NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 1
Mugomezgengi Kuti ‘Mazu Ngaku Chiuta Mbuneneska’
LEMBA LA CHAKA CHA 2023: “Mazu nginu ngosi mbuneneska.”—SALIMO 119:160.
SUMU 96 Buku Laku Chiuta Ndi Chuma Chakuzirwa
VO TISAMBIRENGI MU NKHANI IYI a
1. Ntchifukwa wuli ŵanthu anandi atiligomezga cha Bayibolu?
ŴANTHU anandi aziŵa cha kuti angagomezga yani. Yiwu akayikiya asani ŵanthu wo atiŵathemba nge andali, asayansi ndipuso amalonda atiŵaŵanaŵaniya nadi. Kweniso yiwu atiŵatumbika cha alongozgi a visopa wo akamba kuti Mbakhristu. Mwaviyo, vakuziziswa cha kuti yiwu atiligomezga cha Bayibolu, buku lo alongozgi avisopa akamba kuti atiligwiriskiya ntchitu.
2. Mwakukoliyana ndi Salimo 119:160, kumbi titenere kugomezganji?
2 Nge ateŵeti aku Yehova tigomezga kuti iyu ndi “Chiuta wauneneska” kweniso kuti nyengu zosi watitikhumbiya vamampha. (Salimo 31:5; Yesa. 48:17) Tiziŵa kuti tingavigomezga vo tiŵerenga mu Bayibolu ndipu tigomezga kuti “mazu . . . ngosi [ngaku Chiuta] mbuneneska.” (Ŵerengani Salimo 119:160.) Nasi tikoliyana ndi vo kaswiri munyaki wa Bayibolu wangulemba. Iyu wanguti: “Chiuta wakukambapu cha boza ndipu vosi vo wakamba vifiskika. Ŵanthu aku Chiuta angagomezga vo Iyu wakamba chifukwa chakuti atimugomezga.”
3. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?
3 Kumbi tingaŵawovya wuli ŵanthu kuti agomezgengi Mazu ngaku Chiuta nge mo isi tichitiya? Tiyeni tikambiskani vifukwa vitatu vo tingaligomezge Bayibolu. Tiwonengi kuti uthenga wa mu Bayibolu ukusintha cha, mauchimi ngaki ngafiskika ndipuso kuti Bayibolu le ndi nthazi zakusintha maumoyu nga ŵanthu.
UTHENGA WA MU BAYIBOLU UKUSINTHA CHA
4. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki aŵanaŵana kuti uthenga wa mu Bayibolu ukusintha?
4 Yehova Chiuta wangugwiriskiya ntchitu anthulumi akugomezgeka pafufupi 40 kuti alembi Bayibolu. Kweni mipukutu yakwambiriya ya Bayibolu yisanirika cha mazuŵa nganu. Mipukutu yosi yo yilipu sonu njakuchita kukope kutuliya ku mipukutu yinyaki. Venivi vichitiska kuti ŵanthu anyaki akayikiyengi asani vo tiŵerenga mu Bayibolu mazuŵa nganu vikoliyana ndi vo venga mumipukutu yakwambiriya. Kumbi tingasimikiza wuli kuti uthenga wa mu Bayibolu ukusintha cha?
Ŵanthu alusu wo angukope Malemba nga Chiheberi anguchita vinthu mwakuphwere ukongwa kuti asimikizi kuti Mazu ngaku Chiuta ngo angukope ngenga ngauneneska (Wonani ndimi 5)
5. Kumbi Malemba nga Chiheberi ngangukopeka wuli? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)
5 Kuti uthenga wa mu Bayibolu usungiki, Yehova wangukambiya ŵanthu ŵaki kuti alikopiyengi. Iyu wangukambiya mafumu nga ku Isirayeli kuti ngakopiyengi buku la Dangu ndipu wangusankha a Levi kuti asambizengi ŵanthu Dangu lenili. (Doto. 17:18; 31:24-26; Nehe. 8:7) Ayuda ŵati awe ku ukapolu ku Babiloni, gulu la akukope alusu angwamba kukope mipukutu yinandi ya Malemba nga Chiheberi. (Ezara 7:6, mazu ngamumphata) Yiwu anguchita vinthu mwakuphwere ukongwa. Pavuli paki, angwamba kuŵerenga chilembu chechosi kweniso mazu ngengosi. Ndipu anguchita venivi kuti asimikizi kuti vosi vo akope vauneneska. Kweni chifukwa chakuti ŵenga ambula kufikapu, penga tinthu tinyaki to angunangisa pakukope. Kweni pakuti angukope mipukutu yinandi kutuliya ku mpukutu umoza, vo angunangisa vinguziŵika pavuli paki. Munthowa wuli?
6. Kumbi akaswiri a Bayibolu achita wuli kuti aziŵi vo ŵanthu anyaki wo akopiyanga Bayibolu angunangisa?
6 Akaswiri a Bayibolu a mazuŵa nganu akusaniya nthowa yamampha yakusaniriya vo ŵanthu wo akopiyanga Bayibolu angunangisa. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu 100 angakambirika kuti akope mazu nga papeji la buku. Ndipu yumoza mwaku yiwu wanangisa kamanavi pakukope. Kuti tiziŵi vo iyu wanangisa tingakhumbika kuwona vo iyu wakopa ndi vo anyaki wosi akopa. Mwakuyanana waka, akaswiri a Bayibolu mazuŵa nganu, asanda mipukutu yakupambanapambana ya Bayibolu kuti asaniyi vo munthu yumoza wangunangisa pamwenga kutuzgamu.
7. Kumbi ŵanthu anandi wo akopiyanga Bayibolu anguchita wuli kuti akope mwakulondo?
7 Ŵanthu wo akopiyanga mipukutu ya Bayibolu angufwiyapu kuti akopi mwakulondo. Tiyeni tiwoni chakuyeruzgiyapu cho chilongo kuti venivi vauneneska nadi. Mpukutu wamphumphu wakali ukongwa wa Malemba nga Chiheberi ungulembeka mu 1008 pamwenga 1009 C.E. Ndipu mpukutu wenuwu udanika kuti Leningrad Codex. Kweni pambula kuswera yapa, akusaniya mipukutu yinandi ya Bayibolu kweniso vigaŵa vaki vinyaki ndipu mipukutu yeniyi njakali ukongwa mwakuti yipambana vyaka pafufupi 1,000 ndi mpukutu wa Leningrad Codex. Chifukwa chakuti mipukutu yeniyi yingukopeka mwakuwerezawereza kwa vyaka vakujumpha 1,000, anyaki angaŵanaŵana kuti vo ve mumpukutu wa Leningrad Codex vipambana ukongwa ndi vo vikulembeka mumipukutu yakali ukongwa. Kweni uwu mbuneneska cha. Akaswiri a Bayibolu ŵati ayeruzgiya mipukutu yakali ndi yasonu akusaniya kuti mazu ngaki ngapambana kamanavi ndipu uthenga wa mu Bayibolu ukusintha cha.
8. Kumbi mipukutu ya Malemba nga Chigiriki Ngachikhristu yipambana wuli ndi mabuku nganyaki nga mu nyengu yakali?
8 Akhristu a mu nyengu ya akutumika, nawu akopiyanga Malemba. Yiwu angukope mwakuphwere mipukutu ya mabuku 27 nga Malemba nga Chigiriki, ngo angagwiriskiyanga ntchitu pa maunganu kweniso pakupharazga. Kaswiri munyaki yo wanguyeruzgiya mipukutu ya Malemba nga Chigiriki ndi mabuku nganyaki ngo ngangulembeka pa nyengu yakuyanana waka, wangukamba vakukwaskana ndi mipukutu ya Bayibolu kuti: “Mazuŵa nganu, pe mipukutu yinandi ya Malemba nga Chigiriki kuluska mabuku nganyaki ngenanga, . . . ndipu yilongo kuti akuyikope mwakulondo.” Kweniso buku linyaki likamba kuti: “Tingagomezga kuti vo tiŵerenga mu Malemba nga Chigiriki mazuŵa nganu vipambana cha ndi vo vingulembeka ndi ŵanthu wo angulemba Bayibolu pakwamba.”—Anatomy of the New Testament.
9. Mwakukoliyana ndi Yesaya 40:8, kumbi ndi fundu niyi yauneneska yakukwaskana ndi uthenga wa mu Bayibolu?
9 Kwa vyaka mahandiredi nganandi, ŵanthu anandi wo akopiyanga Bayibolu angulikope mwakuphwere ukongwa, ndichu chifukwa chaki te ndi Bayibolu lakulondo mazuŵa nganu. b Tikayika cha kuti Yehova ndiyu wakuchitiska kuti Mazu ngaki ngafiki kwaku isi ndipu ngauneneska. (Ŵerengani Yesaya 40:8.) Kweni anyaki angakamba kuti chifukwa chakuti uthenga wa mu Bayibolu ukusintha cha, ving’anamuwa cha kuti Chiuta ndiyu wakulilemba. Sonu tiyeni tikambiskani ukaboni wo ulongo kuti Bayibolu likukambirika ndi Chiuta.
MAUCHIMI NGA MU BAYIBOLU NGAKUTHEMBEKA
Left: C. Sappa/DeAgostini/Getty Images; right: Image © Homo Cosmicos/Shutterstock
Mauchimi nga mu Bayibolu ngangufiskika mu nyengu yakali kweniso ngafiskika sonu (Wonani ndimi 10-11) d
10. Kambani chakuyeruzgiyapu cho chilongo kuti vo tiŵerenga pa 2 Peturo 1:21 vauneneska. (Wonani vithuzi.)
10 Mu Bayibolu mwe mauchimi nganandi ngo ngakufiskika kali ndipu nganyaki mwa mauchimi ngenanga ngangulembeka vyaka mahandiredi nganandi ngechendafiskiki. Mbiri yilongo kuti mauchimi ngenanga ngangufiskika nadi. Isi tizizwa cha ndi venivi chifukwa tiziŵa kuti yo wakulemba mauchimi nga mu Bayibolu ndi Yehova. (Ŵerengani 2 Peturo 1:21.) Aŵanaŵaniyani mauchimi ngakukwaskana ndi kubwangandulika kwa tawuni yakali ya Babiloni. Cha m’ma 700 B.C.E., mchimi Yesaya wangukambiya limu kuti tawuni yakukho ya Babiloni azakuyilonda. Ndipu wangukambiya so limu kuti Sayirasi ndiyu wazakuyibwanganduwa kweniso wangukonkhoska mo wazamuchitiya venivi. (Yesa. 44:27–45:2) Yesaya wangukambiya so limu kuti Babiloni pakumaliya paki wazamubwangandulika ndipu wazamuja mahami. (Yesa. 13:19, 20) Venivi ndivu vinguchitika nadi. Mu 539 B.C.E., Amedi ndi Aperesi angubwanganduwa tawuni ya Babiloni ndipu malu ngo penga tawuni yeniyi sonu ndi mahami pe.—Wonani vidiyo yakuti Bayibolu Lingukambiya Limu za Kubwangandulika kwa Babiloni mubuku lakuti Kondwani Ndi Umoyu Kwamuyaya!, sambiru 03, fundu 5.
11. Konkhoskani mo lemba la Daniyeli 2:41-43 lifiskikiya mazuŵa nganu.
11 Mauchimi nga mu Bayibolu ngakufiskika kali pe cha, kweni ngafiskika so mazuŵa nganu. Mwakuyeruzgiyapu, tiyeni tiwoni kufiskika kwa uchimi waku Daniyeli wakukwaskana ndi Ufumu wa Britain ndi America. (Ŵerengani Daniyeli 2:41-43.) Uchimi uwu ungukambiya limu mwakuvwika umampha kuti vigaŵa vinyaki va ufumu wenuwu “vazamuja vanthazi” nge chisulu ndipu “vinyaki vazamuja vambula nthazi” nge dongu. Ndipu sonu titijiwone tija kuti venivi vauneneska nadi. Ufumu wa Britain ndi America walongo kuti we ndi nthazi ukongwa nge chisulu chifukwa unguchita chigaŵa chikulu pa kupunda nkhondu zosi ziŵi za pacharu chosi ndipu ulutirizga kuja ndi asilikali ndipuso vidya vanthazi vankhondu. Kweni nthazi zaki zimana chifukwa zika zaki kanandi zichita viwoneseru mwakugwiriskiya ntchitu mawupu nga kurwiya wanangwa wa ŵanthu ndipuso nga ŵanthu a pa ntchitu. Kaswiri munyaki pa nkhani za ndali pacharu chosi wangukamba kuti: “Pa vyaru vosi va ulamuliru wa demokirase pacharu chapasi, charu cha United States ndichu ntchakugaŵikana ukongwa pa nkhani za ndali mazuŵa nganu.” Kweniso charu cha Britain cho ntchigaŵa chinyaki cha ufumu wa pacharu chosi, chagaŵikana ukongwa mu vyaka vapambula kuswera yapa chifukwa ŵanthu ŵaki akoliyana cha pa nkhani ya vyaru vo atenere kukoliyana navu vo ve mu wupu wa European Union. Venivi vachitiska kuti Ufumu wa Britain ndi America utondekengi kuchita vinthu umampha.
12. Kumbi mauchimi nga mu Bayibolu ngatitisimikiziyanji?
12 Mauchimi nganandi nga mu Bayibolu ngo ngakufiskika kali ngatitiwovya kuti tilekengi kukayikiya kuti vo Chiuta wakulayizga vazamufiskika nadi. Nasi tituvwa nge mo wanguvwiya wamasalimo yo wangupemphera kwaku Yehova kuti: “Ndikhumbisiska utaski winu, pakuti mazu nginu ntchilindizga changu.” (Salimo 119:81) Kuziya mu Bayibolu Yehova watipaska “chilindizga chamampha.” (Yere. 29:11) Ndipu chilindizga chidu chithemba pa vo isi tichita cha, kweni pa vo Yehova walayizga. Mwaviyo, tiyeni tiyesesengi kusambira mauchimi nga mu Bayibolu kuti tilutirizgi kugomezga Mazu ngaku Chiuta.
ULONGOZGI WA MU BAYIBOLU UTOVYA ŴANTHU ANANDI
13. Mwakukoliyana ndi Salimo 119:66, 138, kumbi ntchifukwa chinyaki nichi cho tingaligomezge Bayibolu?
13 Chifukwa chinyaki cho tingaligomezge Bayibolu ntchakuti litovya ŵanthu asani agwiriskiya ntchitu ulongozgi waki. (Ŵerengani Salimo 119:66, 138.) Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu akutorana wo ŵenga pafupi kupatana, sonu akondwa chifukwa chakuti angugwiriskiya ntchitu ulongozgi wa mu Bayibolu. Ŵana ŵawu akondwa kulereke mu banja la Chikhristu ndi apapi ŵawu wo atiŵayanja ndipuso kuŵaphwere.—Aefe. 5:22-29.
14. Kambani chakuwoniyapu cho chilongo kuti kugwiriskiya ntchitu ulongozgi wa mu Bayibolu kutovya ŵanthu kuti asinthi.
14 Chifukwa chakugwiriskiya ntchitu ulongozgi wazeru wa mu Bayibolu, vigeŵenga vakofya vasintha umoyu wawu. Tiyeni tiwoni mo ulongozgi wa mu Bayibolu unguwovye mukayidi munyaki zina laki Jack. c Iyu wenga chigeŵenga chakofya ndipu wanguŵikika pagulu la akayidi akofya akuti anyongekengi. Kweni zuŵa linyaki Jack wangujapu pa sambiru la Bayibolu. Lisungu lo abali wo achitiskanga sambiru angulongo lingumukwaska ukongwa Jack ndipu nayu wangwamba kusambira Bayibolu. Chifukwa chakuti iyu wagwiriskiyanga ntchitu fundu za mu Bayibolu pa umoyu waki, wangusintha mijalidu yaki ndipu wanguja munthu wamampha. Pati pajumpha nyengu, wanguja mupharazgi wambula kubatizika ndipu wangubatizika. Iyu wapharazgiyanga akayidi anyaki mwaphamphu vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta ndipu wanguwovya akayidi anayi kusambira uneneska. Zuŵa lakuti wanyongeki lati lafika, Jack wangusinthiya limu. Ndipu yumoza mwa maloya ngaki wangukamba kuti: “Jack uyu ndi munyaki, wenga viyo cha vyaka 20 vo vajumpha. Vo Akaboni aku Yehova asambiza vasintha umoyu waki.” Chinanga kuti Jack wangunyongeka mbwenu, chakuwoniyapu chaki chilongo kuti tingangagomezga Mazu ngaku Chiuta kweniso kuti nge ndi nthazi zakusinthiya munthu kuja wamampha.—Yesa. 11:6-9.
Ulongozgi wa mu Bayibolu wawovya ŵanthu anandi amitundu yakupambanapambana kuti asinthi umoyu wawu (Wonani ndimi 15) e
15. Kumbi kugwiriskiya ntchitu ulongozgi wa mu Bayibolu kutovya wuli kuti ŵanthu aku Yehova apambanengi ndi ŵanthu anyaki? (Wonani chithuzi.)
15 Ŵanthu aku Yehova mbakukoliyana chifukwa chakuti agwiriskiya ntchitu fundu za mu Bayibolu. (Yoha. 13:35; 1 Akori. 1:10) Ŵanthu atijiwone ŵija kuti isi tija mwachimangu ndipuso mwakukoliyana chinanga kuti ŵanthu anandi mucharu ichi mbakugaŵikana chifukwa cha ndali, mtundu, masambiru pamwenga chuma. Mnyamata munyaki zina laki Jean wati wawona kuti Akaboni aku Yehova mbakukoliyana wanguzizwa ukongwa. Iyu wangukuliya mucharu chinyaki cha ku Africa. Mucharu chawu mwati mwabuka nkhondu Jean wanguja msilikali kweni pavuli paki wanguthaŵiya ku charu chinyaki. We kwenuku wangukumana ndi Akaboni aku Yehova. Jean wanguti: “Ndingusambira kuti ŵanthu a mu chisopa chauneneska achitaku cha ndali kweniso mbakugaŵikana cha. Mumalu mwaki, yiwu atanjana.” Iyu wangukamba so kuti: “Ndingujipereka kuti ndivikiliyi charu changu. Kweni ndati ndasambira uneneska wa mu Bayibolu, ndingusankha kuti ndigwiriskiyi ntchitu umoyu wangu pakuteŵete Yehova.” Jean wangusinthiya limu. Mumalu mwa kulimbana ndi ŵanthu wo wapambana nawu mtundu pamwenga charu, iyu sonu wapharazgiya munthu weyosi uthenga wachimangu wa mu Bayibolu. Ivi vilongore limu kuti Mazu ngaku Chiuta tingangagomezga nadi chifukwa chakuti ulongozgi waki utovya ŵanthu a mitundu yakupambanapambana.
LUTIRIZGANI KUGOMEZGA MAZU NGAUNENESKA NGAKU CHIUTA
16. Ntchifukwa wuli tikhumbika kungagomezga ukongwa Mazu ngaku Chiuta?
16 Po charu ichi chihenekeheneke vingatisuzga kugomezga Mazu ngaku Chiuta. Ŵanthu angachitiska kuti tikayikiyengi kuti vo Bayibolu likamba vauneneska pamwenga asani Yehova wakusankha nadi kapolu wakugomezgeka ndi wazeru kuti walongozgengi ŵanthu ŵaki. Kweni asani tigomezga nadi kuti vo Yehova wakamba kuziya mu Mazu ngaki vauneneska tinyengekengi cha. Tisimikizengi kuti ‘tilondongi fundu zaku Yehova nyengu zosi mpaka muyaya.’ (Salimo 119:112) ‘Tichitengi soni cha’ kukambiyaku ŵanthu anyaki uneneska wa mu Bayibolu kweniso kuŵachiska kuti agwiriskiyengi ntchitu ulongozgi waki pa umoyu wawu. (Salimo 119:46) Kweniso tifiskengi kukunthiyapu masuzgu ngakulu kusazgapu kutombozgeka, “mwakuzikira ndipuso mwalikondwa.”—Ako. 1:11; Salimo 119:143, 157.
17. Kumbi lemba la chaka cha 2023 litikumbusengenji?
17 Tiwonga ukongwa kuti Yehova wativumbuliya uneneska! Uneneska wenuwu utitiwovya kuti tilekengi kufipa mtima kweniso utitisambiza mo tingajaliya mucharu chiheni ichi cho chihenekeheneke. Utitiwovya so kuti tilindizgengi vinthu vamampha ukongwa mu ulamuliru wa Ufumu waku Chiuta. Mwaviyo, mphanyi lemba la chaka cha 2023 latiwovya kulutirizga kugomezga kuti Mazu ngosi ngaku Chiuta mbuneneska!—Salimo 119:160.
SUMU 94 Tiwonga Chiuta Chifukwa Cha Mazu Ngaki
a Lemba la chaka cha 2023 lo litiwovyengi kuja ndi chivwanu chakukho ndakuti: “Mazu nginu ngosi mbuneneska.” (Salimo 119:160) Tikayika cha kuti namwi mutiyigomezga fundu yeniyi. Kweni ŵanthu anandi atiligomezga cha Bayibolu ndipuso agomezga cha kuti le ndi ulongozgi wakovya. Mu nkhani iyi, tikambiskanengi maukaboni ngatatu ngo tingangagwiriskiya ntchitu kuti tiwovyi ŵanthu a mtima wamampha kuti agomezgengi Bayibolu kweniso ulongozgi waki.
b Kuti muziŵi vinandi pa vo vinguchitika kuti Bayibolu lisungiki, lutani pa jw.org/tog ndipu lembani kuti “Mbiri Ndipuso Bayibolu” pa kabokosi kakufufuziya.
c Mazina nganyaki ngasinthika.
