1. Asani tiŵanaŵaniya va chivwanu chaku Abrahamu, kumbi tingajifumba fumbu wuli?

 CHINANGA kuti ŵanthu anandi akuvwapu vaku Abrahamu kweni atimuziŵa viŵi cha. Kweni yimwi muziŵa vinandi vakukwaskana ndi Abrahamu. Mwakuyeruzgiyapu, Bayibolu likamba kuti Abrahamu ndi “wusewu wa ŵanthu wosi . . . wo ŵe ndi chivwanu.” (Aro. 4:11) Panyaki mungajifumba kuti, ‘Kumbi ini ndingaŵa ndi chivwanu chakukho nge cho Abrahamu wenga nachu?’ Hinya mungaŵa nachu nadi.

2. Ntchifukwa wuli tikhumbika kusambira nkhani yaku Abrahamu? (Yakobe 2:​22, 23)

² Mungaŵa ndi chivwanu nge chaku Abrahamu asani musambira vakukwaskana ndi iyu. Nyengu zosi Abrahamu wachitanga vo Chiuta wamukambiya kuti wachiti. Iyu wangusamiya kutali ukongwa ndi kwawu, wanguja mumahema kwa vyaka vinandi ndipu wenga wakunozgeka kupereka sembi mwana waki Isaki yo wamuyanjanga ukongwa. Abrahamu wanguchita vosi venivi chifukwa chakuti wenga ndi chivwanu chakukho. Chifukwa cha chivwanu chaki kweniso vinthu vamampha vo Abrahamu wanguchita, Yehova wangukondwa nayu ndipu wanguja mubwezi waki. (Ŵerengani Yakobe 2:​22, 23.) Nge mo wanguchitiya ndi Abrahamu, Yehova wakhumba kuti tosi kusazgapu yimwi, tisaniyi vitumbiku. Ndichu chifukwa chaki, Yehova wanguwovya Paulo kweniso Yakobe kuti alembi vakukwaskana ndi Abrahamu. Tiyeni tiwoni vo Aroma chaputala 4 ndipuso Yakobe chaputala 2 vikamba vakukwaskana ndi Abrahamu. Machaputala ngosi ngaŵi ngenanga ngakamba vinthu vinyaki vakukhumbika ukongwa vakukwaskana ndi Abrahamu.

3. Kumbi ndi vesi nili la mu Bayibolu lo Paulo kweniso Yakobe anguliko mazu?

 ³ Paulo ndi Yakobe anguko mazu nga pa Genezesi 15:​6, ngo ngakamba kuti: “[Abrahamu] wenga ndi chivwanu mwaku Yehova, ndipu Iyu wangumuwona kuti wenga murunji.” Chiuta wawona kuti munthu ndi murunji pamwenga wambula kalema asani vo wachita vitimukondwesa. Vakuziziswa kuti Yehova wakamba munthu wambula kufikapu kweniso wakubuda kuti watimuwona kuti ngwambula kalema. Tikayika cha kuti namwi mukhumba kuti Chiuta wakuwoneningi kuti ndimwi murunji ndipu iyu wangachita nadi venivi. Sonu tikambiskanengi chifukwa cho Yehova wangukambiya kuti Abrahamu wenga murunji kweniso tiwonengi vo isi titenere kuchita kuti nasi watiwonengi kuti te arunji.

4. Kumbi ndi vinthu wuli vo vitondekesa ŵanthu kuti aje arunji?

⁴ Mukalata yaki yo wangulembe Akhristu a ku Roma, Paulo wangukamba kuti ŵanthu wosi mbakubuda. (Aro. 3:23) Sonu vingachitika wuli kuti Chiuta watiwonengi kuti te arunji pamwenga ambula kalema kweniso kuti watiyanjengi? Kuti wawovyi Akhristu amtima wamampha kumuka fumbu lenili, Paulo wangugwiriskiya ntchitu Abrahamu nge chakuwoniyapu.

5. Ntchifukwa wuli Yehova wangukamba kuti Abrahamu wenga murunji? (Aroma 4:​2-4)

⁵ Yehova wangukamba kuti Abrahamu ndi murunji pa nyengu yo wajanga mucharu cha Kanani. Ntchifukwa wuli Yehova wangukamba kuti Abrahamu ndi murunji? Yehova wangukamba venivi chifukwa chakuti wavwiyanga Dangu laku Mozesi cha. Tiziŵa wuli venivi? (Aro. 4:13) Dangu laku Mozesi linguperekeka ku mtundu wa Ayisirayeli pati pajumpha vyaka vakujumpha 400 kutuliya po Chiuta wangukambiya Abrahamu kuti ndi murunji. Sonu ntchifukwa wuli Chiuta wangukamba kuti Abrahamu ndi murunji? Yehova wangumulongo wezi ukulu Abrahamu ndipu wangukamba kuti ndi murunji chifukwa chakuti wenga ndi chivwanu.—Ŵerengani Aroma 4:​2-4.

6. Kumbi vingachitika wuli kuti Yehova wakambi munthu wakubuda kuti ndi murunji?

⁶ Wakutumika Paulo wangukamba kuti asani munthu wagomezga Chiuta, “Chiuta watimuwona kuti ndi murunji chifukwa cha chivwanu chaki.” (Aro. 4:5) Paulo wangukamba so kuti: “Davidi nayu wangukamba kuti ngwakukondwa munthu yo Chiuta watimuwona kuti ndi murunji pade pa ntchitu, iyu wanguti: ‘Mbakukondwa ŵanthu wo ntchitu zawu zakususkana ndi marangu zagowokereka kweniso wo maubudi ngawu ngabenekereka. Ngwakukondwa munthu yo Yehova wazakungakumbukapu cha maubudi ngaki.’” (Aro. 4:​6-8; Salimo 32:​1, 2) Chiuta wagowoke pamwenga kubenekere maubudi nga ŵanthu wo ŵe ndi chivwanu mwaku iyu. Iyu watiŵagowoke ndi mtima wosi ndipu watingakumbuka so cha maubudi ngawu. Ŵanthu aviyo Chiuta watiŵawona kuti mbambula kalema ndipuso mbarunji chifukwa cha chivwanu chawu.

7. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti ateŵeti aku Chiuta akugomezgeka a mu nyengu yakali ŵenga arunji?

⁷ Chinanga kuti Abrahamu, Davidi kweniso ateŵeti anyaki akugomezgeka aku Chiuta angukambika kuti mbarunji, ŵenga ambula kufikapu mbwenu. Kweni chifukwa cha chivwanu chawu Chiuta waŵawonanga kuti mbambula kalema, ukongwa asani watiŵayeruzgiya ndi ŵanthu wo amusopanga cha. (Aefe. 2:12) Mukalata yo Paulo wangulembe Akhristu a ku Roma, wangukonkhoska mwakuvwika umampha kuti chivwanu ntchakukhumbika ukongwa kuti munthu waje bwezi laku Chiuta. Abrahamu ndipuso Davidi ngenga mabwezi ngaku Chiuta chifukwa chakuti ŵenga ndi chivwanu mwaku iyu. Isi nasi tingaja mabwezi ngaku Chiuta chifukwa cha chivwanu chidu.

8-9. Kumbi ŵanthu anyaki ŵe ndi maŵanaŵanu ngambula kwenere nanga pa vo Paulo ndi Yakobe angulemba, nanga ntchifukwa wuli?

⁸ Kwa vyaka vinandi, alongozgi a visopa aja achisuskana pa nkhani yakuti chivwanu ndi ntchitu  chakukhumbika ukongwa ndi nichi. Alongozgi anyaki a visopa asambiza kuti, kuti munthu wazitaskiki wakhumbika kuja ndi chivwanu mwa Ambuya Yesu Khristu mbwenu. Panyaki mukuŵavwapu achikamba kuti, “Londiyani Yesu, ndipu mutaskikengi.” Alongozgi avisopa ŵenaŵa akamba kuti venivi ndivu Paulo wangusambiza chifukwa chakuti wangukamba kuti: “Chiuta watimuwona kuti ndi murunji pade pa ntchitu.” (Aro. 4:6) Kweni anyaki akamba kuti “mungajitaska” asani muluta kumalu ngo visopa vitingawona kuti ngakupaturika kweniso kuchita vinthu vamampha vo matchalitchi ngawu ngatiŵachiska kuti achitengi. Kuti alongo kuti venivi vauneneska, angagwiriskiya ntchitu lemba la Yakobe 2:24 lo likamba kuti: “Munthu wakambika kuti ndi murunji chifukwa cha chivwanu pe cha, kweni chifukwa cha ntchitu.”

⁹ Chifukwa cha vigomezgu vakupambana venivi, akaswiri anyaki a Bayibolu awona kuti vo Paulo ndi Yakobe angulemba visuskana pa nkhani ya vo munthu wangachita kuti Chiuta wamuyanji. Alongozgi a visopa angakamba kuti Paulo wagomezganga kuti munthu wakambika kuti ndi murunji chifukwa cha chivwanu. Penipo Yakobe wangusambiza kuti ntchitu ndizu zakukhumbika ukongwa kuti munthu wayanjiki ndi Chiuta. Pulofesa munyaki wa visopa wangukamba kuti: “Yakobe wanguvwisa cha chifukwa cho Paulo wangukambiya kuti munthu wakhumbika chivwanu pe [kuti wakambiki kuti ndi murunji] kweniso kuti Yakobe wangukoliyana cha ndi vo Paulo wangukamba.” Kweni Yehova wanguwovya Paulo ndi Yakobe kuti alembi vo angukamba. (2 Timo. 3:16) Mwaviyo, patenere kuŵa nthowa yipusu yo yingatiwovya kuvwisa vo wosi ŵaŵi angukamba. Ndipu nthowa yaki nkhuŵanaŵaniya nkhani yosi yo Paulo ndi Yakobe angulemba.

10. Kumbi Paulo wakambanga “ntchitu” nizi ukongwa? (Aroma 3:​21, 28) (Wonani so chithuzi.)

¹⁰ Kumbi Paulo wakambanga “ntchitu” nizi mu Aroma chaputala 3 ndi 4? Iyu wakambanga ukongwa “ntchitu za dangu,” kung’anamuwa dangu laku Mozesi lo linguperekeka pa Phiri la Sinayi.  (Ŵerengani Aroma 3:​21, 28.) Viwoneka kuti mu nyengu yaku Paulo, Akhristu anyaki Achiyuda agomezganga kuti akhumbikanga mbwenu kulondo Dangu laku Mozesi. Mwaviyo, Paulo wangugwiriskiya ntchitu chakuwoniyapu chaku Abrahamu kuti wasimikiziyi kuti munthu wakhumbika kulondo Dangu laku Mozesi cha kuti Chiuta wamuyanji. Mumalu mwaki, Paulo wangukamba kuti tikhumbika kuja ndi chivwanu. Venivi vakuchiska chifukwa vititisambiza kuti asani te ndi chivwanu mwaku Chiuta kweniso mwaku Khristu, Chiuta wangatiyanja.

11. Kumbi Yakobe wakambanga “ntchitu” nizi?

¹¹ Kweni “ntchitu” zo zikambika mu Yakobe chaputala 2 ndi “ntchitu za dangu” cha zo Paulo wangukamba. Yakobe wakamba ntchitu zo Akhristu achita pa umoyu wawu wa zuŵa ndi zuŵa. Ntchitu zenizi zilongo kuti Mkhristu we ndi chivwanu chayichu mwaku Chiuta pamwenga cha. Tiyeni tikambiskani vakuyeruzgiyapu viŵi vo Yakobe wangugwiriskiya ntchitu.

12. Kumbi Yakobe wangukamba kuti pe kukoliyana wuli pakati pa chivwanu ndi ntchitu? (Wonani so chithuzi.)

¹² Mu chakuyeruzgiyapu chakwamba, Yakobe wangukamba kuti Akhristu akhumbika kuchita vinthu mwambula kwanjiya. Pakukonkhoska fundu yeniyi, wangukamba va munthu yo wangulongo lisungu munthu wakukhupuka penipo munthu mukavu wangumuchitiya lisungu cha. Yakobe wangukamba kuti munthu mwenuyu wangakamba kuti we ndi chivwanu kweni vo wanguchita vingulongo kuti wengavi chivwanu. (Yako. 2:​1-5, 9) Ndipu mu chakuyeruzgiyapu chachiŵi, Yakobe wanguzumbuwa munthu munyaki yo wanguwona ‘mubali pamwenga muzichi waki wasoŵa chakuvwala pamwenga chakurya’ kweni wangumuwovya cha. Chinanga kuti munthu mwenuyu wangukamba kuti wenga ndi chivwanu kweni vo wanguchita vingulongo kuti wengavi chivwanu. Nge mo Yakobe wangukambiya, “chivwanu pakuchija, asani chilivi ntchitu zaki, ntchakufwa.”—Yako. 2:​14-17.

13. Kumbi Yakobe wangugwiriskiya ntchitu chakuwoniyapu nichi kuti wakonkhoski kukhumbika kwa chivwanu kweniso ntchitu? (Yakobe 2:​25, 26)

 ¹³ Yakobe wangukamba kuti Rahabi wenga chakuwoniyapu chamampha pa nkhani yakulongo chivwanu kuziya mu ntchitu zaki. (Ŵerengani Yakobe 2:​25, 26.) Rahabi wanguvwa vakukwaskana ndi Yehova ndipu wanguziŵa kuti wawovyanga Ayisirayeli. (Yoswa 2:​9-11) Vo wanguchita vingulongo kuti wenga ndi chivwanu. Chifukwa cha chivwanu chaki, iyu wanguvikiliya Ayisirayeli ŵaŵi wo anguza kuzifufuza charu pa nyengu yo umoyu wawu wenga pa ngozi. Mwaviyo, munthukazi wambula kufikapu mwenuyu yo wenga muyisirayeli cha, Yehova wangumuwona kuti ndi murunji nge mo wanguchitiya ndi Abrahamu. Chakuwoniyapu chaku Rahabi chititisambiza fundu yakukhumbika ukongwa yakuti tingalongo kuti te ndi chivwanu kuziya mu ntchitu zidu.

14. Kumbi vo Paulo ndi Yakobe angulemba vikoliyana wuli?

¹⁴ Mwaviyo, Paulo ndi Yakobe angukonkhoska chivwanu kweniso ntchitu mu nthowa ziŵi zakupambana. Paulo wakambiyanga Akhristu Achiyuda kuti Yehova wangaŵayanja cha chifukwa chakulondo ŵaka Dangu laku Mozesi. Ndipu Yakobe wakambanga kuti Akhristu wosi akhumbika kulongo chivwanu chawu mwakuchitiya ŵanthu anyaki vinthu vamampha.

15. Kumbi tingalongo wuli kuti te ndi chivwanu kuziya mu ntchitu zidu? (Wonani so chithuzi.)

¹⁵ Yehova wakambapu cha kuti asani tikhumba kuti iyu watiwoni kuti te arunji titenere kuchita vinthu chayivu vo Abrahamu wanguchita. Ndipu pe nthowa zinandi zo tingalongore kuti te ndi chivwanu kuziya mu ntchitu zidu. Tingalondere wo ayamba sonu kuwungana mu mpingu widu, kovya abali ndi azichi wo akhumbika chovyu kweniso kuchitiya vamampha ŵanthu a mu banja lidu. Ndipu venivi vingachitiska kuti Chiuta watiyanji kweniso kutitumbika. (Aro. 15:7; 1 Timo. 5:​4, 8; 1 Yoha. 3:18) Ndipu nthowa yikulu ukongwa yo tingalongore kuti te ndi chivwanu, nkhugwiraku  mwaphamphu ntchitu yakupharazga uthenga wamampha. (1 Tim. 4:16) Tosi tingalongo kuziya mu vo tichita kuti tigomezga kuti Yehova wazamufiska malayizgu ngaki kweniso kuti vo wachita vamampha ukongwa nyengu zosi. Ndipu asani tachita viyo, tingasimikiza ndi mtima wosi kuti Chiuta watiwonengi kuti te arunji ndipu tijengi mabwezi ngaki.

16. Kumbi ndi vinthu wuli vo Abrahamu walindizganga kweniso kugomezga?

¹⁶ Mu Aroma chaputala 4 tingasambiramu fundu yinyaki yakukhumbika ukongwa kwaku Abrahamu. Mu chaputala chenichi tisambira kuti tikhumbika kulutirizga kuŵanaŵaniya ukongwa vo tilindizga. Yehova wangulayizga kuti kuziya mwaku Abrahamu “mitundu yinandi” yazamutumbikika. Ŵanaŵaniyani vinthu vinandi vakukondwesa vo Abrahamu walindizganga! (Gene. 12:3; 15:5; 17:4; Aro. 4:17) Kweni chinanga mphanyengu yo Abrahamu wenga ndi vyaka 100 kweniso muwolu waki Sara wenga ndi vyaka 90, mwana yo angulayizgika wenga wechendaweku mbwenu. Ku ŵanthu vawonekanga nge kuti vingachitika cha kuti Abrahamu ndi Sara abali mwana. Yapa Abrahamu wanguyeseka nadi. Chinanga kuti venga viyo, “iyu wenga ndi chilindizga kweniso chivwanu kuti wazamuja wusewu wa mitundu yinandi ya ŵanthu.” (Aro. 4:​18, 19) Pakumaliya, vo Abrahamu walindizganga vinguchitika nadi. Iyu wangubala mwana zina laki Isaki, mwana yo wangumulindizga kwa nyengu yitali.—Aro. 4:​20-22.

17. Kumbi tiziŵa wuli kuti Chiuta wangatiwona kuti te arunji kweniso mabwezi ngaki?

¹⁷ Nasi Chiuta wangatiyanja ndipu wangatiwona kuti te arunji kweniso mabwezi ngaki nge mo wanguchitiya ndi Abrahamu. Ndipu venivi ndivu Paulo wangukamba po wangulemba kuti: “Mazu ngakuti ‘wangumuwona’ ngangulembeke [Abrahamu] pe cha, kweni ngakulembeke so isi, taŵanthu wo wazakutiwona kuti te arunji chifukwa cha kugomezga mwaku Iyu yo wakuyuska Yesu.” (Aro. 4:​23, 24) Nge Abrahamu, tikhumbika kuja ndi chivwanu, kuchita vinthu vamampha kweniso kugomezga ukongwa kuti Yehova wazamufiska vosi vo wakutilayizga. Paulo walutirizga kukonkhoska vakukwaskana ndi chilindizga chidu mu Aroma chaputala 5, ndipu venivi ndivu tazamukambiskana mu nkhani yakulondopu.