TIKAYIKA cha kuti mukondwa ukongwa ndi mphasu zinandi zo Yehova watikupaskani, kusazgapu wanangwa wakusankha mo mungakondwe ndi mphasu zenizi. Ndipu mwakukoliyana ndi vo Bayibolu likamba, vinyu ndi mphasu yakutuliya kwaku Chiuta. Likamba kuti: “Chiŵandi chichitiska kuti ŵanthu akondwengi, ndipu vinyu wachitiska kuti umoyu uje wakunozga.” (Waku. 10:19; Salimo 104:15) Kweni panyaki mukuwonapu ŵanthu anyaki akumana ndi masuzgu chifukwa chakumwa moŵa. Ndipuso ŵanthu pacharu chosi ŵe ndi maŵanaŵanu ngakupambana kweniso atende fundu zakupambana pa nkhani yeniyi. Kumbi ntchinthu wuli cho chingawovya Mkhristu kuchita vinthu mwazeru pa nkhani yakumwa moŵa?

Kwali tija pani pamwenga tikukuliya mu mudawuku wuli, kwende ulongozgi waku Chiuta pa vo tisankha kungatiwovya ukongwa kuti tikondwengi pa umoyu widu.

Panyaki nge mo muwone, ŵanthu anandi mucharu ichi atumwa ukongwa moŵa kweniso kaŵikaŵi. Anyaki atumwa moŵa kuti uŵawovyi kuchita vinthu mwakufwatuka. Anyaki atumwa kuti aluweku masuzgu ngawu. Ndipu muvigaŵa vinyaki, munthu yo watumwa moŵa unandi ŵanthu atimuwona kuti ndi munthulumi nadi pamwenga munthu wanthazi.

Kweni Akhristu ŵe ndi ulongozgi wakovya wakutuliya kwa Mlengi wawu wachanju. Mwakuyeruzgiyapu, iyu watititcheŵesa masuzgu ngo tingakumana nangu chifukwa chakumwa ukongwa moŵa. Panyaki tikuŵerengapu lemba la Nthanthi 23:​29-35 lo litimukonkhoska umampha munthu wakuloŵe kweniso masuzgu nganyaki ngo wakumana nangu. a Mura munyaki wa ku Europe zina laki Daniel, wakumbuka mo umoyu waki wenge weche ndaje Mkhristu. Iyu wanguti: “Kumwa ukongwa moŵa kwandichitiskanga kuti ndisankhengi uheni vinthu. Chifukwa cha venivi, ndingukumana ndi masuzgu nganandi ndipu chinanga ndi sonu panu, ndiguŵa mbwenu asani ndiŵanaŵaniya vo vingundichitikiya.”

Kumbi Akhristu angachita wuli kuti agwiriskiyengi ntchitu mwazeru wanangwa wawu pa nkhani yakumwa moŵa ndipuso kuti akhwechengi masuzgu ngo angakumana nangu chifukwa cha kumwa ukongwa moŵa? Titenere kuzomereza kuti Chiuta watilongozgengi pa vo tiŵanaŵana ndi vo tichita.

Tiyeni tiwoni vo Bayibolu likamba pa nkhani yakumwa moŵa kweniso vifukwa vo ŵanthu anyaki amwiya moŵa.

Mazu ngaku Chiuta ngakaniza cha kumwa moŵa umanavi. Bayibolu likamba kuti kumwa vinyu ntchinthu chakukondwesa. Likamba kuti: “Karyi chakurya chaku mwalikondwa, kweniso kamwi vinyu waku ndi mtima walikondwa.” (Waku. 9:7) Nyengu yinyaki, Yesu wangumwa vinyu ndipu ateŵeti anyaki akugomezgeka aku Yehova nawu amwanga vinyu.—Mate. 26:​27-29; Luka 7:34; 1 Timo. 5:23.

Chinanga kuti Bayibolu likaniza cha kumwa moŵa umanavi, kweni likaniza kuloŵe. Likamba mwambula kubisa kuti: “Mungaloŵiyanga cha ndi vinyu.” (Aefe. 5:18) Ndipu likamba so kuti “aloŵevu . . . azamuhara cha Ufumu waku Chiuta.” (1 Akori. 6:10) Kukamba uneneska, Yehova watinkha kumwa ukongwa moŵa kweniso kuloŵe. Mwaviyo, mumalu mwakwende ŵaka maŵanaŵanu nga ŵanthu a mudawuku widu pa nkhani yakumwa moŵa, tisankha vinthu vo vingakondwesa Chiuta.

Ŵanthu anyaki awona kuti angamwa moŵa unandi kwambula kuloŵe. Kweni kuchita viyo nkhwakofya ukongwa. Malemba ngakamba kuti kuja “akapolu a vinyu munandi” kungachitiska munthu kuti wachitengi nkharu ziheni kweniso kuti wanangi ubwezi waki ndi Yehova. (Tito 2:3; Nthanthi 20:1) Kusazgapu yapa, Yesu wakutitcheŵesa kuti “kumwa ukongwa” kungatondekesa munthu kuzisere mucharu chifya chaku  Chiuta. (Luka 21:​34-36) Sonu kumbi ntchinthu wuli cho chingawovya Mkhristu kuti waleki kukumana ndi masuzgu ngo kanandi ngatuza chifukwa chakumwa moŵa?

Asani tisankha vakuchita pa nkhani yakumwa moŵa, kwende ŵaka vo ŵanthu anandi a mudawuku widu achita nkhwakofya ukongwa. Akhristu asankha kuchita vo vikondwesa Yehova pa nkhani ya chakurya ndi vakumwa. Bayibolu lititikumbusa kuti: “Kwali muturya, kwali mutumwa pamwenga muchita chinthu chinyaki chechosi, chitani vinthu vosi kuti mukankhuski Chiuta.” (1 Akori. 10:31) Tiyeni tiwoni mafumbu kweniso fundu za mu Bayibolu zo titenere kuziŵanaŵaniya:

Kumbi nditumwa moŵa kuti ŵanthu andiyanji? Lemba la Ekisodo 23:2 likamba kuti: “Ungalondonga gulu la ŵanthu cha.” Yapa, Yehova watcheŵeskanga Ayisirayeli kuti angaŵayezganga cha ŵanthu wo alekanga kuchita vinthu vakumukondwesa. Ulongozgi wenuwu ugwira so ntchitu kwa Akhristu mazuŵa nganu. Asani tizomereza kwende maŵanaŵanu nga ŵanthu anyaki kweniso vo asankha pa nkhani ya moŵa, kamana ndi kamana tingaleka kwende fundu zaku Yehova ndipuso tingaleka kuja nayu pa ubwezi.—Aro. 12:2.

Kumbi nditumwa moŵa kuti ndilongo kuti nde munthu wanthazi? Mu midawuku yinyaki, ŵanthu anandi atumwa ukongwa moŵa kweniso kaŵikaŵi ndipu awonapu suzgu cha kuchita viyo. (1 Petu. 4:3) Kweni lemba la 1 Akorinto 16:13 lititikambiya kuti: “Jani masu, khwimani mu chivwanu, longoni kuti mwe anthulumi, jani anthazi.” Kumbi moŵa ungamuwovya nadi munthu kuti waje wanthazi? Awa, ndivu uchita cha. Moŵa ungachitiska kuti munthu waleki kuŵanaŵana umampha kweniso kuti waleki kusankha umampha vinthu. Mwaviyo, kumwa ukongwa moŵa kulongopu cha kuti munthu yo ngwanthazi. Mumalu mwaki kulongo kuti iyu ndi muzereza. Lemba la Yesaya 28:7 likonkhoska kuti munthu yo walanda chifukwa cha kumwa moŵa watenda mbendyambendya kweniso waŵanaŵana umampha cha.

Nthazi zo tikhumbikiya kuti tichitengi vinthu vakwenere, zituliya kwaku Yehova ndipu zisazgapu ‘kuja masu kweniso kukhwima mu chivwanu.’ (Salimo 18:32) Mkhristu wangachita venivi asani walutirizga kuja masu kweniso wasankha vinthu mwazeru kuti wajivikiliyi ku vinthu vo vingananga ubwezi waki ndi Yehova. Yesu wangulongo nthazi zenizi po wenga pacharu chapasi ndipu ŵanthu anandi amutumbikanga chifukwa wenga ndi chiganga kweniso wasimikizanga mtima kuchita cho ntchakwenere.

 Kumbi nditumwa moŵa kuti ndiluweku masuzgu ngangu? Wamasalimo munyaki wangukambirika kulemba kuti: “Vinthu vakufipiska mtima vati vandimala nthazi, yimwi [Yehova] mungundipembuzga kweniso mungundisisipuwa.” (Salimo 94:19) Asani mufipa mtima ukongwa chifukwa cha masuzgu, thembani Yehova kuti wakuwovyeni, kuthemba moŵa cha. Mungalongo kuti muthemba Yehova asani mupemphera kaŵikaŵi kwaku Iyu. Kweniso ŵanthu anandi awona kuti kupempha ulongozgi wakovya kwa Mkhristu wakukhwima mu mpingu nkhwakovya. Kumwa moŵa kuti umalani ndi masuzgu kungatondekeska munthu kuchita cho ntchakwenere. (Hose. 4:11) Daniel yo tamuzumbuwapu kali wangukamba kuti: “Ndafipanga mtima ukongwa kweniso ndajimbanga mlandu. Ndamwanga moŵa kuti ndimalani ndi masuzgu ngenanga kweni ndipu ngasazgikiyangaku. Ndipu ndinguleka kuyanjana ndi mabwezi ngangu nganandi kweniso ndinguleka kujipaska ulemu.” Kumbi ntchinthu wuli cho chinguwovya Daniel? Iyu wanguti: “Ndinguwamu kuti ndikhumbika kuthemba Yehova kuti wandiwovyi, moŵa cha. Ndi chovyu chaku Yehova, ndingufiska kukunthiyapu kweniso kumalana ndi masuzgu ngo ndakumananga nangu.” Fundu yakukhumbika ukongwa kuyikumbuka njakuti, Yehova ngwakunozgeka kutiwovya nyengu zosi chinanga masuzgu ngidu ngawoneka kuti ngangamala cha.—Afi. 4:​6, 7; 1 Petu. 5:7.

Asani nyengu zinyaki mutumwa moŵa, ŵanaŵaniyani asani mukhumbika kusintha unandi wa moŵa wo mutumwa kweniso asani mutumwa kaŵikaŵi. Jifumbeni kuti: ‘Kumbi munthu munyaki mubanja langu pamwenga munyangu wakukambapu kuti ndisinthi mo ndimwiya moŵa?’ Asani ndi viyo, venivi vingalongo kuti mwayamba nkharu yinyaki pamwenga wawona suzgu linyaki lo yimwi mwaliwona cha. ‘Kumbi sonu nditumwa ukongwa moŵa kuluska kali?’ Venivi vingachitika ndi munthu yo waja umampha ŵaka kwambula kumwapu moŵa, kweni nyengu yeyosi wayambengi suzgu lakuti wangaja cha kwambula kumwa moŵa. ‘Kumbi ndisuzgika kuja kwambula kumwa moŵa kwa mazuŵa ngamanavi pamwenga nganandiku?’ Asani ndiviyo, ndikuti mwe ndi chiziŵiliza chakumwa moŵa pamwenga so mwe ndi suzgu lakuti mungaja cha kwambula kumwa moŵa. Ndipu mungakhumbika dokotala kuti wakuwovyeni kumalana ndi suzgu lenili.

Chifukwa chakuti kumwa moŵa kungayambisa masuzgu nganandi, Akhristu anyaki asankha kuleka kumwa moŵa wewosi. Anyaki asankha kuleka kumwa  moŵa chifukwa chakuti utiŵanowe cha. Asani munyinu wakusankha venivi, mungalongo kuti mutimuyanja mwakutumbika vo iyu wasankha mumalu mwakumunena.

Panyaki mwawona kuti vingaja umampha kujiŵikiya mphaka pa nkhani ya unandi wa moŵa wo mungamwa. Mungajiŵikiya nyengu kuti mungamwanga kaŵikaŵi cha, panyaki kamoza pa sabata pamwenga so kumwa moŵa umanavi ŵaka pa nyengu ya chakurya. Anyaki atumwa moŵa bweka cha kweni asankha kumwa vinyu pamwenga moŵa unyaki umanavi kweni akaniya limu kumwa masipiriti nga mtundu wewosi. Asani munthu wajiŵikiya mphaka pa nkhani yakumwa moŵa, vija vambula kusuzga kuti walondongi vo wakusankha kali. Ndipu palivi chifukwa chakuti Mkhristu wachitiyi soni chifukwa chakuti wakusankha kuchita venivi kweniso kuti walondo vo wakusankha.

Asani tisankha vakuchita pa nkhani yakumwa moŵa, tikhumbika so kuŵanaŵaniya mo ŵanthu anyaki angavwiya. Lemba la Aroma 14:21 likamba kuti: “Mbumampha cha kurya nyama pamwenga kumwa vinyu pamwenga kuchita chinthu chechosi cho chiguŵiska mubali waku.” Kumbi mungawugwiriskiya wuli ntchitu ulongozgi wenuwu? Muyanjengi anyinu. Asani muwona kuti munthu munyaki wangaguŵa kuwona kuti mutumwa moŵa, chanju chingakuchiskani kuti mungamwanga moŵa cha pa nyengu yo. Asani muchita viyo, mulongo kuti mutumbika anyinu ndipuso mutiŵayanja kweniso muŵanaŵaniya vakukhumba vawu mumalu mwakuŵanaŵaniya vakukhumba vinu pe.—1 Akori. 10:24.

Kusazgapu yapa, boma lingajalikiska marangu pa nkhani yakumwa moŵa. Ndipu Mkhristu watenere kuvwiya marangu ngeningo. Marangu ngo, ngangakamba vyaka vo munthu watenere kwambiya kumwa moŵa pamwenga ngangakaniza ŵanthu kwendesa galimotu kweniso kugwiriskiya ntchitu machini nganyaki asani amwa moŵa.—Aro. 13:​1-5.

Yehova wakutipaska mphasu zinandi zamampha ndipu mphasu yinyaki yo wakutipaska ndi wanangwa wakusankha tija mo tingagwiriskiya ntchitu mphasu zenizi. Venivi visazgapu wanangwa wakusankha vo tingarya ndi kumwa. Mwaviyo, vo tisankha vilongongi kuti tiwonga wanangwa wo tenawu mwa kuwugwiriskiya ntchitu pa kukondwesa Awusefwi akuchanya.