1. Ntchifukwa wuli ateŵeti aku Yehova nyengu zinyaki achita phukwa?

 TANANDI tichita phukwa nyengu zinyaki. Ŵanthu anyaki phukwa liswera cha kumala. Penipo anyaki limala liŵi cha. Nyengu zinyaki tingachita phukwa chinanga kuti tingaŵa pagulu la ŵanthu. Ŵanthu anyaki vitiŵasuzga kusaniya mabwezi mu mpingu wasonu. Ndipu anyaki chifukwa chakuti akuziŵiriya kuchitiya limoza vinthu ndi ŵanthu a mubanja lawu, achita phukwa asani aluta kutali ndi banja lawu. Penipo anyaki achita phukwa chifukwa atimusoŵa ukongwa munthu yo amuyanjanga yo wakutayika. Ndipu Akhristu anyaki, ukongwa wo asambira uneneska pambula kuswera achita phukwa asani ŵanthu a mubanja lawu pamwenga anyawu wo mbakaboni cha aŵakana pamwenga atiŵatombozga.

2. Kumbi timukengi mafumbu nanga mu nkhani iyi?

² Yehova waziŵa kweniso wavwisa chechosi cho chititichitikiya. Iyu waziŵa asani tichita phukwa ndipu wakhumba kutiwovya kuti tileki kuchita phukwa. Kumbi Yehova watitiwovya wuli? Kumbi isi tikhumbika kuchitanji kuti tileki kuchita phukwa? Nanga kumbi tingachita wuli kuti tiwovyi anyidu wo achita phukwa mu mpingu widu? Tiyeni tiwoni kumuka kwa mafumbu ngenanga.

3. Kumbi Yehova wangulongo wuli kuti wamuŵanaŵaniyanga Eliya?

³ Yehova wakhumbisiska kuti ŵanthu wosi wo atimusopa akondwengi. Iyu we pafupi ndi weyosi waku isi ndipu waziŵa asani vinthu vinyaki vatiguŵiska. (Salimo 145:18, 19) Wonani mo Yehova wangulongore kuti waŵanaŵaniya mchimi waki Eliya. Munthu wakugomezgeka mwenuyu wangujaku mu  nyengu yakusuzga ukongwa mu mbiri ya Ayisirayeli. Arwani wo asuskanga Chiuta aŵatombozganga ukongwa ŵanthu wo asopanga Yehova ndipu akhumbisiskanga kubaya so Eliya. (1 Mafu. 19:1, 2) Eliya watenere kuti wasuzgikanga so ukongwa maŵanaŵanu chifukwa waŵanaŵananga kuti ndiyu pe mchimi yo wangujaku yo wateŵetiyanga Yehova. (1 Mafu. 19:10) Chiuta wanguchitapu kanthu mwaliŵiliŵi kuti wawovyi Eliya. Yehova wangutuma mungelu kuti wakamusimikiziyi mchimi Waki mwenuyu kuti wenga yija cha, kweni penga peche Ayisirayeli anandi wo awopanga Chiuta!—1 Mafu. 19:5, 18.

4. Kumbi lemba la Mariko 10:29, 30, lilongo wuli kuti Yehova watiŵaŵanaŵaniya ateŵeti ŵaki wo ŵanthu anyaki akuleka kuŵawovya?

⁴ Yehova waziŵa kuti pa nyengu yo tisankha kumuteŵete anyaki aku isi tingakhumbika kuleka vinthu vinyaki vikuluvikulu. Vinthu venivi vingasazgapu kuwovyeka ndi abali ŵidu wo mbakaboni cha kweniso mabwezi ngidu. Panyaki chifukwa chakuti wafipanga mtima, wakutumika Peturo wangufumba Yesu kuti: “Taleka vinthu vosi ndi kulondo yimwi, nanga ntchinthu wuli cho tisaniyengi?” (Mate. 19:27) Mwachanju, Yesu wangusimikiziya akusambira ŵaki kuti asaniyengi banja likulu lauzimu. (Ŵerengani Mariko 10:29, 30.) Ndipu Yehova yo ndi Mutu wa banja lidu lauzimu, walayizga kuti waŵawovyengi ŵanthu wo akhumba kumuteŵete. (Salimo 9:10) Tiyeni tiwoni vinthu vinyaki vo mungachita kuti Yehova wakuwovyeni asani mulimbana ndi kuchita phukwa.

5. Kumbi musaniya vitumbiku wuli asani muŵanaŵaniya mo Yehova watikuwovyiyani?

⁵ Muŵanaŵaniyengi ukongwa mo Yehova watikuwovyiyani. (Salimo 55:22) Venivi vingakuwovyani kuti mulutirizgi kuwona vinthu mwakwenere. Mzichi munyaki wambula kuyirwa zina laki Carol * yo abali ŵaki wosi mbakaboni cha wangukamba kuti: “Asani ndikumbuka kweniso kuŵanaŵaniya mo Yehova wangundiwovyiyapu kuvuli uku kuti ndimalani ndi masuzgu ngo ndingukumana nangu, vitindiwovya kujivwa kuti nde ndija cha. Ndipu venivi vitindisimikiziya kuti Yehova wazakundiwovya mbwenu kunthazi.”

6. Kumbi lemba la 1 Peturo 5:9, 10, lingaŵachiska wuli ŵanthu wo achita phukwa?

 ⁶ Muŵanaŵaniyengi mo Yehova watovye Akhristu anyinu wo achita phukwa. (Ŵerengani 1 Peturo 5:9, 10.) Mubali Hiroshi yo kwa vyaka vinandi wengamu yija Kaboni mubanja lawu, wangukamba kuti: “Mu mpingu chituŵa chipusu kuwona kuti weyosi we ndi masuzgu. Kuziŵa kuti weyosi watesesa kuteŵete Yehova, kutitichiska isi tilivi mubali widu yo wakusambirapu uneneska.”

7. Kumbi pempheru litikuwovyani wuli?

⁷ Muchitengi vinthu vauzimu nyengu zosi. Venivi visazgapu kumukambiya Yehova mo muvwiya. (1 Petu. 5:7) Mzichi munyaki wachisungwana zina laki Massiel, wati wasankha kuteŵete Yehova wachitanga phukwa chifukwa ŵanthu a mubanja laki ateŵetiyanga Yehova cha. Iyu wangukamba kuti: “Chinthu chakukhumbika ukongwa cho chingundiwovya kuti ndileki kuchita phukwa, nkhupemphera kwaku Yehova mwakutuliya pasi pa mtima. Yehova wenga Ada ŵangu chayiwu ndipu ndapempheranga kwaku iyu zuŵa lelosi kweniso kananandi pa zuŵa. Ndamukambiyanga mo ndavwiyanga.”

8. Kumbi kuŵerenga Mazu ngaku Chiuta kweniso kuŵanaŵaniyapu kutikuwovyani wuli?

⁸ Muŵerengengi Mazu ngaku Chiuta nyengu zosi ndipu muŵanaŵaniyengi nkhani chayizu zo zikonkhoska mo Yehova watikuyanjiyani. Mzichi Bianca yo wakunthiyapu chifukwa chakuti ŵanthu a mubanja laki atimunena wangukamba kuti: “Kuŵerenga ndi kuŵanaŵaniyapu nkhani za mu Bayibolu kweniso za Akaboni aku Yehova anyaki wo akukumanapu ndi masuzgu nge ngo ini ndikumana nangu, kutindiwovya ukongwa.” Akhristu anyaki aloŵeza malemba ngo ngatiŵapembuzga ukongwa nge Salimo 27:10 kweniso Yesaya 41:10. Ndipu anyaki awona kuti kunozgeke maunganu mwakuchita kuvwisiya nkhani zakujambulika kali pamwenga kuŵerenga Bayibolu mwakuchita kuvwisiya, kutiŵawovya kuti alekengi kuchita ukongwa phukwa.

9. Kumbi kuwungana kutikuwovyani wuli?

⁹ Muyesesengi kuwungana nyengu zosi. Maunganu ngenanga ngangakuchiskani kweniso mungaziŵana ndi abali ndi azichi. (Ahe. 10:24, 25) Massiel yo tamukambapu kali wangukamba kuti: “Chinanga kuti ndenga wasoni ukongwa, kweni ndayesesanga kuti ndisanirikengi pa maunganu ngosi nga mpingu kweniso kumukapu. Venivi vandiwovyanga kuti ndijivwengi kuti nde pafupi ndi abali kweniso azichi mu mpingu.”

10. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuja paubwezi ndi Akhristu akugomezgeka?

¹⁰ Mujengi mabwezi nga Akhristu akugomezgeka. Musaniyengi mabwezi mu mpingu ngo mungasambira kwaku yiwu chinanga kuti mungapambana vyaka kweniso ko mukukuliya.  Bayibolu lititikumbusa kuti “zeru zisanirika ndi ŵanthu akukota.” (Yobu 12:12) Akukota nawu angasambira vinandi kwa achinyamata wo mbakugomezgeka. Davidi wenga munamana ukongwa pakumuyeruzgiya ndi Yonatani kweni venivi vinguŵatondekesa cha kuja paubwezi wakukho. (1 Samu. 18:1) Davidi ndi Yonatani awovyananga pakuteŵete Yehova chinanga kuti akumananga ndi masuzgu ngakulungakulu. (1 Samu. 23:16-18) Mzichi Irina yo pasonu panu walimu yija Kaboni mubanja lawu wangukamba kuti: “Abali ŵidu kweniso azichi ŵidu angaja nadi apapi ŵidu auzimu, azichi ŵidu, aku ŵidu pamwenga avurwa ŵidu. Yehova wangaŵagwiriskiya ntchitu kutiwovya asani tikhumbika chovyu.”

11. Kumbi mukhumbika kuchitanji kuti musaniyi mabwezi ngamampha?

¹¹ Kusaniya mabwezi ngasonu kungaŵa kwakusuzga, ukongwa asani we ndi soni. Mzichi Ratna we ndi soni ndipu wakusambira uneneska chinanga kuti wasuskikanga. Iyu wangukamba kuti: “Ndakhumbikanga kuzomereza kuti abali ndi azichi andiwovyengi.” Vituŵa vakusuzga kuti ukambiyeku munthu munyaki mo uvwiya kweni asani wamukambiya vitovya kuti muje paubwezi wakukho. Mabwezi nginu ngakhumba kukuchiskani ndipuso kukuwovyani. Kweni yiwu akhumba kuti muŵakambiyengi kuti aziŵi mo angachitiya venivi.

12. Kumbi kupharazga kungakuwovyani wuli?

¹² Nthowa yamampha ukongwa yakusaniriya mabwezi ngamampha, nkhupharazgiya limoza ndi Akhristu anyinu. Carol yo tamukambapu kali wangukamba kuti: “Ndasaniya mabwezi nganandi ngamampha chifukwa chakupharazgiya limoza ndi azichi kweniso kuchitiya nawu limoza vinthu vinyaki vakukwaskana ndi kusopa. Kwa vyaka vinandi Yehova wandiwovya mwakugwiriskiya ntchitu mabwezi ngenanga.” Kuja paubwezi ndi Akhristu akugomezgeka, nyengu zosi kutovya. Yehova wagwiriskiya ntchitu mabwezi ngenanga kuti ngakuwovyeningi kukunthiyapu vinthu vinyaki vakuguŵiska nge kuchita phukwa.—Nthanthi 17:17.

13. Kumbi weyosi mu mpingu we ndi udindu wuli?

¹³ Weyosi mu mpingu we ndi udindu wakuwonesesa kuti mwe chimangu kweniso chanju ndipu venivi vingawovya kuti paŵevi wakujowoleka. (Yoha. 13:35) Vo tichita kweniso kukamba vingawovya ukongwa! Pa fundu yeniyi, mzichi munyaki wangukamba kuti: “Ndati ndasambira uneneska, abali ndi azichi anguja nge ŵanthu a mubanja langu. Yiwu akalekengi kundiwovya ndatingi ndijengi cha yumoza wa Akaboni aku Yehova.” Kumbi mungachita wuli kuti muwovyi ŵanthu wo achita phukwa chifukwa chakuti mubanja lawu alimu ŵija wo mbakaboni, kuti nawu ajivwengi kuti ŵe chigaŵa cha mpingu?

14. Kumbi mungachita wuli kuti muje paubwezi ndi ŵanthu wo ŵaza sonu mu mpingu?

¹⁴ Muchitengepu kanthu kuti muje nawu paubwezi. Tiŵalondiyengi mwachanju ŵanthu wo ŵaza sonu mu mpingu. (Aro. 15:7) Kweni tikhumbika kuchita vinandi kuluska ŵaka kuŵatawuzga. Tikhumbika kulutirizga kuja nawu paubwezi wakukho. Mwaviyo, mulongongi kuti mutiŵayanja kweniso mutiŵaŵanaŵaniya. Kwambula kuŵafumba mafumbu ngakuchitiska soni, muyesesengi kuvwisa vo akumana navu. Anyaki angasuzgika kukonkhoska mo avwiya. Mwaviyo, mutenere kuphwere kuti mungaŵachichizganga cha kuti akambi maŵanaŵanu ngawu. Mumalu mwaki, mugwiriskiyengi ntchitu mafumbu mwazeru kuti akukonkhoskiyeni mo avwiya kweniso muvwisiyengi mwakuzikira asani amuka. Mwakuyeruzgiyapu, mungaŵafumba mo angusambiriya uneneska.

15. Kumbi Akhristu akukhwima angaŵawovya wuli ŵanthu anyaki mu mpingu?

¹⁵ Weyosi mu mpingu wangaluta panthazi  mwauzimu asani Akhristu akukhwima mwauzimu, ukongwa ŵara atesesa kulongo kuti atiŵaŵanaŵaniya. Melissa yo wangusambizika uneneska ndi anyina wangukamba kuti: “Nditiŵawonga ukongwa abali wo achezanga nani nge ada ŵangu auzimu kwa vyaka vinandi. Asani nde ndi chinthu chinyaki chakuti ndikambi, ndaziŵanga kuti walipu yo wangavwisiya.” Mubali munyaki wachinyamata zina laki Mauricio, wangujivwa kuti we yija munthu yo wangumusambiza Bayibolu wati waleka uneneska. Iyu wangukamba kuti: “Ŵara alongonga kuti atindiŵanaŵaniya ndipu venivi vingundiwovya ukongwa. Yiwu akambiskananga nani nyengu zosi. Yiwu alutanga nani limoza mu uteŵeti, andikambiyangaku fundu zo afufuza pakusambira Bayibolu pakuŵija kweniso achitiyanga nani limoza masaza.” Wosi ŵaŵi, Melissa ndi Mauricio aja achichita uteŵeti wa nyengu zosi.

16-17. Kumbi ndi nthowa nizi zo tingawovye ŵanthu anyaki?

¹⁶ Muŵawovyengi mu nthowa zakupambanapambana. (Aga. 6:10) Leo yo wateŵete kutali ndi ŵanthu a mubanja laki wangukamba kuti: “Kanandi ukhumba ŵaka kuti munthu munyaki wakuchitiyi chinthu chinyaki chakulongo kuti watikuyanja pa nyengu yakwenere. Ndikumbuka vo vingundichitikiya zuŵa linyaki ndati ndachita ngozi ya galimotu. Ndati ndafika panyumba, ndingufipa mtima ukongwa. Kweni pavuli paki, banja linyaki lingundidaniya kunyumba kwawu kuti nkharyi nawu limoza chakurya. Ndikumbuka cha kuti pa zuŵa ili tinguryanji kweni ndikumbuka kuti yiwu angundivwisiya mwalisungu. Pakumaliya paki, ndinguvwa umampha ukongwa mumtima!”

¹⁷ Tosi tikondwa ndi vakuchitika vinyaki vakukwaskana ndi kusopa nge maunganu ngadera kweniso ngachigaŵa chifukwa ticheza ndi anyidu ndipu tikambiskana vo tasambira pa unganu wo. Chinanga kuti ve viyo, Carol yo tamukambapu kali wangukamba kuti: “Ndichita phukwa asani nde pa maunganu ngadera kweniso ngachigaŵa.” Chifukwa wuli? Iyu wangukamba so kuti: “Chinanga kuti kutuŵa abali ndi azichi mahandiredi pamwenga masawuzandi, kweni yiwu aja ndi mabanja ngawu. Mwaviyo, ndichita phukwa ukongwa.” Anyaki vitiŵasuzga kuluta ku unganu wachigaŵa pamwenga wadera kakwamba asani munthu yo akutorana nayu watayika. Kumbi muziŵapu weyosi yo wakumana ndi masuzgu ngenanga? Asani ndi viyo,  mungachita umampha kuchija nayu limoza pa unganu wadera pamwenga wachigaŵa wo uchitikengi.

18. Kumbi tingaligwiriskiya wuli ntchitu lemba la 2 Akorinto 6:11-13, asani tikhumba kucheza ndi ŵanthu anyaki kunyumba kwidu?

¹⁸ Muchezengi nawu. Muyesesengi kucheza ndi abali kweniso azichi akupambanapambana, ukongwa wo achita phukwa. Tikhumba ‘kusanuzga mitima yidu,’ ukongwa ku ŵanthu wo achita phukwa. (Ŵerengani 2 Akorinto 6:11-13.) Asani wakumbuka vo vinguchitika, Melissa yo tamukambapu kali wangukamba kuti: “Nyengu zosi takondwanga ukongwa asani abali atidaniya kunyumba kwawu pamwenga asani atikambiya kuti tiluti nawu kumalu nganyaki kuchicheza.” Kumbi pe munthu munyaki mu mpingu mwinu yo mungamudana kuti mukachezi nayu?

19. Kumbi mphanyengu niyi po Akhristu anyidu angawonga ukongwa asani tingacheza nawu?

¹⁹ Nyengu zinyaki Akhristu anyidu angawonga ukongwa asani ticheza nawu. Ŵanthu anyaki vitiŵasuzga kuja pafupi ndi abali ŵawu wo mbakaboni cha asani akondwere maholidi. Penipo anyaki aguŵa ukongwa asani deti lo munthu yo amuyanjanga wakutayikiya lakwana. Asani titesesa kucheza ndi abali ndi azichi wo akumana ndi masuzgu ngenanga tilongo kuti ‘titiŵaphwere nadi.’—Afi. 2:20.

20. Kumbi mazu ngo Yesu wangukamba pa Mateyu 12:48-50, ngangatiwovya wuli asani tichita phukwa?

²⁰ Pe vifukwa vinandi vo vingachitiska kuti Mkhristu wachitengi phukwa nyengu zinyaki. Kweni tingaluwanga cha kuti Yehova waziŵa mo tivwiya. Iyu watitipaska vo tikhumbikiya ndipu kanandi wagwiriskiya ntchitu Akhristu anyidu. (Ŵerengani Mateyu 12:48-50.) Mwaviyo, asani tichita vosi vo tingafiska kuti tiwovyi abali ndi azichi ŵidu, titimulongo Yehova kuti tiwonga chanju cho walongo. Chinanga kuti nyengu zinyaki tingachita phukwa, te tija cha chifukwa nyengu zosi, Yehova we nasi.