1. Kumbi mubali wakhumbika kuchitanji kuti vinthu vimuyendiyengi umampha pa umoyu waki?

 FUMU Davidi yingukambiya Solomoni kuti: “Uje wanthazi kweniso uchiti vinthu nge munthulumi.” (1 Mafu. 2:​1-3) Mazuŵa nganu, abali wosi nawu akhumbika kugwiriskiya ntchitu ulongozgi wenuwu. Kuti afiski kuchita venivi, akhumbika kuvwiya marangu ngaku Chiuta kweniso kugwiriskiya ntchitu fundu za mu Bayibolu pa umoyu wawu. (Luka 2:52) Ntchifukwa wuli abali achinyamata akhumbika kuja Akhristu akukhwima mwauzimu?

2-3. Ntchifukwa wuli nkhwakukhumbika ukongwa kuti mubali wachinyamata waje Mkhristu wakukhwima mwauzimu?

² Mubali waja ndi maudindu nganandi ngakukhumbika ngo watenere kungafiska mu banja kweniso mu mpingu. Tikayika cha kuti abali achinyamata mukuŵanaŵaniyapu maudindu ngo mungazija nangu kunthazi. Panyaki mwe ndi chilatu chakuti muzije mpayiniya, mteŵeti wakovya pavuli paki kuja mura mu mpingu. Mungakhumba kuzito kweniso kubala ŵana. (Aefe. 6:4; 1 Timo. 3:1) Kuti mufiski vilatu venivi kweniso kuti vinthu vikuyendiyeni umampha pa umoyu winu mukhumbika kuja Mkhristu wakukhwima mwauzimu. b

³ Kumbi ntchinthu wuli cho chingakuwovyani kuti muje Mkhristu wakukhwima mwauzimu? Pe vinthu vinyaki vakukhumbika ukongwa vo mutenere kusambira. Kumbi mukhumbika kuchitanji pasonu panu kuti munozgeke maudindu ngo mungazija nangu kunthazi kuti vinthu vizikuyendiyeni umampha?

4. Kumbi ndi nunkhu ko mungasaniya ŵanthu a vakuwoniyapu vamampha wo mungaŵayezga? (Wonani so chithuzi.)

⁴ Sankhani ŵanthu a vakuwoniyapu vamampha wo mungaŵayezga. Mu Bayibolu mwe ŵanthu anandi a vakuwoniyapu vamampha wo  achinyamata angaŵayezga. Anthulumi ŵenaŵa ayanjanga Chiuta ndipu aphweriyanga ŵanthu Ŵaki mu nthowa zakupambanapambana. Mu banja mwinu kweniso mu mpingu wo muwungana mungasaniyamu abali akukhwima mwauzimu wo mungaŵayezga. (Ahe. 13:7) Kusazgiyapu yapa, Yesu Khristu ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa. (1 Petu. 2:21) Muchisambira vakuwoniyapu va ŵanthu ŵenaŵa, ŵanaŵaniyani mijalidu yawu yamampha. (Ahe. 12:​1, 2) Pavuli paki, wonani mo mungaŵayezge.

5. Kumbi mungachita wuli kuti muje ndi lusu lakuŵanaŵana, nanga ntchifukwa wuli kuchita venivi nkhwakukhumbika ukongwa? (Salimo 119:9)

⁵ Yesesani kuja ndi ‘kusunga . . . lusu la kuŵanaŵana.’ (Nthanthi 3:21) Munthu yo we ndi lusu lakuŵanaŵana, waŵanaŵaniyapu dankha mwakuphwere wechendasankhi vo wakhumba kuchita. Mwaviyo, yesesani kusambira mo mungachitiya venivi kweniso lutirizgani kulongo lusu lenili. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa chakuti mucharu ichi mwe achinyamata anandi wo alongozgeka ndi fundu zawu kweniso atende vo maŵanaŵanu ngawu ngatiŵatuma. (Nthanthi 7:7; 29:11) Kweniso nkhani za pa TV, mafilimu, Intaneti ndipuso malu ngakucheziyapu nga pa intaneti vingakwaska mo muŵanaŵaniya kweniso mo muchitiya vinthu. Kumbi mungachita wuli kuti muje ndi lusu lakuŵanaŵana? Chakwamba, musambirengi fundu za mu Bayibolu kweniso muŵanaŵaniyengi chifukwa cho fundu zenizi zilili zakovya. Pavuli paki mugwiriskiyengi ntchitu fundu zenizo kuti zikuwovyeni kusankha vinthu vo vingakondwesa Yehova. (Ŵerengani Salimo 119:9.) Asani mwasambira lusu lakukhumbika lenili, vikuwovyeningi ukongwa kuti muje Mkhristu wakukhwima mwauzimu. (Nthanthi 2:​11, 12; Ahe. 5:14) Tiyeni tikambiskani mo lusu lakuŵanaŵana lingakuwovyiyani pa vakuchitika viŵi ivi: (1) mo muchitiya vinthu ndi azichi kweniso (2) mo musankhiya pa nkhani ya vakuvwala kweniso kujitowesa.

6. Kumbi lusu lakuŵanaŵana umampha lingamuwovya wuli mubali wachinyamata kuti wachitengi nawu vinthu mwaulemu azichi?

⁶ Lusu lakuŵanaŵana lingakuwovyani kuti muchitengi nawu vinthu mwaulemu anthukazi. Mwakuyeruzgiyapu, mubali wachinyamata wangakhumba kuti wamuziŵi umampha mzichi ndi chilatu chakuti wazitorani nayu. Ndipu nkhunanga cha kuchita viyo. Kweni mubali wachinyamata yo we ndi lusu lakuŵanaŵana wangakamba cha, kulemba pamwenga kuchita chinthu chinyaki chakulongo  kuti watimukhumba mzichi yo asani walivi maŵanaŵanu ngakuti wamuto. (1 Timo. 5:​1, 2) Asani mubali wachinyamata we pachibwezi ndi mzichi, watesesa kuti paje munthu munyaki asani acheza kuti waleki kunanga mbiri ya mzichi yo.—1 Akori. 6:18.

7. Kumbi lusu lakuŵanaŵana umampha lingamuwovya wuli mubali wachinyamata pa nkhani ya vakuvwala kweniso kujitowesa?

⁷ Nthowa yinyaki yo mubali wachinyamata wangalongore kuti we ndi lusu lakuŵanaŵana umampha, nkhusankha umampha pa nkhani ya vakuvwala kweniso kujitowesa. Ŵanthu anandi wo apanga kweniso kutchukisa mafashoni ngasonu nga vakuvwala atimutumbika cha Yehova. Kweniso ŵanthu ŵenaŵa achita mijalidu yabwekabweka. Mwaviyo, vakuvwala vo yiwu apanga vingaja vakuthina ukongwa pamwenga vo vichitiska kuti anthulumi awonekengi nge anthukazi. Mubali wachinyamata yo watesesa kuti waje Mkhristu wakukhwima mwauzimu, asani wasankha vakuvwala walongozgeka ndi fundu za mu Bayibolu kweniso watore vakuwoniyapu vamampha va abali mu mpingu. Iyu wangajifumba kuti: ‘Kumbi vo ndisankha vilongo kuti ndiŵanaŵana umampha kweniso ndiŵanaŵaniya ŵanthu anyaki? Kumbi mo ndivwaliya vija vambula kusuzga kuti ŵanthu anyaki agomezgi kuti nde mteŵeti waku Chiuta?’ (1 Akori. 10:​31-33; Tito 2:6) Abali ndi azichi kweniso Yehova atimutumbika ukongwa mubali yo we ndi lusu lakuŵanaŵana.

8. Kumbi mubali wachinyamata wangachita wuli kuti waje wakuthembeka?

⁸ Jani akuthembeka. Mubali wachinyamata yo ngwakuthembeka, waphwere ndi mtima wosi maudindu ngosi ngo we nangu. (Luka 16:10) Tiyeni tikambiskani chakuwoniyapu chaku Yesu. Iyu watondekanga cha kuphwere maudindu ngaki. Wangufiska mauteŵeti ngosi ngo Yehova wangumupaska chinanga mphanyengu yo venga vakusuzga kuchita viyo. Iyu waŵayanjanga ŵanthu, ukongwa akusambira ŵaki ndipu wangupereka umoyu waki chifukwa chaku yiwu. (Yoha. 13:1) Namwi mungamuyezga Yesu ndipu mungachita venivi asani mutesesa kufiska uteŵeti wewosi wo mungapaskika. Asani muziŵa cha mo mungachitiya venivi, jiyuyuweni ndipu pemphani abali akukhwima kuti akuwovyeni. Mungakhorwanga cha ndi vinthu vimanavi ŵaka vo muchita pasonu panu. (Aro. 12:11) Mumalu mwaki, mufiskengi uteŵeti wo mwapaskika ndipu muchitengi “nge kuti muchitiya Yehova,” ŵanthu cha. (Ako. 3:23) Chifukwa chakuti kuti mwe ambula kufikapu, mujiyuyuwengi kweniso muzomerezengi vo mwanangisa.—Nthanthi 11:2.

9. Ntchifukwa wuli mubali wachinyamata wakhumbika kusambira malusu ngo ngangazimuwovya pa umoyu waki?

⁹ Kuti muje mubali wakukhwima mwauzimu mukhumbika kusambira vinthu vinyaki vo vingakuwovyani pa umoyu winu. Venivi vikuwovyeningi kuti muphweriyengi maudindu mu mpingu kweniso musaniyi ndi kulutirizga kuja pa ntchitu yo yingakuwovyani kuti mujiphweriyengi ndipuso muphweriyengi banja linu. Kusazgiyapu yapa, vikuwovyeningi kuti muyanjanengi ndi ŵanthu anyaki. Tiyeni tikambiskani malusu kweniso vinthu vinyaki vo vingakuwovyani pa umoyu winu.

10-11. Kumbi kuŵerenga ndi kulemba umampha kungamuwovya wuli mubali wachinyamata, nanga abali ndi azichi mu mpingu ayanduwa wuli? (Salimo 1:​1-3) (Wonani so chithuzi.)

 ¹⁰ Sambirani kuŵerenga ndi kulemba umampha. Bayibolu likamba kuti munthu yo waŵerenga mazu ngaku Chiuta zuŵa lelosi kweniso kungalunguruka, waja wakukondwa kweniso vinthu vitimuyende umampha. (Ŵerengani Salimo 1:​1-3.) Asani munthu waŵerenga Bayibolu zuŵa lelosi, waziŵa mo Yehova waŵanaŵaniya ndipu venivi vitimuwovya kuti waŵanaŵanengi umampha kweniso waŵanaŵaniyengi mo wangagwiriskiya ntchitu umampha Malemba. (Nthanthi 1:​3, 4) Abali wo achita venivi mbakukhumbika ukongwa mu mpingu. Chifukwa wuli?

¹¹ Abali ndi azichi ŵidu apenja chovyu kwa abali wo afiska kusambiza umampha kweniso kupereka ulongozgi wakutuliya mu Bayibolu. (Tito 1:9) Asani muŵerenga kweniso kulemba umampha, vingawovya kuti munozgekiyengi nkhani kweniso ndemanga zamampha zo zingachiska abali. Vingakuwovyani so kuti mulembengi fundu zakuchiska zo mwasambira pakuŵerenga Bayibolu kweniso asani muvwisiya nkhani pa maunganu nga mpingu, ngadera ndi ngachigaŵa. Fundu zo mulemba zingakuwovyani kuti muje ndi chivwanu chakukho kweniso kuti muchiskengi anyinu.

12. Kumbi ntchinthu wuli cho chingakuwovyani kuti mukambiskanengi umampha ndi ŵanthu?

¹² Sambirani mo mungakambiskiyana umampha ndi ŵanthu. Mubali wakhumbika kusambira mo wangakambiskiyana umampha ndi ŵanthu. Mubali yo we ndi lusu lenili, wavwisiya kweniso wavwisa maŵanaŵanu nga ŵanthu anyaki ndipuso mo avwiya mumtima. (Nthanthi 20:5) Iyu wangaziŵa mo munthu wavwiya chifukwa cha mo munthu yo walongolore, chisku chaki kweniso vo wachita pakulongoro. Vinthu venivi mungaviziŵa cha asani muleka kusaniya nyengu yakucheze ndi ŵanthu. Asani nyengu zosi mugwiriskiya ntchitu ma imelu kweniso mameseji pakukambiskana ndi ŵanthu, vingaŵa vakusuzga kuti mukambiskanengi umampha ndi ŵanthu pa masu ndi pa masu. Mwaviyo, musaniyengi nthowa zo mungakambiskiyana ndi ŵanthu pa masu ndi pa masu.—2 Yoha. 12.

13. Ntchinthu wuli so chinyaki cho mubali wachinyamata wakhumbika kusambira? (1 Timote 5:8) (Wonani so chithuzi.)

¹³ Ziŵani mo mungasaniriya ndalama kuti mujiphweriyengi mwija. Mubali wakukhwima mwauzimu watenere kujiphwere yija kweniso kuphwere banja laki. (Ŵerengani 1 Timote 5:8.) Muvyaru vinyaki, achinyamata angasambira lusu pamwenga ntchitu kutuwa kwa apapi ŵawu pamwenga mubali wawu munyaki. Penipo muvyaru vinyaki, wachinyamata wangasambira lusu pamwenga ntchitu yinyaki weche ku sekondale. Kwali vinthu ve wuli pa umoyu winu, mungachita umampha kusambira lusu lo lingazikuwovyani kusaniya ntchitu. (Machi. 18:​2, 3; 20:34; Aefe. 4:28) Muziŵikengi kuti ndimwi munthu yo walimbikiya ntchitu kweniso  watesesa kumaliza ntchitu yaki. Asani muchitengi viyo, vijengi vambula kusuzga kuti muzisaniyi ntchitu ndi kulutirizga kuja pa ntchitu. Mijalidu kweniso malusu ngo takambiskana mu nkhani iyi, vakukhumbika ukongwa kwa mubali kuti wazifiski maudindu ngo wangazija nangu kunthazi. Tiyeni tikambiskani nganyaki mwa maudindu ngenanga.

14. Kumbi mubali wachinyamata wanganozgeke wuli kuchita uteŵeti wa nyengu zosi?

¹⁴ Kuchita uteŵeti wa nyengu zosi. Akhristu anandi akukhwima mwauzimu, atamba uteŵeti wa nyengu zosi ŵeche anyamata. Upayiniya utovya wachinyamata kusambira mo wangachitiya vinthu umampha ndi ŵanthu akupambanapambana. Utimuwovya so kuziŵa mo wangachitiya bajeti kweniso kuti walekengi kusakaza ndalama. (Afi. 4:​11-13) Nthowa yamampha yakwambiya uteŵeti wa nyengu zosi, nkhuchita upayiniya wakovya. Anandi achita upayiniya wakovya kwa kanyengu, vo vitiŵawovya kunozgeke kuti ayambi upayiniya wa nyengu zosi. Asani ayamba upayiniya angaja ndi mwaŵi wakwamba kuchita mauteŵeti nganyaki, nge kugwiraku ntchitu zakuzenga pamwenga kuchiteŵete pa Beteli.

15-16. Kumbi ntchinthu wuli chingawovya mubali wachinyamata kuja mteŵeti wakovya pamwenga mura mu mpingu?

¹⁵ Kuja muteŵeti wakovya pamwenga mura mu mpingu. Abali wosi atenere kuyesesa kufiska vo vikhumbika kuti ayenere kuja mura mu mpingu kuti ateŵetiyengi abali ndi azichi ŵawu. Bayibolu likamba kuti abali wo apenja udindu wenuwu ‘akhumba ntchitu yamampha.’ (1 Timo. 3:1) Mubali wakhumbika dankha kuja mteŵeti wakovya wechendaje mura. Ateŵeti akovya atovya ŵara mu nthowa zakupambanapambana. Ŵara kweniso ateŵeti akovya ateŵete abali ndi azichi ŵawu mwakujiyuyuwa kweniso apharazga mwaphamphu. Abali achinyamata angayenere kuja ateŵeti akovya chinanga mphanyengu yo ŵe ndi vyaka va pakati pa 17 mpaka 19. Ndipu mteŵeti wakovya yo wachita vinthu umampha, wangaja mura we ndi vyaka 20.

¹⁶ Kumbi mungachita wuli kuti muje mteŵeti wakovya pamwenga mura? Palivi chinthu chapade, kweni Bayibolu likamba ŵaka mijalidu yo mutenere kuja nayu. Mijalidu yeniyi yisanirika mu Bayibolu ndipu kuti muje nayu mukhumbika kwanja Yehova, ŵanthu a mu banja linu kweniso abali ndi azichi mu mpingu. (1 Timo. 3:​1-13; Tito 1:​6-9; 1 Petu. 5:​2, 3) Yesesani kuziŵa umampha jalidu lelosi pakulija, ndipu pemphani Yehova kuti wakuwovyeni kufiska kuja ndi mijalidu yeniyi. c

17. Kumbi mubali wachinyamata wanganozgeke wuli kuti wazije munthulumi ndipuso mutu wabanja wamampha asani wazito? (Wonani so chithuzi.)

¹⁷ Kuto kweniso kuja mutu wabanja. Nge mo Yesu wangukambiya, Akhristu anyaki akukhwima mwauzimu asankha kuleka kuto. (Mate. 19:12) Kweni  asani mwasankha kuto, muja so ndi maudindu ngakusazgikiyapu nge kuja munthulumi wakuto kweniso mutu wabanja. (1 Akori. 11:3) Yehova wakhumba kuti munthulumi wakuto wayanjengi muwolu waki kweniso wamuphweriyengi mwakuliŵavu, waje bwezi laki lamampha ndipuso wamuwovyengi kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova. (Aefe. 5:​28, 29) Malusu kweniso mijalidu yo takambiskana kukwamba kwa nkhani iyi, nge kuja ndi lusu lakuŵanaŵana, kuchita vinthu mwaulemu ndi anthukazi kweniso kuja wakuthembeka vazakukuwovyani kuti muzije munthulumi wamampha asani mwazito. Mujengi akunozgeka kufiska maudindu nginu nge munthulumi wakuto kweniso mutu wabanja.

18. Kumbi mubali wachinyamata wanganozgeke wuli kuja da?

¹⁸ Kuja ada. Asani mwato mungabala ŵana. Kumbi mungasambiranji kwaku Yehova pa nkhani ya kuja da wamampha? Pe vinthu vinandi vo mungasambira. (Aefe. 6:4) Yehova wangukambiya Mwana waki Yesu pakweru kuti watimuyanja kweniso kuti wakondwa nayu. (Mate. 3:17) Asani mwazibala ŵana, muziwonesesengi kuti nyengu zosi mutiŵalongo kuti mutiŵayanja. Kanandi muziŵawongengi pa vinthu vo achita umampha. Ada wo ayezga Yehova, atovya ŵana ŵawu kuti aje abali pamwenga azichi akukhwima mwauzimu. Munganozgeke udindu wenuwu asani sonu muphwere ŵanthu a mu banja linu kweniso abali ndi azichi mu mpingu. Ndipu sambirani kuŵakambiya kuti mutiŵayanja kweniso kuti mutiŵawona kuti mbakuzirwa. (Yoha. 15:9) Kuchita viyo, kungakuwovyani kuti muzifiski maudindu ngo mungazija nangu kunthazi nge munthulumi wakuto pamwenga ada. Pasonu panu, mujengi akuzirwa ukongwa kwaku Yehova ndipu muwovyengi ukongwa ŵanthu a mu banja linu kweniso mu mpingu.

19-20. Ntchinthu wuli cho chingawovya abali achinyamata kuti aje Akhristu akukhwima mwauzimu? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

¹⁹ Abali achinyamata, vingachitika vija cha kuti muje Akhristu akukhwima mwauzimu, kweni mukhumbika kuchitapu kanthu. Mutenere kusankha ŵanthu a vakuwoniyapu vamampha kuti muŵayezgengi, kuja ndi lusu lakuŵanaŵana umampha, kuja akuthembeka, kusambira malusu ndi vinthu vinyaki vo vingazikuwovyani pa umoyu winu kweniso kunozgeke maudindu ngo mungazija nangu kunthazi.

²⁰ Nyengu zinyaki mungafipa mtima asani muŵanaŵaniya vinthu vosi vo mukhumbika kuchita kuti muje Mkhristu wakukhwima. Kweni mungafiska! Kumbukani kuti Yehova ngwakunozgeka kukuwovyani. (Yesa. 41:​10, 13) Ndipu abali ndi azichi mu mpingu nawu so akuwovyeningi. Asani mwaja Mkhristu wakukhwima mwauzimu mukondwengi ukongwa kweniso mukhorwengi ndi umoyu. Titikuyanjani ukongwa abali achinyamata! Yehova wakutumbikeni po sonu mutesesa kuti muje Mkhristu wakukhwima mwauzimu.—Nthanthi 22:4.