1-2. Ntchifukwa wuli Akhristu wosi akhumbika kusambira vakukwaskana ndi chiyuka cha kuchanya?

ŴANTHU anandi wo ateŵete Yehova mazuŵa nganu, alindizga kuzija ndi umoyu wamuyaya pacharu chapasi. Kweni Akhristu amanavi wo asankhika ndi mzimu, ŵe ndi chilindizga chakuyuskikiya kuchanya. Akhristu akusankhika ŵenaŵa akhumbisiska kuziŵa mo umoyu wawu wamuŵiya kuchanya. Kweni ntchifukwa wuli ŵanthu wo alindizga kuzija pacharu chapasi nawu akhumbika kusambira nkhani yeniyi? Nge mo tiwoniyengi mu nkhani iyi, chifukwa chakuti ŵanthu anyaki ayuskika kuluta kuchanya, vazamuchitiska kuti ŵanthu wo azamuja pacharu chapasi kwamuyaya, nawu azilonde vitumbiku. Mwaviyo, kwali tilindizga kuziluta kuchanya pamwenga kuzija pacharu chapasi, tikhumbika kuziŵa vakukwaskana ndi chiyuka cha kuchanya.

² Chiuta wangulongozga akusambira anyaki aku Yesu kulemba vakukwaskana ndi chiyuka cha kuchanya. Mwakuyeruzgiyapu, wakutumika Yohane wangulemba kuti: “Sonu te ŵana aku Chiuta kweni vechendaziŵiki kuti tazamukuŵa amtundu wuli. Tiziŵa kuti asani iyu waziwoneke, tazamukuŵa nge iyu.” (1 Yoha. 3:2) Mwaviyo, Akhristu akusankhika aziŵa cha mo yiwu amuŵiya asani ayuskikiya kuchanya ndi maliŵavu nga uzimu. Kweni yiwu akumuwona Yehova asani alonde mphotu yawu ya kuchanya. Bayibolu likonkhoska vosi cha vakukwaskana ndi chiyuka cha kuchanya. Kweni wakutumika Paulo wangukamba vinthu vinyaki vakukwaskana ndi nkhani yeniyi. Akusankhika azamukuŵa limoza ndi Khristu pa nyengu yo iyu ‘wazamutuzgapu maboma ngosi, mazaza ngosi, nthazi,’ kweniso “nyifwa, yo ndi murwani wakumaliya.” Ndipu pakumaliya, Yesu limoza ndi ŵanthu wo wazamulamuliya nawu, azakujithereske kwaku  Yehova kweniso azamuthereske vinthu vosi kwaku iyu. (1 Akori. 15:24-28) Yeniyi yazamukuŵa nyengu yakukondwesa ukongwa! *

3. Nge mo pakambiya pa 1 Akorinto 15:30-32, kumbi kugomezga kuti akufwa azamuyuka kungumuwovya wuli Paulo?

³ Kugomezga kuti akufwa azamuyuka, kungumuwovya Paulo kukunthiyapu mayeseru ngakupambanapambana. (Ŵerengani 1 Akorinto 15:30-32.) Iyu wangukambiya Akhristu a ku Korinto kuti: “Zuŵa lelosi ndituŵa pa ngozi yakuti ndingafwa.” Paulo wangulemba so kuti: “Ndingulimbana ndi vinyama vamudondu ku Efeso.” Panyaki iyu wakambanga vakukwaskana ndi vinyama vo wangupumana navu mubwalu la masaza ku Efeso. (2 Akori. 1:8; 4:10; 11:23) Pamwenga wakambanga vakukwaskana ndi Ayuda kweniso ŵanthu anyaki akususka, wo ŵenga nge “vinyama vamudondu.” (Machi. 19:26-34; 1 Akori. 16:9) Mwemosi mo venge, Paulo wangukumana ndi masuzgu ngakulungakulu ngakofya. Kweni iyu wangulutirizga kugomezga vinthu vamampha vo walindizganga kunthazi.—2 Akori. 4:16-18.

4. Kumbi chilindizga chakuti akufwa azamuyuka, chitiŵawovya wuli Akhristu mazuŵa nganu? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

⁴ Tija mu nyengu yakusuzga ukongwa. Abali ŵidu anyaki akumana ndi vinthu vankhaza. Anyaki aja mu vyaru vo muchitika nkhondu ndipu mbakuvikilirika cha. Ndipu anyaki ateŵete Yehova mu vyaru vo ntchitu yidu yakupharazga njakukanizgika. Yiwu achita venivi chinanga kuti ma umoyu ngawu ngatuŵa pangozi kweniso aŵavi wanangwa. Kweni abali ndi azichi ŵenaŵa afwiyapu kuteŵete Yehova ndipu yiwu vakuwoniyapu vamampha ukongwa kwaku isi. Yiwu achita mantha cha, chifukwa aziŵa kuti chinanga angataya umoyu wawu sonu, Yehova waŵalayizga chinthu chamampha ukongwa kunthazi.

5. Kumbi ndi maŵanaŵanu ngaheni nanga ngo ngangachitiska kuti tiyambi kukayikiya va chiyuka?

⁵ Paulo wangutcheŵeska abali ŵaki vakukwaskana ndi maŵanaŵanu ngakofya ngo ŵanthu anyaki ŵenga nangu, ngakuti: “Asani akufwa azamuyuskika cha, ‘tiyeni tiryi ndi kumwa, pakuti mawa tifwengi.’” Yechendafiki nyengu yaku Paulo, ŵanthu anyaki atenere kuti ŵenga so ndi maŵanaŵanu ngenanga kuvuli. Panyaki Paulo wakambanga mazu nga pa Yesaya 22:13, ngo ngakamba va maŵanaŵanu ngo Ayisirayeli ŵenga nangu. Mumalu mwakuti yiwu aje pa ubwezi wakukho ndi Chiuta, akhumbanga waka kuti ajikondwesengi ŵeneku. Tingakamba waka kuti Ayisirayeli ŵenga ndi maŵanaŵanu ngakuti, “tiyeni tikondwi ndi umoyu msanawale, chifukwa mawa tifwengi.” Maŵanaŵanu ngenanga ndingu ŵanthu anandi ŵe nangu mazuŵa nganu. Chinanga kuti venga viyo, vinthu viheni vo vinguchitikiya Ayisirayeli chifukwa cha maŵanaŵanu ngawu ngaheni, vikulembeka mu Bayibolu.—2 Mbiri 36:15-20.

6. Kumbi kugomezga kuti akufwa azamuyuka, kungatiwovya wuli pakusankha ŵanthu akucheza nawu?

⁶ Kuziŵa fundu yakuti Yehova wazamuyuska ŵanthu wo akufwa, kutenere kutiwovya kusankha umampha ŵanthu akucheza nawu. Abali a ku Korinto akhumbikanga cha kucheza ndi ŵanthu wo akananga kuti kulivi chiyuka. Kumbi isi tisambiranjipu? Asani ticheza ukongwa ndi ŵanthu wo ativitoliyaku kanthu cha vinthu vo tilindizga kunthazi, ndipu akhumba waka kukondwa ndi umoyu pasonu panu, vinthu vingatiyende umampha cha. Kucheza ukongwa ndi ŵanthu aviyo, kungachitiska kuti Mkhristu wauneneska wayambi kuja ndi maŵanaŵanu ngaheni ndipuso mijalidu yiheni. Venivi vingachitiska kuti iyu wayambi kuchita vinthu vo Chiuta watinkha, kusazgapu ubudi. Ndichu chifukwa chaki Paulo wangutichiska kuti: “Jani azeru mu nthowa yaurunji ndipuso mungachitanga ubudi cha.”—1 Akori. 15:33, 34.

7. Nge mo palongore pa 1 Akorinto 15:35-38, kumbi ndi fumbu wuli lakukwaskana ndi chiyuka lo ŵanthu anyaki angafumba?

⁷ Ŵerengani 1 Akorinto 15:35-38. Munthu yo wakhumba kuti anyaki akayikiyengi vakukwaskana ndi chiyuka, wangafumba kuti: ‘Kumbi akufwa azamuyuskika wuli?’ Tingachita umampha kuŵanaŵaniya vo Paulo wangumuka, chifukwa ŵanthu anandi mazuŵa nganu ŵe ndi maŵanaŵanu ngawu ngakupambanapambana pa nkhani ya vo vichitika asani munthu wafwa. Kweni kumbi Bayibolu lisambizanji?

8. Kumbi ntchakuyeruzgiyapu nichi cho chingatiwovya kuvwisa mo liŵiya liŵavu la ŵanthu wo ayuskikiya kuchanya?

⁸ Asani munthu wafwa, liŵavu laki livunda. Kweni Yo wakulenga vinthu vosi, wangamuyuska munthu mwenuyu, ndikumupaska liŵavu lamampha. (Gene. 1:1; 2:7) Pakukamba va ŵanthu wo ayuskikiya kuchanya, Paulo wangugwiriskiya ntchitu chakuyeruzgiyapu cho chilongo kuti Chiuta wangayuska munthu ndi liŵavu lakupambana ndi lo wenga nalu pakwamba. Ŵanaŵaniyani va “nje” ya vakume vakupambanapambana. Nje yo yapandika pa dongu, yibuka ndipu yija chakume chasonu. Chakume cho chabuka sonu chipambana kutali ndi ka nje kamana ko kangupandika. Paulo wangugwiriskiya ntchitu chakuyeruzgiyapu chenichi, kulongo kuti Mlengi widu wangamupaska munthu ‘liŵavu nge mo wakhumbiya.’

9. Kumbi lemba la 1 Akorinto 15:39-41, likambanji pa nkhani ya maliŵavu ngakupambanapambana?

⁹ Ŵerengani 1 Akorinto 15:39-41. Paulo wangukamba kuti Chiuta wakupanga maliŵavu ngakupambana. Mwakuyeruzgiyapu, maliŵavu nga ng’ombi, nga somba ndipuso maliŵavu nga tiyuni, ngosi ngakupambana. Paulo wangukamba kuti lumwi ndi mwezi vakupambana. Ndipu iyu wangukamba so kuti “unkhankhu wa nyenyezi zakupambanapambana ngwakupambanapambana so.” Venivi vauneneska. Chinanga kuti isi tingawona cha ndi masu ngidu, asayansi akamba kuti pe nyenyezi za mitundu yakupambanapambana. Mwakuyeruzgiyapu, pe nyenyezi zinyaki zikuluzikulu, zimanazimana, ziyera, zituŵa ndipuso zinyaki za ntcheti. Paulo wangukamba so kuti “pe  maliŵavu nga kuchanya ndi nga pacharu chapasi.” Kumbi iyu wang’anamuwanganji? Panu pacharu chapasi, te ndi maliŵavu nga mnofu, kweni kuchanya kwe maliŵavu nga uzimu, nge ngo angelu ŵe nangu.

10. Kumbi ŵanthu wo ayuskikiya kuchanya, ayuskika ndi liŵavu la mtundu wuli?

¹⁰ Wonani so vo Paulo wangukamba pavuli paki, wati wayeruzgiya nje ndi chakume. Iyu wanguti: “Ndimu so viŵiya pa nkhani ya kuyuka ku nyifwa. Liŵavu lo limijika ndakuti linganangika; ndipu lo liyuskika ndakuti linganangika cha.” Tiziŵa kuti asani munthu wafwa, liŵavu laki livunda ndipu lija fuvu. (Gene. 3:19) Sonu vingachitika wuli kuti liŵavu lo ‘liyuskika lije lambula kunangika’? Paulo wakambanga za ŵanthu wo ayuskika kuti aje ndi umoyu pacharu chapasi cha, nge wo anguyuskika ndi Eliya, Elisha ndi Yesu. Mumalu mwaki, Paulo wakambanga za munthu yo wayuskika ndi liŵavu lo lingaja kuchanya, kung’anamuwa “liŵavu lauzimu.”—1 Akori. 15:42-44.

11-12. Kumbi Yesu wangusintha wuli wati wayuskika, nanga akusankhika asintha wuli nge mo venge ndi iyu?

¹¹ Pa nyengu yo Yesu wenga pacharu chapasi, wenga ndi liŵavu la mnofu. Kweni wati wayuskika, “wanguja mzimu wakupaska umoyu,” ndipu wanguwere kuchanya. Mwakuyanana waka, Akhristu akusankhika ayuskika ndi liŵavu lauzimu. Paulo wangukamba kuti: “Nge mo tikutoliyaku chikozgu chaku yo wakupangika ndi dongu, tazamutoliyaku so chikozgu chaku yo wakutuliya kuchanya.”—1 Akori. 15:45-49.

¹² Mbumampha kukumbuka kuti Yesu wanguyuskika ndi liŵavu lakuyanana ndi lo isi tenalu cha. Pa nyengu yo Paulo wenga pafupi kumaliza kukonkhoska nkhani ya chiyuka, wangukonkhoska chifukwa chaki. Iyu wanguti: “Mnofu ndi ndopa, vingahara cha Ufumu waku Chiuta” kuchanya. (1 Akori. 15:50) Mwaviyo, akutumika ndipuso Akhristu anyaki akusankhika, atingi aziyuskikiyengi kuchanya ndi maliŵavu nga mnofu ndi ndopa cha pamwenga ngo nganganangika. Kumbi yiwu aziyuskikanga zukwanji? Paulo wangukamba kuti chiyuka chazichitikanga kunthazi, pa nyengu yo afwiyanga cha. Pa nyengu yo Paulo walembanga buku la 1 Akorinto, ndipu akutumika anyaki ‘agona kali tulu ta nyifwa, ‘ nge wakutumika Yakobe. (Machi. 12:1, 2) Ndipu pavuli paki,  akutumika anyaki kweniso akusankhika anyaki, nawu ‘angugona tulu ta nyifwa.’—1 Akori. 15:6.

13. Kumbi ndi vinthu wuli vo vazichitikanga mu nyengu ya kuŵapu kwaku Yesu?

¹³ Yesu ndi Paulo angukamba va nyengu yapade mu mbiri yosi ya ŵanthu, nyengu yeniyi nkhuŵapu kwaku Khristu. Kuŵapu kwaku Khristu kwenuku kwaziziŵikanga ndi nkhondu, vidilirisi, milili kweniso vinthu vinyaki viheni vo vazichitikanga pacharu chosi chapasi. Kwambiya 1914, tiwona kufiskika kwa uchimi wenuwu. Kweni patingi pazichitikengi so chinthu chinyaki chapade ukongwa chakulongo kuŵapu kwaku Khristu. Yesu wangukamba kuti uthenga wamampha wakuti Ufumu waku Chiuta ukwamba kuwusa, upharazgikengi “pacharu chosi chapasi kuti uje ukaboni ku ŵanthu amitundu yosi, ndipu pavuli paki umaliru uzengi.” (Mate. 24:3, 7-14) Paulo wangukamba kuti “mu nyengu ya kuŵapu kwa Ambuya,” yazamukuŵa so nyengu yo Akhristu akusankhika wo “akugona tulu ta nyifwa,” azamuyuskika ndi kuluta kuchanya.—1 Ate. 4:14-16; 1 Akori. 15:23.

14. Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitikiya Akhristu akusankhika wo atufwa mu nyengu ya kuŵapu kwaku Khristu?

¹⁴ Mazuŵa nganu, Akhristu akusankhika wo amaliza uteŵeti wawu wa pacharu chapasi, ayuskikiya kuchanya nyengu yeniyo. Fundu yeniyi ndiyu Paulo wangukamba pa 1 Akorinto 15:51, 52. Iyu wangukamba kuti: “Ndi tosi cha tazamugona tulu ta nyifwa, kweni tosi tazamusambusika mu kanyengu kamanavi, mu kumphone ŵaka kwa jisu, mu nyengu ya mbata yakumaliya.” Mazu ngenanga ngo Paulo wangukamba ngafiskika mazuŵa nganu. Asani abali aku Khristu ŵenaŵa ayuskika, akondwa ukongwa chifukwa ‘amukuŵa ndi Ambuya nyengu zosi.’—1 Ate. 4:17.

15. Kumbi ŵanthu wo asambusika “mu kumphone ŵaka kwa jisu” amugwira ntchitu wuli?

¹⁵ Bayibolu likamba va ntchitu yo ŵanthu wo asambusika “mu kumphone ŵaka kwa jisu” amugwira kuchanya. Yesu wangukambiya ŵanthu  ŵenaŵa kuti: “Yo wapunda ndi kulondo ntchitu zangu mpaka pakumaliya, ndazakumupaska mazaza pa mitundu ya ŵanthu, ndipu wazamukhwema ŵanthu ndi nthonga yachisulu, kuti azisweki vibanthuvibanthu nge viyaŵi vadongu, nge mo nani ndalonde kutuliya kwa Ada.” (Chivu. 2:26, 27) Yiwu azamulondo Msilikali wawu Yesu, pakukhwema ŵanthu ndi nthonga yachisulu.—Chivu. 19:11-15.

16. Kumbi akusankhika kweniso ateŵeti anyaki akugomezgeka azakuyithereska wuli nyifwa?

¹⁶ Yapa, viwoneke limu kuti akusankhika azakuyithereska nyifwa. (1 Akori. 15:54-57) Kuyuskika kwawu kwazakuŵachitiska kuti awovyi kutuzgapu vinthu vosi viheni pa nkhondu ya Aramagedoni. Akhristu mamiliyoni nganandi, ‘azamutuwa mu chisuzgu chikulu’ ndipu azamutaskika ndi kusere mucharu chifya. (Chivu. 7:14) Ŵanthu ŵenaŵa wo azamutaskika ndi kuja pa charu chapasi, nawu azamuwona kuti nyifwa yathereskeka, asani ŵanthu mabiliyoni nganandi wo akutayika ayuskika. Aŵanaŵaniyani waka mo tazamukondwe asani chinthu chakuziziswa chenichi chazichitika! (Machi. 24:15) Ndipu ŵanthu wo agomezgeka kwaku Yehova ndi mtima wosi, azakuyithereska nyifwa yo tikuhara kwaku Adamu. Yiwu azamuja ndi umoyu kwamuyaya.

17. Mwakukoliyana ndi 1 Akorinto 15:58, kumbi tikhumbika kuchitanji sonu?

¹⁷ Pasonu panu, Mkhristu weyosi wakhumbika kukondwa ndi mazu ngakupembuzga ngakukwaskana ndi chiyuka, ngo Paulo wangulembe Akhristu a ku Korinto. Sonu te ndi vifukwa vamampha vakuvwiya ulongozgi waku Paulo wakuti tijengi ndi vakuchita vinandi “mu ntchitu ya Ambuya.” (Ŵerengani 1 Akorinto 15:58.) Asani tigwira ntchitu iyi mwakugomezgeka kweniso mwaphamphu, ndikuti tijengi mugulu la ŵanthu wo alindizga kuzilonde vinthu vamampha ukongwa kunthazi. Pa nyengu yeniyi, umoyu wazamuja wakukondwesa ukongwa kuluska chechosi cho tingaŵanaŵaniya. Venivi vazamulongo kuti ntchitu yidu yo tinguchitiya Ambuya yaluta paŵaka cha.