Ndikuwa mu 1934. Apapi ŵangu angusama ku Switzerland ndipu angwamba kuja ku Timmins, tawuni ya migodi yo ye muchigaŵa cha Ontario, ku Canada. Cha mu ma 1939, ama angwamba kuŵerenga magazini nga Chigongwi cha Mlinda, ndipuso angwamba kuwungana ndi Akaboni aku Yehova. Mu banja lidu tilimu taŵana 7 ndipu tosi ama alutanga nasi ku maunganu. Pati pajumpha nyengu yimanavi, ama anguja Kaboni waku Yehova.

Ada angukondwa cha ndi vo ama angusankha. Kweni ama anguwuyanja ukongwa uneneska ndipu angusimikiza mtima kuti awulekengi cha. Yiwu anguchita venivi chinanga mphanyengu yo ntchitu ya Akaboni aku Yehova yingukanizgika ku Canada cha mu ma 1940. Ama ayesesanga kuchita nawu vinthu mwaulemu ndipuso mwachanju ada chinanga kuti aŵakalipiyanga. Chakuwoniyapu chawu chamampha chingutiwovya taŵana tosi kuti tisambiri uneneska. Tingukondwa so ukongwa kuwona kuti ada nawu asintha pati pajumpha nyengu ndipu angwamba kuchita nasi vinthu mwachanju.

Mu chihanya cha 1950, ndinguluta kuchichitaku unganu wa mutu wakuti Kuwonjezeka kwa Teokrase wo unguchitikiya ku New York City. Ndinguchiskika kuti nani ndingachita vinandi pakuteŵete Yehova ndati ndakumana ndi abali ndi azichi akutuliya muvyaru vakupambanapambana kweniso ndati ndavwa vinthu vakukondwesa vo abali ndi azichi wo anguserepu Sukulu ya Giliyadi angukonkhoska achifumbika mafumbu. Yapa ndingusimikiziya limu mtima kuti nani ndiyambengi uteŵeti wa nyengu zosi. Ndati ndafika ŵaka kwidu ndingupempha upayiniya wa nyengu zosi. Abali ku ofesi ya nthambi ku Canada angundimuka ndipu angundikambiya kuti ndibatiziki dankha. Ndinguchita nadi venivi pa October 1, 1950. Pati pajumpha mwezi umoza, ndinguzomerezeka kuja  mpayiniya wa nyengu zosi ndipu angundikambiya kuti ndikateŵetiyengi ku Kapuskasing. Tawuni yeniyi yenga kutali ukongwa ndi ko ndajanga.

Mu 1951, ofesi ya nthambi yingupempha apharazgi wo angayanja kuti aluti ku Quebec kuchigaŵa cho ŵanthu alongoro Chifurenchi. Kuchigaŵa chenichi kwakhumbikanga apharazgi anandi. Ini ndaziŵanga vineneru vosi viŵi, Chifurenchi ndi Chingelezi. Mwaviyo ndinguzomera kuluta ndipu angundikambiya kuti ndiluti ku Rouyn. Palivi munthu weyosi yo ndaziŵangaku kwenuku. Ndenga ŵaka ndi adiresi ya kumalu kwenuku nge mo ndakambiyapu pakwamba. Kweni vinthu vingundiyende umampha ukongwa. Ini ndi Marcel tenga mabwezi ngapamtima ndipu ndingukondwa kuteŵete ku Quebec kwa vyaka vinayi ndipu chakukumaliya kwa vyaka venivi ndingwamba kuteŵete nge mpayiniya wapade.

Pa nyengu yo ndenga ku Quebec, ndingukondwa ukongwa kulonde kalata yakundidana kuti ndikasere Sukulu ya Giliyadi, kilasi nambala 26 yo yinguchitikiya ku South Lansing, ku New York. Tinguchita mwambu wakumaliza sukulu yeniyi pa 12 February, 1956 ndipu angundituma kuti ndikateŵetiyengi kucharu cho sonu chidanika kuti Ghana, b ku West Africa. Kweni ndechendaluti, ndinguwere dankha ku Canada ko ndaŵanaŵananga kuti ndamujaku “masabata ngamanavi” ndichilindizgiya kuti vimakalata vakwende vituwi.

Mumalu mwakuja masabata ngamanavi, ndinguja ku Toronto kwa myezi 7 ndichilindizgiya vimakalata venivi. Pa nyengu iyi ndajanga ndi banja la a Cripps ndipu kwenuku ndiku ndinguziŵiyana ndi mwana wawu munthukazi Sheila. Tingwamba kwanjana ukongwa. Te pafupi kuti tipangani vakuti titorani, vimakalata vangu vakwende vingutuwa. Ini ndi Sheila tinguyipemphere nkhani iyi ndipu tingupangana kuti ini ndiluti dankha ko andituma kuti ndikateŵetiyengi. Kweni tingukoliyana kuti tilembiyanengi makalata kuti tikambiskanengi asani tingazitorana munthazi. Kusankha venivi kwenga kupusu cha, kweni pavuli paki vinguwoneka kuti tingusankha umampha.

Ndati ndayenda kwa mwezi wamphumphu pa tireni, sitima ndipuso ndegi, ndingufika mutawuni  ya Accra, ku Ghana. Ndati ndafika ku Ghana angundipaska uteŵeti wakuwonere chigaŵa. Ndachitanga uteŵeti wenuwu mucharu chosi cha Ghana kweniso muvyaru vinyaki nge Ivory Coast (ko sonu kudanika kuti Côte d’Ivoire) ndipuso ku Togoland (ko sonu kudanika kuti Togo). Kanandi ndayendanga ndija pa galimotu yo ndingupaskika ndi ofesi ya nthambi. Ndakondwanga ukongwa kuŵayende abali!

Kukumaliya kwa sabata ndachitiskanga maunganu ngadera. Tengavi Malu Ngakuchitiyapu Unganu. Mwaviyo, abali apanganga visakasa ndipu agwiriskiyanga ntchitu sungwi kweniso pachanya aŵikangapu mani nga kantchindi kuti paje mduzi. Chifukwa chakuti kwengavi mafuriji, nyama azisunganga zamoyu pamphepeti ndipu azibayanga pa nyengu yakwenere kuti ŵanthu aryi pa unganu.

Nyengu zinyaki pa unganu pachitikanga vinthu vakusekesa. Zuŵa linyaki Herb Jennings c yo nayu wenga mumishonale wachikamba nkhani, ng’ombi yinguthaŵa ko tasungiyanga nyama ndipu yatchimbiyanga kufupi ndi kupulatifomu. Ng’ombi yo yingutimbanyizika ukongwa ndipu Herb wangulekeza dankha kukamba nkhani. Abali anayi anthazi angufiska kuyiko ndi kuyiweze ko tasunganga nyama ndipu pa nyengu yeniyi abali ndi azichi adanirizanga mwakukondwa.

Mukati mwa sabata ya unganu wa dera ndayanjanga kuwonesa filimu ya mutu wakuti The New World Society in Action mumizi ya pafupi. Ndawonesanga filimu yeniyi kuziya papulojekita. Kuti ndichiti venivi, ndamangiriyanga salu yituŵa pakati pa mapolu ngaŵi pamwenga vimiti viŵi. Ŵanthu a mumizi yeniyi, ayiyanjanga ukongwa filimu yeniyi. Anandi kenga kakwamba kuwonere filimu pa umoyu wawu. Yiwu ambanga mumanja mwanthazi asani awona ŵanthu abatizika mufilimu yeniyi. Filimu iyi yinguwovya ŵanthu ŵenaŵa kuziŵa kuti gulu lidu ndakukoliyana pacharu chosi chapasi.

Ndati ndaja vyaka viŵi ku Africa, ndingukondwa ukongwa kuluta ku unganu wa vyaru wo unguchitikiya ku New York City mu 1958. Ndingukondwa so ukongwa kuwonana ndi Sheila yo wangutuwa ku Quebec, ko wateŵetiyanga nge mpayiniya wapade. Nyengu yosi iyi talembiyananga ŵaka makalata kweni yapa sonu tati takumana masu ndi masu ndingumukambiya kuti titorani ndipu wanguzomera. Ndingumulembe kalata Mubali Knorr d yakupempha kuti Sheila nayu wakasere Sukulu ya Giliyadi kuti tikateŵetiyengi limoza ku Africa. Mubali Knorr wanguzomereza. Pavuli paki, Sheila wanguza ku Ghana. Tingutorana mutawuni ya Accra, pa 3 October, 1959. Yapa tinguwona kuti Yehova watitumbika ukongwa chifukwa taŵikanga vakukhumba vaki pamalu ngakwamba.

Mu 1961 angutituma kuti tikateŵetiyengi mucharu cha Cameroon. Pa nyengu iyi ndatangwanikanga ukongwa chifukwa ndingupempheka kuti tijalikiski ofesi yanthambi yasonu. Nge mteŵeti wa nthambi wakuti wayamba sonu, ndakhumbikanga kusambira vinandi. Kweni mu 1965 tingubuchira kuti Sheila ndi munthu wakutama. Venga vakusuzga ukongwa asani tayamba kuŵanaŵana kuti tiŵengi apapi pambula kuswera. Chinanga kuti takondwanga kuti tiŵengi apapi kweniso tanozgekiyanga kuwere ku Canada, panguchitika chinthu chinyaki chakupweteka ukongwa.

Sheila wangunangika. Dokotala wangutikambiya kuti Sheila wanangika mwana munthulumi. Pajumpha vyaka 50 sonu kutuliya po venivi vinguchitikiya, kweni tiluwa cha. Chinanga kuti tingudandawula ndi vo vinguchitika, kweni tingulutirizga mbwenu kuchita uteŵeti wo tawuyanjanga ukongwa.

Abali ku Cameroon atombozgekanga ukongwa chifukwa chakukana kusereriyamu mu nkhani za ndali. Abali angusuzgika so ukongwa pa nyengu ya mavoti. Pa 13 May, 1970, chinthu chinyaki cho takhumbanga cha kuti chichitiki, ndichu chinguchitika. Boma lingukaniza ntchitu ya Akaboni aku Yehova. Boma lingulonda ofesi ya nthambi yasonu yo yingugwiriskikiya ntchitu kwa myezi 5 pe. Mu sabata yimoza pe, amishonale wosi kusazgapu ini ndi Sheila tingudikiskika mucharu ichi. Venga vakusuzga ukongwa kusiyana ndi abali ndi azichi wo taŵayanjanga ukongwa ndipu tafipanga mtima kuti vinthu viŵayendiyengi wuli mazuŵa ngo ngatuza.

Tinguja myezi 6 pa ofesi ya nthambi ya ku France. Kwenuku ndayesesanga kuchita vosi vo ndingafiska pakuphwere abali ku Cameroon. Mu December chaka chenichi, angutituma kuti tikateŵetiyengi ku ofesi ya nthambi ya ku Nigeria yo yingwamba kuwonere ntchitu ya Akaboni aku Yehova mu charu cha Cameroon. Abali ndi azichi ku Nigeria angutilondere umampha ukongwa ndipu tingukondwa kuteŵete kwenuku kwa vyaka vinandi.

Mu 1973 takhumbikanga kusankha pa nkhani yinyaki yakusuzga ukongwa. Sheila wasuzgikanga ukongwa ndi matenda nganyaki. Po tinguluta ku New York ku unganu, wanguliya ndipu wangukamba kuti: “Ndingalutirizga cha uteŵeti uwu! Nyengu zosi ndijaliya ŵaka kutama kweniso kuvuka.” Sheila wanguteŵete nani limoza ku West Africa kwa vyaka vakujumpha 14. Ndakondwanga ukongwa chifukwa wateŵetiyanga Yehova mwakugomezgeka, kweni takhumbikanga mbwenu kusintha vinthu vinyaki. Tati takambiskana mo vinthu venge ndi kupemphera mwakutuliya pasi pa mtima tingusankha kuti tiwere ku Canada, kuti wakalondiyengi chovyu chakwenere cha munkhwala. Kusankha kuleka uteŵeti wa umishonale kweniso uteŵeti wa nyengu zosi chenga chinthu chakusuzga ukongwa pa umoyu widu.

Tati tafika ku Canada, mubwezi wangu yo ndaziŵananga nayu kali yo wagulisanga magalimotu wangundilemba ntchitu kumpotu kwa tawuni ya Toronto. Tingusaniya nyumba ya renti, tingugula mipandu ndi vinthu vinyaki va munyumba vakugwiriskiyaku kali ntchitu, ndipu tingwamba umoyu unyaki kwambula ngongoli yeyosi. Tayesesanga kuja umoyu wambula kukhumba vinandi ndipu tagomezganga kuti zuŵa linyaki tazamukwamba so uteŵeti wa nyengu zosi. Tinguzizwa ukongwa kuti vo takhazanga vingufiskika liŵi ukongwa.

 Ndingwamba kuchita uteŵeti wakujipereka pa Chisulu pa malu ngo agwiranga ntchitu yakuzenga Malu nga Unganu ngasonu ku Norval, Ontario. Pati pajumpha nyengu angundipempha kuti ndije wakuwonere Malu nga Unganu. Sheila wangwamba kujaku umampha ndipu tinguwona kuti wangafiska uteŵeti wasonu wenuwu. Mwaviyo tingwamba kuja mu nyumba ya pa Malu nga Unganu mu June 1974. Tingukondwa ukongwa kwamba so uteŵeti wa nyengu zosi!

Tingukondwa ukongwa kuwona kuti Sheila sonu liŵavu laki layamba kuja umampha. Pati pajumpha vyaka viŵi, tingupaskika uteŵeti wakuwonere dera. Dera lo tawoneriyanga lenga ku Manitoba, chigaŵa cha ku Canada cho chiziŵika kuti chizizira ukongwa. Chinanga kuti kwaziziranga ukongwa, kweni takondwanga ukongwa ndi abali ndi azichi wo atiyanjanga so ukongwa. Tinguwamu kuti kuteŵete Yehova kuthemba malu cha, tikhumbika ŵaka kulutirizga kumuteŵete kwekosi ko tingaŵa.

Ndati ndateŵete nge wakuwonere dera kwa vyaka vinandi, mu 1978 tingudanika kuti tikateŵetiyengi pa Ofesi ya Nthambi ya ku Canada. Pati pajumpha kanyengu kamanavi, panguchitika chinthu chinyaki cho chingundipweteka kweni ndingusambirapu kanthu. Ndingupaskika nkhani ya ora limoza ndi hafu kuti ndiyikambi mu Chifurenchi pa unganu unyaki wapade wo unguchitikiya ku Montreal. Kweni venga vachitima kuti nkhani yangu yinguŵafika pamtima cha akuvwisiya. Ndipu mubali munyaki wa mu Dipatimenti ya Uteŵeti wangundipaska ulongozgi. Nkhaziŵengi mphanyi ndinguwamu ŵaka kuti ndengavi lusu lakukamba nkhani. Kweni ndinguvwiya cha ulongozgi wo ndingupaskika. Yapa tingukambiskana umampha cha ndipu ndawonanga kuti watindisuska ŵaka chechosi kweniso wangundiwongapu cha vo ndinguchita umampha. Ndingunangisa ukongwa kukana ulongozgi wo wangundipaska. Ini ndawonangapu ŵaka kuti wangundipaska ulongozgi mu nthowa yambula kwenere kweniso ndaŵanaŵaniyanga ukongwa za munthu yo wangundipaska ulongozgi.

Pati pajumpha mazuŵa ngamanavi, mubali munyaki wa mu Komiti ya Nthambi, nayu wangukambiskana so nani nkhani yeniyi. Yapa ndinguzomereza kuti ndinguwulonde umampha cha ulongozgi ndipu ndingupepesa. Pavuli paki, ndingukambiskana nayu so mubali yo wangundipaska ulongozgi. Iyu wangundigowoke ndati ndapepesa. Vo vinguchitika pa nyengu iyi vingundisambiza kuti ndikhumbika kuja wakujiyuyuwa ndipu ndiluwa cha. (Nthanthi 6:18) Kanandi ndipemphera kwaku Yehova pa nkhani yeniyi. Ndipu ndisimikiza mtima kuti ndazamuwerezapu cha kukana ulongozgi.

Ndateŵete pa ofesi ya Nthambi ya ku Canada kwa vyaka vakujumpha 40. Ndipu kutuliya mu 1985, ndaja ndi mwaŵi wakuteŵete mu Komiti ya Nthambi. Mu February 2021, muwolu wangu wakwanjiwa Sheila wakutayika. Kusazgiyapu pa chitima cho ndenachu chifukwa chakutayika kwa muwolu wangu, ndisuzgika so ndi kutama. Kweni kuteŵete Yehova kutindiwovya kuti ndijengi ndi vakuchita vinandi kweniso ndikondwa mwakuti ‘ndiziŵa cha kuti mazuŵa ngamala.’ (Waku. 5:20) Chinanga kuti ndakumana ndi masuzgu pa umoyu, kweni pe vinthu vinandi ukongwa vakukondwesa vo vandichitikiya. Ndasaniya vitumbiku vinandi ukongwa chifukwa chakuŵika Yehova pamalu ngakwamba kweniso ndakondwa ukongwa kuchita uteŵeti wa nyengu zosi kwa vyaka 70. Nditiŵapemphere abali ndi azichi achinyamata kuti nawu alutirizgi kuŵika Yehova pamalu ngakwamba chifukwa ndiziŵa kuti atumbikikengi ukongwa kweniso akondwengi ukongwa chifukwa chakuteŵete Yehova.