1. Kumbi munthu wakugomezgeka tingamuziŵa wuli?

 MUNTHU wakugomezgeka wasunga vo walayizga ndipu wakamba uneneska. (Salimo 15:4) Ŵanthu aziŵa kuti angamuthemba. Tikhumba kuti abali ndi azichi ŵidu atiwonengi viyo. Kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya kuti atigomezgengi?

2. Kumbi tingalongo wuli kuti te akugomezgeka?

² Tingaŵachichizga cha anyidu kuti atigomezgengi. Tikhumbika kulongo kuziya mu vo tichita kuti yiwu atigomezgengi. Ŵanthu anyaki akamba kuti kugomezgeka kwe nge ndalama. Ndalama zisuzga kuzisaniya, kweni zisuzga cha kuzinanga. Chinanga kuti nkhwakusuzga kugomezga ŵanthu, kweni Yehova tingamugomezga ukongwa. Nyengu zosi tingamugomezga chifukwa “chechosi cho wachita ntchakuthembeka.” (Salimo 33:4) Ndipu iyu wakhumba kuti timuyezgengi. (Aefe. 5:1) Sonu tiyeni tikambiskani vakuwoniyapu va ateŵeti aku Yehova wo anguyezga Awusewu akuchanya ndipu angulongo kuti ŵenga akugomezgeka. Tikambiskanengi so mijalidu yinkhondi yo yingatiwovya kuja akugomezgeka.

3-4. Kumbi Mchimi Daniyeli wangulongo wuli kuti wenga wakugomezgeka, nanga venivi vitenere kutichiska kujifumba mafumbu nanga?

³ Mchimi Daniyeli ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani ya kugomezgeka. Chinanga kuti Ababiloni angumutole ku ukapolu, iyu wangulongo kuti wenga wakuthembeka kweniso kuti ŵanthu angamugomezga. Ŵanthu angwamba kumugomezga ukongwa pa nyengu yo Yehova wangumuwovya kufwatuliya malotu ngo Fumu Nebukadinezara ya ku Babiloni yingulota. Nyengu yinyaki, Daniyeli wakhumbikanga kukambiya  fumu kuti Yehova wakondwanga nayu cha, ndipu uthenga wenuwu wenga wakuti fumu yingakondwa nawu cha. Daniyeli wakhumbikanga chiganga kuti wakakambi uthenga wenuwu, chifukwa Nebukadinezara wasweranga cha kufya mtima! (Dani. 2:12; 4:20-22, 25) Pati pajumpha vyaka vinandi, Daniyeli wangulongo so kuti wenga wakugomezgeka wati wafwatuliya mwauneneska uthenga wachilendu wo unguwoneka pachimati cha nyumba yachifumu ku Babiloni. (Dani. 5:5, 25-29) Pavuli paki, Dariyo wa ku Mediya ndipuso ŵaraŵara ŵaki a boma anguwona so kuti Daniyeli “wenga ndi zeru zapade.” Yiwu anguziŵa kuti Daniyeli “wenga wakugomezgeka, wagwiranga ntchitu zaki zosi ndipuso wachitanga vinthu mwachinyengu cha.” (Dani. 6:3, 4) Kukamba uneneska, chinanga mbakulamuliya wo asopanga Chiuta cha, anguziŵa kuti Daniyeli yo wasopanga Yehova angamugomezga!

⁴ Po tiŵanaŵaniya chakuwoniyapu chaku Daniyeli, tingajifumba kuti: ‘Kumbi ŵanthu wo Mbakaboni aku Yehova cha atindiziŵa ndi mbiri wuli? Kumbi atindiziŵa kuti ndifiska maudindu ngangu kweniso kuti angandithemba?’ Ntchifukwa wuli tikhumbika kujifumba mafumbu ngenanga? Chifukwa chakuti Yehova wathamikika asani te akugomezgeka.

5. Ntchifukwa wuli Hananiya waziŵikanga kuti wenga wakugomezgeka?

⁵ Mu 455 B.C.E., Nduna Nehemiya yati yamaliza kuzenga so mpanda wa Yerusalemu, yingufufuza anthulumi akuthembeka wo atingi ayiphweriyengi umampha tawuni. Yumoza mwa anthulumi wo Nehemiya wangusankha, wenga Hananiya wakuwonere Kanyumba  Kakuvikilirika. Bayibolu likamba kuti Hananiya “wenga munthu wakugomezgeka ukongwa [yo] wawopanga Chiuta wauneneska kuluska ŵanthu anandi.” (Nehe. 7:2) Kwanja Yehova ndipuso kopa kumuguŵiska, vinguwovya Hananiya kuchita phamphu pa uteŵeti wewosi wo wapaskikanga. Ndipu mijalidu yeniyi nasi so yingatiwovya kuja akuthembeka pa uteŵeti wewosi wo tingapaskika.

6. Kumbi Tukiko wangulongo wuli kuti wenga bwezi la kugomezgeka la wakutumika Paulo?

⁶ Sonu tiyeni tikambiskani chakuwoniyapu chaku Tukiko, mubwezi wakugomezgeka wa wakutumika Paulo. Pa nyengu yo Paulo wenga pa ukayidi wa panyumba, wathembanga Tukiko ndipu iyu wangukamba kuti wenga “mteŵeti wakugomezgeka.” (Aefe. 6:21, 22) Paulo wamuthembanga Tukiko, mwakuti wangumutuma kuti wakapereki makalata kwa abali a ku Efeso ndi Kolose kweniso kuti wakaŵachiski ndi kuŵapembuzga. Tukiko watitikumbusa va anthulumi akugomezgeka kweniso akuthembeka wo atitiphwere mwauzimu mazuŵa nganu.​—Ako. 4:7-9.

7. Kumbi mungasambiranji pa nkhani ya kugomezgeka kwa ŵara kweniso ateŵeti akovya a mumpingu winu?

⁷ Mazuŵa nganu, tiwonga ukongwa kuti ŵara kweniso ateŵeti akovya mbakugomezgeka. Mwakuyanana ndi Daniyeli, Hananiya kweniso Tukiko, yiwu atesesa kuphwere maudindu ngawu. Mwakuyeruzgiyapu, asani tiluta ku maunganu nga mukati mwa sabata, tiziŵa kuti nkhani zosi zo zamukambika akuŵagaŵiya kali abali ndi azichi. Ŵara akondwa asani abali ndi azichi wo apaskika nkhani zenizi anozgeke kweniso kukamba nkhani zawu! Ndipuso asani tidaniya wo tisambira nawu Bayibolu ku unganu wa kukumaliya kwa sabata, tikayika cha kuti kwamukuŵa nkhani yachisanisani. Kusazgiyapu yapa, tigomezga so kuti tiŵengi ndi mabuku ngakugaŵiya mu uteŵeti. Abali akugomezgeka ŵenaŵa atitiphwere umampha ndipu tiwonga Yehova chifukwa chaku yiwu! Kweni kumbi tingalongo wuli kuti te akugomezgeka?

8. Kumbi tingachita wuli vinthu mwazeru asani tikhumba kuziŵa mo vinthu viliri pa umoyu wa anyidu? (Nthanthi 11:13)

⁸ Titiŵayanja abali ndi azichi ŵidu, ndipu tikhumbisiska kuziŵa mo vinthu viliri pa umoyu wawu. Kweni titenere kuchita vinthu mwazeru ndipu tikhumbika cha kukambiya ŵanthu anyaki vinthu vachisisi vakukwaskana ndi yiwu. Akhristu anyaki a mu nyengu ya akutumika, ‘aseleriyanga pa nkhani zaŵeni zo zaŵakwaskanga cha, kweniso akamba vinthu vakuti atenere cha kuvikamba.’ (1 Timo. 5:13) Kukamba uneneska, tikhumba cha kuja nge yiwu. Kweni tiyeruzgiyi kuti munthu munyaki watikambiya nkhani yinyaki yakukwaskana ndi iyu ndipu watipempha kuti tingakambiyanga ŵanthu anyaki cha. Mwakuyeruzgiyapu, mzichi wangatikambiya vakukwaskana ndi nthenda yinyaki yo watama pamwenga mayeseru nganyaki ngo wakumana nangu, ndipu wangatipempha kuti tingakambiyanga ŵanthu anyaki cha. Titenere kuchita vo iyu watipempha. * (Ŵerengani Nthanthi 11:13.) Sonu tiyeni tikambiskani vakuchitika vinyaki vo tikhumbikiya ukongwa kusunga chisisi.

9. Kumbi ŵanthu a mu banja limoza angalongo wuli kuti mbakugomezgeka?

⁹ Mu banja. Weyosi mu banja we ndi udindu wakusunga chisisi pa vinthu vinyaki va mu banja mwawu. Mwakuyeruzgiyapu, munthukazi wa Chikhristu wangaŵa ndi nkharu yinyaki yo yitimukondwesa cha mulumu waki. Kumbi munthulumi wakambiyengi anyaki venivi vo vingachitiska  kuti muwolu waki wachiti soni? Awa! Iyu watimuyanja muwolu waki ndipu wangakhumba cha kuchita chechosi cho chingamuguŵiska. (Aefe. 5:33) Achinyamata nawu akhumbika kuŵatumbika. Ndipu apapi angachita umampha kukumbuka fundu yeniyi. Apapi atenere cha kuŵachitiska soni ŵana ŵawu mwakukambiya ŵanthu anyaki vo ŵana anangisa. (Ako. 3:21) Ŵana nawu akhumbika kuchita vinthu mwazeru, ndipu atenere cha kukambiya ŵanthu anyaki vinthu vo vingachitiska soni ŵanthu anyaki a mu banja lawu. (Doto. 5:16) Asani weyosi mu banja watesesa kusunga chisisi pa vinthu vakukwaskana ndi banja lawu, vitovya kuti akoliyanengi ukongwa.

10. Kumbi kuja bwezi chayilu kusazganjipu? (Nthanthi 17:17)

¹⁰ Mabwezi. Pa umoyu widu, nyengu zinyaki tikhumba kukambiya mubwezi widu mo tivwiya. Kweni venivi vingaŵa vakusuzga nyengu zinyaki. Chingaŵa chipusu cha kukambiya munthu munyaki maŵanaŵanu ngidu chayingu, ndipu tingaguŵa ukongwa asani pavuli paki taziŵa kuti mubwezi widu wakambiya ŵanthu anyaki vo tingumukambiya. Kweni tiwonga ukongwa kuja ndi bwezi lo tingalikambiya mo tivwiya ndipu tiziŵa kuti iyu wakambiyengi munthu munyaki cha vo tamukambiya! Iyu ndi “bwezi chayilu.”​—Ŵerengani Nthanthi 17:17.

11. (a) Kumbi ŵara ndi awolu ŵawu alongo wuli kuti mbakugomezgeka? (b) Kumbi tisambiranji kwa mura yo waphweriyanga nkhani zachisisi zakukwaskana ndi mpingu ndipu pavuli paki we limoza ndi banja laki? (Wonani chithuzi.)

¹¹ Mumpingu. Ŵara wo asunga chisisi ndi “malu ngakubisamiyapu mphepu, malu ngakuthaŵiyaku” kwa abali ŵawu. (Yesa. 32:2) Tiziŵa kuti tingaŵakambiya chechosi abali ŵenaŵa chifukwa tigomezga kuti asungengi chisisi pa vo taŵakambiya. Titiŵachichizga cha kuti atikambiyengi vinthu vachisisi. Kusazgiyapu yapa, titiŵawonga ukongwa awolu a ŵara chifukwa atiŵachichizga cha alumu ŵawu kuti aŵakambiyengi vinthu vachisisi vakukwaskana ndi ŵanthu anyaki. Vakukondwesa ukongwa kuti ŵara atiŵakambiya cha awolu ŵawu vinthu vachisisi vakukwaskana ndi abali ndipuso azichi.  Muwolu wa mura munyaki wanguti: “Ndiwonga ukongwa kuti mulumu wangu watindikambiya cha vinthu vachisisi vakukwaskana ndi ŵanthu wo watiŵachitiya maulendu nga uliska pamwenga wo akhumbika chovyu cha uzimu, ndipu watindikambiya cha chinanga ndi mazina ngawu. Veumampha ukongwa kuti mulumu wangu wasunga chisisi, vo vitovya kuti ndilekengi kudandawula ndi vinthu vo ndingachitapu chechosi cha. Chifukwa cha venivi ndifwatuka kukambiskana ndi weyosi mumpingu. Ndipuso ndigomezga kuti asani ndakambiya mulumu wangu mo ndivwiya pamwenga masuzgu ngangu, iyu wakambiyengi ŵanthu anyaki cha.” Chinanga kuti ve viyo, tosi tikhumba kuti anyidu atiziŵengi kuti te akugomezgeka. Kumbi ndi mijalidu niyi yo yingatiwovya kuja akugomezgeka? Tiyeni tikambiskani mijalidu yinkhondi.

12. Ntchifukwa wuli tingakamba kuti chanju ndi jalidu lakukhumbika ukongwa lo lingawovya kuti anyidu atigomezgengi?

¹² Chanju ndi jalidu lakukhumbika ukongwa lo lingawovya kuti anyidu atigomezgengi. Yesu wangukamba kuti kwanja Yehova kweniso anyidu ndingu marangu ngaŵi ngakulungakulu. (Mate. 22:37-39) Kwanja Yehova kutitichiska kuti tiyezgengi chakuwoniyapu chaki chamampha ukongwa pa nkhani ya kugomezgeka. Mwakuyeruzgiyapu, kwanja abali ndi azichi ŵidu kutitiwovya kuti tilekengi kukamba nkhani zachisisi zakukwaskana ndi yiwu. Tikhumbika cha kuvumbuwa vinthu vo vingachitiska kuti yiwu akumani ndi masuzgu, achiti soni pamwenga viŵapweteki.​—Yoha. 15:12.

13. Kumbi kujiyuyuwa kungatiwovya wuli kuja akugomezgeka?

¹³ Kujiyuyuwa kungatiwovya kuja akugomezgeka. Mkhristu yo ngwakujiyuyuwa watijiwonesa cha kwa anyaki mwa kuja munthu wakwamba kukamba nkhani yo yachitika. (Afi. 2:3) Iyu walongo cha kwa anyaki kuti waziŵa vinthu vachisisi vo wakhumbika cha kuvikamba. Kujiyuyuwa kungatiwovya so kuleka kukambiya ŵanthu anyaki maŵanaŵanu ngidu pa nkhani zo zikonkhoskeka cha mu Bayibolu pamwenga mumabuku ngidu.

14. Kumbi kuwamu kungatiwovya wuli kuti ŵanthu anyaki atigomezgengi?

¹⁴ Kuwamu kungawovya Mkhristu kuziŵa “nyengu yakuja cheti ndi nyengu yakulongoro.” (Waku. 3:7) Muvyaru vinyaki akamba nthanthi yakuti: “Kulongoro kwe nge siliva, kweni kuja cheti kwe nge golidi.” Mu mazu nganyaki tingakamba kuti, nyengu zinyaki mbumampha kuja cheti mumalu mwakulongoro. Ndichu chifukwa chaki lemba la Nthanthi 11:12 likamba kuti: “Munthu wakuwamu waja cheti.” Tiyeni tiwoni chakuwoniyapu. Mura munyaki yo waziŵa vinandi, kanandi wapempheka kuti wawovyi mipingu yinyaki pa nkhani zinyaki. Pakukamba vaku iyu, mura munyaki wanguti: “Nyengu zosi iyu waphwere ukongwa ndipu wakamba cha nkhani zachisisi zakukwaskana ndi mipingu yinyaki.” Chifukwa chakuti mura uyu wachita vinthu mwazeru, ŵara anyaki wo wateŵete nawu limoza mumpingu waki atimugomezga. Yiwu aziŵa kuti iyu wakambengi cha vinthu vachisisi vakukwaskana ndi yiwu ku ŵanthu anyaki.

15. Kambani chakuyeruzgiyapu cho chilongo kuti anyidu angatigomezga asani tichita vinthu mwauneneska.

¹⁵ Kuchita vinthu mwauneneska, kungatiwovya so kuti ŵanthu atigomezgengi. Munthu yo wachita vinthu mwauneneska, titimugomezga chifukwa tiziŵa kuti nyengu zosi wakamba uneneska. (Aefe. 4:25; Ahe. 13:18) Tiyeruzgiyi kuti mukhumba kusazgiyaku lusu linu lakusambiza. Ndipu mupempha munthu munyaki kuti wavwisiyi nkhani yo mwamukamba ku maunganu ndipu wakupaskeni masachizgu nga mo mukhumbika kusintha. Kumbi ndiyani yo mungamugomezga kuti wakukambiyeni vo  mukhumbika kusintha? Kumbi ndi munthu yo wangakukambiyani vinthu vo mungayanja kuvwa pamwenga ndi yo wangakukambiyani uneneska? Yapa kwamuka nkhwakuziŵikiya limu. Bayibolu likamba kuti: “Kuchenyeke pakweru nkhwamampha kuluska chanju chakubisa. Vilonda vo wakupweteka munyaku vakugomezgeka.” (Nthanthi 27:5, 6) Chinanga kuti pakwamba vingaŵa vakusuzga kuvwisiya, kweni fundu zauneneska zo mubwezi widu wangatikambiya zingatiwovya kwa nyengu yitali.

16. Kumbi lemba la Nthanthi 10:19 lilongo wuli kukhumbika kwa kujiko?

¹⁶ Kujiko nkhwakukhumbika ukongwa asani tikhumba kuti ŵanthu anyaki atigomezgengi. Jalidu lenili lingatiwovya kuja cheti asani tiyeseka kuti tikambi chinthu chinyaki cho ntchachisisi. (Ŵerengani Nthanthi 10:19.) Vingaŵa vakusuzga kujiko asani tigwiriskiya ntchitu malu ngakucheziyapu nga pa Intaneti. Asani tingaleka kuphwere, mwambula kuziŵa tingavumbuwa nkhani zachisisi ku ŵanthu anandi. Ndipu asani tatumiza nkhani zenizi pa Intaneti, tingaŵakaniza cha ŵanthu mo angazigwiriskiya ntchitu pamwenga masuzgu ngo ngangaŵapu. Tikhumbika so kuja cheti asani ŵanthu akususka akhumba kuti tivumbuwi vinthu vinyaki vo vingaŵika pangozi abali ndi azichi ŵidu. Venivi vingachitika asani apolisi atitifumba mafumbu mucharu cho ntchitu yidu njakukanizgika. Asani vaŵa viyo, tingagwiriskiya ntchitu fundu yakuti ‘tivikiliyengi mulomu widu mwa kuwumanga ndi chakumangiya,’ pa nkhani zenizi kweniso zinyaki. (Salimo 39:1) Tikhumba kuti ŵanthu wosi atigomezgengi, kwali mbanthu a mu banja, mabwezi ngidu, abali ndi azichi pamwenga munthu weyosi. Ndipu tikhumbika kujiko kuti ŵanthu atigomezgengi.

17. Kumbi tingawovya wuli kuti abali ndi azichi agomezganengi mumpingu?

¹⁷ Tiwonga ukongwa kuti Yehova wakutiguziya mugulu la abali ndi azichi, wo mbachanju kweniso akugomezgeka! Tosi tikhumbika kuchitapu kanthu kuti abali ndi azichi ŵidu atigomezgengi. Asani isi pakutija titesesa kulongo chanju, kujiyuyuwa, kuwamu, kuchita vinthu mwauneneska kweniso kujiko, titovya kuti abali ndi azichi agomezganengi mumpingu. Titenere kulutirizga kufwiyapu kuchita vinthu vo vingawovya kuti ŵanthu anyaki atigomezgengi. Mwaviyo, tiyeni tiyezgengi Yehova Chiuta widu ndi kulutirizga kulongo kuti te akugomezgeka.