1-2. (a) Kumbi vinthu venga wuli pa umoyu waku Paulo pa nyengu yo waŵalembiyanga kalata Aefeso? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga mu nkhani iyi?

 PA NYENGU yo wakutumika Paulo wachitanga ukayidi wa panyumba ku Roma, wakhumbanga kuchiska Akhristu anyaki. Chifukwa chakuti watingi wakaŵawonengi cha masu ndi masu, wanguŵalembe ŵaka makalata. Kalata yinyaki yo wangulemba, wangulembe Aefeso ndipu wanguyilemba cha mu ma 60 pamwenga 61 C.E.—Aefe. 1:1; 4:1.

² Pafufupi vyaka 10 ivi vechendachitiki, Paulo wangujaku kwa kanyengu ku Efeso ndipu wasambizanga ndi kupharazga uthenga wamampha. (Machi. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Iyu waŵayanjanga ukongwa abali a kwenuku ndipu wakhumbanga kuŵawovya kuti alutirizgi kuja akugomezgeka kwaku Yehova. Kweni ntchifukwa wuli wangulembe Akhristu akusankhika nkhani yakukwaskana ndi mdima ndipuso ukweru? Nanga Akhristu wosi angasambiranji pa ulongozgi wenuwu? Tiyeni tikambiskani kwamuka kwa mafumbu ngenanga.

KUTUWA MU MDIMA KULUTA KU UKWERU

3. Kumbi ndi mazu nanga ngo Paulo wangugwiriskiya ntchitu mukalata yo wangulembe Aefeso?

³ Paulo wangulembe Akhristu a ku Efeso kuti: “Kali yimwi mwenga mdima kweni sonu ndimwi ukweru.” (Aefe. 5:8) Yapa Paulo wangugwiriskiya ntchitu mazu ngakuti mdima kweniso ukweru, kuti wakonkhoski mo Akhristu a ku Efeso angusinthiya umoyu wawu. Tiyeni tiwoni chifukwa cho Paulo wangukambiya kuti Aefeso kali ‘ŵenga mdima.’

4. Kumbi Aefeso ŵenga mdima chifukwa cha chisopa mu nthowa wuli?

 ⁴ Visopa vaboza. Ŵechendasambiri uneneska kweniso ŵechendaje Akhristu, Aefeso wo Paulo wanguŵalembe kalata agomezganga visambizu va chisopa chaboza ndipuso achitanga vinthu vamasenga. Mutawuni ya Efeso mwenga nyumba yakusopiyamu yakutchuka ya chiuta munthukazi zina laki Atemi. Ndipu ŵanthu anandi awonanga kuti nyumba iyi yenga yimoza mwa nyumba 7 zapachanya ukongwa zo ŵanthu anguzengapu mu nyengu yo. Ŵanthu wo alutanga munyumba yeniyi alutanga kuchisopa angoza. Ŵanthu alusu la vakusemasema asaniyanga ndalama zinandi chifukwa cha kusema ndipuso kugulisa vikozgu va nyumba yakusopiyamu yeniyi ndi chiuta waki munthukazi Atemi. (Machi. 19:​23-27) Kusazgiyapu yapa, ŵanthu a mutawuni ya Efeso achitanga vamasenga.—Machi. 19:19.

5. Kumbi Aefeso ŵenga mdima chifukwa cha mijalidu yiheni mu nthowa wuli?

⁵ Mijalidu yiheni. Tawuni ya Efeso yenga yakutchuka chifukwa cha ureŵi kweniso kuchita jalidu liheni mwambula soni. Kumalu ngakuchitiyaku masaza ndipuso ku maphwandu nga visopa, kanandi kwakambikanga nkhani zakutuka. (Aefe. 5:3) Ŵanthu anandi wo ajanga mutawuni ya Efeso “[anguleka] kuziŵa mijalidu yamampha.” Ndipu mu chineneru chakwambiriya mazu ngenanga ngang’anamuwa “kuleke limu kuvwa kuŵaŵa kwekosi” mumtima asani wachita chinthu chiheni. (Aefe. 4:​17-19) Ŵechendasambiri fundu zaku Yehova pa nkhani ya chamampha ndi chiheni, njuŵi yawu yaŵasuzganga cha asani achita vinthu viheni ndipu atoliyangaku kanthu cha kuti vo achitanga vamukwaskanga Yehova. Chifukwa cha venivi Paulo wangukamba kuti “maŵanaŵanu ngawu nge mu mdima, ndipu ŵe kutali ndi umoyu waku Chiuta.”

6. Ntchifukwa wuli Paulo wangukamba kuti Aefeso ‘sonu ŵenga ukweru’?

⁶ Kweni Aefeso anyaki angulutirizga cha kuja mu mdima. Paulo wangukamba kuti ŵanthu ŵenaŵa “sonu [ŵenga] ukweru mwakukoliyana ndi Ambuya.” (Aefe. 5:8) Yiwu angwamba kuchita vinthu mwakukoliyana ndi Mazu ngaku Yehova ndipu venga nge kuti ukweru utiŵalongozga. (Salimo 119:105) Ŵanthu a ku Efeso anguleka vo achitanga muchisopa chawu chaboza kweniso anguleka mijalidu yiheni. Yiwu angwamba ‘kuyezga Chiuta’ ndipu achitanga vosi vo angafiska  kuti asopengi Yehova kweniso kumukondwesa.—Aefe. 5:1.

7. Kumbi mo vinthu viliri mazuŵa nganu viyanana wuli ndi mo venge ndi Akhristu anandi a ku Efeso?

⁷ Mwakuyanana ŵaka, nasi techendasambiri uneneska tenga mu mdima chifukwa cha visopa vaboza kweniso mijalidu yiheni. Tanyaki tachitangaku maholidi nga visopa vaboza ndipu tanyaki tachitanga mijalidu yiheni ukongwa. Kweni tati tasambira fundu zaku Yehova pa nkhani ya chamampha ndi chiheni, tingusintha umoyu widu. Tingwamba kuchita vinthu mwakukoliyana ndi fundu zaki za urunji. Ndipu chifukwa cha venivi tasaniya vitumbiku vinandi. (Yesa. 48:17) Chinanga kuti ve viyo, pasonu panu tikumana mbwenu ndi masuzgu. Tikhumbika kuthaŵa mdima wo tikutuwamu ndi “[kulutirizga] kwenda nge ŵana a ukweru.” Kumbi tingachita wuli venivi?

THAŴANI MDIMA

8. Mwakukoliyana ndi Aefeso 5:​3-5, kumbi Akhristu a ku Efeso akhumbikanga kukhwechanji?

⁸ Ŵerengani Aefeso 5:​3-5. Kuti athaŵi mdima chifukwa cha mijalidu yiheni, Akhristu a ku Efeso akhumbikanga kulutirizga kukana kuchita vinthu vo vileka kukondwesa Yehova. Venivi vasazgangapu kuleka kuchita ureŵi kweniso kukamba nkhani zakutuka. Paulo wangukumbusa Akhristu a ku Efeso kuti akhumbikanga kukhwecha kuchita vinthu venivi kuti ‘azihari Ufumu waku Khristu kweniso waku Chiuta.’

9. Ntchifukwa wuli tikhumbika kuphwere kuti tileki kuchita chechosi cho chingachitiska kuti tichiti ureŵi?

⁹ Nasi tikhumbika kulutirizga kuphwere ukongwa kuti tileki kuchitaku “ntchitu zambula kovya za mdima.” (Aefe. 5:11) Kanandi vo vachitikiyapu ŵanthu anyaki vilongo kuti asani munthu walereska, wavwisiya pamwenga wakamba nkhani ziheni kweniso zakukwaskana ndi ureŵi, vija vambula kusuzga kuti munthu yo wachiti ubudi. (Gene. 3:6; Yako. 1:​14, 15) Mucharu chinyaki, gulu linyaki la Akaboni lingupanga kagulu pamalu ngakucheziyapu nga pa intaneti. Pakwamba, anandi akambiskananga nkhani zauzimu. Kweni pati pajumpha nyengu angwamba kukambiskana nkhani zambula fundu. Nkhani zinandi zo akambiskananga zenga zakukwaskana ndi kugonana. Pati pajumpha nyengu, anandi mwa abali ŵenaŵa angukamba kuti kukambiskana nkhani zenizi kunguŵachitiska kuti achiti ureŵi.

10. Kumbi Satana wagwiriskiya ntchitu nthowa niyi kuti watipusisi? (Aefeso 5:6)

¹⁰ Charu chaku Satana chikhumba kutipusisa ndipu chikhumba kuti tigomezgengi kuti vinthu vo Yehova wativiwona kuti viheni kweniso vakufipiska, viheni cha chinanga nkhamanavi. (2 Petu. 2:19) Venivi vititiziziswa cha! Chifukwa nthowa yimoza yo Dyaboli wayigwiriskiya ntchitu kwa nyengu yitali, njakupusisa ŵanthu kuti alekengi kupambanisa pakati pa chamampha ndi chiheni. (Yesa. 5:20; 2 Akori. 4:4) Ndichu chifukwa chaki mafilimu nganandi, mapulogilamu nga pa TV kweniso vinthu vo visanirika pa mawebusayiti, vichiska ŵanthu kuti achitengi vinthu vo vipambana ndi fundu za urunji zaku Yehova! Satana wakhumba kutipusisa kuti tiŵanaŵanengi kuti mijalidu yakufipiska kweniso yiheni njakuzomerezeka, njakukondwesa ndipuso kuti tikumanengi ndi masuzgu ngengosi cha.—Ŵerengani Aefeso 5:6.

11. Kumbi vo vinguchitikiya Angela vilongo wuli kukhumbika kwakugwiriskiya ntchitu ulongozgi wo we pa Aefeso 5:7? (Wonani so chithuzi.)

¹¹ Satana wakhumba kuti tichezengi ukongwa ndi ŵanthu wo angatitondekesa kuti tiyendiyengi fundu zaku Yehova. Ndichu chifukwa chaki Paulo wanguchiska Akhristu a ku Efeso kuti: “Mungachitangaku nawu cha,” kung’anamuwa ŵanthu wo achita vinthu vo Chiuta wativiwona kuti viheni. (Aefe. 5:7) Kweni tikumbukengi kuti ŵanthu wo ticheza nawu, ndi wo ticheza nawu pamasu ndi pamasu pe cha. Isi tikhumbika kuphwere ukongwa kuluska Akhristu a ku Efeso, chifukwa mazuŵa nganu ticheza so ndi ŵanthu pamalu ngakucheziyapu nga pa intaneti. Angela a yo waja ku  Asia wanguwona kuti malu ngakucheziyapu nga pa intaneti ngakofya ukongwa. Iyu wangukamba kuti: “Malu ngenanga nge nge chiŵana ndipu kamana ndi kamana ngangakusintha mo uŵanaŵaniya. Vingufika pakuti njuŵi yangu yandisuzganga ndi kundisuzga so cha kucheza ndi ŵanthu wo ayendiyanga fundu za mu Bayibolu cha. Pati pajumpha nyengu, ndingwamba kuŵanaŵana kuti palivi suzgu kuchitanga mijalidu yo yileka kukondwesa Yehova.” Kweni ŵara anyaki angumuwovya mwachanju Angela kuti wasinthi umoyu waki. Iyu wangukamba kuti: “Pasonu panu ndiŵanaŵaniya ukongwa Yehova kweniso fundu zaki, mumalu mwa kujaliya waka kuŵanaŵaniya malu ngakucheziyapu nga pa intaneti.”

12. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tilutirizgi kwende fundu zaku Yehova za chamampha ndi chiheni?

¹² Tikhumbika cha kuja ndi maŵanaŵanu nga mucharu ichi ngakuti mbuheni cha kuchita mijalidu yiheni. Isi tiziŵa kuti kuchita viyo mbuheni. (Aefe. 4:​19, 20) Tingachita umampha kujifumba kuti: ‘Kumbi nditesesa kukhwecha kucheza ndi ŵanthu wo ndigwira nawu ntchitu, anyangu a mukilasi pamwenga ŵanthu anyaki wo aleka kutumbika fundu zaurunji zaku Yehova? Kumbi nditende fundu zaku Yehova chinanga kuti ŵanthu anyaki angakamba kuti nde wakukhwimisa vinthu?’ Nge mo palongore pa 2 Timote 2:​20-22, tikhumbika so kuphwere ukongwa pakusankha ŵanthu akucheza nawu mu mpingu wachikhristu. Titenere kuziŵa kuti anyaki angatiwovya cha kuti tilutirizgi kuja akugomezgeka kwaku Yehova.

MUYENDENGI “NGE ŴANA A UKWERU”

13. Kumbi kulutirizga “kwenda nge ŵana a ukweru” kung’anamuwanji? (Aefeso 5:​7-9)

¹³ Paulo wati wachiska Akhristu a ku Efeso kuti alutirizgi kukana mdima, wanguŵachiska so kuti “[alutirizgi] kwenda nge ŵana a ukweru.” (Ŵerengani Aefeso 5:​7-9.) Kumbi venivi ving’anamuwanji? Ving’anamuwa kuti nyengu zosi tikhumbika kuchita vinthu nge Akhristu auneneska. Nthowa yimoza yo tingachitiya venivi nkhuŵerenga kweniso kusambira Bayibolu limoza ndi mabuku ngidu ngo ngakonkhoska Bayibolu. Ndipu chakukhumbika ukongwa nkhusambira mwakuphwere vo Yesu Khristu yo ‘mbukweru wa charu,’ wachitanga kweniso kusambiza.—Yoha. 8:12; Nthanthi 6:23.

14. Kumbi mzimu wakupaturika ungatiwovya wuli?

 ¹⁴ Tikhumbika so kuwovyeka ndi mzimu wakupaturika waku Chiuta kuti tilutirizgi kuchita vinthu “nge ŵana a ukweru.” Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti ntchipusu cha kulutirizga kuja akutowa mucharu ichi, cho chikuzaza ndi mijalidu yiheni. (1 Ate. 4:​3-5, 7, 8) Mzimu wakupaturika ungatiwovya kuti tilekengi kuŵanaŵana nge ŵanthu a mucharu ichi wo awona vinthu mwakupambana ndi mo Chiuta wativiwone. Mzimu wakupaturika ungatiwovya so kuti tilongongi “mtundu wewosi wa umampha [ndipuso] urunji.”—Aefe. 5:9.

15. Kumbi tingachita wuli kuti tilonde mzimu wakupaturika? (Aefeso 5:​19, 20)

¹⁵ Nthowa yimoza yo yingatiwovya kuti tilonde mzimu wakupaturika, nkhuwupempha. Yesu wangukamba kuti Yehova ‘wazamupereka mzimu wakupaturika ku ŵanthu wo atimupempha.’ (Luka 11:13) Ndipu asani tithamika Yehova pa maunganu nga mpingu, tilonde so mzimu wakupaturika. (Ŵerengani Aefeso 5:​19, 20.) Asani talonde mzimu wakupaturika waku Chiuta utiwovyengi kuti tichitengi vinthu vo vitimukondwesa.

16. Ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tisankhengi vinthu mwazeru? (Aefeso 5:​10, 17)

¹⁶ Asani tikhumba kusankha vinthu vinyaki vakukhumbika ukongwa, titenere kuŵanaŵaniya “kuti khumbu laku Yehova ndakuti wuli” ndipu pavuli paki tichitengi mwakukoliyana ndi khumbu laki. (Ŵerengani Aefeso 5:​10, 17.) Asani tasaniya fundu za mu Bayibolu zo zikoliyana ndi vinthu vo tikhumba kusankha, ndikuti taziŵa maŵanaŵanu ngaku Chiuta pa nkhani yo. Ndipu asani tigwiriskiya ntchitu fundu zaki, zingatiwovya kuti tisankhengi umampha vinthu.

17. Kumbi kugwiriskiya ntchitu nyengu yidu mwazeru kusazganjipu? (Aefeso 5:​15, 16) (Wonani so chithuzi.)

¹⁷ Paulo wangukambiya so Akhristu a ku Efeso kuti ayigwiriskiyengi ntchitu mwazeru nyengu yawu. (Ŵerengani Aefeso 5:​15, 16.) “Muheni yo” kung’anamuwa murwani widu Satana, wakhumbisiska kuti titangwanikengi ndi vinthu va mucharu ichi, ndi chilatu chakuti tiŵengevi nyengu yakuteŵete Chiuta. (1 Yoha. 5:19) Chingaŵa chipusu kwa Mkhristu kwamba kuŵanaŵaniya ukongwa mo wangasaniriya ndalama, ntchitu pamwenga kuŵika mtima pa masambiru  mumalu mwa kuŵanaŵaniya nthowa zo wangateŵete Yehova. Asani Mkhristu wangachita venivi, vingalongore limu kuti wayamba kuŵanaŵana nge ŵanthu a mucharu ichi wo aleka kuteŵete Yehova. Mbuneneska kuti vinthu venivi pakuvija viheni cha, kweni vikhumbika cha kuja pamalu ngakwamba pa umoyu widu. Kuti tiyendengi “nge ŵana a ukweru,” tikhumbika ‘kuyigwiriskiya ntchitu mwakwenere nyengu yidu,’ kung’anamuwa kuti tikhumbika kuŵanaŵaniya vinthu vakukhumbika ukongwa.

18. Kumbi Donald wanguchita wuli kuti nyengu yaki wayigwiriskiyengi ntchitu mwazeru?

¹⁸ Musaniyengi nthowa zo mungateŵete Yehova mwakukwana. Venivi ndivu Donald yo waja ku South Africa wanguchita. Iyu wangukamba kuti: “Ndinguwona mo vinthu venge pa umoyu wangu ndipu ndingupempha Yehova kuti wandiwovyi kuti ndichitengi vinandi mu upharazgi. Ndingupemphera kuti ndisaniyi ntchitu yo yingandiwovya kuti ndijengi ndi nyengu yinandi yakupharazgiya. Yehova wangundiwovya kusaniya ntchitu yakwenere. Ivi vati vachitika, ini ndi muwolu wangu tingwambiya limoza uteŵeti wa nyengu zosi.”

19. Kumbi tingachita wuli kuti tilutirizgi kwenda “nge ŵana a ukweru”?

¹⁹ Kalata yo Paulo wangulembe Akhristu a ku Efeso, yitenere kuti yinguŵawovya ukongwa kuti alutirizgi kuja akugomezgeka kwaku Yehova. Ndipu ulongozgi wo usanirika mukalata yeniyi nasi ungatiwovya. Nge mo tawone, kalata yeniyi yingatiwovya kuti tisankhengi umampha vakusangaluska kweniso ŵanthu akucheza nawu. Yingatiwovya so kuti tilutirizgi kwenda mu ukweru wa uneneska mwa kusambira Bayibolu nyengu zosi. Ndipuso yididimizga kukhumbika kwa mzimu wakupaturika wo utitiwovya kuti tijengi ndi mijalidu yamampha. Kugwiriskiya ntchitu vo Paulo wangulemba kungatiwovya kuti tisankhengi vinthu mwazeru, vinthu vo vikoliyana ndi mo Yehova waŵanaŵaniya. Asani tichita vinthu venivi, tithaŵengi mdima wa mucharu ichi ndipu tilutirizgengi kwenda mu ukweru!