1-2. (a) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga? (b) Kumbi ndi vinthu wuli vo vilongo kuti Yehova wakhumbisiska kutiwovya?

 YEHOVA wangatiwovya kukunthiyapu masuzgu kweniso kuti tikondwengi pakumuteŵete. Kumbi iyu wachitanji kuti watiwovyi? Nanga tingachita wuli kuti tiyanduwengi mwakukwana ndi chovyu cho Yehova watitipaska? Mafumbu yanga ngamukikengi mu nkhani iyi. Kweni tiyeni tikambiskani dankha fumbu lakuti: Kumbi Yehova wakhumbisiska nadi kutiwovya?

² Mazu ngo wakutumika Paulo wangulemba mukalata yakuluta kwa Aheberi ngangatiwovya kusaniya kwamuka. Iyu wangulemba kuti: “Yehova ndiyu watindiwovya; ndiwopengi cha. Kumbi munthu wangachitanji nani?” (Ahe. 13:6) Buku linyaki lakukonkhoska Bayibolu likamba kuti mazu ngakuti “watindiwovya” ngo nge pa vesi ili, ngakamba za munthu yo watchimbiya kuti wawovyi munthu yo wakhumbika chovyu. Sonu yeruzgiyani kuti muwona Yehova watchimbiya kuti wawovyi munthu yo wasuzgika. Yapa, namwi mungasimikiza kuti venivi vilongo kuti Yehova wakhumbisiska kutiwovya. Asani Yehova watitiwovya, tingakunthiyapu mayeseru mwalikondwa.

3. Kumbi ndi vinthu vitatu nivi vo Yehova wachita kuti watiwovyi kukunthiyapu mayeseru mwalikondwa?

³ Kumbi Yehova watitiwovya wuli kuti tikunthiyengepu mayeseru mwalikondwa? Kuti timuki fumbu lenili, tiyeni tikambiskani chigaŵa chinyaki cha buku la Yesaya. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti mauchimi nganandi ngo Yehova wanguvumbuliya Yesaya ngagwira ntchitu kwa ateŵeti aku Chiuta mazuŵa nganu. Kweniso mchimi Yesaya wangugwiriskiya ntchitu mazu ngapusu pakukonkhoska vakukwaskana ndi Yehova mwakuwerezawereza. Mwakuyeruzgiyapu, mu chaputala 30 Yesaya wakukonkhoska vakuyeruzgiyapu vamampha kuti walongo mo  Yehova watovye ŵanthu ŵaki. Iyu wangulemba kuti Yehova watitiwovya (1) mwa kuvwisiya mwakuphwere ndipuso kumuka mapempheru ngidu, (2) kutilongozga kweniso (3) kutitumbika sonu ndipuso kunthazi. Sonu tiyeni tikambiskani mo Yehova watitiwovye mu nthowa zitatu zenizi.

4. (a) Kumbi Yehova wanguŵakonkhoska wuli Ayuda a mu nyengu yaku Yesaya, nanga ndi vinthu wuli vo Iyu wanguzomereza kuti vichitiki pavuli paki? (b) Kumbi Yehova wanguŵapaska chilindizga wuli Ayuda akugomezgeka? (Yesaya 30:18, 19)

⁴ Kukwambiriya kwa Yesaya chaputala 30, Yehova wakonkhoska kuti Ayuda ‘mbana amtafu’ wo ‘asazgiyapu ubudi pa ubudi.’ Iyu wakamba so kuti: “Yiwu mbanthu akugaruka, . . . wo akhumba cha kuvwiya dangu laku Yehova.” (Yesa. 30:1, 9) Chifukwa chakuti Ayuda angukana kuvwiya, Yesaya wangukambiya limu kuti Yehova wazomerezengi kuti yiwu akumani ndi masuzgu. (Yesa. 30:5, 17; Yere. 25:8-11) Ndipu venivi ndivu vinguchitika nadi chifukwa yiwu angutoleke ku ukapolu ku Babiloni. Kweni penga Ayuda anyaki akugomezgeka ndipu Yesaya wenga ndi uthenga wakuŵapaska chilindizga. Iyu wanguŵakambiya kuti zuŵa linyaki Yehova wazakuŵaweze kucharu chawu. (Ŵerengani Yesaya 30:18, 19.) Ndipu venivi ndivu vinguchitika nadi. Yehova wanguŵafwatuwa ku ukapolu ku Babiloni. Kweni pangujumpha vyaka vinandi kuti Iyu waŵafwatuwi. Mazu ngakuti “Yehova walindizga mwakuzikira kuti wakulongoni wezi,” ngangulongo kuti patingi pajumphengi nyengu yitali kuti Ayuda akugomezgeka afwatuliki ku ukapolu. Mwakuti Ayisirayeli anguja vyaka 70 ku ukapolu ku Babiloni, anyaki mwaku yiwu ŵechendawere ku Yerusalemu. (Yesa. 10:21; Yere. 29:10) Pa nyengu yo Ayisirayeli ŵenga akapolu ku Babiloni aliyanga chifukwa cha chitima, kweni ŵati awere ku charu chawu anguliya chifukwa cha likondwa.

5. Kumbi lemba la Yesaya 30:19 lititisimikiziyanji?

⁵ Mazuŵa nganu nasi tingachiskika ndi mazu ngakuti: “Iyu wazakukulongo wezi asani wamupempha kuti wakuwovyi.” (Yesa. 30:19) Yesaya watitisimikiziya kuti Yehova wavwisiyengi mwakuphwere asani titimupempha kuti watiwovyi ndipu wamukengi mwaliŵi mapempheru ngidu. Iyu wakamba so kuti: “Wazakukumuka asani wavwa ŵaka pemphu laku.” Mazu ngakuchiska ngenanga ngatitikumbusa kuti Awusefwi akhumbisiska kovya ŵanthu wo atiŵapempha kuti aŵawovyi. Kuziŵa venivi kutitiwovya kuti tikunthiyengepu mwalikondwa.

6. Kumbi mazu ngaku Yesaya ngalongo wuli kuti Yehova wavwisiya pempheru la mteŵeti waki weyosi?

⁶ Kumbi pa vesi ili tisambiranji so vakukwaskana ndi mapempheru ngidu? Yehova wavwisiya mwakuphwere pempheru la munthu weyosi. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Mu mavesi ngakwambiriya nga Yesaya chaputala 30, Yehova wagwiriskiya ntchitu mazu ngakulongo kuti wakambiskana ndi ŵanthu ŵaki nge gulu. Kweni mu vesi 19 wagwiriskiya ntchitu mazu ngakulongo kuti wakambiskana ndi munthu weyosi pakuyija. Yesaya wangulemba kuti: “Yiwi wazamuliyapu cha,” “iyu wazakukulongo wezi” kweniso “wazakukumuka.” Chifukwa chakuti Yehova Mbada achanju, iyu watimukambiya cha mwana waki munthulumi pamwenga munthukazi yo waguŵa kuti: “Utenere kuja wakukhwima nge mku waku pamwenga mzichi waku.” Mumalu mwaki, iyu waphwere munthu weyosi pakuyija ndipu wavwisiya mwakuphwere mapempheru ngidu.​—Salimo 116:1; Yesa. 57:15.

7. Kumbi Yesaya ndi Yesu angulongo wuli kuti kulutirizga kupemphera nkhwakukhumbika ukongwa?

⁷ Asani tipemphera kwaku Yehova vakukwaskana ndi suzgu yo takumana nayu, chakwamba watitipaska nthazi kuti tikunthiyepu.  Ndipu asani suzgu yidu yimala mwaliŵi cha nge mo isi tikhumbiya, tingamupempha Yehova mwakuwerezawereza kuti watipaski nthazi kuti tikunthiyepu. Venivi ndivu watitipempha kuti tichitengi. Ndipu venivi vikoliyana ndi mazu ngaku Yesaya ngakuti: “Mungamupumuzganga cha [Yehova].” (Yesa. 62:7) Kumbi mazu ngenanga ngang’anamuwanji? Titenere kupemphera mwachitatata kwaku Yehova ndipu asani tichita viyo vija nge kuti titimupumuzga cha Yehova. Mazu ngaku Yesaya ngatitikumbusa ntharika zaku Yesu zakukwaskana ndi pempheru zo ze pa Luka 11:8-10, 13. Pa lemba ili Yesu watitichiska kuti ‘tipemphengi mwachitatata’ ndipuso kuti ‘tilutirizgi kupempha’ mzimu wakupaturika. Tingamupempha so Yehova kuti watilongozgengi ndi chilatu chakuti tisankhengi umampha vinthu.

8. Kumbi mazu nga pa Yesaya 30:20, 21 ngangufiskika wuli mu nyengu yakali?

⁸ Ŵerengani Yesaya 30:20, 21. Asilikali a ku Babiloni ŵati azingilizga tawuni ya Yerusalemu kwa chaka ndi hafu, ŵanthu angukumana ndi masuzgu nganandi mwakuti angungaziŵiliya waka nge kuti ntchakurya ndipuso maji. Kweni mavesi 20 ndi 21 ngalongo kuti Yehova wangulayizga Ayuda kuti asani alapengi ndipuso kusintha nkharu yawu Iyu wazakuŵataska. Yesaya wangukamba kuti Yehova ndi “Msambizi [wawu] Mura” ndipu wangulayizga Ayuda kuti Iyu wazakuŵasambiza mo angamusope mwakuzomerezeka. Mazu ngenanga ngangufiskika Ayuda ŵati afwatulika ku ukapolu. Yehova wangulongo kuti ndi Msambizi wawu Mura ndipu mwakulongozgeka ndi iyu, yiwu angufiska kuweziyapu so kusopa kwauneneska. Nasi tikondwa ukongwa kuti Yehova ndi Msambizi widu Mura mazuŵa nganu.

9. Kumbi Yehova wagwiriskiya ntchitu nthowa niyi mazuŵa nganu pakutipaska ulongozgi?

⁹ Mu mavesi yanga Yesaya wangukamba kuti te nge akusambira wo asambizika ndi Yehova mu nthowa ziŵi. Nthowa yakwamba, Yesaya wanguti: “Yiwi wazamuwona Msambizi waku Mura ndi masu ngaku.” Mu chakuyeruzgiyapu ichi, Yesaya wakamba kuti Msambizi watuma kunthazi kwa akusambira ŵaki. Ndi mwaŵi ukulu ukongwa kusambizika ndi Chiuta mazuŵa nganu. Kumbi Yehova watitisambiza wuli? Iyu watitisambiza mwakugwiriskiya ntchitu gulu laki. Tiwonga ukongwa chifukwa cha ulongozgi wakuvwika umampha wo tilonde mugulu laku Yehova! Ulongozgi wo tilonde pa maunganu nga mpingu, ngadera, ngachigaŵa, mu mabuku ngidu, mu mapulogilamu nga JW Broadcasting® kweniso mu nthowa zinyaki  zinandi, utitiwovya kuti tikunthiyengepu mwalikondwa asani takumana ndi masuzgu.

10. Kumbi tituvwa ‘mazu kuvuli kwidu’ mu nthowa wuli?

¹⁰ Yesaya wangukamba so nthowa yachiŵi yo Yehova watitisambiziya, ndipu wanguti: “Makutu ngaku ngazamukuvwa mazu kuvuli kwaku.” Yapa mchimi Yesaya wakonkhoska kuti Yehova wenge msambizi yo we masu, yo watenda muvuli mwa akusambira ŵaki kuti waŵalongo nthowa yo atenere kwendamu. Mazuŵa nganu tituvwa mazu ngaku Chiuta kuvuli kwidu. Mu nthowa wuli? Mazu ngaku Chiuta ngakulembeka kali ukongwa. Mwaviyo, asani tiŵerenga Bayibolu vija nge kuti tituvwa mazu ngaku Chiuta kutuliya kuvuli kwidu.​—Yesa. 51:4.

11. Kumbi tikhumbika kuchitanji kuti tikunthiyengepu mwalikondwa, nanga ntchifukwa wuli?

¹¹ Kumbi tingachita wuli kuti tiyanduwengi mwakukwana ndi ulongozgi wo Yehova watitipaska kuziya mugulu laki kweniso Mazu ngaki? Wonani kuti Yesaya wazumbuwa vinthu viŵi. Chakwamba, “nthowa ndi iyi” ndipu chachiŵi, “yendani mwenumu.” (Yesa. 30:21) Kuziŵa waka “nthowa” nkhwakukwana cha. Kweni tikhumbika so ‘kwendamu.’ Mwakugwiriskiya ntchitu Mazu ngaku Yehova, gulu laki lititisambiza vo Iyu wakhumba kuti tichitengi. Tisambira so mo tingagwiriskiya ntchitu vo tisambira. Kuti tikunthiyengepu mwalikondwa pakuteŵete Yehova tikhumbika kuchita vinthu vosi viŵi, kung’anamuwa kusambira ndi kugwiriskiya ntchitu vo tisambira. Asani tichita venivi ndipu tingasimikiza kuti Yehova watitumbikengi.

12. Mwakukoliyana ndi Yesaya 30:23-26, kumbi Yehova waziŵatumbikanga wuli ŵanthu ŵaki?

¹² Ŵerengani Yesaya 30:23-26. Kumbi uchimi uwu ungufiskika wuli Ayuda ŵati aweku ku ukapolu ku Babiloni? Yehova wanguŵapaska vinthu vinandi kuti viŵawovyi kuja ndi umoyu ndipuso kuti alutirizgi kumuteŵete. Iyu wanguŵapaska chakurya chinandi ŵanthu ŵaki. Kweni chakuzirwa ukongwa ntchakuti wanguŵapaska chakurya chauzimu chinandi cho chinguŵawovya kuti ayambi so kusopa kwauneneska. Vitumbiku vauzimu vo ŵanthu aku Chiuta akondwanga navu pa nyengu iyi, vinguphara chechosi cho ŵenga nachu pakwamba. Ndipu vesi 26 lilongo kuti Yehova wangusazgiyaku ukongwa ukweru wauzimu, kung’anamuwa kuti wanguŵawovya kuvwisa Mazu ngaki. (Yesa. 60:2) Vitumbiku vaku Yehova vinguwovya ateŵeti ŵaki kuti alutirizgi kumuteŵete mwalikondwa ndipuso kuja ndi chimangu chamumtima “chifukwa cha mtima wakukondwa.”​—Yesa. 65:14.

13. Kumbi uchimi wakuweziyapu so kusopa kwauneneska wafiskika wuli mazuŵa nganu?

 ¹³ Kumbi uchimi wakuweziyapu so kusopa kwauneneska utitikwaska isi mazuŵa nganu? Hinya! Mu nthowa wuli? Kwambiya mu 1919 C.E., ŵanthu anandi afwatulika ku ukapolu wa Babiloni Mukulu, yo wamiya visopa vosi vaboza. Yiwu alongozgeke kumalu ngamampha ukongwa kuluska Charu Chakulayizgika cha Isirayeli. Yiwu alongozgeke ku paradayisu wauzimu. (Yesa. 51:3; 66:8) Kumbi paradayisu wauzimu ntchinthu wuli?

14. Kumbi paradayisu wauzimu ntchinthu wuli, nanga mbayani wo aja mwenumu mazuŵa nganu? (Wonani Vo Mazu Nganyaki Ngang’anamuwa.)

¹⁴ Kwambiya mu 1919 C.E., Akhristu akusankhika akondwa kuja mu paradayisu wauzimu. b A “mbereri zinyaki” wo ŵe ndi chilindizga chakuzija pacharu chapasi, nawu asere mucharu chauzimu chenichi ndipu akondwa ndi vitumbiku vakutuliya kwaku Yehova.​—Yoha. 10:16; Yesa. 25:6; 65:13.

15. Kumbi paradayisu wauzimu wasanirika pani?

¹⁵ Kumbi paradayisu wauzimu pamwenga kuti charu chauzimu wasanirika pani mazuŵa nganu? Ateŵeti aku Yehova asanirika pacharu chosi chapasi. Mwaviyo, paradayisu wauzimu yo yiwu alimu wasanirika pacharu chosi. Kwali tingaŵa kuti tija pani, tingaja mu paradayisu wauzimu asani titesesa kovya kusopa kwauneneska.

16. Kumbi tingachita wuli kuti tilutirizgi kuwona kutowa kwa paradayisu wauzimu?

¹⁶ Kuti tilutirizgi kuja mu paradayisu wauzimu titenere kulutirizga kuwonga kuti te mugulu la abali ndi azichi pacharu chosi chapasi. Kumbi tingachita wuli venivi? Tingachita venivi asani tiwonamu vamampha mwa abali ndi azichi ŵidu, vo anangisa cha. (Yoha. 17:20, 21) Ntchifukwa wuli kuchita viyo nkhwakukhumbika ukongwa? Ŵanaŵaniyani chakuyeruzgiyapu ichi. Asani titenda muthundu lakutowa tikhaza kuti tiwonengi vimiti vakupambanapambana. Mwakuyanana waka, paradayisu wauzimu mazuŵa nganu watoweseka ndi ŵanthu akupambanapambana wo tingaŵayeruzgiya ndi vimiti. (Yesa. 44:4; 61:3)  Tikhumbika kulutirizga kuŵanaŵaniya kutowa kwa “thundu,” uheni wa “vimiti’ vo tenavu pafupi cha. Mwakuyanana waka, tingazomerezanga cha kuti vo isi tinangisa pamwenga vo ŵanthu anyaki anangisa mumpingu vitimbanyizgi kutowa kwa mpingu wa pacharu chosi wo ngwakukoliyana.

17. Kumbi ndi vinthu wuli vo weyosi wangachita kuti mpingu ukoliyanengi?

¹⁷ Kumbi weyosi watenere kuchitanji kuti mpingu ulutirizgi kukoliyana? Tikhumbika kwanja chimangu. (Mate. 5:9; Aro. 12:18) Asani tichitapu kanthu kuti tijengi mwachimangu ndi anyidu mumpingu titovya kuti paradayisu wauzimu walutirizgi kuja wakutowa. Tikumbuka kuti Yehova wakuguziya weyosi waku isi mu paradayisu wauzimu kuti wamusopengi mwauneneska. (Yoha. 6:44) Yehova wakondwa ukongwa asani wawona kuti titesesa kuja mwachimangu kweniso mwakukoliyana ndi ateŵeti ŵaki wo watiŵawona kuti mbakuzirwa ukongwa!​—Yesa. 26:3; Haga. 2:7.

18. Kumbi tikhumbika kuŵanaŵaniyanji kaŵikaŵi, nanga ntchifukwa wuli?

¹⁸ Kumbi tingachita wuli kuti tiyanduwengi ukongwa ndi vitumbiku vo Chiuta watitipaska? Tingayanduwa asani tiŵanaŵaniyapu ukongwa vo tisambira mu Mazu ngaku Chiuta ndipuso mumabuku ngidu. Kusambira ndipuso kulunguruka kungatiwovya kuja ndi mijalidu ya Chikhristu yo yingatiwovya kuti ‘tiyanjanengi ndi mtima wosi’ mumpingu nge mo titanjiya ŵanthu a mu banja lidu. (Aro. 12:10) Asani tiŵanaŵaniya vitumbiku vo tilonde sonu tijengi pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Ndipu asani tiŵanaŵaniya vitumbiku vo Yehova watilayizga kunthazi, tigomezga ndi mtima wosi kuti tazakumuteŵete nadi mpaka muyaya. Venivi vitiwovyengi kuti titeŵetiyengi Yehova mwalikondwa pasonu panu.

19. (a) Mwakukoliyana ndi Yesaya 30:18, kumbi tingasimikizanji? (b) Kumbi ndi vinthu wuli vo vititiwovya kuti tikunthiyengepu mwalikondwa?

¹⁹ Yehova “wazamuyuka” kuti watiwovyi pa nyengu yo wazamutuzgiyapu charu chiheni ichi. (Yesa. 30:18) Tisimikiza kuti Yehova yo ndi “Chiuta waurunji,” wazomerezengi cha kuti charu chaku Satana chilutirizgi kuŵapu. (Yesa. 25:9) Ndipu tilindizga mwakuzikira kuti zuŵa lo wazakutitaskiya lifiki. Kweni pasonu panu tilutirizgengi kuwonga mwaŵi ukulu wo tenawu wa kupemphera kwaku iyu, kusambira Mazu ngaki ndipuso kugwiriskiya ntchitu vo tasambira kweniso kuŵanaŵaniya vitumbiku vo watipaska. Asani tichita venivi Yehova watiwovyengi kukunthiyapu mwalikondwa.