1. Ntchifukwa wuli tosi tikhumbika zeru zakutuliya kwaku Chiuta? (Nthanthi 4:7)

 ASANI mukusankhapu chinthu chinyaki chikulu pa umoyu winu, mutenere kuti mungupempha zeru chifukwa chakuti munguziŵa kuti ndizu mukhumbikiya. (Yako. 1:5) Fumu Solomoni yingulemba kuti: “Zeru ntchinthu chakukhumbika ukongwa.” (Ŵerengani Nthanthi 4:7.) Kweni Solomoni wakambanga zeru bweka cha. Iyu wakambanga zeru zo zituliya kwaku Yehova Chiuta. (Nthanthi 2:6) Kweni kumbi zeru zakutuliya kwaku Chiuta, zingatiwovya kumalana ndi masuzgu ngo tikumana nangu mazuŵa nganu? Hinya zingatiwovya, ndipu venivi ndivu tikambiskanengi mu nkhani iyi.

2. Kumbi ndi nthowa yimoza niyi yo tingajaliya ndi zeru chayizu?

² Nthowa yimoza yo tingajaliya ndi zeru chayizu, nkhusambira kweniso kugwiriskiya ntchitu vo anthulumi ŵaŵi wo ŵenga ndi zeru ukongwa angusambiza. Chakwamba, tikambiskanengi vaku Solomoni. Bayibolu likamba kuti: “Chiuta wangupaska Solomoni zeru zinandi, kuwamu kwakujumpha mwesu.” (1 Mafu. 4:29) Chachiŵi, tikambiskanengi vaku Yesu, yo wenga wazeru ukongwa kuluska weyosi. (Mate. 12:42) Pakukamba vaku Yesu, Bayibolu lingukambiya limu kuti: “Mzimu waku Yehova wazamuja paku iyu, Mzimu wa zeru kweniso wa kuvwisa vinthu.”​—Yesa. 11:2.

3. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

³ Mwakugwiriskiya ntchitu zeru zo Chiuta wanguŵapaska, Solomoni ndi Yesu angupereka ulongozgi wakovya pa vinthu vo tosi vititikwaska. Mu nkhani iyi tikambiskanengi vinthu vitatu: Kukhumbika kwa kuwona ndalama mwakwenere, kuwona ntchitu mwakwenere kweniso kujiwona mwakwenere.

4. Kumbi Yesu ndi Solomoni apambananga wuli pa nkhani ya chuma?

⁴ Solomoni wenga ndi chuma chinandi ndipu wajanga munyumba yakutowa kweniso yapachanya. (1 Mafu. 10:7, 14, 15) Kweni Yesu wenga ndi vinthu vimanavi ndipu wengavi nyumba yaki. (Mate. 8:20) Chinanga kuti venga viyo, anthulumi wosi ŵaŵi yaŵa, aviwonanga mwakwenere vinthu vakuliŵavu chifukwa zeru zawu zingutuliya kwaku Yehova Chiuta.

5. Kumbi Solomoni waziwonanga wuli ndalama?

⁵ Solomoni wangukamba kuti ndalama “zivikiliya.” (Waku. 7:12) Asani te ndi ndalama, tingagula vinthu vakukhumbikiya ukongwa pa umoyu widu kweniso vinthu vinyaki vo vakukhumbika ukongwa cha. Chinanga kuti Solomoni wenga ndi chuma chinandi, iyu wanguziŵa kuti pe chinthu chinyaki chakukhumbika ukongwa kuluska ndalama. Mwakuyeruzgiyapu, iyu wangulemba kuti: “Kusankha zina lamampha [pamwenga “mbiri yamampha,” mazu ngamumphata] kuluska chuma chinandi.” (Nthanthi 22:1) Solomoni wangukamba so kuti ŵanthu wo atanja ndalama, akondwa cha ndi vinthu vo ŵenavu. (Waku. 5:10, 12) Ndipuso iyu wangutitcheŵeska kuti tingathembanga ukongwa ndalama cha, chifukwa chinanga tingaŵa ndi ndalama zinandi wuli, zingamala mwaliŵi.​—Nthanthi 23:4, 5.

6. Kumbi Yesu waviwonanga wuli vinthu vakuliŵavu? (Mateyu 6:31-33)

⁶ Yesu waviwonanga mwakwenere vinthu vakuliŵavu. Iyu waryanga kweniso kumwa. (Luka 19:2, 6, 7) Nyengu yinyaki, iyu wangupanga vinyu wamampha ukongwa ndipu chenichi ndichu chenga chakuziziswa chaki chakwamba. (Yoha. 2:10, 11) Ndipu pazuŵa lo wangufwiya, wanguvwala laya lakudula. (Yoha. 19:23, 24) Kweni Yesu wawonanga kuti vinthu vakuliŵavu ndivu vinthu vakukhumbika ukongwa cha paumoyu waki. Iyu wangukambiya akusambira ŵaki kuti: “Palivi munthu yo wangateŵete mabwana ngaŵi.  . . Mungaja cha kapolu waku Chiuta ndipuso kapolu wa Chuma pa nyengu yimoza.” (Mate. 6:24) Yesu wangusambiza kuti asani tiŵika Ufumu pakwamba, Yehova wawonesesengi kuti te ndi vinthu vo tikhumbika.​—Ŵerengani Mateyu 6:31-33.

7. Kumbi mubali munyaki wayanduwa wuli chifukwa chakuwona ndalama mwakwenere?

 ⁷ Abali ndi azichi anandi ayanduwa chifukwa chakugwiriskiya ntchitu ulongozgi wazeru waku Chiuta pa nkhani ya ndalama. Tiyeni tikambiskani va mubali munyaki zina laki Daniel yo wechendato. Iyu wangukamba kuti: “Ndeche munamana ndingusankha kuti vinthu vauzimu ndivu vazamukuŵa pakwamba pa umoyu wangu.” Chifukwa chakuti waja umoyu wambula kukhumba vinandi, Daniel waja wachichita mauteŵeti ngakupambanapambana. Iyu wangukamba so kuti: “Kukamba uneneska, ndikudandawulapu cha chifukwa cha vo ndingusankha. Mbuneneska kuti ndatingi ndiŵengi ndi ndalama zinandi ukongwa asani kupenjapenja chuma ndiku ndingukuŵika pakwamba pa umoyu wangu. Kweni ndatingi ndiŵengevi mabwezi ngamampha ngo ndenangu sonu. Nkhaŵikengi mtima pakupenja ndalama, mphanyi ndikondwa cha nge mo ndikondwe sonu chifukwa cha kuŵika vinthu va Ufumu pakwamba. Palivi unandi wa ndalama wo ungayanana ndi vitumbiku vo Yehova wandipaska.” Kukamba uneneska, tiyanduwa asani tiŵika mtima pa ndalama cha, kweni pa vinthu vauzimu.

8. Kumbi tiziŵa wuli kuti Solomoni wayiwonanga mwakwenere ntchitu? (Wakutawula 5:18, 19)

⁸ Solomoni wangukamba kuti kugwira ntchitu mwaphamphu, kuchitiska kuti munthu wakondwengi ukongwa ndipu wangukamba kuti yeniyi “ndi mphasu yaku Chiuta.” (Ŵerengani Wakutawula 5:18, 19.) Iyu wangulemba kuti: “Munthu weyosi yo wagwira ntchitu mwaphamphu wasaniya phindu.” (Nthanthi 14:23) Solomoni wanguziŵa kuti mazu ngenanga ngauneneska. Iyu wagwiranga ntchitu mwaphamphu. Wanguzenga nyumba, wangupanda mphereska, wangulima minda ndipuso wangujipangiya madamu. Iyu wanguzenga so matawuni. (1 Mafu. 9:19; Waku. 2:4-6) Iyu wangugwira ntchitu mwaphamphu ukongwa ndipu yitenere kuti yingumukondwesa. Kweni Solomoni wathembanga vinthu venivi pe cha kuti waŵi ndi likondwa. Iyu wachitanga so vinthu vinandi pakuteŵete Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, iyu wanguwonere ntchitu yakuzenga nyumba yakusopiyamu Yehova ya unkhankhu, yo yinguto vyaka 7 kuti yimali! (1 Mafu. 6:38; 9:1) Solomoni wati wachita vinthu vinandi, wanguziŵa kuti chinthu chakukhumbika ukongwa cho munthu wangachita, nkhuteŵete Yehova. Iyu wangulemba kuti: “Pakuti vosi vavwika, umaliru wa nkhani ngwakuti: Wopa Chiuta wauneneska ndipu sunga marangu ngaki.”​—Waku. 12:13.

9. Kumbi Yesu wanguchita wuli kuti ntchitu yileki kuja pa malu ngakwamba?

⁹ Yesu wagwiranga ntchitu mwaphamphu. Pa nyengu yo wenga mnyamata, iyu wagwiranga ntchitu ya ukalipentala. (Mariko 6:3) Tikayika cha kuti apapi ŵaki awonganga ukongwa chovyu chaki po ayesesanga kusaniya vinthu vakukhumbika va banja lawu lo lenga likulu ukongwa. Chifukwa chakuti Yesu wenga wakufikapu, watenere kuti wapanganga vinthu vamampha ukongwa ndipu ŵanthu atenere kuti avikhumbanga ukongwa! Tikayika cha kuti Yesu wakondwanga ukongwa ndi ntchitu yaki. Kweni chinanga kuti Yesu wagwiranga ntchitu mwaphamphu, nyengu zosi wapatuwanga nyengu yakuchitiya vinthu vauzimu. (Yoha. 7:15) Pavuli paki wati wayamba kupharazga nyengu zosi, wangukambiya ŵanthu wo amuvwisiyanga kuti: “Lekani kugwira ntchitu kuti musaniyi chakurya cho chinangika, kweni gwiriyani ntchitu chakurya chambula kumala cho chipaska umoyu wamuyaya.” (Yoha. 6:27) Ndipu pa Upharazgi wa pa Phiri Yesu wangukamba kuti: “Jiwunjikiyeni chuma kuchanya.”​—Mate. 6:20.

10. Kumbi anyaki angakumana ndi suzgu wuli asani agwira ntchitu mwaphamphu?

¹⁰ Asani tigwiriskiya ntchitu ulongozgi wazeru  wakutuliya kwaku Chiuta, tiyiwonengi mwakwenere ntchitu. Nge Akhristu, tisambira kuti ‘tigwirengi ntchitu mwaphamphu . . . , ntchitu yamampha.’ (Aefe. 4:28) Kanandi mabwana ngidu ngawona kuti tichita vinthu mwauneneska kweniso tigwira ntchitu mwaphamphu ndipu angatikambiya kuti awonga mo tigwiriya ntchitu. Venivi vingachitiska kuti tiyambi kugwira ntchitu kwa maora nganandi chifukwa tikhumba kuti bwana widu waŵawonengi mwakwenere Akaboni aku Yehova. Kweni asani tachita viyo, tingaŵavi nyengu yakukwana yakuchitiya vinthu limoza ndi banja lidu kweniso yakuchitiya vinthu vauzimu. Tingakhumbika kusintha kuti tijengi ndi nyengu yinandi yakuchitiya vinthu vakukhumbika ukongwa.

11. Kumbi mubali munyaki wangusambiranji pa nkhani ya kuwona ntchitu mwakwenere?

¹¹ Mubali munyaki wachinyamata zina laki William, wangusambira kukhumbika kwa kuŵika ntchitu pa malu ngakwenere. Pakukamba va mura munyaki yo wangumulemba ntchitu kali, William wanguti: “[Mubali mwenuyu] ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa. Iyu wachita vinthu mwachikatikati pa nkhani ya ntchitu. Wagwira ntchitu mwaphamphu ndipu makasitomala ngaki ngatimuyanja ukongwa chifukwa cha kugwira umampha ntchitu. Kweni asani nyengu yakwana yakuwere, walekeza ntchitu ndipu watamba kuŵanaŵaniya ukongwa banja laki kweniso kusopa. Kumbi vinthu ve wuli pa umoyu waki? Iyu njumoza wa ŵanthu wo akondwa ukongwa!” *

12. Kumbi Solomoni wangulongo wuli kuti wajiwonanga mwakwenere, kweni wanguleka wuli kuchita venivi?

¹² Pa nyengu yo wasopanga Yehova mwakugomezgeka, Solomoni wajiwonanga mwakwenere. Pa nyengu wenga mnyamata wati wayamba waka kulamuliya nge fumu, wanguziŵa kuti pe vinthu vinyaki vo wangafiska cha kuchita ndipu wangupempha Yehova kuti wamulongozgi. (1 Mafu. 3:7-9) Solomoni wanguziŵa so kofya kwa kunyada. Iyu wangulemba kuti: “Kunyada kuchitiska kuti munthu waparanyiki, ndipu mzimu wakujikuzga uchitiska kuti munthu waguŵi.”  (Nthanthi 16:18) Vachitima kuti pavuli paki, Solomoni wangutondeka kugwiriskiya ntchitu ulongozgi wo wangulemba iyu mweneku. Nyengu yinyaki wanguja wakujikuzga ndipu wanguleka kuvwiya marangu ngaku Chiuta. Mwakuyeruzgiyapu, dangu linyaki lakambanga kuti fumu ya Chiheberi ‘yingatonga anthukazi anandi cha, kuti mtima waki uleki kulanda.’ (Doto. 17:17) Solomoni wanguvwiya cha dangu lenili ndipu wenga ndi anthukazi 700 kweniso wenga ndi mbilika 300, ndipu anandi mwaku yiwu asopanga Yehova cha. (1 Mafu. 11:1-3) Solomoni watenere kuti waŵanaŵananga kuti venivi vingamuzisiya masuzgu cha. Kweni pati pajumpha nyengu, Solomoni wangukumana ndi masuzgu chifukwa cha kuleka kuvwiya Yehova.​—1 Mafu. 11:9-13.

13. Kumbi tingasambiranji kwaku Yesu pa nkhani ya kujiyuyuwa?

¹³ Yesu wangulutirizga kujiwona mwakwenere ndipuso wenga wakujiyuyuwa. Iyu wechendazi pacharu chapasi, wanguchita vinthu vinandi vamampha pakuteŵete Yehova. Kuporote mwaku Yesu, “vinthu vinyaki vosi vikulengeka kuchanya ndi pacharu chapasi.” (Ako. 1:16) Pa ubatizu waki, Yesu watenere kuti wangukumbuka vinthu vo wanguchita pa nyengu yo wenga ndi Awisi. (Mate. 3:16; Yoha. 17:5) Kweni Yesu wangujikuzga cha chifukwa cha venivi. Ndipuso wanguchitapu cha vinthu vakulongo kuti ngwapachanya kuluska weyosi. Iyu wangukambiya akusambira ŵaki kuti wanguza pacharu chapasi kuti “ŵanthu amuteŵete cha, kweni [wanguza] kuziteŵete ndi kupereka umoyu waki sembi yakuwombole ŵanthu anandi.” (Mate. 20:28) Mwakujiyuyuwa, iyu wangukamba so kuti wangachita cha kanthu kekosi pakuyija. (Yoha. 5:19) Yesu wenga wakujiyuyuwa ukongwa! Iyu wakutileke chakuwoniyapu chamampha ukongwa chakuti tilondongi.

14. Kumbi tingasambiranji kwaku Yesu pa nkhani ya kujiwona mwakwenere?

¹⁴ Yesu wangusambiza akusambira ŵaki kuti ajiwonengi mwakwenere. Nyengu yinyaki iyu wanguŵasimikiziya kuti: “Sisi la kumutu kwinu atiliŵerenga.” (Mate. 10:30) Mazu ngenanga ngangatichiska limu, ukongwa asani tayamba kujiwona mwambula kwenere. Ngang’anamuwa kuti Awusefwi akuchanya atitiwona kuti  te akukhumbika ukongwa. Timukayikiyengi cha Yehova, mwakuŵanaŵana kuti te akwenere cha kuja ateŵeti ŵaki kweniso kuzilonde umoyu wamuyaya mu charu chifya.

15. (a) Kumbi Chigongwi cha Mlinda chinyaki chingukamba kuti titenere kujiwona wuli? (b) Mwakukoliyana ndi chithuzi cho che papeji 24, kumbi tingatondeka kusaniya vitumbiku nivi asani titijiŵanaŵaniya ukongwa?

¹⁵ Vyaka 15 vo vajumpha, Chigongwi cha Alinda chinyaki chingukamba kuti titenere kujiwona mwakwenere. Chigongwi ichi chingukamba kuti: “Titenere cha kujiŵanaŵaniya ukongwa mpaka kwamba kujikuzga. Kweniso titenere cha kuŵanaŵana kuti te akumaliyapu ukongwa mpaka kujivwa kuti te kanthu ndi kanthu cha. Mumalu mwaki, titenere kujiwona mwakwenere, kung’anamuwa kuti tiziŵa kuti pe vinthu vinyaki vo tichita umampha ndipuso vo titondeka kuchita umampha. Munthukazi munyaki wachikhristu wangukamba fundu yeniyi kuti: ‘Nde muheni ukongwa cha, kweniso ndichita umampha ukongwa cha kuluska ŵanthu anyaki. Pe vinthu vinyaki vo ndichita umampha kweniso vo nditondeka ndipu weyosi ndimu waliri.’” * Yapa viwoneke limu kuti asani titijiwona mwakwenere, vinthu vingatiyende umampha.

16. Ntchifukwa wuli Yehova watitipaska ulongozgi wazeru?

¹⁶ Kuziya mu Mazu ngaki, Yehova watitipaska ulongozgi wazeru. Iyu watitiyanja ndipu wakhumba kuti tikondwengi. (Yesa. 48:17, 18) Chinthu chamampha cho tingasankha ndipuso cho chingachitiska kuti tikondwengi nadi, nkhuŵika Yehova pa malu ngakwamba pa umoyu widu. Asani tachita viyo, tikhwechengi masuzgu nganandi ngo ŵanthu wo atanja ukongwa ndalama, ntchitu pamwenga kujiŵanaŵaniya ŵeneku akumana nangu. Mphanyi tosi tingusimikiza mtima kuti tijengi azeru ndi kukondwesa mtima waku Yehova!—Nthanthi 23:15.