Sara, * wangukamba kuti: “Nde wasoni kweniso nditijikayikiya. Mwaviyo, ndifwatuka cha asani nde ndi ŵanthu achiganga kweniso akali. Kweni ndituvwa umampha asani nde ndi munthu wakuzika kweniso wakujiyuyuwa. Munthu waviyo ndiyu ndifwatuka kumukambiya mo ndivwiya kweniso masuzgu ngo ndikumana nangu. Nditanjana ukongwa ndi ŵanthu akuzika kweniso akujiyuyuwa.”

Vo Sara wangukamba vilongo kuti asani te akuzika ŵanthu anandi angaja mabwezi ngidu. Yehova nayu watanja ŵanthu akuzika. Mazu ngaki ngakamba kuti: “Vwalani . . . kuzika.” (Ako. 3:12) Kumbi kuzika kung’anamuwanji? Kumbi Yesu wangulongo wuli jalidu la kuzika? Kumbi jalidu lenili lingatiwovya wuli kuti tikondwengi?

Munthu yo wachita vinthu mwachimangu ndi anyaki ndikwesa kuti ngwakuzika. Munthu wakuzika wachita vinthu mwalisungu ndi anyaki ndipuso watiwuko mtima asani wakwiya.

Anyaki awona kuti asani munthu ngwakuzika ndikuti walivi nthazi. Kweni ndimu viliri cha. Mazu nga Chigiriki ngo akungafwaturiya kuti “kuzika” mu malemba, ngakamba va hachi ya mudondu yo ayiŵeta. Hachi yo yija yanthazi mbwenu, kweni yisambizika kuti yigwiriskiyengi ntchitu nthazi zaki mu nthowa yakwenere. Mwakuyanana ŵaka, asani te akuzika titiwuko mtima ndipu tichita vinthu mwachimangu ndi ŵanthu.

Nyengu zinyaki tingakamba kuti, ‘ini nde wakuzika cha.’ Mazuŵa nganu ntchipusu cha kuja wakuzika chifukwa ŵanthu anandi mbakali kweniso atiwuko cha mtima. (Aro. 7:19) Mwaviyo, tikhumbika kufwiyapu kuti tije akuzika ndipu mzimu waku Yehova ungatiwovya kuti tiŵi ndi jalidu lenili. (Aga. 5:22, 23) Ntchifukwa wuli titenere kufwiyapu kuti tiŵi akuzika?

Ŵanthu atanja jalidu la kuzika. Nge mo Sara wangukambiya, nasi tifwatuka kuchita vinthu ndi ŵanthu akuzika. Yesu ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani ya kuzika kweniso lisungu. (2 Akori. 10:1) Chinanga mbana wo amuziŵanga umampha cha, nawu afwatukanga nayu.​—Mariko 10:13-16.

Kuzika kutovya isi kweniso anyidu. Asani te akuzika, titimbanyizgika liŵi cha pamwenga kukwiya. (Nthanthi 16:32) Tiŵamwazengi mtima cha anyidu  pamwenga kujimba mulandu. Asani te akuzika viwovyengi kuti anyidu aleki kusuzgika.

Chinanga kuti Yesu wenga ndi udindu ukulu kweniso watangwanikanga, kweni wachitanga vinthu mwakuzika ndi ŵanthu. Ŵanthu anandi mu nyengu yaki, asuzgikanga ndipu akhumbikanga kusisipulika. Yiwu anguchiskika limu Yesu wati waŵakambiya kuti: “Zani kwaku ini, . . . chifukwa nde wakuzika kweniso wakujiyuyuwa.”​—Mate. 11:28, 29.

Kumbi tingaja wuli akuzika nge Yesu? Kusambira Mazu ngaku Chiuta kungatiwovya kuziŵa mo Yesu wachitiyanga vinthu ndi ŵanthu kweniso vo wachitanga asani wakumana ndi masuzgu. Asani tiyeseka pa nkhani yakuzika, tiyesesengi kuchita vinthu nge Yesu. (1 Petu. 2:21) Tiyeni tikambiskani vinthu vitatu vo vinguwovya Yesu kuti walongongi jalidu la kuzika.

Yesu wenga wakujiyuyuwa. Yesu wangukamba kuti wenga “wakuzika kweniso wakujiyuyuwa.” (Mate. 11:29) Bayibolu lizumbuwa mijalidu yosi yiŵi yeniyi, chifukwa kuzika kukoliyana ukongwa ndi kujiyuyuwa. (Aefe. 4:1-3) Ntchifukwa wuli tikamba viyo?

Kujiyuyuwa kungatiwovya kuti tilekengi kukwiya liŵi chifukwa cha vo ŵanthu anyaki akamba vakukwaskana ndi isi. Kumbi Yesu wanguchita wuli ndi ŵanthu wo angumunyoza kuti ndi “munkharyi” kweniso “watanja kumwa vinyu”? Iyu wanguchita nawu vinthu mwakuzika ndipu jalidu laki lamampha lingulongo kuti vo akambanga vaboza. Ndipu wangukamba kuti, “zeru yiziŵika kuti njirunji chifukwa cha ntchitu zaki.”​—Mate. 11:19.

Asani munthu munyaki watikunenani chifukwa chakuti mwe anthulumi pamwenga anthukazi, chifukwa cha mtundu winu kweniso mo mukukuliya, mulongorongi nayu mwakuzika. Peter yo ndi mura mu mpingu ku South Africa wangukamba kuti: “Asani munthu munyaki wandikwiyisa chifukwa cha vo wakamba, nditijifumba kuti, ‘Kumbi Yesu watingi wachitengi wuli ndi nkhani yeniyi?’” Iyu wangukamba so kuti: “Ndasambira kuti ndingakwiyanga liŵi cha.”

Yesu waziŵanga kuti ŵanthu mbambula kufikapu. Akusambira aku Yesu akhumbanga kuchita vamampha, kweni chifukwa chakuti ŵenga ambula kufikapu nyengu zinyaki atondekanga. Mwakuyeruzgiyapu, Yesu we pafupi kufwa akusambira ŵaki angutondeka kuja masu ndi usiku kuti amuchiski. Yesu wanguziŵa chifukwa cho angugone ndipu wangukamba kuti, “mzimu ukhumba nadi, kweni liŵavu ndakulopwa.” (Mate. 26:40, 41) Chifukwa chakuti wanguziŵa kuti ŵenga ambula kufikapu, Yesu wanguŵakwiyiya cha akusambira ŵaki.

Mzichi Mandy wayanjanga kukayikiya anyaki kweni sonu watesesa kuchita vinthu mwakuzika ndi ŵanthu nge mo Yesu wachitiyanga. Iyu wangukamba kuti, “Ndiziŵa kuti ŵanthu wosi mbambula kufikapu ndipu ndiwona vamampha vo achita nge mo Yehova wachitiya.” Pakuti Yesu wawonanga ŵanthu ambula kufikapu mwakwenere, nasi tichitengi vinthu mwakuzika ndi anyidu.

Yesu wathembanga Chiuta. Pa nyengu yo Yesu wenga pacharu chapasi wangukunthiyapu vinthu vambula urunji vo ŵanthu amuchitiyanga. Angumuyeruzga mwambula urunji, angumuyuyuwa kweniso angumutombozga. Chinanga kuti venga viyo, iyu wangulutirizga kuja wakuzika chifukwa “wanguzomereza kuti Mweniyo wayeruzga mwaurunji wamuphwere.” (1 Petu. 2:23) Yesu waziŵanga kuti Awisi akuchanya amuphweriyengi kweniso kuti ŵanthu wo amuchitiyanga vinthu viheni alangikengi pa nyengu yakwenere.

Asani tikwiya chifukwa chakuti ŵanthu atichitiya vinthu viheni, vinthu vingafika paheni ukongwa. Ndichu chifukwa chaki Malemba ngatitikumbusa kuti: “Ukali wa munthu ubala urunji waku Chiuta cha.” (Yako. 1:20) Nyengu zinyaki tikwiya pa vifukwa vakuvwika. Kweni chifukwa chakuti te ŵanthu ambula kufikapu tingachita vinthu viheni.

Mzichi wa ku Germany zina laki Cathy waŵanaŵananga kuti, ‘Asani uleka kuchitapu kanthu kuti urunji uchitiki palivi yo wangakuchitiya venivi.’ Kweni wati waziŵa kuti wakhumbika kuthemba Yehova, wangusintha maŵanaŵanu ngaki. Iyu wangukamba so kuti, “mazuŵa nganu ndikuleka kuwonesesa kuti urunji uchitiki. Ndichita vinthu mwakuzika chifukwa ndiziŵa kuti Yehova ndiyu wanozgengi vinthu vosi vambula urunji pacharu.” Asani vinthu vambula urunji vitikuchitikiyani,  kuyezga Yesu yo wathembanga Chiuta kukuwovyeningi kuti mulutirizgi kuja wakuzika.

Yesu wangukamba kuti kuzika kutovya kuti munthu wakondwengi. Iyu wanguti, “Mbakutumbikika [pamwenga mbakukondwa] akuzika.” (Mat. 5:5) Tiyeni tiwoni mo kuzika kungatiwovye.

Kuzika kumalisa mphindanu mubanja. Mubali Robert waku Australia wangukamba kuti, “ndakambanga vinthu vinandi viheni vakupweteka muwolu wangu vo ndakhumbanga cha kukamba. Kweni asani munthu walongoro mwaganyavu, mazu ngo wakamba ngawezeka cha. Ndinguchita chitima chifukwa cha mo ndamumwaziyanga mtima muwolu wangu.”

“Tosi tiguŵa nyengu zinandi” mu vo tiŵereŵeta ndipu mazu ngidu ngaheni ngangayambisa masuzgu mubanja. (Yak. 3:2) Asani taguŵa, kuzika kungatiwovya kuti tiwukongi mtima kweniso kuti tilikongi lilimi lidu.​—Nthanthi 17:27.

Robert wangufwiyapu kuti waje wakuzika kweniso kuwuko mtima. Kumbi vinthu ve wuli sonu? Iyu wangukamba kuti, “Mazuŵa nganu asani tayambana ndi muwolu wangu, ndivwisiya mwakuphwere, ndilongoro mwakuzika ndipuso nditesesa kuti ndileki kukwiya.” Iyu wangukamba so kuti, “Sonu titanjana ukongwa ndi muwolu wangu.”

Kuzika kutovya kuti tikoliyanengi ndi anyidu. Ŵanthu a mtima wakunjoŵi aja ndi mabwezi nganandi cha. Kuzika kungatiwovya “kusunga . . . chimangu cho chimanga pamoza.” (Aefe. 4:2, 3). Cathy yo tamukambapu kali wangukamba kuti: “Asani ndichita vinthu mwakuzika, ndisuzgika cha kucheza ndi ŵanthu chinanga kuti anyaki angaŵa akusuzga.”

Kuzika kutovya kuti tijengi ndi chimangu chamumtima. Bayibolu lilongo kuti pe kukoliyana pakati pa “zeru yakutuwa kuchanya” ndi kuzika kweniso chimangu. (Yako. 3:13, 17) Munthu wakuzika we ndi “mtima wakuzika.” (Nthanthi 14:30) Martin yo watesesa kuti waje ndi jalidu la kuzika wangukamba kuti, “Mazuŵa nganu ndingangamiya pa maŵanaŵanu ngangu pe cha ndipu ndikondwa kweniso nde ndi chimangu cha mumtima.”

Tikhumbika kufwiyapu kuti tilongongi jalidu la kuzika. Mubali munyaki wangukamba kuti, “Kukamba uneneska, chinanga ndi sonu nditufya mtima nyengu zinyaki.” Kweni Yehova yo watitichiska kuti tijengi akuzika, watiwovyengi kumalana ndi suzgu yeniyi. (Yesa. 41:10; 1 Timo. 6:11) Iyu ‘wamalizengi kutisambiza’ ndipuso watiwovyengi kuti ‘tije ndi nthazi.’ (1 Petu. 5:10) Nge mo Paulo wanguchitiya, nasi tingayezga “kuzika kwaku Khristu kweniso wezi waki.”​—2 Akori. 10:1.