1-2. Mwakukoliyana ndi lemba la Sumu 40:5, kumbi Yehova wakutipaska mphasu wuli, ndipu ntchifukwa wuli tikambiskanengi mphasu zenizi?

YEHOVA ndi Chiuta wakupaska. Mwakuyeruzgiyapu, wakutipaska charu chakutowa cho tijamu, wongu wo ukupangika mwakuziziswa kweniso Bayibolu. Chifukwa cha mphasu zitatu zenizi Yehova watipaska malu ngo tijapu, tiŵanaŵana ndi kukambiskana kweniso timukika mafumbu ngidu.​—Ŵerengani Sumu 40:5.

² Mu nkhani iyi tikambiskanengi mphasu zitatu zenizi. Kuŵanaŵaniya mphasu izi kutiwovyengi kuti tiwongengi ukongwa Yehova, Mulengi widu wachanju ndipuso kuti tikhumbisiskengi kumukondwesa. (Chivu. 4:11) Tiwonengi so mo tingawovye ŵanthu wo agomezga chisambizu chaboza chakuti vinthu vikuchita kusambuka.

3. Kumbi charu chipambana wuli ndi mapulaneti nganyaki?

³ Charu cho tijamu chilongo kuti Chiuta ngwazeru. (Aro. 1:20; Ahe. 3:4) Charu kweniso mapulaneti nganyaki ngazunguliya lumwi. Kweni charu cho tijamu ntchapade chifukwa che ndi vosi vo vikhumbika kuti ŵanthu aje ndi umoyu.

4. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti charu chipambana ndi boti lo mwakwera ŵanthu?

⁴ Tingayeruzgiya charu cho che mude ndi boti lo liyanjama panyanja. Kweni pe mphambanu pakati pa boti lo mwe ŵanthu ndi charu cho tijamu. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi ŵanthu wo akwera boti angaja ndi umoyu utali asani angapanga ŵija mvuchi wa okusijini, chakurya, maji kweniso asani angaleka kutaya vinthu viheni? Angaswera cha kufwa! Kweni  ndimu viliri cha ndi charu cho tijamu. Charu chitovya kuti ŵanthu ndi nyama vijengi ndi umoyu. Charu chipereka mvuchi wa okusijini, chakurya ndi maji, ndipu vinthu venivi vimala cha. Chinanga kuti vinthu viheni vitayika pacharu penipo, kweni charu chilutirizga kuja chakutowa kweniso malu ngamampha kujapu. Kumbi venivi vichitika wuli? Yehova wakupanga charu mu nthowa yakuti vinthu viheni visinthengi kuja vamampha kuti vigwiriskikiyi so ntchitu. Nkhani iyi yikonkhoskengi mo mvuchi ndi maji vipangikiya. Ndipu venivi vilongo kuti Yehova we ndi zeru.

5. Kumbi mvuchi wa okusijini upangika wuli, nanga venivi vikoliyana ndi fundu niyi?

⁵ Okusijini ndi mvuchi wo utovya kuti ŵanthu ndi nyama ajengi ndi umoyu. Pa chaka vamoyu vigwiriskiya ntchitu okusijini munandi ukongwa. Vamoyu venivi vituzga mvuchi uheni. Kweni ŵanthu ndi nyama amala wosi cha mvuchi wa okusijini ndipu mude muzaza mvuchi uheni pe cha. Ntchifukwa wuli veviyo? Chifukwa Yehova wakupanga vakume vakupambanapambana vo vigwiriskiya ntchitu mvuchi uheni ndipu vituzga mvuchi wa Okusijini. Chifukwa chakuti kusinthana kwenuku kutitipaska mvuchi wamampha wo tituta, vikoliyana ndi mazu nga pa Machitidu 17:24, 25 po pakamba kuti: ‘Chiuta wapaska ŵanthu umoyu ndi mvuchi.’

6. Kumbi maji ngapangika wuli, nanga venivi vilongonji? (Wonani so bokosi lakuti, “ Maji ndi Mphasu Yakutuliya Kwaku Yehova.”)

⁶ Chifukwa chakuti charu che pamalu ngakwenere, vitovya kuti maji ngaleki kumala. Asani charu chenga kufupi ndi lumwi, maji ngosi ngatingi ngaphwengi, charu chatingi chimirengi kweniso patingi paŵengevi vamoyu. Ndipu asani charu chenga kutali ndi lumwi, charu chatingi chijengi ndi maji ngakukhoma pe. Chifukwa chakuti Yehova wakuŵika charu pamalu ngakwenere, maji ngapangika ndipu venivi vitovya kuti charu chije chakwenere kujapu vinthu vamoyu. Lumwi litotcha maji nga munyanja kweniso charu, ndipu maji ngayupukiya kuchanya ndi kupanga mitambu. Chaka chechosi lumwi lichitiska kuti maji nganandi ukongwa ngayupukiyengi kuchanya. Asani maji ngenanga ngayupuka, ngaja mude pafufupi mazuŵa 10 ngechendawi pasi nge vuwa pamwenga sinoo. Pavuli paki maji ngawere munyanja pamwenga mumusinji ndi kuyupukiya so kuchanya ndipu maji ngalutirizga kuzunguliya mu nthowa yeniyi. Yehova wachitiska kuti maji ngapangikengi viyo, kuti ngalekengi kumala pacharu. Venivi vilongo kuti Yehova we ndi nthazi kweniso zeru.​—Jobu 36:27, 28; Waku. 1:7.

7. Mwakukoliyana ndi lemba la Sumu 115:16, kumbi tingalongo wuli kuti tiwonga mphasu yo Chiuta wakutipaska?

⁷ Kumbi tingalongo wuli kuti tiwonga Yehova chifukwa cha charu cho tijamu? (Ŵerengani Sumu 115:16.) Nthowa yimoza nkhuŵanaŵaniya vinthu vo Yehova wakulenga. Venivi vitiwovyengi kuti tiwongengi Yehova zuŵa lelosi chifukwa cha vinthu vamampha vo watitipaska. Tilongo kuti tiwonga Yehova chifukwa cha charu cho tijamu asani tiphwere malu ngo tija.

8. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti wongu widu ukupangika mwakuziziswa?

⁸ Wongu widu ukupangika mwakuziziswa ukongwa. Pa nyengu yo mwenga mumoyu mwa anyinamwi, wongu winu wakuwanga ndipu maselu nganandi ngapangikanga. Asayansi akamba kuti wongu wa munthu mura, utuŵa ndi maselu 100 biliyoni ngo ngadanika  kuti manyuroni. Maselu yanga ndingu ngapanga wongu wo ukwana 1.5 kg. Tiyeni tikambiskanepu vo wongu uchita.

9. Ntchinthu wuli cho chilongo kuti kulongoro ndi mphasu yakutuliya kwaku Chiuta?

⁹ Mphasu yakulongoro njakuziziswa. Ŵanaŵaniyani vo vichitika asani tilongoro. Asani mulongoro, wongu winu ndiwu uchitiska kuti minofu 100, ya lilimi, khosi, milomu, vibwanyu ndipuso minofu ya panganga yiyendengi. Kuti muzumbuwi mazu mwakuvwika umampha, minofu yeniyi yikhumbika kwenda mwandondomeku. Kafukufuku yo wanguchitika mu 2019, wangulongo kuti ŵana wo awaku ŵaka aziŵa mazu nga munthu. Venivi vikoliyana ndi vo asayansi akamba kuti ŵanthu atuwa ndi lusu lakuziŵa kweniso kusambira vineneru. Ivi vilongore limu kuti kulongoro ndi mphasu yakutuliya kwaku Chiuta.​—Chitu. 4:11.

10. Kumbi tingalongo wuli kuti tiwonga Yehova chifukwa cha mphasu yakulongoro yo wakutipaska?

¹⁰ Nthowa yimoza yo tingalongore kuti tiwonga Yehova chifukwa cha mphasu yakulongoro, nkhupharazgiya ŵanthu wo agomezga kuti vinthu vikuchita kusambuka. (Sumu 9:1; 1 Petu. 3:15) Wo agomezga fundu yeniyi akamba kuti charu kweniso vamoyu vosi vo ve mwenimo vikuŵaku vija. Kugwiriskiya ntchitu Bayibolu kweniso fundu zinyaki zo takambiskana mu nkhani iyi, kungatiwovya kuti tikonkhoske ŵanthu wo akhumba kuziŵa chifukwa cho tigomezge kuti Yehova ndiyu wakulenga kuchanya ndi charu chapasi.​—Sumu 102:25; Yesa. 40:25, 26.

11. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti wongu widu ngwakuziziswa?

¹¹ Mphasu yakukumbuka vinthu njakuziziswa. Munthu munyaki wangukamba kuti wongu wa munthu ungakumbuka vinthu va mu mabuku ngakukwana 20 miliyoni. Kweni sonu akamba kuti wongu widu ungakumbuka vinthu vinandi ukongwa kujumpha penapa. Kumbi te ndi mphasu yinyaki niyi yapade?

12. Kumbi ŵanthu apambana wuli ndi vinthu vinyaki vosi vo Chiuta wakulenga?

¹² Pa vinthu vosi vo Chiuta wakulenga pacharu chapasi, ŵanthu pe ndiwu asambirapu kanthu pa vo angunangisa chifukwa akumbuka vo vinguŵachitikiya nyengu yinyaki. Venivi vititiwovya kuti tije ndi nkharu yamampha ndi kusintha mo tiŵanaŵaniya kweniso mo tichitiya vinthu. (1 Akori. 6:9-11; Ako. 3:9, 10) Mwakuti tingasambiza njuŵi yidu kuti yipambanisengi pakati pa chamampha ndi chiheni. (Ahe. 5:14) Tingasambira kwanja ŵanthu kweniso kuŵalenge lisungu. Ndipu tingasambira kuchita vinthu mwa urunji nge mo Yehova wachitiya.

13. Mwakukoliyana ndi lemba la Sumu 77:11, 12, kumbi tingagwiriskiya wuli ntchitu mphasu yakukumbuka vinthu?

¹³ Tingalongo kuti tiwonga mphasu yakukumbuka yo Yehova wakutipaska asani  tiŵanaŵaniya mo wangutiwovye kweniso kutipembuzga nyengu yinyaki. Ivi vitiwovyengi kugomezga kuti wazakutiwovya so kunthazi. (Ŵerengani Sumu 77:11, 12; 78:4, 7.) Nthowa yinyaki nkhukumbuka vinthu vamampha vo ŵanthu atitichitiya kweniso kuwonga vo achita. Asayansi akamba kuti ŵanthu wo awonga, akondwa ukongwa. Kweniso tikhumbika kuyezga Yehova pa nkhani yakugowoka. Yehova wakumbuka chechosi, kweni asani talapa watitigowoke ndi kuluwa vo tanangisa. (Sumu 25:7; 130:3, 4) Ndipu wakhumba kuti nasi tigowokiyengi anyidu vinthu vo atinangiya.​—Mate. 6:14; Luka 17:3, 4.

14. Kumbi tingalongo wuli kuti tiwonga mphasu ya wongu yo Chiuta wakutipaska?

¹⁴ Tingalongo kuti tiwonga mphasu ya wongu yo Chiuta wakutipaska asani titiyigwiriskiya ntchitu kuti timutumbikengi. Anyaki agwiriskiya ntchitu mphasu yeniyi mwambula kwenere kuti asankhengi ŵija chamampha ndi chiheni. Chifukwa chakuti Yehova ndiyu wakutilenga, iyu yija ndiyu we ndi mazaza ngakupereka marangu ngamampha kuphara ngidu. (Aro. 12:1, 2) Asani tigwiriskiya ntchitu marangu ngaki vinthu vititiyende umampha. (Yesa. 48:17, 18) Tiziŵa vo Yehova wakhumba kuti tichitengi. Iyu wakhumba kuti timutumbikengi chifukwa ndi Mulengi widu kweniso Awusefwi ndipu venivi vitimukondwesa.​—Nthanthi 27:11.

15. Kumbi Bayibolu lilongo wuli kuti Yehova watitiyanja?

¹⁵ Bayibolu ndi mphasu yamampha ukongwa yakutuliya kwaku Chiuta. Ada ŵidu akuchanya angugwiriskiya ntchitu ŵanthu kuti alembi Bayibolu chifukwa chakuti atitiyanja ukongwa. Yehova wagwiriskiya ntchitu Bayibolu kuti wamuki mafumbu ngo tituŵa nangu. Mwakuyeruzgiyapu, wamuka mafumbu yanga: Kumbi taŵanthu tikutuliya pani? Ntchifukwa wuli te ndi umoyu? Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitikengi kunthazi? Yehova wakhumba kuti ŵana ŵaki wosi aziŵi kwamuka kwa mafumbu ngenanga.  Mwaviyo, wachitiska kuti ŵanthu afwatuliyi Bayibolu mu vineneru vinandi. Mazuŵa nganu Bayibolu losi pamwenga vigaŵa vaki vinyaki lisanirika mu vineneru vakujumpha 3,000. Bayibolu lafwatulika ndi kugaŵika ukongwa kuphara mabuku nganyaki ngosi. Ŵanthu anandi ŵe ndi mwaŵi wakuŵerenga Bayibolu mu chineneru chawu, kwali aja pani pamwenga alongoro chineneru wuli.​—Wonani bokosi lakuti, “ Bayibolu Lifwatulikiya mu Vineneru Vaku Africa.”

16. Mwakukoliyana ndi Mateyu 28:19, 20, kumbi tingalongo wuli kuti tiwonga Yehova chifukwa cha mphasu ya Bayibolu?

¹⁶ Tingalongo kuti tiwonga mphasu ya Bayibolu yo Chiuta wakutipaska, asani titiliŵerenga zuŵa lelosi, tiŵanaŵaniyapu vo tiŵerenga kweniso asani tigwiriskiya ntchitu vo tisambira. Tilongo so kuti tiwonga Chiuta asani tikambiyaku ŵanthu anandi uthenga wa mu Bayibolu.​—Sumu 1:1-3; Mate. 24:14; ŵerengani Mateyu 28:19, 20.

17. Kumbi mu nkhani iyi takambiskana mphasu nizi, ndipu sabata ya mawa tazamukambiskananji?

¹⁷ Mu nkhani iyi, takambiskana mphasu zitatu zo Chiuta wakutipaska. Iyu wakutipaska charu, wongu wo ukupangika mwakuziziswa kweniso Bayibolu lo ndi Mazu ngaki. Kweni pe mphasu so zinyaki zo Yehova wakutipaska ndipu tingaziwona cha ndi masu ngidu. Mu nkhani ya sabata ya mawa tazamukambiskana mphasu zenizi.