1. Kumbi ndi vinthu wuli ukongwa vo viwumba umunthu widu?

 KWALI tabatizika pambula kuswera yapa pamwenga vyaka vinandi vo vajumpha, tosi tikhumba kuja ndi umunthu wo Yehova watanja. Kuti tifiski kuchita venivi tikhumbika kuvikiliya maŵanaŵanu ngidu. Ntchifukwa wuli? Chifukwa chakuti kanandi umunthu widu uwumbika ndi maŵanaŵanu ngidu. Asani kanandi tiŵanaŵaniya makhumbiru ngidu nga liŵavu, tingakamba kweniso kuchita vinthu viheni. (Aefe. 4:17-19) Kweni asani tiŵanaŵaniya vinthu vamampha, tingalongoro kweniso kuchita vinthu mu nthowa yo yikondwesa Awusefwi, a Yehova.​—Aga. 5:16.

2. Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga mu nkhani iyi?

² Nge mo tingusambiriya mu nkhani yaluta, tingakhweche limu cha vinthu vosi viheni kusere mu maŵanaŵanu ngidu. Kweni tingasankha kuleka kwende maŵanaŵanu ngaheni. Techendabatiziki, tikhumbika kuleka kulongoro kweniso kuchita vinthu vo Yehova watinkha. Chenichi ndichu chinthu chakwamba kweniso chakukhumbika ukongwa kuchita asani tizuwa umunthu wakali. Kweni kuti tikondwesi ukongwa Yehova titenere so kuvwiya dangu lakuti: “Vwalani umunthu wufya.” (Ako. 3:10) Mu nkhani iyi, timukengi mafumbu yanga: Kumbi “umunthu wufya” ung’anamuwanji? Kumbi tingavwala wuli umunthu wufya ndi kulutirizga kuŵa nawu?

3. Kumbi “umunthu wufya” ung’anamuwanji, nanga munthu wangawuvwala wuli? (Agalatiya 5:22)

³ “Umunthu wufya” nkhuŵanaŵana kweniso kuchita vinthu mu nthowa yo yilongo umunthu waku Yehova. Munthu wavwala umunthu wufya asani walongo mijalidu yo mzimu waku Chiuta utuzga, wazomereza kuti mzimu wakupaturika ulongozgengi  maŵanaŵanu ngaki, mo wavwiya kweniso vo wachita. (Ŵerengani Agalatiya 5:22.) Mwakuyeruzgiyapu, iyu watanja Yehova kweniso ŵanthu Ŵaki. (Mate. 22:36-39) Munthu waviyo, walutirizga kukondwa chinanga mphanyengu yo wakunthiyapu masuzgu. (Yako. 1:2-4) Iyu watanja chimangu. (Mate. 5:9) Iyu wazikira kweniso ngwalisungu asani wachita vinthu ndi anyaki. (Ako. 3:12, 13) Watanja cho ntchamampha ndipu watichichita. (Luka 6:35) Kuziya mu vo wachita walongo kuti we ndi chivwanu chanthazi mwa Awisi akuchanya. (Yako. 2:18) Iyu walutirizga kuzikira asani ŵanthu anyaki amuyamba ndipuso watiwuko mtima asani wayeseka.​—1 Akori. 9:25, 27; Tito 3:2.

4. Kuti tivwali umunthu wufya, kumbi tikhumbika kuja ndi mijalidu yo ye pa Agalatiya 5:22, 23, wewosi pakuwija? Konkhoskani.

⁴ Kuti tivwali umunthu wufya, titenere kuja ndi mijalidu yosi yo ye pa Agalatiya 5:22, 23 ndipuso yo ye mu mavesi nganyaki nga mu Bayibolu. * Mijalidu yeniyi, ye nge malaya cha ngo tivwala limoza pa nyengu yimoza. Ndipu yinandi mwa mijalidu yeniyi, yitende limoza ndi mijalidu yinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, asani utanja nadi munyaku, ungachita nayu vinthu mwakuzikira kweniso kumulenge lisungu. Ndipu kuti uje nadi munthu wamampha, utenere kuja wakuzika kweniso kujiko.

5. Kumbi kuja ndi “maŵanaŵanu ngaku Khristu” kung’anamuwanji, nanga ntchifukwa wuli tikhumbika kusambira umoyu waku Yesu? (1 Akorinto 2:16)

⁵ Ŵerengani 1 Akorinto 2:16. Kuti tivwali umunthu wufya, tikhumbika kuja ndi “maŵanaŵanu ngaku Khristu.” Mu mazu nganyaki tingakamba kuti, tikhumbika kusambira mo Yesu waŵanaŵaniya ndipu pavuli paki kumuyezga. Yesu walongo mwakufikapu mijalidu yo mzimu waku Chiuta utuzga. Iyu walongo mijalidu yaku Yehova mo yiliri nadi. (Ahe. 1:3) Asani tiŵanaŵana nge Yesu, tichitengi vinthu nge mo iyu wachitiya kweniso tilongongi umunthu waki.​—Afi. 2:5.

6. Kumbi titenere kukumbuka fundu nizi asani tikhumba kuvwala umunthu wufya?

⁶ Kumbi tingafiska nadi kulondo chakuwoniyapu chaku Yesu? Tingaŵanaŵana kuti: ‘Yesu ngwakufikapu. Ndingafiska cha kuja nge iyu!’ Asani ndimu muwone, mukumbukengi fundu izi. Chakwamba, mukulengeka kuti mujengi nge Yehova kweniso Yesu. Mwaviyo, mungasankha kuŵayezga ndipu mungaja nge yiwu muvigaŵa vinyaki. (Gene. 1:26) Chachiŵi, mzimu  wakupaturika waku Chiuta, ngwanthazi ukongwa mu chilengedu chosi. Mzimu wenuwu ungakuwovyani kuchita vinthu vo pakumwija mwatingi muvifiskengi cha. Chachitatu, Yehova wakhaza cha kuti pasonu panu mulongongi mijalidu yo mzimu utuzga mwakufikapu. Ndichu chifukwa chaki Awusefwi wo atitanja aŵika vyaka 1,000 kuti ŵanthu wo ŵe ndi chilindizga chakuzija pacharu chapasi, azije akufikapu. (Chivu. 20:1-3) Kweni pasonu panu, Yehova wakhumba kuti tichitengi vo tingafiska kweniso kumuthemba kuti watiwovyi.

7. Kumbi sonu tikambiskanengenji?

⁷ Kumbi mphavigaŵa nivi ukongwa po tingayezga Yesu? Tikambiskanengi mwakudumuwa mijalidu yinayi yo mzimu waku Chiuta utuzga. Pa jalidu lelosi, tiwonengi vo tingasambira pa mo Yesu walongoliyanga mijalidu yeniyi. Kweniso tikambiskanengi mafumbu nganyaki ngo ngangatiwovya kuziŵa kuti tafika nampha pa nkhani yakuvwala umunthu wufya.

8. Kumbi Yesu wangulongo wuli chanju?

⁸ Chifukwa chakuti Yesu watimuyanja ukongwa Yehova, wangujipereka chifukwa chaku isi kweniso kuti wavwiyi Awisi. (Yoha. 14:31; 15:13) Yesu wangulongo kuti waŵayanjanga ukongwa ŵanthu, chifukwa cha mo wachitiyanga vinthu po wenga pacharu chapasi. Zuŵa lelosi wachitanga vinthu mwachanju kweniso mwalisungu, chinanga mphanyengu yo ŵanthu anyaki amususkanga. Nthowa yikulu yo wangulongore kuti watanja ŵanthu, nkhuŵasambiza vakukwaskana ndi Ufumu waku Chiuta. (Luka 4:43, 44) Yesu wangulongo so kuti watanja ukongwa Chiuta kweniso ŵanthu, mwakujipereka kuti wasuzgiki kweniso kubayika ndi ŵanthu akubuda. Mwaviyo, iyu wakujula nthowa kuti tosi tizilonde umoyu wamuyaya.

9. Kumbi tingamuyezga wuli Yesu pa nkhani yakulongo chanju?

⁹ Tikujipereka kwaku Yehova kweniso kubatizika chifukwa chakuti titanja Awusefwi akuchanya. Nge Yesu, titenere kulongo kuti titanja Yehova kuziya mo tichitiya vinthu ndi ŵanthu. Wakutumika Yohane wangulemba kuti: “Munthu yo waleka kwanja mubali waki yo watimuwona, wangamuyanja cha Chiuta yo waleka kumuwona.” (1 Yoha. 4:20) Tingajifumba kuti: ‘Kumbi nditiŵayanja ukongwa ŵanthu? Kumbi ndilongo lisungu asani ndichita vinthu ndi ŵanthu anyaki chinanga angandichitiya vinthu viheni? Kumbi chanju chitindichitiska kuti ndigwiriskiyi ntchitu nyengu yangu kweniso vinthu vo ndenavu kuti ndiwovyi ŵanthu anyaki kusambira vaku Yehova? Kumbi nde wakunozgeka kuchita venivi chinanga mphanyengu yo ŵanthu anandi awonga cha vo ndichita pamwenga asani atindisuska? Kumbi ndingasaniya nthowa zinyaki zo zingandiwovya kuti ndimaliyengi nyengu yinandi pa ntchitu yakovya ŵanthu kuja akusambira?’​—Aefe. 5:15, 16.

10. Kumbi Yesu wangulongo wuli kuti wenga munthu wakwanja chimangu?

¹⁰ Yesu wenga munthu wakwanja chimangu. Asani ŵanthu amuchitiya vinthu viheni, iyu waweziyanga chiheni pa chiheni cha. Kweni wachitanga vinandi kuphara penapa. Iyu wachitangapu kanthu kuti paŵi chimangu kweniso wachiskanga ŵanthu anyaki kuti amalisengi mphindanu zawu. Mwakuyeruzgiyapu, iyu wanguŵasambiza kuti atenere kwanjana so ndi mubali wawu asani akhumba kuti Yehova wazomerezi kusopa kwawu. (Mate. 5:9, 23, 24) Ndipu kananandi ŵaka wanguwovya akutumika ŵaki kuti aleki kususkana pa nkhani yakuti mura ukongwa ndiyani pakati pawu.—Luka 9:46-48; 22:24-27.

11. Kumbi tingachita wuli kuti tiyanjengi chimangu?

¹¹ Kuti tiyanjengi chimangu, tikhumbika kuchita vinandi kuluska ŵaka kukhwecha kwambisa mphindanu. Tikhumbika kuchitapu kanthu kuti tijengi mwachimangu ndi ŵanthu anyaki kweniso kuchiska abali ndi azichi ŵidu kuti amalisengi mphindanu zawu. (Afi. 4:2, 3;  Yako. 3:17, 18) Tingajifumba mafumbu ngakuti: ‘Kumbi nde wakunozgeka kulekanji kuti ndije pa chimangu ndi ŵanthu anyaki? Asani mubali pamwenga mzichi wandiguŵiska, kumbi nditimusungiya vifukwa? Kumbi ndilindizga kuti munthu munyaki ndiyu wachitepu kanthu kuti tije so pa chimangu, pamwenga ndidankha ndini kuchitapu kanthu chinanga kuti vingaŵa kuti munthu munyaki yo ndiyu wayambisa masuzgu? Asani mphakwenere, kumbi ndichiska ŵanthu wo apambana maŵanaŵanu kuti aje so pa chimangu?’

12. Kumbi Yesu wangulongo wuli kuti ngwalisungu?

¹² Yesu wenga walisungu. (Mate. 11:28-30) Iyu wangulongo lisungu mwakuja wakuzika kweniso wakoroŵa, chinanga mphanyengu yo venga vakusuzga kuchita viyo. Mwakuyeruzgiyapu, munthukazi wa ku Fonike, wati wamupempha kuti wamuchizgiyi mwana waki, iyu wangukana vo munthukazi uyu wangupempha. Kweni wati walongo chivwanu chikulu, wangumuchitiya lisungu ndipu wangumuchizgiya mwana waki. (Mate. 15:22-28) Chinanga kuti Yesu wenga walisungu, kweni walekanga cha kupereka ulongozgi. Nyengu zinyaki waŵalongonga lisungu ŵanthu wo waŵayanjanga mwakuleka kuŵabisa asani anangisa. Mwakuyeruzgiyapu, pa nyengu yo Peturo wakhumbanga kugongowesa Yesu kuchita khumbu laku Yehova, Yesu wangumuchenya Peturo pa masu pa akusambira anyaki. (Mariko 8:32, 33) Iyu wakhumbanga kumuchitisa soni cha Peturo kweni wakhumbanga kumusambiza ndipuso kutcheŵeska akusambira anyaki kuti angajanga akujikuzga cha. Tikayika cha kuti Peturo wanguchita soni, kweni kuchenyeka kwenuku kungumuwovya.

13. Kumbi tingachita wuli kuti tilongongi lisungu chayilu?

¹³ Kuti muŵalongo lisungu chayilu ŵanthu wo mutiŵayanja, nyengu zinyaki mungakhumbika kuŵapaska ulongozgi kwambula kuyeŵapu mani. Asani muchita viyo, muyezgengi Yesu, mwakupereka ulongozgi wakutuliya mu Mazu ngaku Chiuta. Mujengi akuzika. Mugomezgengi kuti yiwu akhumba kuchita cho ntchamampha ndipuso kuti ŵanthu wo atanja Yehova kweniso yimwi, avwisiyengi ulongozgi winu wachanju. Jifumbeni mafumbu yanga: ‘Kumbi ndichita chiganga kulongoro asani ndawona kuti munthu munyaki yo nditimuyanja wachita chinthu chiheni? Asani ndikhumba kupereka ulongozgi, kumbi ndilongoro mwalisungu pamwenga ndikalipa? Kumbi chilatu changu chakupereke ulongozgi ntchakuti wuli? Kumbi nditiwupereka chifukwa chakuti ndamukwiyiya pamwenga chifukwa chakuti ndikhumba kumuwovya?’

14. Kumbi Yesu wangulongo wuli jalidu la umampha?

¹⁴ Yesu waziŵa ŵaka chinthu cho ntchamampha cha kweni watichichita. Yesu watanja Awisi, mwaviyo, nyengu zosi wachita chinthu chamampha ndi chilatu chamampha. Munthu wamampha, nyengu zosi wasaniya nthowa zo wangawovye ŵanthu anyaki ndipu watiŵachitiya vinthu vamampha. Kuziŵa ŵaka chinthu chamampha cho utenere kuchita pakukwija nkhwakukwana cha, kweni tikhumbika kuchita chinthu chamampha ndi chilatu chamampha. Munthu munyaki wangajifumba kuti, ‘Kumbi vingachitika nadi kuchita chinthu chamampha ndi chilatu chiheni?’ Hinya vingachitika. Mwakuyeruzgiyapu, Yesu wangukamba za ŵanthu wo aperekanga mphasu ku ŵanthu akavu kweni awonesesanga kuti ŵanthu anyaki aziŵa kuti apereka mphasu. Chinanga kuti vo yiwu achitanga venga vamampha, kweni Yehova wakondwanga navu cha.​—Mate. 6:1-4.

15. Kumbi tingachita wuli kuti tije nadi munthu wamampha?

¹⁵ Tingaja nadi munthu wamampha, pija asani tichita chinthu chamampha ndi vilatu vamampha. Jifumbeni kuti: ‘Kumbi ndiziŵa ŵaka cha chinthu chamampha chakwenere kuchita, kweni nditichichita? Kumbi chilatu changu chakuchitiya vinthu vamampha ntchakuti wuli?’

16. Kumbi tikhumbika kuchitanji zuŵa lelosi, nanga ntchifukwa wuli?

¹⁶ Tikhumbika cha kuŵanaŵana kuti kuvwala umunthu wufya kumala asani munthu wabatizika. Umunthu wufya we nge “laya lifya” lo tikhumbika kuliphwere kuti liwonekengi umampha nyengu zosi. Nthowa yimoza yo tingachitiya venivi nkhuyesesa kusaniya nthowa yo tingalongore mijalidu yo mzimu waku Chiuta utuzga zuŵa lelosi. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti Yehova Chiuta wagwiriskiya ntchitu mzimu waki kuti vinthu vichitiki. (Gene. 1:2) Mwaviyo, jalidu lelosi lo mzimu utuzga lingatiwovya ndipu litenere kutichiska kuti nasi tichitengepu kanthu. Mwakuyeruzgiyapu, wakusambira Yakobe wangulemba kuti: “Chivwanu chambula ntchitu zaki nachu ntchakufwa.” (Yako. 2:26) Ndimu so viliri ndi mijalidu yinyaki yosi yo mzimu waku Chiuta utuzga. Nyengu yeyosi yo tilongore mijalidu yeniyi, tilongo kuti mzimu waku Chiuta utitiwovya.

17. Kumbi titenere kuchita wuli asani tatondeka kulongo mijalidu yo mzimu utuzga?

¹⁷ Chinanga Mbakhristu wo akubatizika kali ukongwa, nyengu zinyaki atondeka kulongo mijalidu yo mzimu utuzga. Kweni chakukhumbika ukongwa ntchakuti, titenere kuyesesa kulongo mijalidu yeniyi. Ŵanaŵaniyani chakuyeruzgiyapu ichi. Asani mwakeluwa laya lo mutiliyanja, kumbi mungalitaya nyengu yeniyo? Awa. Asani mungafiska mungayesesa kulisona ndipu pavuli paki mulutirizgengi kuliphwere. Mwakuyanana ŵaka, asani nyengu yinyaki mwatondeka kuchita vinthu mwalisungu, mwakuzikira pamwenga mwachanju ndi munthu munyaki, mungangongowanga cha. Kupepesa mwakutuliya pasi pa mtima kungakuwovyani kuti mulutirizgi kwanjana ndi munthu yo mwamunangiya. Ndipu simikizani mtima kuti kunthazi muzichiti umampha.

18. Kumbi tingasimikizanji?

¹⁸ Tiwonga ukongwa kuti Yesu wakutileke chakuwoniyapu chamampha. Asani tiŵanaŵana nge mo iyu wachitiyanga, vingatisuzga cha kuchita vinthu nge iyu. Asani isi tichita vinthu nge Yesu, ndikuti vingatisuzga cha kuvwala umunthu wufya. Mu nkhani iyi, takambiskana waka mijalidu yinayi yo mzimu waku Chiuta utuzga. Mwaviyo, mungachita umampha kusaniya nyengu, yakusambiriya mijalidu yinyaki yo mzimu waku Chiuta utuzga ndi kuŵanaŵaniyapu mo mungayilongore mijalidu yeniyi. Musaniyengi nkhani zo zikonkhoska mijalidu yeniyi mu Kabuku Kakufufuziya Nkhani ka Akaboni aku Yehova pa mutu wakuti “Umoyu Wachikhristu” ndipu pavuli paki pa kamutu kakuti “Chipasu cha Mzimu.” Mungasimikiza kuti asani muchitengi chigaŵa chinu, Yehova wakuwovyeningi kuti muvwali umunthu wufya kweniso kulutirizga kuja nawu.