Apapi ŵangu angutuwaku ku Estonia pa nyengu ya Nkhondu Yachiŵi ya Pacharu Chosi, ndipu anguluta ku Germany ko ini ndinguwiya. Ndati ndawaku ŵaka angwamba kunozgeke kuti tisamiyi ku Canada. Nyumba yidu yakwamba kufupi ndi Ottawa ku Canada, yenga nyumba yimana ndipu aŵetiyangamu so nyoli. Tenga akavu ukongwa kweni ndi mlenji wewosi taryanga mazira.

Zuŵa linyaki, Akaboni aku Yehova anguŵerenge ama lemba la Chivumbuzi 21:​3, 4. Yiwu angukwaskika ukongwa ndi vo anguvwa mwakuti anguliya. Ama ndi ada angulutirizga kusambira Bayibolu ndipu panguto nyengu yitali cha kuti abatiziki.

Chinanga kuti apapi ŵangu achiziŵanga viŵi cha Chingelezi kweni ateŵetiyanga Yehova ndi mtima wosi. Chinanga kuti ada agwiranga ntchitu usiku wosi ku fakitale yakusongono visulu va nickel ku Sudbury, Ontario kweni pa Chisulu peposi, atitonga ini ndi mzichi wangu Sylvia ndi kuluta nasi mu uteŵeti. Ndipu sabata yeyosi tasambiranga Chigongwi cha Mlinda nge banja. Ama ndi ada angundiwovya kuti ndiyanjengi ukongwa Chiuta. Mwaviyo, ndingubatizika mu 1956 nde ndi vyaka 10. Asani ndikumbuka mo apapi ŵangu ayanjiyanga Yehova ndichiskika kulutirizga kumuteŵete.

Ndati ndamaliza sukulu ndinguwere vuli pakuteŵete Yehova. Ndinguŵanaŵana kuti asani ndingayamba upayiniya, mbwenu nditondekengi kusaniya ndalama zakukwana, zakukwere ndegi kuluta kuvyaru vinyaki. Ndingwamba kugwira ntchitu nge DJ pa wayilesi yinyaki ndipu ntchitu yeniyi ndayiyanjanga ukongwa. Kweni kanandi ndagwiranga ntchitu yeniyi ndi usiku. Ndipu venivi vachitiskanga kuti ndichezengi ndi ŵanthu aheni kweniso ndilekengi kusanirika pa maunganu. Pavuli paki njuŵi yangu yakusambizika Bayibolu, yingundiwovya kuti ndisinthi vinthu pa umoyu wangu.

Ndinguluta ku tawuni ya Oshawa ku Ontario. Kwenuku ndingukumana ndi Ray Norman, mzichi waki Lesli kweniso apayiniya anyaki. Wosi angundilondere umampha. Ndati ndawona mo akondwe vingundichiska kuti nani ndiwoni so vo ndikhumba kuchita pa umoyu wangu. Angundichiska kuti ndichiti upayiniya ndipu ndivu ndinguchita mu September 1966. Ndakondwanga ndipu ndajanga umoyu wamampha. Kweni vinthu vinyaki vo vatingi visinthengi umoyu wangu venga pafupi kuchitika.

Pa nyengu yo ndenga pasukulu ndingupempha uteŵeti wa pa Beteli ku Toronto, ku Canada. Pavuli paki pa nyengu yo ndachitanga upayiniya angundidana kuti nkhateŵete pa Beteli kwa vyaka vinayi. Kweni ndamuyanjanga ukongwa Lesli mwakuti ndinguŵanaŵana  kuti asani ndazomera uteŵeti wenuwu, mbwenu ndimuwonengi so cha. Ndati ndapemphera kwa nyengu yitali, ndinguzomera kuluta ku Beteli. Kweni ndinguguŵa ukongwa kulekana ndi Lesli.

Ku Beteli ndinguteŵete mu dipatimenti yakuchapa vakuvwala ndipu pavuli paki ndinguteŵete nge mlembi. Pa nyengu yeniyi Lesli wanguŵikika nge mpayiniya wapade ku Gatineau ku Quebec. Kanandi ndakhumbanga kuziŵa vo iyu wachitanga, ndipu ndajifumbanga asani ndingusankha umampha kuziteŵete pa Beteli. Pavuli paki chinthu chinyaki chakukondwesa ukongwa chinguchitika pa umoyu wangu. Ray mzichi waku Lesli wangudanika kuti waziyambi kuteŵete pa Beteli. Iyu ndi ini tingwamba kuja muchipinda chimoza. Venivi vinguwovya kuti ndiyambi so kukambiskana ndi Lesli. Tingutorana pa 27 February 1971. Ndipu pa zuŵa lenili ndipu ndingumaliziya kuchita uteŵeti wangu wa pa Beteli wa vyaka vinayi.

Ini ndi Lesli angutikambiya kuti tikateŵetiyengi mu mpingu wa Chifulenchi ku Quebec. Tati tachita uteŵeti wenuwu kwa vyaka vimanavi ŵaka, ndinguzizwa kuti angutikambiya kuti nkhayambi kuteŵete nge wakuwonere dera ndipu pa nyengu yeniyi ndipu nde ndi vyaka 28. Ndajiwonanga kuti nde munamana ukongwa kweniso wambula kuziŵa vinandi. Kweni mazu nga pa Yeremiya 1:​7, 8, ngangundichiska. Lesli wanguchitapu ngozi za pagalimotu ndipuso wasoŵanga tulu. Mwaviyo, tinguŵanaŵana kuti vitisuzgengi kuchita uteŵeti wakuwonere dera. Kweni iyu wangukamba kuti, “Asani Yehova watipempha kuti tichiti chinthu chinyaki, kumbi titenere kuleka kuchichita?” Tinguzomera kuchita uteŵeti wenuwu ndipu tinguwuchita kwa vyaka 17.

Pa nyengu yo ndateŵetiyanga nge wakuwonere dera ndatangwamikanga ukongwa, mwakuti ndaŵangavi nyengu yakukwana yakucheze ndi Lesli. Kweni ndingusambira fundu yinyaki. Zuŵa linyaki pa Mandi ndi mlenjilenji, belu la pakhomu linguliya, kweni pengavi munthu weyosi. Penga ŵaka basiketi yo mwenga salu ya pathebulu, vipasu, tchizi, buledi, botolu la vinyu, matambula kweniso kalata yambula zina yo yingulembeka kuti, “To muwolu waku ndipu muluti kumalu nganyaki kuti mukachezi.” Kwenga lumwi ndipu lenili lenga zuŵa lamampha. Kweni ndingumukambiya Lesli kuti tilutengi cha chifukwa ndakhumbikanga kunozgeke nkhani. Wanguvwisa kweni wangukondwa viŵi cha. Ndati ndaja pathebulu langu, njuŵi yingundisuzga. Ndinguŵanaŵaniyapu lemba la Aefeso 5:​25, 28. Pa lemba lenili Yehova wangundichiska kuti ndiŵanaŵaniyengi mo muwolu wangu wavwiya. Ndati ndayipemphere nkhani yeniyi ndingumukambiya Lesli kuti, “Tiyeni tikengi,” ndipu wangukondwa ukongwa. Tinguluta pa msinji unyaki wakutowa, tingutandika salu yidu ndipu pa zuŵa lenili ndingukondwa ukongwa limoza ndi muwolu wangu. Ndipu ndingunozgeke mbwenu nkhani zangu.

Uteŵeti widu wenga wakukondwesa ndipu tinguteŵete kwa nyengu yitali kwambiya ku British Columbia mpaka kuchifika ku Newfoundland. Sonu ndingwamba kwenda nge mo ndakhumbiyanga pa nyengu yo ndenga munamana. Ndinguŵanaŵanapu va kuchisere Sukulu ya Giliyadi kweni ndakhumbanga  cha kuluta kucharu chinyaki. Ndawonanga nge kuti amishonale ŵenga ŵanthu apade ndipu ini ndajivwanga kuti ndingafiska cha kuchita uteŵeti wenuwu. Chinyaki ntchakuti ndawopanga kuti akhoza kundituma kucharu chinyaki cha ku Africa, ko kwe nkhondu kweniso matenda. Ndakondwanga kuteŵete ku Canada.

Mu 1992 Akaboni aku Yehova anguzomerezeka kwamba so kupharazga muvyaru vo venga chigaŵa cha Soviet Union. Mwaviyo abali angutipempha kuti tiluti ku Estonia kuti tikateŵetiyengi nge amishonale. Ndinguzizwa ukongwa, kweni tinguyipemphere nkhani yeniyi. Yapa so napu tinguŵanaŵana kuti, ‘Asani Yehova watipempha kuti tichiti chinthu chinyaki kumbi titenere kukana?’ Tinguzomera ndipu ndinguŵanaŵana kuti, ‘Veumampha chifukwa ndilutengi ku Africa cha.’

Mwaliŵiliŵi tingwamba kusambira chineneru cha ku Estonia. Tati tajamu ŵaka kwa myezi yimanavi mucharu chenichi, angutipempha kuti tiyambi kuchita uteŵeti wakuwonere dera. Uteŵeti widu wenga wakuti tikacheziyengi mipingu 46 kweniso timagulu ku Estonia, Latvia, Lithuania kusazgapu Kaliningrad ku Russia. Ivi ving’anamuwa kuti takhumbikanga kusambira chineneru cha Chilativiya, Chilituwaniya kweniso Chirashiya. Venga vakusuzga kuchita venivi kweni abali ndi azichi akondwanga kuwona kuti tiyesesa kusambira vineneru vawu ndipu atiwovyanga. Mu 1999 ku Estonia angujulaku Ofesi ya Nthambi. Ndipu ndingwamba kuteŵete mu Komiti ya Nthambi limoza ndi Toomas Edur, Lembit Reile kweniso Tommi Kauko.

Tingukumana ndi Akaboni aku Yehova anandi wo pakwamba anguŵadikisiya ku Siberia. Chinanga kuti anguŵachitiya nkhaza pa nyengu yo anguŵamanga kweniso kulekana ndi mabanja ngawu, angukwiya cha. Yiwu angulutirizga kukondwa kweniso kupharazga mwaphamphu. Chakuwoniyapu chawu chingutisambiza kuti nasi tingakunthiyapu kweniso kukondwa chinanga kuti tingakumana ndi masuzgu.

Kwa vyaka vinandi tatangwamikanga ukongwa ndi uteŵeti mwakuti tengavi nyengu yakupumuliya. Mwaviyo Lesli wangwamba kuvuka ukongwa. Tinguziŵa liŵi cha kuti wavukanga chifukwa chakuti wenga ndi matenda ngo ngachitiskanga kuti wavukengi ngo ngadanika kuti fibromyalgia. Mwaviyo tinguŵanaŵana kuti tiwere ku Canada. Tati tadanika kuti tikasere Sukulu ya Abali a mu Komiti ya Nthambi ndi Awolu Ŵawu ku Patterson, New York, U.S.A tingukayika kuti tamusere sukulu yeniyi. Kweni tati tayipemphere ukongwa nkhani yeniyi tinguzomera. Ndipu Yehova wangutumbika vo tingusankha. Pa nyengu yeniyi po tenga kusukulu, Lesli wangulonde chovyu cha munkhwala chakwenere. Pakumaliya tingwamba so kuteŵete nge mo tachitiyanga kali.

Zuŵa linyaki ndi mazulu mu 2008 te ku Estonia, tingulonde foni kutuliya ku likulu lidu yakutipempha kuti tikateŵetiyengi ku Congo. Ndinguzizwa ukongwa chifukwa ndakhumbikanga kumuka la mawa laki. Pakwamba ndingumukambiya cha Lesli chifukwa ndinguziŵa kuti mbwenu wagonengi cha ndi usiku. Mumalu mwaki ini ndini ndingugona cha, chifukwa ndapempheranga kumukonkhoske Yehova vo vandifipiskanga mtima asani ndingaluta ku Africa.

Mawa laki ndati ndamukambiya Lesli, tingukambiskana kuti: “Yehova watitipempha kuti tiluti ku Africa.  Tingaziŵa wuli kuti tingafiska cha kwambula kuti tayesa?” Mwaviyo tati taja ku Estonia kwa vyaka 16, tingukwera ndegi kuluta ku Kinshasa ku Congo. Ofesi ya Nthambi yenga ndi malu ngakutowa ndipuso ngaphee. Chimoza mwa vinthu vakwamba vo Lesli wangwamba kuŵika muchipinda chidu lenga kadi lo wangutuliya nalu ku Canada. Pakadi lenili penga mazu ngakuti, “Kondwa ndi ko uteŵete.” Tati takumana ndi abali, kuchitiska masambiru nga Bayibolu kweniso vo takumananga navu pakuchita uteŵeti wa umishonale, tingwamba kukondwa ukongwa pakuteŵete Yehova. Pati pajumpha nyengu tenga ndi mwaŵi wakwende maofesi nga Nthambi pafufupi 13 nga muvyaru vinyaki ku Africa. Venivi vinguwovya kuti tiziŵi ŵanthu akupambanapambana. Tinguleka kufipa mtima chifukwa chakuteŵete ku Africa ndipu titimuwonga Yehova chifukwa cha kutituma kuti tikateŵete kwenuku.

Ku Congo tingwamba kurya vakurya vakupambanapambana nge vidononu, vo ndinguŵanaŵanapu cha kuti ndingavirya. Kweni tati tawona kuti abali ŵidu aturya venivi tinguviyesa ndipu tinguviyanja.

Nyengu yinyaki tinguluta kuvuma kwa charu chenichi kuti tikachiski abali ndi azichi kweniso kuchipereka chovyu. Kuvigaŵa venivi magulu nga vigaŵenga ngayukiyanga mizi kweniso kupweteka anthukazi ndi ŵana. Abali anandi ŵenga akavu kweni chilindizga chakuti akufwa azamuyuka, kwanja kwawu Yehova ndipuso kugomezgeka kwawu ku gulu laki vatichiskanga ukongwa. Chakuwoniyapu chawu chinguwovya kuti tiŵanaŵaniyi chifukwa cho titeŵete Yehova kweniso kuti tikholesi chivwanu chidu. Abali anyaki nyumba zawu kweniso vakurya vawu vingunangika. Venivi vingundiwovya kuziŵa mo vinthu vakuliŵavu vimaliya liŵi kweniso mo ubwezi ndi Yehova ulili wa kukhumbika ukongwa. Chinanga kuti abali akumananga ndi masuzgu ngenanga kweni adandawulanga cha. Venivi vingutichiska kuti nasi asani tatama kweniso kukumana ndi masuzgu tikunthiyengepu.

Pavuli paki panguchitika chinthu chinyaki chakuziziswa. Tingupempheka kuti tikateŵetiyengi ku ofesi ya nthambi ya ku Hong Kong. Tinguŵanaŵaniyapu cha kuti zuŵa linyaki tingaziluta ku Asia. Tati tawona kuti Yehova watititumbika pa mauteŵeti ngosi ngo iyu wangutipaska tinguzomera kuluta ku Hong Kong. Mu 2013 masozi nge mumasu tingungaleka mabwezi ngidu ngakwanjiwa ndipuso malu ngakutowa nga ku  Africa kwambula kuziŵa kuti ntchinthu wuli cho chitichitikiyengi.

Kwenuku kwenga kusintha kukulu ukongwa chifukwa Hong Kong yenga tawuni yo kwajanga ŵanthu anandi ukongwa kutuliya pacharu chosi chapasi. Venga vakusuzga kusambira Chitchayinizi. Kweni abali angutilondere ndi manja ngaŵi ndipu takondwanga kurya chakurya cha kwenuku. Pa ofesi ya Nthambi ntchitu zasazgikiyangakusazgikiyangaku. Mwaviyo, pakhumbikanga malu ngakulu ngakugwiriya ntchitu. Kweni mtengu wa malu ndi nyumba wakweranga mwaliŵi ukongwa. Mwaviyo, Wupu Wakulongozga ungusankha kuti nyumba zinandi pa ofesi ya Nthambi azigulisi. Pati pajumpha nyengu yimanavi, mu 2015 tingusamiya ku South Korea ko tingulutirizga kuteŵete. Kwenuku naku takhumbikanga kusambira chineneru chinyaki chakusuzga. Chinanga kuti titichilongoro umampha cha kweni abali ndi azichi atitichiska mwakutikambiya kuti titesesa kulongoro chineneru cha Chikoreya.

Kuja ndi mabwezi ngasonu ntchipusu cha kweni tasambira kuti asani utamba ndiwi kuchitapu kanthu kuti uchezengi nawu, ungaswera cha kuziŵa ŵanthu. Tawona kuti abali ndi azichi ayanana mu vinandi kuphara vo apambana kweniso kuti Yehova wakutilenga mu nthowa yakuti tifiskengi kusanuzga mitima yidu ndipuso kwanja ŵanthu anandi.​—2 Akori. 6:​11.

Tawona kuti tikhumbika kulondere ŵanthu nge mo Yehova wachitiya ndipuso kuti tiwonengi ukaboni wakuti Yehova watitiyanja kweniso kutilongozga. Asani taguŵa pamwenga kukayikiya kuti abali ndi azichi atitiyanja tiŵerenga so makadi ngakuchiska pamwenga makalata nga kutuliya ku mabwezi ngidu. Tajiwone tija mo Yehova wamukiya mapempheru ngidu, kutisimikiziya kuti watitiyanja kweniso kutichiska kuti tilutirizgi kumuteŵete.

Kwa vyaka vinandi ini ndi muwolu wangu Lesli tasambira kuti tikhumbika kusaniya nyengu yakucheze chinanga kuti tingatangwamika wuli. Tasambira so kuti tikhumbika kuseka, ukongwa asani tanangisa pa nyengu yo tisambira chineneru chasonu. Ndipu ndi usiku wewosi titesesa kuŵanaŵaniya chinthu chinyaki chakukondwesa cho tingawonga Yehova.

Kukamba uneneska ndinguŵanaŵanapu cha kuti ndingateŵete nge mumishonale pamwenga kuchija kuvyaru vinyaki. Kweni ndasambira kuti vinthu vosi vifiskika chifukwa cha kuwovyeka ndi Yehova. Ndikumbuka mazu nga mchimi Yeremiya ngakuti: “Mwandiziziswa, yimwi Yehova.” (Yere. 20:7) Kukamba uneneska Yehova watichitiya vinthu vinandi vakukondwesa kweniso watitumbika ukongwa kusazgapu vo ndakhumbanga vakuziyenda pa ndegi. Tayenda pa ndegi mu malu nganandi kuphara mo ndaŵanaŵaniyanga pa nyengu yo ndenga munamana. Ndipu tayendere maofesi nga Nthambi muvyaru vinandi. Nditimuwonga so ukongwa muwolu wangu Lesli, chifukwa chakuti wandiwovya pakuchita mauteŵeti ngakupambanapambana.

Kanandi tikumbuka kuti tichita vosi vo tingafiska chifukwa chakuti titanja Yehova. Vinthu vo tikondwa navu pasonu vilongo mo vinthu vazamuŵiya asani tazija ndi umoyu wamuyaya pa nyengu yo Yehova ‘wazamutambasuwa janja laki ndipu chamoyu chechosi wazakuchipaska vo chikhumba mpaka kukhorwa.’​—Salimo 145:16.