1. Kumbi tikhumbika kuchitanji kuti tije Mkhristu wakukhwima?

 TIZIZWA ukongwa kuwona mo mwana wakuliya mwaliŵiliŵi mpaka kuja munthu mura. Kukuwa kwa mwana kuchitika ŵaka kwija. Kweni kuti munthu wakuwi ndi kuja Mkhristu wakukhwima mwauzimu, vichitika ŵaka vija cha. b (1 Akori. 13:11; Ahe. 6:1) Kuti tifiki penapa, tikhumbika kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Tikhumbika so mzimu waki wakupaturika kuti utiwovyi kuja ndi mijalidu yo yikondwesa Chiuta, kusambira malusu kweniso vinthu vinyaki vo vingazitiwovya pa umoyu widu ndipuso kunozgeke maudindu ngo tingazija nangu kunthazi.—Nthanthi 1:5.

2. Kumbi tisambiranji pa Genezesi 1:​27, nanga tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

² Yehova wakupanga taŵanthu kuti tije munthulumi pamwenga munthukazi. (Ŵerengani Genezesi 1:27.) Yapa vakuziŵikiya limu kuti anthulumi ndi anthukazi mbakupambana mo akupangikiya kweni apambana so mu nthowa zinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, Yehova wakupanga anthulumi kweniso anthukazi kuti afiskengi maudindu nganyaki. Mwaviyo, akhumbika mijalidu kweniso malusu nganyaki kuti viŵawovyi kuti afiski maudindu ngawu. (Gene. 2:18) Mu nkhani iyi, tikambiskanengi vo mzichi wachisungwana wakhumbika kuchita kuti waje Mkhristu wakukhwima. Ndipu mu nkhani yakulondopu tazamukambiskana vo abali achinyamata angachita.

3-4. Kumbi azichi achisungwana angasaniya pani vakuwoniyapu vamampha vo angayezga? (Wonani so chithuzi.)

³ Bayibolu lizumbuwa anthukazi anandi wo ayanjanga Yehova kweniso kumuteŵete. (Wonani nkhani yamutu wakuti, “Kumbi  Tingasambiranji kwa Anthukazi wo Azumbulika mu Bayibolu?” ya pa jw.org.) Nge mo lemba lo patuliya mutu wa nkhani lakambiya, yiwu ŵenga “akujiko pakuchita vinthu” kweniso “akugomezgeka mu vinthu vosi.” Ndipuso Akhristu achisungwana angasaniya ŵija vakuwoniyapu va azichi Achikhristu akukhwima mu mpingu ŵawu wo angaŵayezga.

⁴ Yimwi Akhristu achisungwana, mungachita umampha kuziŵa azichi a chakuwoniyapu chamampha wo mungaŵayezga. Wonani mijalidu yawu yamampha, ndipu ŵanaŵaniyani mo namwi mungayezge mijalidu yawu. Mu ndimi zakulondopu, tikambiskanengi mijalidu yiŵi yakukhumbika ukongwa yo azichi akukhwima mwauzimu akhumbika kuja nayu.

5. Ntchifukwa wuli munthukazi wachikhristu wakukhwima mwauzimu wakukhumbika kuja wakujiyuyuwa?

⁵ Kujiyuyuwa ndi jalidu lakukhumbika ukongwa lo Mkhristu wakukhwima mwauzimu wakhumbika kuja nalu. Asani munthukazi ngwakujiyuyuwa waja pa ubwezi wakukho ndi Yehova kweniso ŵanthu anyaki. (Yako. 4:6) Mwakuyeruzgiyapu, munthukazi yo watanja Yehova, mwakujiyuyuwa walondo ulongozgi wo usanirika pa lemba la 1 Akorinto 11:​3, wakuti Yehova wakupereka udindu wakulongozga kwa abali mu mpingu kweniso mu banja. Kuvwiya ulongozgi wenuwu nkhwakukhumbika ukongwa mu mpingu kweniso mu banja. c

6. Kumbi azichi achisungwana angasambiranji kwaku Rabeka pa nkhani ya kujiyuyuwa?

⁶ Tiyeni tikambiskani nkhani yaku Rabeka. Iyu wenga munthukazi wazeru ndipu pa umoyu waki wosi wachitanga vinthu mwachiganga. Iyu waziŵanga nyengu yakwenere yakuchitiya vinthu kweniso mo wangachitiya vinthu vo. (Gene. 24:58; 27:​5-17) Kweni Rabeka wenga waulemu ndipuso watheranga. (Gene. 24:​17, 18, 65) Asani mwe akujiyuyuwa nge Rabeka ndipu mukoliyana ndi ŵanthu wo Yehova wakuŵapaska udindu wakuti alongozgengi, muŵengi chakuwoniyapu chamampha ku munthu weyosi mu banja linu kweniso mu mpingu.

7. Kumbi azichi achisungwana angamuyezga wuli Esiteri pa nkhani ya kujiyuyuwa?

⁷ Akhristu wosi akukhwima mwauzimu akhumbika kuja akujiyuyuwa. Bayibolu likamba kuti “zeru  ze ndi ŵanthu akujiyuyuwa.” (Nthanthi 11:2) Esiteri wenga munthukazi wakujiyuyuwa kweniso mteŵeti wakugomezgeka waku Chiuta. Chifukwa chakuti wenga wakujiyuyuwa, wanguchita vinthu mwakujikuzga cha wati waja fumukazi. Iyu wanguvwiya ulongozgi wo wangupaskika ndi msiŵani waki Modikayi ndipu wanguwugwiriskiya ntchitu. (Esite. 2:​10, 20, 22) Yimwi namwi mungalongo kuti mwe akujiyuyuwa asani mupenja ulongozgi wamampha kweniso kuwugwiriskiya ntchitu.—Tito 2:​3-5.

8. Mwakukoliyana ndi 1 Timote 2:​9, 10, kumbi kujiyuyuwa kungawovya wuli mzichi kuti wasankhengi umampha pa nkhani ya vakuvwala kweniso kujitowesa?

⁸ Esiteri wangulongo kuti wenga wakujiyuyuwa mu nthowa so yinyaki. Iyu “wenga wakuma umampha ndipuso wakutowa ukongwa,” kweni wajiŵikangamu cha. (Esite. 2:​7, 15) Kumbi mzichi wachikhristu wangayanduwa wuli asani wangayezga Esiteri? Nthowa yimoza yakuyezge Esiteri yakonkhoskeka umampha pa 1 Timote 2:​9, 10. (Ŵerengani.) Wakutumika Paulo wakambiya anthukazi Achikhristu kuti avwalengi mwaulemu kweniso mwakuŵanaŵana umampha. Mazu nga Chigiriki ngo akungagwiriskiya ntchitu pa lemba lenili, ngakamba kuti munthukazi wachikhristu watenere kuvwala mwaulemu ndipuso mu nthowa yakuŵanaŵaniya ŵanthu anyaki. Tikondwa ukongwa kuwona kuti azichi akukhwima mwauzimu avwala mwaulemu!

9. Kumbi tingasambiranji kwaku Abigelu?

⁹ Kuwamu ndi jalidu linyaki so lo azichi wosi akukhwima mwauzimu akhumbika kuŵa nalu. Kumbi kuwamu nkhuchitanji? Ndi lusu lakuziŵa kupambanisa pakati pa chamampha ndi chiheni, pavuli paki kusankha cho ntchakwenere. Tiyeni tikambiskani nkhani yaku Abigelu. Mulumu waki wangusankha uheni vinthu vo vatingi vichitiskengi kuti ŵanthu wosi a mu banja laki akumani ndi masuzgu. Abigelu wanguchitapu kanthu mwaliŵi. Chifukwa chakuti wangulongo kuti ngwakuwamu, wangutaska maumoyu nga ŵanthu. (1 Samu. 25:​14-23, 32-35) Kuwamu kutitiwovya so kuziŵa nyengu yakwenere kulongoro ndi kuja cheti. Kungatiwovya so kuti tilekengi kuchita vinthu mwakujumphisa pamwenga kuselere nkhani zo zileka kutikwaska.—1 Ate. 4:11.

10-11. Kumbi mungayanduwa wuli asani muŵerenga kweniso kulemba umampha? (Wonani so chithuzi.)

¹⁰ Munthukazi wachikhristu wakhumbika kusambira malusu pamwenga vinthu vinyaki vo vingazimuwovya pa umoyu waki. Vinthu vinyaki vo msungwana wasambira pa unamana waki vingamuwovya pa umoyu waki wosi. Tiyeni tikambiskani vakuwoniyapu vimanavi ŵaka.

¹¹ Sambirani kuŵerenga ndi kulemba umampha. Muvyaru vinyaki, ŵanthu awona kuti kusambira kuŵerenga ndi kulemba nkhwakukhumbika viŵi cha kwa anthukazi. Kweni kulemba ndi kuŵerenga nkhwakukhumbika ukongwa ku Mkhristu weyosi. d  (1 Timo. 4:13) Mwaviyo, mungazomerezanga cha kuti chechosi chikutondekeseni kusambira kuŵerenga ndi kulemba. Kumbi asani mwachita venivi mungatumbikika wuli? Venivi vingakuwovyani kuti musaniyi ntchitu kweniso kulutirizga kuja pa ntchitu. Vingaja so vambula kusuzga kuti musambirengi Bayibolu pakumwija kweniso kuja msambizi walusu wa Mazu ngaku Chiuta. Ndipu chikulu ukongwa ntchakuti mujengi pa ubwezi wakukho ndi Yehova asani muŵerenga Mazu ngaki kweniso kungalunguruka.—Yoswa 1:8; 1 Timo. 4:15.

12. Kumbi lemba la Nthanthi 31:26 lingakuwovyani wuli kuti mukambiskanengi umampha ndi ŵanthu?

¹² Sambirani kukambiskana umampha ndi ŵanthu. Kukambiskana umampha ndi ŵanthu nkhwakukhumbika ukongwa ku Mkhristu weyosi. Pa fundu yeniyi, wakutumika Yakobe wapereka ulongozgi wakovya kwaku isi. Iyu watiti: “Munthu weyosi waŵi mpusu kuvwa, wakusweriyapu kulongoro.” (Yako. 1:19) Asani muvwisiya mwakuphwere pa nyengu yo ŵanthu anyaki alongoro mulongo kuti mwe ndi lisungu pamwenga kuti ‘mutiŵaŵanaŵaniya.’ (1 Petu. 3:8) Asani mwavwisa cha vo munthu munyaki wakamba pamwenga mo wavwiya, mufumbengi mafumbu ngakwenere. Pavuli paki, muŵanaŵaniyengepu dankha mwechendalongoro. (Nthanthi 15:​28, mazu ngamumphata) Jifumbeni kuti: ‘Kumbi vo ndikhumba kulongoro vauneneska kweniso vakuchiska? Kumbi vilongo ulemu kweniso lisungu?’ Sambirani kwa azichi akukhwima mwauzimu wo avwisiya mwakuphwere kweniso kulongoro mwalisungu. (Ŵerengani Nthanthi 31:26.) Muvwisiyengi mwakuphwere mo alongolore. Asani mwasambira kukambiskana umampha ndi ŵanthu, vingaŵa vambula kusuzga kuti muje pa ubwezi ndi ŵanthu anyaki kweniso kuja nawu mwachimangu.

13. Kumbi mungasambira wuli ntchitu zapakhomu? (Wonani so chithuzi.)

¹³ Sambirani ntchitu zapakhomu. Muvyaru vinandi, anthukazi ndiwu agwira ntchitu zinandi zapakhomu. Mwaviyo, anyinamwi pamwenga mzichi munyaki angakusambizani mo mungagwiriya ntchitu zapakhomu. Mzichi munyaki zina laki Cindy wangukamba kuti: “Mphasu yakuzirwa ukongwa yo ama akundipaska, nkhundisambiza mo ndingasaniriya likondwa lo lituza chifukwa chakugwira ntchitu mwaphamphu. Chifukwa chakuti ama angundisambiza ntchitu nge kubika, kuchapa ndi kutowesa pakhomu, kusona kweniso mo ndingagwiriskiya ntchitu ndalama mwazeru asani ndigula vinthu, vingundiwovya kuti ndijiphweriyengi kweniso kuchita vinandi pakuteŵete Yehova. Ama angundisambiza so kulonde alendu ndipu venivi vinguwovya kuti ndikumani ndi azichi amampha wo ndaŵayezganga.” (Nthanthi 31:​15, 21, 22) Munthukazi wakulimbikiya ntchitu kweniso wakulonde alendu, yo wasambira kuphwere panyumba paki watovya ukongwa kuti weyosi mu banja laki kweniso mu mpingu wakondwengi.—Nthanthi 31:​13, 17, 27; Machi. 16:15.

14. Kumbi mwasambiranji pa vo vinguchitikiya Crystal, nanga mukhumbika kukumbukanji?

¹⁴ Sambirani kuchita vinthu pakumwija. Kuchita vinthu pakuwija kweniso kukhorwa ndi vo wenavu nkhwakukhumbika ukongwa ku Mkhristu weyosi wakukhwima mwauzimu. (Afi. 4:11; 2 Ate. 3:​7, 8) Mzichi munyaki zina laki Crystal wangukamba  kuti: “Apapi ŵangu angundiwovya kusankha vo ndingasambira ku sekondale kuti ndizivigwiriskiyengi ntchitu kunthazi. Ada angundichiska kuti ndisambiri akawunting’i ndipu venivi vingundiwovya ukongwa.” Kusazgiyapu pa kusambira malusu ngo ngangakuwovyani kuti musaniyi ntchitu, sambirani so mo mungachitiya bajeti kweniso kuyigwiriskiya ntchitu. (Nthanthi 31:​16, 18) Muŵikengi maŵanaŵanu nginu ngosi pa vilatu vauzimu ndipu mukhwechengi ngongoli zambula kukhumbika kweniso mujengi umoyu wambula kukhumba vinandi.—1 Timo. 6:8.

15-16. Kumbi azichi ambula kuyirwa atovya wuli mu mpingu? (Mariko 10:​29, 30)

¹⁵ Asani muja ndi mijalidu yo yikondwesa Yehova kweniso musambira malusu ngo ngangakuwovyani, vingakuwovyani kunozgeke maudindu ngo mungazija nangu kunthazi. Tiyeni tikambiskanepu vinthu vimanavi vo mungasankha kuchita.

¹⁶ Mungasankha kuleka dankha kuyirwa. Mwakukoliyana ndi vo Yesu wangukamba, anthukazi anyaki asankha kuleka kuyirwa chinanga kuti ŵanthu a mudawuku wawu awona kuti mbumampha cha kuchita viyo. (Mate. 19:​10-12) Anyaki angasankha kuleka kuyirwa chifukwa cha mo vinthu vilili pa umoyu wawu. Ziŵani kuti Yehova ndi Yesu awona kuti Akhristu ambula kuyirwa mbakumaliyapu cha. Pacharu chosi chapasi, azichi ambula kuyirwa atovya ukongwa mu mpingu. Chifukwa chakuti yiwu atanja kweniso kuphwere ŵanthu anyaki, yiwu aja azichi kweniso ama ku ŵanthu anandi.—Ŵerengani Mariko 10:​29, 30; 1 Timo. 5:2.

17. Kumbi mzichi wachisungwana wanganozgeke wuli sonu kuti waziyambi uteŵeti wa nyengu zosi?

¹⁷ Mungachita uteŵeti wa nyengu zosi. Azichi Achikhristu anandi achita vinandi ukongwa pa ntchitu yakupharazga. (Salimo 68:11) Kumbi yimwi munganozga vinthu kuti muyambi kuchita uteŵeti wa nyengu zosi? Mungasankha kuchita upayiniya, kugwiraku ntchitu zakuzenga pamwenga kuteŵete pa Beteli. Mukambiyeni Yehova vakukwaskana ndi vo mukhumba kuchita pakumuteŵete. Kambiskanani ndi ŵanthu anyaki wo akufiska kali chilatu cho yimwi mukhumba kufiska. Afumbeni vo mukhumbika kuchita kuti muchifiski. Pavuli paki, nozgani vo mungachita kuti mufiski chilatu chinu. Asani mwayamba uteŵeti wa nyengu zosi, mungafiska kuchita vinthu vinandi vakukondwesa pakuteŵete Yehova.

18. Ntchifukwa wuli mzichi wakhumbika kusankha mwakuphwere ukongwa munthu wakutorana nayu? (Wonani so chithuzi.)

¹⁸ Mungasankha kuyirwa. Mijalidu yamampha kweniso vinthu vo mukusambira vo takambiskana vingakuwovyani kuti muzije munthukazi  wamampha. Kweni asani muŵanaŵana vakuyirwa, mukhumbika kusankha mwakuphwere munthu wakutorana nayu. Chakusankha chenichi ntchikulu ukongwa pa umoyu winu. Kumbukani kuti mwamukhumbika kulongozgeka ndi munthulumi yo mwasankha kutorana nayu. (Aro. 7:2; Aefe. 5:​23, 33) Jifumbeni kuti: ‘Kumbi munthulumi mwenuyu ndi Mkhristu wakukhwima mwauzimu? Kumbi waŵika vinthu vauzimu pa malu ngakwamba? Kumbi wasankha vinthu mwazeru? Kumbi wangazomereza vo wanangisa? Kumbi watumbika anthukazi? Kumbi iyu wamufiska kundiwovya kuti nkhalutirizgi kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova, kundiphwere mwakuliŵavu kweniso kuja bwezi langu lamampha? Kumbi waphwere umampha maudindu ngaki? Mwakuyeruzgiyapu, kumbi we ndi udindu wuli mu mpingu ndipu watiwuphwere wuli?’ (Luka 16:10; 1 Timo. 5:8) Kweni asani mukhumba kusaniya munthulumi wamampha wakuti muzitorani nayu, yimwi namwi mukhumbika kuja munthukazi wamampha.

19. Ntchifukwa wuli udindu wa munthukazi nge ‘wakovya’ ngwakuzirwa?

¹⁹ Bayibolu likamba kuti munthukazi wamampha we nge “wakumovya” mulumu waki kweniso “wakumuyenere.” (Gene. 2:18) Kumbi venivi ving’anamuwa kuti anthukazi mbambula kuzirwa? Awa! Udindu wa munthukazi nge wakovya ngwakuzirwa. Ndipu Bayibolu kanandi likamba kuti Yehova we nge ‘wakovya.’ (Salimo 54:4; Ahe. 13:6) Munthukazi waja wakovya nadi, asani watovya mulumu waki kweniso wakoliyana ndi vo mulumu waki wasankha mu banja lawu. Chifukwa chakuti watanja Yehova, wawonesesa kuti vo wachita vitovya kuti mbiri ya mulumu waki yije yamampha. (Nthanthi 31:​11, 12; 1 Timo. 3:11) Kuti munozgeke udindu wenuwu, mutenere kwanja Yehova, kovya ŵanthu panyumba pinu kweniso mu mpingu.

20. Kumbi ma wamampha watovya wuli mu banja?

²⁰ Mungasankha kuja mpapi. Asani mwayirwa, yimwi ndi mulumu winu mungasankha kubala ŵana. (Salimo 127:3) Mwaviyo, mbumampha kuŵanaŵaniya vo vikhumbika kuti muzije ma wamampha. Mijalidu yamampha kweniso malusu ngo takambiskana mu nkhani iyi, vazakukuwovyani asani mwaziyirwa kweniso kuzija ma wamampha. Mijalidu nge chanju, lisungu kweniso kuzikira vazamuwovya kuti weyosi mu banja linu wakondwengi kweniso kuti ŵana ŵinu ajivwengi kuti atanjika kweniso mbakuvikilirika.—Nthanthi 24:3.

21. Kumbi azichi ŵidu titiŵawona wuli, nanga ntchifukwa wuli? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

²¹ Titikuyanjani ukongwa azichi yimwi chifukwa cha vosi vo muchitiya Yehova kweniso ŵanthu ŵaki. (Ahe. 6:10) Mufwiyapu kuti muje ndi mijalidu yachikhristu, musambira malusu ngo ngangakuwovyani pa umoyu winu ndi kuwovya ŵanthu anyaki ndipuso munozgeke umampha maudindu ngo mungazija nangu kunthazi. Yimwi azichi achisungwana, mwe akuzirwa ukongwa mu gulu laku Yehova!