambana maŵanaŵanu kungatimbanyizgiya chimangu pakati pa ŵanthu kweniso mumpingu. Iyu wenga so wakunozgeka kusintha nkharu yaki ndi chilatu chakuti waleki kuguŵiska ŵanthu anyaki. (1 Akori. 9:19-22) Mwakuyana ŵaka, nasi tingazenga anyidu kweniso kuja mwachimangu asani tileka kuseleriyapu pa nkhani zo munthu wakhumbika kusankha yija vakuchita.

8. Kumbi Paulo wanguchita wuli ndi nkhani yakukhumbika ukongwa yo yatingi yitimbanyizgengi chimangu mumpingu?

⁸ Paulo wangulongo chakuwoniyapu chamampha pa nkhani ya kulutirizga kuja mwachimangu ndi ŵanthu wo asuskanga nkhani zakukhumbika ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu anyaki mumpingu wa mu nyengu ya akutumika akambanga kuti ŵanthu a mitundu yinyaki wo anguja Akhristu adumuliki, panyaki kuti Ayuda aleki kuŵasuska. (Aga. 6:12) Paulo wangukoliyana navu cha venivi, kweni mumalu mwakungangamiya maŵanaŵanu ngaki, wangufumba ulongozgi kwa akutumika kweniso ŵara ku Yerusalemu. (Machi. 15:1, 2) Chifukwa cha mo wanguchitiya ndi nkhani iyi, vinguwovya kuti Akhristu alutirizgi kukondwa kweniso kuja mwachimangu mumpingu.​—Machi. 15:30, 31.

9. Kumbi tingamuyezga wuli Paulo?

⁹ Asani tapambana maŵanaŵanu, tichiska chimangu mwakupempha ulongozgi ku ŵanthu wo Yehova wakuŵaŵika kuti aphweriyengi mpingu. Kanandi ulongozgi wa mu Bayibolu usanirika mu mabuku ngidu pamwenga mu vinthu vinyaki vo gulu laku Yehova lipereka. Asani tigwiriskiya ntchitu ulongozgi wenuwu mumalu mwakungangamiya maŵanaŵanu ngidu, vingawovya kuti mumpingu muŵi chimangu.

10. Kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vo Paulo wanguchita kuti wachiski chimangu mumpingu?

¹⁰ Paulo wanguchiska chimangu mwakukamba  mijalidu yamampha ya abali ndi azichi ŵaki, yiheni cha. Mwakuyeruzgiyapu, wachimaliza kalata yaki yo wangulembe Akhristu a ku Roma, Paulo wanguzumbuwa mazina nga ŵanthu anandi ndipu wanguŵalumba kweniso kukamba vinthu vinyaki vakukwaskana ndi yiwu. Tingamuyezga Paulo asani tikamba mijalidu yamampha ya abali kweniso azichi ŵidu. Asani tichita viyo, vitovya kuti abali kweniso azichi ayanjanengi ndipuso kukoliyana ukongwa mumpingu.

11. Kumbi tingaweziyapu wuli chimangu asani tapambana maŵanaŵanu?

¹¹ Nyengu zinyaki chinanga Mbakhristu akukhwima angakoliyana cha pamwenga angapindana. Venivi ndivu vinguchitikiya Paulo ndi mubwezi waki Baranaba. Ŵanthu ŵaŵi ŵenaŵa angupindana ukongwa pa nkhani yakuti aluti ndi Mariko pa ulendu wawu unyaki wa umishonale. Yiwu ‘angukwiyisana ukongwa’ ndipu angupatukana. (Machi. 15:37-39) Kweni Paulo, Baranaba ndipuso Mariko anguwere pa wezi kulongo kuti awonanga kuti chimangu kweniso kukoliyana vakukhumbika ukongwa mumpingu. Pavuli paki, Paulo wangukamba vinthu vamampha vakukwaskana ndi Baranaba kweniso Mariko. (1 Akori. 9:6; Ako. 4:10) Nasi tikhumbika kumalisa mphindanu zo tingaŵa nazu ndi abali ŵidu mumpingu, ndipu pavuli paki kulutirizga kuwonamu mijalidu yamampha mwa abali ŵidu. Asani tachita venivi, tingachiska chimangu kweniso kukoliyana mumpingu.​—Aefe. 4:3.

12. Kumbi ndi masuzgu nganyaki nanga ngo abali ndi azichi ŵidu akumana nangu?

¹² Tizenga chivwanu cha abali ndi azichi widu asani titiŵawovya kuti aje ndi chivwanu chakukho mwaku Yehova. Anyaki anyozeka ndi ŵanthu a mu banja lawu wo mbakaboni cha, wo agwira nawu ntchitu pamwenga wo asambira nawu sukulu. Anyaki atama matenda ngakulu pamwenga asuzgika maŵanaŵanu chifukwa cha vinthu vakuguŵiska. Penipo anyaki akubatizika vyaka vinandi vo vajumpha ndipu aja achilindizga umaliru wa charu chiheni ichi. Vinthu venivi vingayesa chivwanu cha Akhristu mazuŵa nganu. Akhristu a mu nyengu ya akutumika nawu akumananga ndi masuzgu ngenanga. Kumbi Paulo wanguchitanji kuti wachiski abali ndi azichi ŵaki?

13. Kumbi Paulo wanguŵawovya wuli ŵanthu wo anyozgekanga chifukwa cha vo agomezganga?

¹³ Paulo wagwiriskiyanga ntchitu Malemba kuti wazengi chivwanu cha abali ndi azichi ŵaki. Mwakuyeruzgiyapu, Akhristu Achiyuda atenere kuti aziŵanga cha mo angamukiya ŵanthu a mu banja lawu wo ŵenga Akhristu cha, wo akambanga kuti chisopa cha Chiyuda chaluskanga Chikhristu. Tikayika cha kuti kalata yo Paulo wangulembe Aheberi, yinguŵachiska ukongwa Akhristu ŵenaŵa. (Ahe. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Yiwu atenere kuti angugwiriskiya ntchitu fundu za nthazi zo iyu wangukamba kuti aziŵi mo angamukiya ŵanthu wo aŵasuskanga. Mazuŵa nganu, tingawovya Akhristu anyidu wo anyozeka kuti agwiriskiyengi ntchitu mabuku ngakukonkhoska Bayibolu pa kukonkhoska vifukwa vo agomezge vo Bayibolu lisambiza. Ndipu asani achinyamata atiŵaseka chifukwa cha kugomezga kuti vinthu vikuchita kulengeka, tingaŵawovya kusaniya fundu zo zingaŵawovya kukonkhoska chifukwa cho agomezge kuti vinthu vikuchita kulengeka, mukabuku kakuti Kumbi Vamoyu Vikujaku Waka Vija? kweniso kakuti Mo Umoyu Ukwambiya—Mafumbu 5 ngo Titenere Kujifumba.

14. Chinanga kuti Paulo watangwanikanga ndi ntchitu yakupharazga kweniso kusambiza, kumbi wachitanganji so?

¹⁴ Paulo wanguchiska abali ndi azichi ŵaki kuti alongongi chanju kuziya mu “ntchitu  zamampha.” (Ahe. 10:24) Iyu wanguŵawovya kuziya mu vo wakambanga kweniso kuchita. Mwakuyeruzgiyapu, Akhristu anyaki ku Yudeya ŵati akumana ndi suzgu la nja, Paulo wanguwovya kutumiza chovyu kwaku yiwu. (Machi. 11:27-30) Chinanga kuti Paulo watangwanikanga ndi ntchitu yakupharazga kweniso kusambiza, wasaniyanga nthowa zo wangawovye wo akhumbikanga chovyu chakuliŵavu. (Aga. 2:10) Mwakuchita venivi, iyu wanguwovya Akhristu anyaki kuti agomezgengi kuti Yehova waŵaphweriyengi. Mazuŵa nganu napu, asani titijipereka kumaliya nyengu yidu, nthazi zidu kweniso malusu ngidu kuti tiwovyi asani kwachitika masoka, ndikuti nasi tizenga chivwanu cha abali ndi azichi ŵidu. Tingachita so venivi asani kanandi tipereka ndalama zidu kuti ziwovyi pa ntchitu ya pacharu chosi. Asani tichita venivi kweniso vinyaki, titovya abali ndi azichi ŵidu kuti athembengi Yehova kuti waŵajowongi cha.

15-16. Kumbi tikhumbika kuchita nawu wuli vinthu abali ndi azichi ŵidu wo chivwanu chawu chalopwa?

¹⁵ Paulo wangulutirizga kuchiska wo chivwanu chawu chingulopwa. Iyu waŵalongonga lisungu kweniso walongoronga nawu mwachanju ndipuso mu nthowa yakwenere. (Ahe. 6:9; 10:39) Mwakuyeruzgiyapu, mukalata yosi yo wangulembe Akhristu Achiheberi, mumalu nganandi wangugwiriskiya ntchitu mazu ngakuti “isi” kweniso nganyaki ngakuyanana nangu, kulongo kuti nayu wakhumbikanga kugwiriskiya ntchitu ulongozgi wo wangupereka. (Ahe. 2:1, 3) Mwakuyanana ndi Paulo, nasi tileka cha kuŵachiska ŵanthu wo chivwanu chawu chalopwa. Mumalu mwaki, titiŵazenga mwakuŵalongo kuti titiŵaŵanaŵaniya nadi. Asani tachita viyo, titiŵasimikiziya kuti titiŵayanja. Mo mazu ngidu ngavwikiya, ngangaŵa ngakukopa kweniso ngangaŵachiska ŵanthu wo atingavwa.

 ¹⁶ Paulo wanguŵasimikiziya abali ndi azichi ŵaki kuti Yehova waziŵanga ntchitu zawu zamampha. (Ahe. 10:32-34) Nasi tingachita so viyo, asani titovya Mkhristu munyidu yo chivwanu chaki chalopwa. Tingamufumba kuti watikambiyi mo wangusambiriya uneneska, pamwenga kumuchiska kuti waŵanaŵaniyengi nyengu zo wanguwona kuti Yehova wamuwovyanga. Tingagwiriskiya ntchitu mpata wenuwu kuti timusimikiziyi kuti Yehova wakuluwapu cha ntchitu zaki zakulongo kuti watimuyanja kweniso kuti wazakumujowopu cha kunthazi. (Ahe. 6:10; 13:5, 6) Venivi vingachiska abali ndi azichi ŵenaŵa kuti alutirizgi kuteŵete Yehova.

17. Kumbi ndi malusu nanga ngo tingalutirizga kuja nangu?

¹⁷ Nge mo munthu yo wagwira ntchitu yakuzenga wasazgiyaku lusu mukuluta kwa nyengu, nasi tingasazgiyaku lusu lakuchiskana. Tingawovya anyidu kuti aje so ndi nthazi zo zingaŵawovya kukunthiyapu mayeseru, mwakuŵakambiya vakuwoniyapu va ŵanthu wo angukunthiyapu kuvuli. Tingachiska chimangu asani tikamba vinthu vamampha vo tiwona mwa anyidu, kusunga chimangu asani chipenja kutimbanyizgika ndipuso kuwere pa chimangu ndi anyidu asani tapambana maŵanaŵanu. Kweniso tingalutirizga kuzenga chivwanu cha abali ndi azichi ŵidu mwakuŵakambiyaku fundu zakukhumbika za uneneska, kuŵapaska chovyu chakwenere kweniso kuwovya weyosi yo walopwa mwauzimu.

18. Kumbi musimikiza mtima kuchitanji?

¹⁸ Abali ndi azichi wo agwira ntchitu zakuzenga mu gulu laku Yehova, akondwa kweniso akhorwa. Nasi tingakondwa kweniso kukhorwa asani titovya kuzenga chivwanu cha abali ndi azichi ŵidu mumpingu. Mwakupambana ndi nyumba chayizu zo zituwa mukuluta kwa nyengu, abali ŵidu wo titiŵazenga pamwenga kuti kuŵachiska aŵengepu mpaka muyaya! Mwaviyo, tiyeni ‘tilutirizgi kuchiskana ndi kuzengana.’​—1 Ate. 5:11.