1. Kumbi Yehowashi, Uziya ndi Yosiya angupaskika udindu ukulu nuwu?

 KUMBI mungavwa wuli asani mungasankhika kuti muje fumu ya ŵanthu aku Chiuta mweche munamana? Kumbi mungagwiriskiya wuli ntchitu mazaza nginu? Bayibolu lititikambiya va ŵanthu anyaki wo angusankhika kuti ngaje mafumu nga ku Yuda ŵeche anamana. Mwakuyeruzgiyapu, Yehowashi wenga ndi vyaka 7 pe, Uziya wenga ndi vyaka 16, ndipu Yosiya wenga ndi vyaka 8. Venivi vitenere kuti venga vakusuzga ukongwa kwaku yiwu pa nyengu yo! Chinanga kuti udindu wenuwu wenga ukulu, kweni Yehova ndipuso ŵanthu anyaki anguŵawovya kuti achiti vinthu vinandi vamampha.

2. Ntchifukwa wuli tikhumbika kusambira vakukwaskana ndi Yehowashi, Uziya, kweniso Yosiya?

² Mbuneneska kuti isi te mafumu pamwenga kuti mafumukazi cha, kweni tingasambira fundu zakukhumbika ukongwa kwaku Yehowashi, Uziya, ndipuso Yosiya. Pakwamba yiwu angusankha umampha vinthu kweni nyengu yinyaki angusankha umampha cha. Kuŵanaŵaniya vakuwoniyapu vawu, kutiwovyengi kuwona chifukwa cho tikhumbikiya kusankha mabwezi ngamampha, kulutirizga kuja akujiyuyuwa kweniso kulutirizga kupenja Yehova.

3. Kumbi Wasembi Mura Yehoyiyada wanguyiwovya wuli Fumu Yehowashi kuti yisankhengi vinthu umampha?

³ Musankhengi umampha vinthu nge Yehowashi. Pa nyengu yo Fumu Yehowashi yenga yinamana, yasankhanga umampha vinthu. Chifukwa chakuti Yehowashi wengavi awisi, wagwiriskiyanga ntchitu ulongozgi wo wapaskikanga ndi Yehoyiyada yo wenga Wasembi Mura wakugomezgeka. Wasembi mwenuyu, wamulunguchizganga nge kuti ndi mwana waki chayiyu. Chifukwa chakulondo ulongozgi waku Yehoyiyada, Yehowashi wanguteŵete Yehova kweniso wanguwovya ŵanthu kuti nawu amuteŵetiyengi. Yehowashi wanguwonesesa so  kuti nyumba yakusopiyamu yaku Yehova yanozgeka so.​—2 Mbiri 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Kumbi tiyanduwa wuli asani titanja ndi kuvwiya marangu ngaku Yehova? (Nthanthi 2:​1, 10-12)

⁴ Asani musambizika kuti muyanjengi Yehova kweniso kugwiriskiya ntchitu fundu zaki pa umoyu winu, ndikuti mupaskika mphasu yakuzirwa ukongwa. (Ŵerengani Nthanthi 2:1, 10-12.) Apapi angasambiza ŵana ŵawu mu nthowa zinandi. Tiyeni tikambiskani mo awisi a mzichi munyaki zina laki Katya angumuwovye kuti wasankhengi umampha vinthu. Zuŵa lelosi asani atimuperekeza ku sukulu, akambiskananga nayu lemba la zuŵa. Katya wangukamba kuti: “Venivi vingundiwovya kuti ndilimbanengi ndi masuzgu ngo ndakumananga nangu pa zuŵa lo.” Nanga wuli asani muwona kuti ulongozgi wa mu Bayibolu wo apapi ŵinu atikupaskani utikulondani wanangwa? Kumbi ndi vinthu wuli vo vingakuwovyani kuti muvwiyengi ulongozgi wawu? Mzichi munyaki zina laki Anastasia wakumbuka kuti apapi ŵaki amukonkhoskiyanga chifukwa cho aperekiyanga marangu nganyaki. Iyu wangukamba kuti: “Venivi vingundiwovya kuvwisa kuti yiwu andipaskanga marangu ngenanga chifukwa chakundilonda wanangwa wangu cha, kweni chifukwa chakuti andiyanjanga kweniso andivikiliyanga.”

5. Kumbi vo muchita vingakwaska wuli apapi ŵinu kweniso Yehova? (Nthanthi 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ Asani mugwiriskiya ntchitu ulongozgi wa mu Malemba wo apapi ŵinu atikupaskani ndikuti muŵakondwesengi. Ndipu chakukhumbika ukongwa ntchakuti mukondwesengi Chiuta kweniso mujengi nayu pa ubwezi wakukho. (Ŵerengani Nthanthi 22:6; 23:15, 24, 25.) Venivi ndi vifukwa vakuvwika vakuyezge vo Yehowashi wanguchita pa nyengu yo wenga munamana.

6. Kumbi Yehowashi wangwamba kuvwisiya ulongozgi wakutuliya kwaku yani, nanga ndi vinthu wuli vo vinguchitika pavuli paki? (2 Mbiri 24:17, 18)

⁶ Sambiranipu kanthu pa vo Yehowashi wangunangisa. Yehoyiyada wati wafwa, Yehowashi wangwamba kwanjana ndi ŵanthu aheni. (Ŵerengani 2 Mbiri 24:17, 18.) Iyu wangwamba kwende ulongozgi wa alongozgi a ku Yuda wo amuyanjanga cha Yehova. Mungazomereza kuti Yehowashi wakhumbikanga kuŵakhwecha ŵanthu ŵenaŵa chifukwa chakuti achitanga vinthu viheni. (Nthanthi 1:10) Kweni iyu wanguvwisiya ulongozgi wawu uheni. Ndipu musiŵani waki Zekariya wati wamuchenya, Yehowashi wangulamula kuti wabayiki. (2 Mbiri 24: 20, 21; Mate. 23:35) Kukamba uneneska, iyu wanguchita vinthu viheni ukongwa! Pakwamba, Yehowashi wenga fumu yakugomezgeka, kweni vachitima kuti wangugaruka kweniso wangwamba kubaya ŵanthu. Pakumaliya, Yehowashi wangubayika ndi ateŵeti ŵaki. (2 Mbiri 24:22-25) Vinthu vatingi vifikengi yapa cha asani iyu wangulutirizga kuvwiya Yehova kweniso ŵanthu wo ayanjanga Yehova! Kumbi musambiranjipu penapa?

7. Kumbi mutenere kusankha mabwezi nga mtundu wuli? (Wonani so chithuzi.)

 ⁷ Fundu yinyaki yo tingasambira pa vo Yehowashi wangunangisa njakuti tikhumbika kusankha mabwezi ngo ngatanja Yehova kweniso ngo ngangatiwovya kuchita vinthu vamampha. Tikhumbika cha kuja ndi mabwezi nga msinkhu widu pe. Kumbukani kuti Yehowashi wenga munamana ukongwa pakumuyeruzgiya ndi mubwezi waki Yehoyiyada. Pa nkhani yakusankha mabwezi jifumbeni kuti: ‘Kumbi mabwezi ngangu ngatindiwovya kuti ndimugomezgengi ukongwa Yehova? Kumbi ngatindichiska kuti ndigwiriskiyengi ntchitu fundu zaku Chiuta pa umoyu wangu? Kumbi ngatanja kukamba vakukwaskana ndi Yehova kweniso uneneska waki wakuzirwa? Kumbi ngatumbika fundu zaku Chiuta? Kumbi ngatindikambiya ŵaka vo ini ndingayanja kuvwa pamwenga ngachita chiganga kundichenya asani ndalanda?’ (Nthanthi 27:5, 6, 17) Kukamba uneneska, asani mabwezi nginu ngatanja Yehova cha, mbwenu ngamampha cha. Kweni asani mwe ndi mabwezi ngo ngatanja Yehova, kungataya cha, ngakuwovyeningi ukongwa!​—Nthanthi 13:20.

8. Asani tigwiriskiya ntchitu malu ngakucheziyapu nga pa intaneti, kumbi tikhumbika kukumbukanji?

⁸ Malu ngakucheziyapu nga pa intaneti, ngangatiwovya kuti tikambiskanengi ndi ŵanthu a mubanja lidu kweniso mabwezi ngidu. Kweni ŵanthu anandi agwiriskiya ntchitu malu ngenanga kuti ajiwonesengi kwa anyawu ndipu aŵikapu vithuzi kweniso mavidiyo ngakulongo vo agula pamwenga kuchita. Asani mugwiriskiya ntchitu malu ngakucheziyapu nga pa intaneti jifumbeni kuti: ‘Kumbi ndichita venivi ndi chilatu chakuti ŵanthu awonengi kuti ini ndini? Kumbi ndikhumba kuti ndichiski ŵanthu anyaki pamwenga ndikhumba kuti ŵanthu anyaki andithamikengi? Kumbi maŵanaŵanu nga ŵanthu anyaki wo agwiriskiya ntchitu malu ngenanga ngachitiska kuti nani ndiŵanaŵanengi, ndilongorongi kweniso kuchita vinthu viheni?’ Mubali Nathan Knorr yo wanguteŵetiyapu mu Wupu Wakulongozga wangupereka ulongozgi wakuti: “Mungakondwesanga ŵanthu cha, chifukwa asani mwachita viyo mukondwesengi weyosi cha. Kweni mukondwesengi Yehova, chifukwa asani mwachita viyo, mukondwesengi ŵanthu wosi wo atanja Yehova.”

9. Kumbi Yehova wangumuwovya wuli Uziya? (2 Mbiri 26:1-5)

⁹ Musankhengi umampha vinthu nge Uziya. Pa nyengu yo wenga munyamata, Fumu Uziya wenga wakujiyuyuwa. Iyu wangusambira kuti “wawopengi Chiuta wauneneska.” Iyu wanguja ndi umoyu kwa vyaka 68. Ndipu kwa nyengu yitali mu vyaka venivi, Yehova wangumutumbika (Ŵerengani 2 Mbiri 26:1-5.) Uziya wanguthereska arwani ŵaki anandi ndipu wanguwonesesa kuti tawuni ya Yerusalemu njakuvikilirika. (2 Mbiri 26:6-15) Uziya wangukondwa ukongwa ndi vosi vo Chiuta wangumuwovya kuchita.​—Waku. 3:12, 13.

10. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingumuchitikiya Uziya?

¹⁰ Sambiranipu kanthu pa vo Uziya wangunangisa. Fumu Uziya yinguziŵiriya kukambiya anyaki vakuchita. Panyaki venivi vinguyichitiska kuti yiŵanaŵani kuti yingachita chechosi cho yakhumba. Zuŵa linyaki, Uziya wangusere munyumba yakusopiyamu yaku Yehova. Mwakujikuzga iyu wangwamba kotcha vakununkhira pa guŵa lasembi kweni mafumu ngazomerezgekanga cha kuchita venivi. (2 Mbiri 26:16-18) Wasembi Mura Azariya wangwesa kumukaniza, kweni Uziya wangukwiya ukongwa. Vachitima kuti Uziya wangulutirizga cha kuja wakugomezgeka kwaku Yehova ndipu Yehova wangumulanga ndi makhati. (2 Mbiri 26:19-21) Vinthu vatingi vimuyendiyengi umampha ukongwa Uziya asani wangulutirizga kuja wakujiyuyuwa!

11. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingalongo kuti te akujiyuyuwa pamwenga cha? (Wonani so chithuzi.)

¹¹ Uziya wati waja ndi nthazi ukongwa, wanguluwa kuti Yehova ndiyu wangumupaska nthazi zenizi kweniso vinthu vosi vamampha vo wenga navu. Kumbi tisambiranjipu penapa? Nyengu zosi titenere kukumbuka kuti Yehova ndiyu watitipaska vitumbiku kweniso mauteŵeti ngosi ngo tingaŵa  nangu. Mumalu mwakujithamika chifukwa cha vinthu vo tafiska kuchita, titenere kupereka unkhankhu wosi kwaku Yehova. b (1 Akori. 4:7) Titenere kuja akujiyuyuwa ndi kukumbuka kuti te ambula kufikapu ndipu nyengu zinyaki tingakhumbika kupaskika ulongozgi. Mubali munyaki yo we ndi vyaka pafufupi 60 wangulemba kuti: “Ndasambira kuti nditenere cha kuguŵa asani ŵanthu anyaki andikambiya vinthu vinyaki vo ndanangisa. Asani ndapaskika ulongozgi chifukwa cha chinthu chinyaki cho ndanangisa, nditesesa kunozga vinthu ndi kulutirizga kuteŵete Yehova.” Uneneska ngwakuti asani titopa Yehova ndi kulutirizga kuja ŵanthu akujiyuyuwa, vinthu vitiyendiyengi umampha ukongwa pa umoyu widu.​—Nthanthi 22:4.

12. Kumbi Yosiya wangupenja wuli Yehova pa nyengu yo wenga wachinyamata? (2 Mbiri 34:1-3)

¹² Musankhengi umampha vinthu nge Yosiya. Yosiya wangwamba kupenja Yehova we ndi vyaka 16. Iyu wakhumbanga kusambira vakukwaskana ndi Yehova kweniso kuchita khumbu Laki. Kweni vinthu venga umampha cha pa umoyu waki po wenga mnyamata. Pa nyengu yeniyo, ŵanthu anandi asopanga achiuta aboza. Mwaviyo, Yosiya wakhumbikanga chiganga kuti waŵalekesi. Ndipu iyu wangufiska nadi kuchita venivi! Yosiya wechendakwanisi vyaka 20 wangwamba kutuzgamu kusopa kwaboza mu mtundu wosi wa Isirayeli.​—Ŵerengani 2 Mbiri 34:1-3.

13. Kumbi mungaja ndi umoyu wuli asani mungajipereka kwaku Yehova?

¹³ Chinanga kuti pasonu panu ndimwi munamana ukongwa, mungayezga Yosiya ndipu mungachita venivi asani mupenja Yehova kweniso kusambira mijalidu Yaki. Kuchita venivi kungakuchiskani kuti mujipereki kwaku Yehova. Kumbi asani mwajipereka kwaku Yehova vingakwaska wuli umoyu winu? Luke yo wangubatizika we ndi vyaka 14 watiti: “Kwamba sonu, kuteŵete Yehova ndiku kujengi pa malu ngakwamba pa umoyu wangu ndipu ndiyesesengi kumukondwesa.” (Mariko 12:30) Asani namwi muchitengi venivi, mbwenu vinthu vikuyendiyeningi umampha!

14. Kambani vakuwoniyapu vo vilongo mo achinyamata anyaki ayezge Fumu Yosiya.

¹⁴ Kumbi ndi masuzgu nganyaki nanga ngo achinyamata wo ateŵete Yehova akumana nangu? Johan yo wangubatizika we ndi vyaka 12 wangukamba kuti anyaki a mukilasi amuchichizganga  kuti wakweŵengi foja yo atimuŵika mu timachini (vaping). Kuti wasaniyi nthazi zakukaniya kuchita venivi, Johan wajikumbuskanga kuti kuchita jalidu lenili kungananga liŵavu laki kweniso ubwezi waki ndi Yehova. Rachel yo wangubatizika we ndi vyaka 14, wangukamba vo vingumuwovya kuti walimbani ndi masuzgu ngo wakumananga nangu ku sukulu. Iyu wanguti: “Nditesa kuwona vinthu vo vingandikumbusa vakukwaskana ndi Bayibolu kweniso Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, asani tisambira mbiri yakali ndikumbuka nkhani yinyaki ya mu Bayibolu pamwenga uchimi. Kweniso nyengu zinyaki asani ndikambiskana ndi munthu munyaki ku sukulu ndiŵanaŵaniya lemba lo ndingakambiskana nayu.” Chinanga kuti masuzgu nginu ngangapambana ndi ngo Fumu Yosiya yingukumana nangu, kweni mungachita vinthu mwazeru ndipuso mungaja akugomezgeka nge iyu. Kulimbana ndi masuzgu pa nyengu yo mweche munamana kungakuwovyani kuti muzilimbani ndi masuzgu kunthazi.

15. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguwovya Yosiya kuti wateŵete Yehova mwakugomezgeka? (2 Mbiri 34:14, 18-21)

¹⁵ Pa nyengu yo Fumu Yosiya yenga ndi vyaka 26, yingulamula kuti nyumba yakusopiyamu yinozgeki. Pa nyengu yo agwiranga ntchitu yeniyi, angusaniya “buku la Dangu laku Yehova lo linguperekeka kuziya mwaku Mozesi.” Fumu yati yavwa vo vinguŵerengeka mu buku lenili mwaliŵiliŵi yinguchita vinthu mwakukoliyana ndi vo vingulembeka mu buku lenilo. (Ŵerengani 2 Mbiri 34:14, 18-21.) Panyaki mukwambapu kali kuŵerenga Bayibolu zuŵa lelosi. Ndipu asani ndi viyo, kumbi vitikuyendiyani wuli? Kumbi musunga mavesi nganyaki ngo ngangakuwovyani pakumwija? Luke yo tamuzumbuwapu kali, walemba mubuku laki fundu zo wasaniya asani waŵerenga Bayibolu. Kumbi namwi muchita venivi kuti mukumbukengi mavesi pamwenga fundu zo mungazigwiriskiya ntchitu? Asani mutiliziŵa umampha Bayibolu kweniso kuliyanja, mukhumbisiskengi kumuteŵete Yehova. Nge Fumu Yosiya, muchiskikengi kuchita vinthu mwakukoliyana ndi Mazu ngaku Chiuta.

16. Ntchifukwa wuli Yosiya wangunangisa chinthu chinyaki chikulu, nanga venivi vititisambizanji?

¹⁶ Sambiranipu kanthu pa vo Yosiya wangunangisa. Pa nyengu yo Yosiya wenga ndi vyaka pafufupi 39 wangunangisa chinthu chinyaki cho chinguchitiska  kuti wabayiki. Iyu wangujithemba mumalu mwakupenja ulongozgi waku Yehova. (2 Mbiri 35:20-25) Penapa pe sambiru likulu ukongwa kwaku isi. Kwali te ndi vyaka vilinga pamwenga taja tichisambira Bayibolu kwa utali wuli, tikhumbika kulutirizga kupenja Yehova. Kupenja Yehova kusazgapu kupemphera kuti watilongozgi, kusambira Mazu ngaki kweniso kuvwiya ulongozgi wa Akhristu akukhwima. Asani tachita viyo, tinangisengi vinthu vikulu cha ndipu tikondwengi ukongwa.​—Yako. 1:25.

17. Kumbi tisambiranji ku mafumu ngatatu nga ku Yuda?

¹⁷ Pa unyamata winu, pe vinthu vinandi vakukondwesa vo mungachita. Nkhani yaku Yehowashi, Uziya kweniso Yosiya yilongo kuti achinyamata angasankha umampha vinthu ndipuso angakondwesa Yehova pa umoyu wawu. Mbuneneska kuti achinyamata ŵenaŵa angunangisa vinthu vinyaki vo vinguchitiska kuti akumani ndi masuzgu. Kweni asani muyezga vinthu vamampha vo anguchita, ndi kukhwecha vinthu viheni vo angunangisa, mungaja ndi umoyu wakukondwesa.

18. Kumbi vakuwoniyapu va mu Malemba nivi vo vilongo kuti mungaja ndi umoyu walikondwa? (Wonani so chithuzi.)

¹⁸ Mu Malemba mwe nkhani za achinyamata anyaki wo ŵenga pa ubwezi wakukho ndi Yehova, iyu waŵayanjanga ndipuso vinthu vinguŵayende umampha. Davidi wenga yumoza wa anyamata ŵenaŵa. Pa nyengu yo wenga mnyamata, wangusankha kuja bwezi laku Chiuta ndipu pavuli paki wanguja fumu yakugomezgeka. Mbuneneska kuti nyengu zinyaki wanangisanga vinthu, kweni Chiuta wamuwonanga kuti wenga wakugomezgeka. (1 Mafu. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Mungachiskika asani mungaŵerenga nkhani yakukwaskana ndi umoyu waku Davidi ndipuso mo wanguteŵete Yehova mwakugomezgeka. Pamwenga mungasambira nkhani yakukwaskana ndi Mariko kweniso Timote. Muwonengi kuti yiwu angwamba kuteŵete Yehova pa nyengu yo ŵenga anamana ukongwa ndipu angulutirizga kumuteŵete mwakugomezgeka. Venivi vinguchitiska kuti Yehova wakondwi nawu ndipuso nawu akondwanga.

19. Kumbi mungachita wuli kuti muje ndi umoyu walikondwa?

¹⁹ Kuti umoyu winu uzije wamampha kunthazi, vithemba vo muchita pasonu panu. Asani muthemba Yehova mumalu mwakuthemba zeru zinu, iyu wakuwovyeningi kuti musankhengi umampha vinthu. (Nthanthi 20:24) Mujengi ndi umoyu wamampha kweniso wakukondwesa. Kumbukani kuti Yehova wakondwa ndi vo mutimuchitiya. Palivi nthowa yamampha yo mungagwiriskiya ntchitu umoyu winu kuluska kuteŵete Yehova, Awusefwi a chanju.