Ntchifukwa Wuli Anthukazi Akhumbika Kujithereska kwa Alumu Ŵawu?
Ntchifukwa Wuli Anthukazi Akhumbika Kujithereska kwa Alumu Ŵawu?
“Mutu wa munthukazi ndi munthulumi.”—1 AKORI. 11:3.
1, 2. (a) Kumbi wakutumika Paulo wakulembanji pa nkhani ya ndondomeku yo Yehova wakujalikiska? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga mu nkhani iyi?
YEHOVA wakujalikiska ndondomeku yo wakutumika Paulo wanguzumbuwa po wangulemba kuti: “Mutu wa munthulumi weyosi ndi Khristu, . . . kweniso mutu waku Khristu ndi Chiuta.” (1 Akori. 11:3) Mu nkhani yajumpha, tinguwona kuti Yesu wawona kuti ndi mwaŵi kujithereska kwaku Yehova Chiuta yo ndi mutu waki, ndipu wakondwa ukongwa kuchita venivi. Tinguwona so kuti venivi ndivu anthulumi achikhristu achita ndi mutu wawu Khristu. Yesu Khristu wenga walisungu, wakuzikira, wachanju ndipuso waŵanaŵaniyanga ŵanthu. Anthulumi mumpingu wachikhristu akhumbika so kuchita venivi ndi ŵanthu anyaki, ukongwa awolu ŵawu.
2 Nanga wuli anthukazi? Kumbi mutu wa munthukazi ndiyani? Wakutumika Paulo wakulemba kuti: “Mutu wa munthukazi ndi munthulumi.” Kumbi anthukazi akhumbika kuyiwona wuli fundu iyi ya mu Malemba? Kumbi fundu iyi yigwira mbwenu ntchitu asani munthulumi ndi Mkhristu cha? Kumbi fundu iyi ying’anamuwa kuti anthukazi angakambangaku chechosi cha mu nthengwa? Nanga kumbi munthukazi wangachita wuli kuti walumbikengi?
“Ndimupangiyengi Wakumovya”
3, 4. Kumbi ndondomeku yakuti munthulumi ndiyu wajengi mutu wabanja yitovya wuli?
3 Chiuta ndiyu wakusankha yo watenere kuja mutu wabanja. Adamu wati walengeka, Yehova Chiuta wangukamba kuti: “Mbumampha cha kuti munthu wajengi yija. Ndimupangiyengi wakumovya, nge munyaki wakumuyenere.” Adamu wangukondwa ukongwa Heva wati walengeka, chifukwa wangusaniya munyaki kweniso wakuwovyana nayu mwakuti wanguti: “Uyu sonu ntchiwanga cha viwanga vangu ndipuso mnofu wa mnofu wangu.” (Gene. 2:18-24) Adamu ndi Heva alindizganga kuti ajengi apapi a ŵanthu akufikapu wo atingi ajengi mwalikondwa pacharu chosi cha paradayisu.
4 Chifukwa chakuti apapi ŵidu akwamba angugarukiya Chiuta, taŵanthu tikutaya umoyu wakufikapu nge mo venge mu Edeni. (Ŵerengani Aroma 5:12.) Kweni ndondomeku yakuti munthulumi ndiyu wajengi mutu mubanja, yikumala cha. Asani munthulumi wagwiriskiya ntchitu udindu waki mwakwenere ndipuso asani munthukazi watijithereska, vinthu vitenda umampha mubanja ndipu wosi akondwa. Venivi vichitiska so kuti wosi ajivwengi nge mo Yesu wavwiya chifukwa chakujithereska kwaku Yehova yo ndi Mutu waki. Yesu wechendazi panu pacharu chapasi, ‘wakondwanga pa masu paku Yehova nyengu zosi.’ (Nthanthi 8:30) Chifukwa cha ubudi wo tikuhara, anthulumi atondeka kuja mutu wa banja wakufikapu, ndipu anthukazi nawu atondeka kujithereska mwakufikapu. Chinanga kuti ve viyo, asani anthulumi kweniso anthukazi atesesa kuchita vosi vo angafiska, ndondomeku yeniyi yitovya kuti akhorwengi ukongwa mubanja lawu.
5. Ntchifukwa wuli munthulumi ndi munthukazi wo akutorana atenere kuyesesa kulondo ulongozgi wa pa Aroma 12:10?
5 Vinthu vitenda umampha ukongwa mu nthengwa asani munthulumi ndi munthukazi agwiriskiya ntchitu fundu ya mu Malemba yo yikuperekeka kwa Akhristu wosi. Fundu yaki njakuti: “Pa kwanja abali, muyanjanengi ndi mtima wosi. Pa kulongorana ulemu, mujengi panthazi.” (Aro. 12:10) Kweniso munthulumi ndi muwolu waki atenere kuyesesa kulondo ulongozgi wakuti: “Muchitiyanengi lisungu, muvwiyanengi chitima, mugowokiyanengi ndi mtima wosi.”—Aefe. 4:32.
Asani Munthu yo Tikutorana Nayu ndi Kaboni Cha
6, 7. Kumbi ntchinthu wuli cho chingachitika asani munthukazi watijithereska ku mulumu waki yo ndi Kaboni cha?
6 Nanga mungachita wuli asani yo mukutorana nayu wateŵete Yehova cha? Kanandi munthulumi ndiyu watuŵa kuti wateŵete Yehova cha. Kumbi penapa, munthukazi wakhumbika kuchita wuli vinthu? Bayibolu limuka kuti: “Yimwi anthukazi akuyirwa, mujithereskengi kwa alumu ŵinu kuti wo aleka kuvwiya mazu, akopeki kwambula mazu chifukwa cha nkharu ya awolu ŵawu, pakuti ajiwone ŵija nkharu yinu yamampha ndipuso ulemu ukulu.”—1 Petu. 3:1, 2.
7 Mazu ngaku Chiuta ngachiska anthukazi kuti akhumbika kulutirizga kujithereska kwa mulumu wawu yo ndi Kaboni cha. Panyaki chifukwa chakuwona mijalidu yaki yamampha, mulumu waki wangakhumbisiska kuziŵa cho chitimuchitiska kuja ndi mijalidu yeniyo. Ndipu pakumaliya, munthulumi wangayamba kusambira fundu za uneneska zo muwolu waki wagomezga.
8, 9. Kumbi munthukazi wachikhristu wangachita wuli asani mulumu waki wawoneka kuti wakhumba cha kusambira?
8 Nanga kumbi munthukazi wangachita wuli asani mulumu waki wawoneka kuti wakhumba cha kusambira? Malemba ngachiska anthukazi kuti akhumbika kulutirizga kulongo mijalidu yachikhristu nyengu zosi chinanga vingaŵa vakusuzga wuli. Mwakuyeruzgiyapu, lemba la 1 Akorinto 13:4 likamba kuti: “Chanju chizikira.” Mwaviyo, munthukazi wachikhristu wangachita umampha kulutirizga kuchita vinthu ‘mwakujiyuyuwa ukongwa, mwakufwasa, mwakuzikira’ ndipuso mwakukunthiyapu chifukwa cha chanju. (Aefe. 4:2) Mzimu waku Chiuta wo ngwanthazi ukongwa, ungamuwovya kulutirizga kulongo mijalidu yachikhristu chinanga wangaŵa kuti wakumana ndi masuzgu.
9 Wakutumika Paulo wakulemba kuti: “Mu vinthu vosi ndija ndi nthazi kuporote mwaku yo watindipaska nthazi.” (Afi. 4:13) Mzimu waku Chiuta utovya Mkhristu yo we pabanja kuchita vinthu vo pakuyija watingi wavifiskengi cha. Mwakuyeruzgiyapu, asani yo wakutorana nayu watimuchitiya nkhaza, mtima waki ungayamba kumutuma kuti waweziyengi. Kweni Bayibolu likambiya Akhristu wosi kuti: “Mungaweziyanga cha chiheni pa chiheni ku munthu weyosi. . . . Pakuti kukulembeka kuti: ‘Yehova watiti,”Kuweze nduzga nkhwangu, ndazamuweze ndini.”’” (Aro. 12:17-19) Mwakuyanana waka, lemba la 1 Atesalonika 5:15 lititikambiya kuti: “Muwonesesi kuti paŵevi wakuweze chiheni pa chiheni ku munthu weyosi, kweni nyengu zosi muchitiyanengi vinthu vamampha ndipu muchitengi so venivi ku ŵanthu anyaki wosi.” Ndi chovyu cha mzimu wakupaturika waku Yehova, tingafiska kuchita vinthu vo pakutija tingatondeka kuvichita. Mwaviyo, tikhumbika kupemphanga Chiuta kuti watipaski mzimu waki kuti utiwovyengi po tipereŵere!
10. Kumbi Yesu wanguchita wuli po ŵanthu anyaki amuchitiyanga vinthu viheni kweniso kumunyoza?
10 Yesu wakutilongo chakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani ya vo tingachita asani ŵanthu atitinena pamwenga atitichitiya vinthu viheni. Lemba la 1 Peturo 2:23 likamba kuti: “Po wanyozekanga wanguweze kunyoza cha. Po wasuzgikanga wanguwofyeza cha, kweni wanguzomereza kuti Mweniyo wayeruzga mwaurunji wamuphwere.” Tikhumbika kuyezga chakuwoniyapu chaki chamampha ukongwa chenichi. Titenere cha kuguŵa chifukwa cha vinthu viheni vo anyaki atichitiya. Akhristu wosi achiskika kuti: “Muŵi alisungu, ndipuso muŵi akujiyuyuwa. Mungaweziyanga uheni pa uheni cha pamwenga kunyoza pa kunyoza.”—1 Petu. 3:8, 9.
Kumbi Akhumbika Kujanga Waka Cheti?
11. Kumbi anthukazi anyaki achikhristu azamusaniya mwaŵi wapade nuwu?
11 Kumbi fundu yakuti anthukazi atenere kujithereska kwa alumu ŵawu nge mutu, ying’anamuwa kuti akhumbika kujanga waka cheti mubanja? Awa. Mwakuyanana ndi anthulumi, anthukazi nawu akupaskika ntchitu zapade ndi Yehova. Aŵanaŵaniyani mwaŵi wapade wo ŵanthu 144,000 ŵe nawu wakuchija mafumu kweniso asembi kuchanya pa nyengu yo Khristu wazamulamuliya charu! Anthukazi nawu ŵe mugulu la ŵanthu ŵenaŵa. (Aga. 3:26-29) Ivi vilongore limu kuti pa ndondomeku yo Yehova kujalikiska, wakhumba cha kuti anthukazi ajengi waka cheti.
12, 13. Konkhoskani chakuwoniyapu cho chilongo kuti anthukazi akambanga mauchimi.
12 Mwakuyeruzgiyapu, mu nyengu yakali anthukazi nawu akambanga mauchimi. Lemba la Yoweli 2:28, 29 lingukambiya limu kuti: “Ndazamupunguliya mzimu wangu pa chamoyu chechosi, ndipu ŵana ŵinu anthulumi ndi ŵana ŵinu anthukazi azamukamba mauchimi. . . . Ndipuso mu mazuŵa ngeningo, ndazamupunguliya so mzimu wangu pa akapolu ŵangu anthulumi kweniso akapolu ŵangu anthukazi.”
13 Mu 33 C.E, akusambira aku Yesu pafufupi 120 anguwungana muchipinda chamuchanya ku Yerusalemu pa zuŵa la Pentekositi. Pa gulu lenili penga anthukazi ndi anthulumi. Mzimu waku Chiuta ungupungulikiya pa ŵanthu wosi ŵenaŵa. Mwaviyo, Peturo wanguko mazu ngo mchimi Yoweli wangukamba ndipu wangungagwiriskiya ntchitu pakukamba za anthulumi ndi anthukazi viyo. Peturo wangukamba kuti: “Venivi ndivu vingukambikiya limu kuporote mwa mchimi Yoweli kuti: ‘Chiuta wakamba kuti: “Mu mazuŵa ngakumaliya, ndazamupunguliya chigaŵa cha mzimu wangu pa chamoyu chechosi ndipu ŵana ŵinu anthulumi ndi ŵana ŵinu anthukazi azamukamba mauchimi. . . Ndipu chinanga mbakapolu ŵangu anthulumi kweniso akapolu ŵangu anthukazi, ndazakuŵapunguliya chigaŵa cha mzimu wangu mu mazuŵa ngeningo ndipu azamukamba mauchimi.”’”—Machi. 2:16-18.
14. Kumbi anthukazi anguwovya wuli pa ntchitu yakupharazga mu nyengu ya akutumika?
14 Mu nyengu ya akutumika, anthukazi anguwovya ukongwa pa ntchitu yakupharazga yo Yesu Khristu wangwambisa. Yiwu apharazgiyanga ŵanthu uthenga wa Ufumu waku Chiuta kweniso achitanga vinthu vinyaki vakovya ntchitu iyi. (Luka 8:1-3) Mwakuyeruzgiyapu, wakutumika Paulo wangukamba kuti Febi “wateŵete mu mpingu wo we ku Kenkereya.” Ndipu wachitawuzga a ntchitu anyaki, Paulo wanguzumbuwa so anthukazi anandi akugomezgeka, kusazgapu “Turufena ndi Turufosa, anthukazi wo agwira ntchitu mwaphamphu mwa Ambuya.” Iyu wangukambapu so kuti: “Tawuzgani Pesisi, wakwanjiwa widu pakuti ndi munthukazi yo wagwira ntchitu mwaphamphu mwa Ambuya.”—Aro. 16:1, 12.
15. Kumbi anthukazi atovya wuli pa ntchitu yakupharazga uthenga wamampha mazuŵa nganu?
15 Mazuŵa nganu, pe ŵanthu akujumpha 7 miliyoni wo agwira ntchitu yakupharazga uthenga wamampha wa Ufumu waku Chiuta pacharu chosi. Ndipu anandi mwa ŵanthu ŵenaŵa, mbanthukazi a misinkhu yakupambanapambana. (Mate. 24:14) Anandi mwa anthukazi yaŵa, achita upayiniya wa nyengu zosi, upayiniya wapade, umishonale pamwenga ateŵete pa Beteli. Fumu Davidi yikulemba kuti: “Yehova walamula; anthukazi wo apharazga uthenga wamampha ndi mzinda ukulu.” (Salimo 68:11) Lemba ili lifiskika nadi mazuŵa nganu! Yehova wawona kuti vo anthukazi achita pa ntchitu yakupharazga uthenga wamampha, vakuzirwa ukongwa ndipu afiska khumbu laki. Mwaviyo, venivi vititisimikiziya kuti chinanga kuti Chiuta wakhumba kuti anthukazi ajithereskengi, kweni ving’anamuwa kuti ajengi waka cheti cha kwambula kukambapu maŵanaŵanu ngawu.
Anthukazi Ŵaŵi wo Angukambapu Maŵanaŵanu Ngawu
16, 17. Kumbi chakuwoniyapu chaku Sara chilongo wuli kuti anthukazi akhumbika kukambanga maŵanaŵanu ngawu mu nthengwa?
16 Asani Yehova watiŵapaska mwaŵi wa ntchitu zakupambanapambana anthukazi, sonu kumbi anthulumi angatondeka kuŵafumbaku maŵanaŵanu pakusankha vakuchita? Asani anthulumi achita venivi, angalongo kuti ŵe ndi zeru. Mu Malemba musanirika vakuchitika vakupambanapambana po anthukazi angukambapu maŵanaŵanu pamwenga anguchitapu kanthu, chinanga kuti angupempheka cha ndi alumu ŵawu. Wonani vakuwoniyapu viŵi ivi.
17 Sara muwolu waku Abrahamu, wamukambiyanga kaŵikaŵi mulumu waki kuti wamudikiski muwolu waki wachiŵi limoza ndi mwana waki chifukwa ŵengavi ulemu. “Abrahamu wangukwiya ukongwa ndi vo Sara wangukamba,” kweni Chiuta wanguwona kuti veumampha waka. Yehova wangukambiya Abrahamu kuti: “Ungakwiyanga cha ndi vo Sara watikukambiya vakukwaskana ndi mwana yo kweniso kapolu waku munthukazi. Muvwiyi.” (Gene. 21:8-12) Abrahamu wanguvwiya Yehova, ndipu wanguchita vo Sara wamukambiyanga.
18. Kumbi ndi vinthu wuli vo Abigelu wanguchita?
18 Ŵanaŵaniyani so vo Abigelu yo wenga muwolu waku Nabala wanguchita. Pa nyengu yo Davidi wathaŵanga fumu ya sanji Sauli, wangumanga msasa waki kufupi ndi ko kwenga viŵetu vaku Nabala. Mumalu mwakutopu vinthu va munthu wakukhupuka mwenuyu, Davidi ndi ŵanthu wo wenga nawu anguvikiliya vinthu vaki. Kweni Nabala “wenga mukali ndipuso wankharu yabwekabweka,” ndipu ‘wanguŵanyoza ukongwa’ ŵanthu aku Davidi. Iyu wenga “munthu wabwekabweka ukongwa” ndipuso “muzereza.” Nabala wanguŵanola vakurya ŵanthu aku Davidi ŵati amupempha kuti waŵapaskeku. Kumbi Abigelu wanguchita wuli wati wavwa vo vinguchitika? Kwambula kumukambiya Nabala, iyu “wanguto viŵandi 200, misuku yikuluyikulu yiŵi ya vinyu, wangubaya mbereri zinkhondi, wanguto so mbewu zakukazinga zakukwana miyesu yinkhondi ya seya, makeki 100 nga mphereska zakumira kweniso makeki 200 nga mkuyu wakukanyata pamoza,” ndipu wangupaska ŵanthu aku Davidi. Kumbi penapa Abigelu wanguchita vakwenere? Bayibolu likamba kuti “Yehova wangulanga Nabala, ndipu wangufwa.” Pati pajumpha nyengu, Davidi wangutorana ndi Abigelu—1 Samu. 25:3, 14-19, 23-25, 38-42.
‘Munthukazi yo Walumbika’
19, 20. Kumbi ntchinthu wuli cho chichitiska kuti munthukazi walumbikengi ukongwa?
19 Malemba ngatiŵalumba ukongwa anthukazi wo achita vinthu nge mo Yehova wakhumbiya. Mwakuyeruzgiyapu, buku la Nthanthi lilumba “munthukazi wamampha” kuti: “Mtengu waki uphara mya ya korali. Mulumu waki watimuthemba kutuliya mumtima, ndipu wasoŵa kanthu kekosi cha kakuzirwa. Iyu watimuchitiya vamampha mulumu waki, viheni cha, mu mazuŵa ngosi nga umoyu waki.” Kweniso, “wajula mulomu waki mwazeru; ndipu dangu la lisungu le palilimi laki. Wawonere vo ŵanthu a munyumba yaki achita, ndipu waturya cha chiŵandi cha ulesi. Ŵana ŵaki asoka ndipu atimudana kuti ngwakukondwa; mulumu waki wasoka ndipu watimuthamika.”—Nthanthi 31:10-12, 26-28.
20 Kumbi ntchinthu wuli cho chichitiska kuti munthukazi walumbikengi ukongwa? Lemba la Nthanthi 31:30 likamba kuti: “Kuwoneka umampha kunyenga ndipu kutowa kungamala, kweni munthukazi yo watopa Yehova wathamikikengi.” Kopa Yehova kusazgapu so kujithereska ndi mtima wosi pa ndondomeku ya umutu yo iyu wakujalikiska. Ndondomeku yaki ndi iyi: “Mutu wa munthulumi weyosi ndi Khristu, ndipu mutu wa munthukazi ndi munthulumi, kweniso mutu waku Khristu ndi Chiuta.”—1 Akori. 11:3.
Muwongengi Mphasu Yaku Chiuta
21, 22. (a) Ntchifukwa wuli Akhristu wo akutorana akhumbika kumuwonga ukongwa Chiuta chifukwa cha mphasu ya nthengwa? (b) Ntchifukwa wuli tikhumbika kutumbika ndondomeku ya umutu yo Yehova wakujalikiska? (Wonani bokosi papeji 17.)
21 Akhristu wo akutorana ŵe ndi vifukwa vinandi vakuwonge Chiuta! Yiwu angayenda mwakukondwa uku akolana manja. Kweniso angamuwonga ukongwa Chiuta chifukwa mphasu ya nthengwa, yikuŵawovya kusaniya munyawu yo achitiya nayu limoza vinthu ndipuso kusope nayu limoza Chiuta. (Ruti 1:9; Mika 6:8) Yehova waziŵa vo vingawovya ŵanthu wo akutorana kuti akondwengi, chifukwa ndiyu wakwambisa banja. Nyengu zosi muchitengi vinthu nge mo iyu wakhumbiya. Ndipu asani muchitengi venivi, “likondwa lo Yehova wapereka ndilu [lijengi] malu nginu ngakuvikilirika,” chinanga kuti tija mucharu cha masuzgu.—Nehe. 8:10.
22 Munthulumi wachikhristu yo watanja muwolu waki nge mo watijiyanjiya mweneku, wachita vinthu mwachanju ndipuso mwakuŵanaŵaniya muwolu waki. Chifukwa cha venivi, muwolu waki nayu wachita vinthu umampha ukongwa, watimuwovya kweniso watimutumbika. Kuluska vosi, chakukhumbika ukongwa ntchakuti Yehova Chiuta watumbikika chifukwa cha nthengwa yawu.
Kumbi Mukumbuka?
• Kumbi Yehova wakujalikiska ndondomeku wuli pa nkhani ya umutu ndi kujithereska?
• Ntchifukwa wuli ŵanthu akutorana akhumbika kutumbikana?
• Kumbi munthukazi wachikhristu wakhumbika kuchita wuli vinthu ndi mulumu waki yo ndi Kaboni cha?
• Ntchifukwa wuli anthulumi akhumbika kufumbaku maŵanaŵanu kwa awolu ŵawu asani asankha vakuchita pa nkhani zikuluzikulu?
[Mafumbu]
[Bokosi]
Ntchifukwa Wuli Tikhumbika Kutumbika Wo Ŵe ndi Mazaza?
Yehova wakujalikiska ndondomeku ya umutu kweniso mazaza pakati pa ŵanthu kweniso angelu. Iyu wakuchita venivi kuti vinthu viyendengi umampha. Ndipuso venivi vipereka mwaŵi kwa angelu ndipuso ŵanthu kuti alongo kuti agwiriskiya ntchitu wanangwa wawu wakusankha kuti atumbiki Chiuta kweniso kuti amuteŵete mwakukoliyana.—Salimo 133:1.
Akhristu akusankhika aziŵa kuti Yesu Khristu, ndiyu we ndi mazaza mu mpingu kweniso ndiyu mutu. (Aefe. 1:22, 23) Chifukwa chakuti waziŵa mazaza ngaku Yehova, Yesu yo ndi “Mwana nayu wazakujithereske yija kwaku Mweniyo wakuthereske vinthu vosi kwaku iyu, kuti Chiuta waje vinthu vosi kwaku weyosi.” (1 Akori. 15:27, 28) Mwaviyo, mphakuvwika kuti ŵanthu wo akujipereka kwaku Chiuta, atenere kuvwiya ndi kutumbika ndondomeku ya umutu yo wakujalikiska mumpingu ndipuso mubanja! (1 Akori. 11:3; Ahe. 13:17) Asani tichita venivi, tiyanduwa chifukwa tija akuzomerezeka ndi iyu ndipuso watititumbika.—Yesa. 48:17.
[Chithuzi]
Pempheru lingawovya munthukazi wachikhristu kuti walongongi mijalidu yamampha
[Chithuzi]
Yehova wawona kuti vo anthukazi achita pakovya ntchitu za Ufumu vakuzirwa ukongwa