1-2. (a) Kumbi maboma nganyaki ngachitanji nawu ŵanthu aku Yehova, kweni ŵanthu ŵaki achita wuli? (b) Ntchifukwa wuli tingakondwa chinanga kuti titombozgeka? (Konkhoskani so chithuzi cho che pachikonkhombi.)

 PASONU panu ntchitu yidu yikukanizgika pamwenga kujalika mu vyaru vakujumpha 30 pacharu chosi chapasi. Mu vyaru vinyaki venivi, ŵaraŵara aboma akuŵika abali ndi azichi widu anyaki mujeri. Kumbi yiwu akunanganji? Palivi cho akunanga ndipu Yehova watiŵawona kuti mbakunanga cha. Yiwu atombozgeka chifukwa cha kuŵerenga ndi kusambira Bayibolu, kupharazga kweniso kuwungana ndi Akhristu anyawu. Yiwu akana so kuseleriyapu pa nkhani za ndali. Chinanga kuti asuzgika ukongwa, ateŵeti akugomezgeka aku Chiuta ŵenaŵa alutirizga mbwenu kuteŵete Yehova ndi mtima wosi. Ndipu yiwu akondwa kuchita venivi!

² Tikayika cha kuti mwaviwona vithuzi va anyaki mwa Akaboni achiganga ŵenaŵa ndipuso mwawona kuti akondwa. Yiwu akondwa pakuziŵa kuti Yehova wakondwa nawu chifukwa cha kulutirizga kuja akugomezgeka kwaku iyu. (1 Mbiri 29:17a) Yesu wangukamba kuti: “Mbakukondwa wo atombozgeka chifukwa cha urunji . . . Kondwani ndi kusekere ukongwa chifukwa mphotu yinu njikulu.”​—Mate. 5:10-12.

3. Mwakukoliyana ndi Machitidu 4:19, 20, kumbi akutumika anguchita wuli ŵati atombozgeka, nanga ntchifukwa wuli anguchita viyo?

³ Vo abali ndi azichi ŵidu akumana navu, ndivu so akutumika angukumana navu pa nyengu yo atombozgekanga chifukwa  chakupharazga vakukwaskana ndi Yesu. Mwakuwerezawereza akweruzga a mu mphara yikulu ya milandu ya Ayuda anguŵalamula kuti “angakambanga so chechosi cha pamwenga kusambiza mu zina laku Yesu.” (Machi. 4:18; 5:27, 28, 40) Kumbi akutumika anguchita wuli? (Ŵerengani Machitidu 4:19, 20.) Yiwu anguziŵa kuti munthu munyaki yo we ndi mazaza ngakulu ‘waŵalamura kuti apharazgiyengi ŵanthu kweniso kupereka ukaboni’ mwakukwana wakukwaskana ndi Khristu. (Machi. 10:42) Mwaviyo, Peturo kweniso Yohane wo alongoronga mumalu mwa akusambira anyawu angukamba mwachiganga kuti akhumbika kuvwiya Chiuta kuphara akweruzga ŵenaŵa ndipuso angukamba kuti alekengi cha kukamba vakukwaskana ndi Yesu. Venga nge kuti afumba akweruzga ŵenaŵa kuti, ‘Kumbi muwona kuti yimwi mwe ndi mazaza ngakulu ukongwa kuphara ngaku Chiuta?’

4. Mwakukoliyana ndi Machitidu 5:27-29, kumbi akutumika akuŵaleke chakuwoniyapu wuli Akhristu wosi auneneska, nanga tingaŵayezga wuli?

⁴ Akutumika akuleka chakuwoniyapu chamampha ukongwa kwa Akhristu wosi auneneska, cho aja achichilondo kutuliya nyengu yeniyi kufika sonu, kung’anamuwa “kuvwiya Chiuta nge wakulamuliya kuluska ŵanthu.” (Ŵerengani Machitidu 5:27-29.) Ŵati apumika chifukwa cha kulutirizga kuja akugomezgeka, akutumika angutuwa mu mphara yikulu ya milandu ya Ayuda ŵe ‘akukondwa pakuti anguwona kuti ntchakwenere kuti yiwu alengeseki chifukwa cha zina laku Yesu’ ndipu angulutirizga kupharazga!​—Machi. 5:40-42.

5. Kumbi tikhumbika kumuka mafumbu nanga?

⁵ Chakuwoniyapu cha akutumika chitambisa mafumbu nganyaki. Mwakuyeruzgiyapu, kumbi akutumika atingi avwiyengi wuli Chiuta kuphara ŵanthu kweniso pa nyengu yeniyo pe kuvwiya dangu la mu Malemba lakuti ‘ajithereskengi ku ŵaraŵara amazaza?’ (Aro. 13:1) Kumbi mazuŵa nganu tingachita wuli kuti ‘tivwiyengi maboma kweniso amazaza’ nge mo wakutumika Paulo wangukambiya kweniso pa nyengu yeniyo pe kulutirizga kuja akugomezgeka kwaku Chiuta nge Wakulamuliya widu mura ukongwa?​—Tito 3:1.

6. (a) Kumbi “ŵaraŵara amazaza” wo akambika pa Aroma 13:1 mbayani, nanga tikhumbika kuchita nawu wuli? (b) Kumbi ndi fundu yauneneska niyi yakukwaskana ndi akulamuliya wosi a charu ichi?

⁶ Ŵerengani Aroma 13:1. Pa vesi ili mazu ngakuti “ŵaraŵara amazaza,” ngang’anamuwa ŵanthu wo alamuliya mucharu ichi wo ŵe ndi nthazi pa ŵanthu anyawu. Akhristu akhumbika kuŵavwiya akulamuliya ŵenaŵa. Akulamuliya ŵenaŵa ajalikiska chimangu, awonesesa kuti ŵanthu avwiya marangu ndipuso nyengu zinyaki avikiliya ŵanthu aku Yehova. (Chivu. 12:16) Ndichu chifukwa chaki tikhumbika kuŵapaska msonkhu, kuŵalipira, kuŵawopa kweniso kuŵatumbika. (Aro. 13:7) Chinanga kuti ve viyo, akulamuliya ŵenaŵa ŵe ndi mazaza chifukwa chakuti Yehova waŵazomereza kuja nangu. Yesu wangukamba mwakuvwika umampha fundu yeniyi, pa nyengu yo wafumbikanga mafumbu ndi Nduna Yachiroma Pontiyo Pilato. Pa nyengu yo Pilato wangukambiya Yesu kuti we ndi mazaza ngakumufwatuwa pamwenga kumubaya, Yesu wangumumuka kuti: “Kwambula kuti mwapaskika mazaza kutuliya kuchanya, mulivi mazaza paku ini.” (Yoha. 19:11) Nge mo ve nge ndi Pilato, mazaza ngosi nga ŵanthu wo alamuliya mazuŵa nganu kweniso andali nge ndi mphaka.

7. Kumbi mphavakuchitika nivi vo tikhumbika cha kuŵavwiya ŵanthu wo alamuliya, nanga yiwu atenere kukumbukanji?

⁷ Akhristu akhumbika kuvwiya marangu nga maboma ngo ngaleka kususkana ndi marangu ngaku Chiuta. Kweni titenere cha kuŵavwiya asani akhumba kuti tichiti chinthu chinyaki cho Chiuta wakana pamwenga asani atitikaniza kuchita vo Chiuta wakhumba. Mwakuyeruzgiyapu, yiwu angakhumba kuti abali achinyamata alutengi kunkhondu ya charu chawu. * Pamwenga angakaniza Bayibolu lidu pamwenga mabuku ngidu ngakukonkhoska Bayibolu ndipuso angatikaniza kupharazga ndi kuwungana. Asani akulamuliya atingagwiriskiya ntchitu uheni mazaza ngawu nge kutombozga akusambira aku Khristu, yiwu azamumuka kwaku Chiuta. Yehova wawona!—Waku. 5:8.

8. Kumbi mazaza ngaku Yehova ngapambana wuli ndi mazaza nga maboma?

⁸ Maboma nge ndi mazaza kweni mazaza ngawu ngakulu ukongwa cha. Yehova ndiyu we ndi mazaza ngakulu ukongwa. Maulendu nganayi mu Bayibolu, Yehova Chiuta wakambika kuti ndi “Mura Ukongwa.”​—Dani. 7:18, 22, 25, 27.

9. Kumbi mchimi Daniyeli wanguwonanji mu viwona?

⁹ Mchimi Daniyeli wanguwona chiwona cho chingulongo kuti Yehova we ndi mazaza ngakulu ukongwa kuluska akulamuliya wosi. Pakwamba Daniyeli wanguwona vinyama vikuluvikulu vinayi vo vimiya maufumu nga mu nyengu yakali nge ufumu wa Babiloni, Mediya ndi Peresi, Girisi, Roma kweniso ufumu wo ulamuliya pasonu panu wa Britain ndi America. (Dani. 7:1-3, 17) Pavuli paki, Daniyeli wanguwona Yehova Chiuta waja pampandu wa ufumu mu mphara ya milandu kuchanya. (Dani. 7:9, 10) Vo mchimi wakugomezgeka mwenuyu wanguwona pavuli paki, vitcheŵeska wo alamuliya mazuŵa nganu.

10. Mwakukoliyana ndi Daniyeli 7:13, 14, 27, kumbi mbayani wo Yehova wanguŵapaska mazaza pacharu chapasi, nanga venivi vilongonji vakukwaskana ndi Iyu?

¹⁰ Ŵerengani Daniyeli 7:13, 14, 27. Lemba ili lilongo kuti Chiuta wangutuzgaku maulamuliru ngosi ku maboma nga ŵanthu ndipu wangungapereka ku ŵanthu anyaki wo mbakwenere kweniso anthazi ukongwa. Ku ŵanthu naŵa? Wangungapereka ku “munthu munyaki yo wawonekanga nge mwana wa munthu,” Yesu Khristu kweniso “ku akupaturika a Mura  Ukongwa,’ a 144,000 wo azamulamuliya “muyaya mpaka muyaya.” (Dan. 7:18) Yapa viwoneke limu kuti Yehova ndi “Mura Ukongwa,” chifukwa iyu yija pe ndiyu we ndi mazaza ngakuchita venivi.

11. Kumbi Daniyeli wangulembanji so vo vilongo kuti Yehova ndi Mura Ukongwa pacharu chosi?

¹¹ Vinthu vo vachitikanga mu chiwona vo Daniyeli wanguwona, vikoliyana ndi chinthu chinyaki cho wangukamba pakwamba. Iyu wangukamba kuti: “Chiuta wakuchanya . . . , watuzgapu mafumu kweniso waŵika mafumu.” Iyu wangulemba so kuti “Wapachanya Limu walamuliya mu ufumu wa ŵanthu ndipuso kuti wapereka ufumu wo kwaku weyosi yo iyu wakhumba.” (Dani. 2:19-21; 4:17) Kumbi nyengu yinyaki Yehova wangutuzgapu akulamuliya pamwenga kuŵikapu anyaki? Hinya!

12. Kambani vakuwoniyapu vo vilongo mo Yehova wangutuzgiyapu mafumu pa mipandu yawu mu nyengu yakali. (Wonani chithuzi.)

¹² Yehova wangulongo kuti we ndi mazaza ngakulu ukongwa kuphara “ŵaraŵara amazaza.” Tiyeni tikambiskani vakuwoniyapu vitatu. Farao wa ku Egipiti wangusambusa ŵanthu aku Yehova kuja akapolu ndipu wangukana mwakuwerezawereza kuŵafwatuwa. Kweni Chiuta wanguŵataska ndipu wangubiza Farao mu Nyanja Yiyera. (Eki. 14:26-28; Salimo 136:15) Fumu Beleshazara ya ku Babiloni yinguchita phwandu ndi ‘kujikweza kulimbana ndi Mbuya wa machanya’ kweniso yinguthamika “achiuta agolidi, asiliva [ndipuso] amkuŵa” mumalu mwakuthamika Yehova. (Dani. 5:22, 23) Kweni Chiuta wangumusiska munthu wakujikuzga mwenuyu. Ndi “usiku weniwo” Beleshazara wangubayika ndipu ufumu waki unguperekeka kwa Amedi ndi Aperesi. (Dani. 5:28, 30, 31) Fumu Herodi Agiripa I ya ku Palesitina wangubaya wakutumika Yakobe ndipu pavuli paki wanguŵika mujeri wakutumika Peturo, kuti nayu wamubayi. Kweni Yehova wanguchitiska kuti Herodi watondeki kubaya Peturo. “Mungelu waku Yehova wangumulanga” ndipu pavuli paki wangufwa.​—Machi. 12:1-5, 21-23.

13. Kambani chakuwoniyapu cho chilongo mo Yehova wanguthereske mafumu ngosi ngo ngangukoliyana.

¹³ Yehova wangulongo so kuti we ndi mazaza ngakulu ukongwa kuphara mafumu ngosi ngo ngangukoliyana. Iyu wangurwiya nkhondu Ayisirayeli ndipu wanguŵawovya kubaya mafumu 31 nga ku Kanani kweniso kuti ato malu ngakulu Mucharu Chakulayizgika. (Yoswa 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Yehova wanguŵawovya  so kuthereske limu Fumu Beni-hadadi ndipuso mafumu nganyaki 32 nga ku Siriya ngo nganguchita nkhondu ndi Ayisirayeli.​—1 Mafu. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Kumbi Fumu Nebukadinezara ndipuso Fumu Dariyo angukambanji vakukwaskana ndi ulamuliru waku Yehova? (b) Kumbi Wamasalimo wangukambanji vakukwaskana ndi Yehova kweniso mtundu Waki?

¹⁴ Mwakuwerezawereza Yehova waja wachilongo kuti ndi Mura Ukongwa! Fumu Nebukadinezara ya ku Babiloni, yati yajikuzga chifukwa cha mazaza, nthazi kweniso unkhankhu waki ukulu, mumalu mwakulongo kuti Yehova ndiyu ngwakwenere kuthamikika, Chiuta wanguchitiska kuti wafunthi. Nebukadinezara wati wachira ‘wanguthamika Wapachanya Limu’ ndipuso wanguziŵa kuti “ulamuliru [waku Yehova] mbulamuliru wamuyaya.” Iyu wangukamba so kuti: “Palivi yo wangamutondekesa kuchita vo wakhumba.” (Dani. 4:30, 33-35) Kugomezgeka kwaku Daniyeli kwati kwayeseka ndipuso Yehova wati wamutaska muzenji la nkharamu, Fumu Dariyo yingukamba kuti: “Ŵanthu ambwambwanthiyengi chifukwa cha mantha pa masu paku Chiuta waku Daniyeli. Pakuti iyu ndi Chiuta wamoyu ndipuso ngwamuyaya. Ufumu waki wazamubwangandulika cha ndipu ulamuliru waki ngwamuyaya.”​—Dani. 6:7-10, 19-22, 26, 27.

¹⁵ Wamasalimo wangukamba kuti: “Yehova watimbanyizga viŵembu va ŵanthu amitundu; iyu watondekesa vo ŵanthu aŵanaŵananga kuti achiti.” Iyu wangukamba so kuti: “Ngwakukondwa mtundu wo Chiuta wawu ndi Yehova, ŵanthu wo iyu waŵasankha kuti aje chuma chaki.” (Salimo 33:10, 12) Chenichi ntchifukwa chakuvwika chakulutirizgiya kuja akugomezgeka kwaku Yehova!

16. Kumbi ndi vinthu wuli vo tisimikiza kuti Yehova wazakutichitiya pa nyengu ya “chisuzgu chikulu,” nanga ntchifukwa wuli? (Wonani chithuzi.)

¹⁶ Tasambira vo Yehova wanguchita mu nyengu yakali. Sonu kumbi tingakamba kuti ndi vinthu wuli vo vichitikengi pambula kuswera  yapa? Tingasimikiza kuti Yehova wazamutaska ateŵeti ŵaki akugomezgeka pa nyengu ya “chisuzgu chikulu.” (Mate. 24:21; Dani. 12:1) Iyu wazamuchita venivi pa nyengu yo mitundu yazamukoliyana yo yidanika kuti Gogi wa Magogi, yazamuyukiya mwankhaza ŵanthu wo mbakugomezgeka kwaku Yehova. Ndipu chinanga kuti mitundu yeniyi yingazisazgapu vyaru vosi 193 va mu wupu wa United Nations, vingazimaku cha ku Mura Ukongwa kweniso ku magulu ngaki ngankhondu ngakuchanya. Yehova walayizga kuti: “Ndipu ndazamulongo ukulu wangu, ndazakujitowesa kweniso ndazakujiziŵikisa pa masu pa mitundu yinandi ya ŵanthu; ndipu yiwu azamuziŵa kuti ini ndini Yehova.”​—Ezeki. 38:14-16, 23; Salimo 46:10.

17. Kumbi Bayibolu likamba kuti ndi vinthu wuli vo vazamuchitikiya mafumu nga pacharu chapasi, kweniso ŵanthu wo alutirizga kuja akugomezgeka kwaku Yehova?

¹⁷ Asani Gogi wazitiyukiya, vazamuchitiska kuti nkhondu ya Aramagedoni yiyambi. Ndipu Yehova wazamubaya “mafumu nga pacharu chosi chapasi.” (Chivu. 16:14, 16; 19:19-21) Kweni “ŵanthu akunyoloka ndiwu [azamuja] mucharu, ndipu wo alutirizga kuja akugomezgeka [azamulutirizga] kujamu.”—Nthanthi 2:21, mazu ngamumphata.

18. Kumbi Akhristu anandi auneneska akhumbisiska kuchitanji, ndipu ntchifukwa wuli? (Daniyeli 3:28)

¹⁸ Kwa vyaka vinandi Akhristu auneneska aŵika pangozi maumoyu ngawu chifukwa chakuti atanja Yehova Fumu ya Chilengedu Chosi. Akhristu auneneska ŵenaŵa akukhumbisiska kulutirizga kuja akugomezgeka kwaku Yehova. Yiwu ayanana ndi anyamata atatu Achiheberi wo angulutirizga kuja akugomezgeka ku Mura Ukongwa, yo pavuli paki wanguŵataska mung’anju ya motu.​—Ŵerengani Daniyeli 3:28.

19. Kumbi Yehova wazamuyeruzga ŵanthu ŵaki pa chifukwa wuli, nanga titenere kuchitanji sonu?

¹⁹ Wamasalimo Davidi wangulemba vakukwaskana ndi kukhumbika kwakuja akugomezgeka kwaku Chiuta. Iyu wangulemba kuti: “Yehova wayeruzgengi ŵanthu. Ndiyeruzgeni yimwi Yehova, mwakukoliyana ndi urunji wangu kweniso mwakukoliyana ndi kugomezgeka kwangu.” (Salimo 7:8) Davidi wangulemba so kuti: “Kugomezgeka ndipuso kunyoloka vindivikiliyi.” (Salimo 25:21) Chinthu chakukhumbika ukongwa cho tingachita nkhulutirizga kuja akugomezgeka kwaku Yehova kwali tingakumana ndi suzgu wuli! Asani tachita viyo, tivwengi nge mo wamasalimo wanguvwiya yo wangulemba kuti: “Mbakukondwa wo mbakugomezgeka. . . , wo atenda mu dangu laku Yehova.”—Salimo 119:1, mazu ngamumphata.