1. Kumbi ŵanthu atuvwa wuli asani titiŵachitiya vinthu vamampha mu uteŵeti? Konkhoskani chakuwoniyapu. (Wonani chithuzi cho che pachanya yapa.)

 VYAKA vimanavi vajumpha, banja linyaki ku Fiji lagwiranga nchitu yakudaniya ŵanthu ku Chikumbusku cha nyifwa yaku Khristu. Vuwa yingwamba kunya po akambiskananga ndi munthukazi munyaki pabwalu pa nyumba yaki. M’bali wangumupaska ambulera munthukazi yo ndipu iyu wangudika ndi muwolu waki. Banja lenili lingukondwa limu lati lawona kuti munthukazi yuwa waza ku Chikumbusku. Munthukazi yo wangukamba kuti wakumbukapu ŵaka fundu zimanavi pa fundu zo Akaboni ŵenaŵa angukambiskana nayu. Kweni iyu wanguchiskika ukongwa ndi vo angumuchitiya, ndipu vinguchitiska kuti waluti ku Chikumbusku. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitiska kuti munthukazi uyu wachiti viyo? Banja lo lingulondo fundu yakuti, muchitengi vo mukhumba kuti ŵanthu akuchitiyeni.

2. Kumbi Yesu wangupereka ulongozgi wuli, nanga tingawugwiriskiya wuli nchitu?

² Kumbi Yesu wangupereka ulongozgi wuli? Iyu wangupereka ulongozgi wakuti: “Vosi vo mungakhumba kuti ŵanthu  achitiyi imwi, namwi so muchitiyi iwu kwakulingana.” (Mat. 7:12) Kumbi tingagwiriskiya wuli nchitu ulongozgi wenuwu? Tingawugwiriskiya nchitu mu nthowa ziŵi. Chakwamba, titenere kujifumba kuti, ‘Asani nkhaŵengi ini, kumbi ndatingi ndikhumbengi kuti munthu mwenuyu wandichitiyenji?’ Pavuli paki, nasi tingachita vo ŵanthu angakhumba kuti tiŵachitiyi.​—1 Ŵakor. 10:24.

3, 4. (a) Nchifukwa wuli titenere cha kuchitiya vamampha Akhristu anyidu pe? (b) Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

³ Kanandi tigwiriskiya nchitu ulongozgi wenuwu asani tichita vinthu ndi abali ŵidu achikhristu. Kweni Yesu wangulongo kuti mbakhristu anyidu pe cha wo titenere kuŵachitiya vamampha. Iyu wangupereka ulongozgi uwu po wakambanga za mo tingachitiya ndi ŵanthu wosi, kusazgapu ndi arwani ŵidu viyo. (Ŵerengani Luka 6:27, 28, 31, 35.) Asani tikhumbika kugwiriskiya nchitu ulongozgi uwu kwa arwani ŵidu, kwe wuli ŵanthu wo titiŵapharazgiya? Anandi mwa ŵanthu ŵenaŵa ‘akutemeke ku umoyu wamuyaya.’​—Mac. 13:48.

⁴ Sonu tikambiskanengi mafumbu nganayi ngo tingagwiriskiya nchitu asani te mu uteŵeti. Mafumbu ngaki ngakuti: Kumbi mbayani wo ndikambiskana nawu? Kumbi ndi nunkhu ko nditachikambiskana nawu? Kumbi ndi nyengu niyi yamampha yo nditiŵafikiya? Kumbi ndingakambiskana nawu wuli? Nge mo tiwoniyengi, mafumbu ngenanga ngangatiwovya kuti tiŵanaŵaniyengi ŵanthu wo titiŵapharazgiya ndipuso kusintha nthowa zo tipharazgiya.​—1 Ŵakor. 9:19-23.

5. Kumbi tingajifumba mafumbu nanga?

⁵ Kanandi asani te mu uteŵeti, tipharazgiya ŵanthu wo akulereka mwakupambanapambana ndipu weyosi waja ndi masuzgu ngaki. (2 Mik. 6:29) Asani tikhumba kupharazgiya munthu uthenga wamampha, tingajifumba kuti: ‘Asani ini ndenga iyu, kumbi ndatingi ndikhumbengi kuti wandiwonengi wuli? Kumbi ndingakhumba kuti wandiwonengi nge munthu wambula fundu pamwenga nge munthu wamampha?’ Kuŵanaŵaniya mafumbu ngenanga kungatiwovya kuti timuchitiyengi vinthu vamampha munthu weyosi yo titimupharazgiya.

6, 7. Kumbi titenere kuchitanji asani munthu yo takumana nayu mu uteŵeti wawoneka kuti wakwiya?

⁶ Palivi yo wakondwa kuti waziŵikengi nge “munthu wakusuzga.” Mwakuyeruzgiyapu: Isi nge Akhristu, tilondo ulongozgi wa m’Bayibolo wakuti “mazu nginu ngaŵi ngawezi nyengu zosi.” (Ŵakol. 4:6) Chifukwa chakuti te ambula kufikapu, nyengu zinyaki tikamba vinthu vo pavuli paki tidandawula navu. (Yak. 3:2) Asani takambiskana ndi munthu munyaki mwambula kwenere chifukwa chakuti kwatichiya umampha cha pazuŵa lo, tingakondwa cha kuti ŵanthu atiziŵengi nge munthu “wamtafu” pamwenga wambula “kuŵanaŵaniya anyaki.” Tingakhumba kuti wavwisi chifukwa cho tachitiya viyo. Kumbi nasi tikhumbika cha kuŵanaŵaniya anyidu?

⁷ Asani mwakumana ndi munthu mu uteŵeti yo wawoneka kuti wakondwa cha, kumbi mungamukayikiya cha? Kumbi chingaŵa chifukwa chakuti wapanikizgika ndi nchitu pamwenga ndi sukulu? Kumbi wasuzgika ndi matenda ngakulu? Vachitikapu kanandi kuti ŵanthu wo pakwamba anguguŵa, angwamba kuvwisiya chifukwa chakuti ŵanthu aku Yehova angukambiskana nawu mwakuzika ndipuso mwaulemu.​—Nthanthi 15:1; 1 Pet. 3:15.

8. Nchifukwa wuli tikhumbika cha kuleka kupharazgiya ŵanthu amitundu yosi uthenga wa Ufumu?

⁸ Uthenga widu ufikiya munthu weyosi wakutuliya muvyaru vakupambanapambana. Mwakuyeruzgiyapu, mu vyaka vimanavi ŵaka vo vajumpha, nkhani zakujumpha 60 zamutu wakuti, “Bayibolo Lisintha Ŵanthu,” zaja zichisindikizika mu Chigongwi cha Alinda. Anyaki mwa ŵanthu wo akonkhoskeka munkhani izi ŵenga ankhungu, aroŵevu, vigaŵenga pamwenga amwanga munkhwala wakutimbanyizga wongu. Ndipu anyaki aŵikanga mtima wawu wosi  pa nchitu, ŵenga andali, pamwenga ŵenga alongozgi avisopa. Anyaki ŵenga so ndi mijalidu yinyaki yiheni. Chinanga kuti venga viyo, yiwu ŵati avwa uthenga wamampha kweniso kusambira Bayibolo, angusintha umoyu wawu ndipu anguja Akaboni aku Yehova. Mwaviyo, tingaŵanaŵananga cha kuti ŵanthu anyaki atondekengi kuvwisiya uthenga wa Ufumu. (Ŵerengani 1 Ŵakorinte 6:9-11.) M’malu mwaki, titenere kuziwa kuti ŵanthu amitundu yosi angavwa uthenga wamampha.​—1 Ŵakor. 9:22.

9. Nchifukwa wuli titenere kuchita vinthu mwaulemu asani tafika panyumba ya munthu?

⁹ Kumbi ndi nunkhu ko titachikambiskana ndi ŵanthu mu uteŵeti? Kanandi titiŵafikiya pa nyumba zawu. (Mat. 10:11-13) Tiwonga asani ŵanthu anyaki aphwere nyumba yidu ndipuso vinthu vidu. Kukamba uneneska, nyumba yidu njakukhumbika ukongwa. Tikhumba kuti ngaŵengi malu ngakuvikilika kweniso ngo tingachitaku vinthu mwakufwatuka. Mwaviyo, nasi titenere kuchita vinthu mwaulemu asani tafika pa nyumba ya munthu. Pa nyengu yo tipharazga nyumba ndi nyumba, titenere kuphwere ukongwa asani te pa nyumba yaŵeni.​—Mac. 5:42.

10. Kumbi tingachita wuli kuti tileki kuguŵiska ŵanthu mu uteŵeti?

¹⁰ Chifukwa chakuti charu nchakofya mazuŵa nganu, ŵanthu anandi akayikiya mulendu yo waza panyumba pawu. (2 Tim. 3:1-5) Mwaviyo, titenere cha kuchita vinthu vo vingakayikisa ŵeneku anyumba. Mwakuyeruzgiyapu, asani tawode pakhomu la munthu ndipu palivi yo wamuka, tingayamba kulingiza pawindu pamwenga kuzunguliya nyumba kupenjapenja ŵeneku. Kumbi ŵanthu a m’chigaŵa chinu angakondwa kuŵachitiya venivi? Kumbi angakuŵanaŵaniyani kuti wuli? Kukamba uneneska, titenere kuphwere asani tigwira nchitu yakupharazga. (Mac. 10:42) Tikhumbisiska kupharazga uthenga wamampha ndi vilatu vamampha. (Ŵar. 1:14, 15) Chinanga kuti ve viyo, tikhumbika cha kuchita vinthu vo vingaguŵiska ŵanthu m’chigaŵa chidu. Wakutumika Paulo wangulemba kuti: “Taŵakuchitiya chinanga njumoza guŵisku mu kanthu kosi, cha, alinga kuti uteŵeti widu uleki kususkika.” (2 Ŵakor. 6:3) Asani tiphwere nyumba ndi katundu wa ŵanthu wo titiŵapharazgiya, vingawovya kuti anandi aziŵi uneneska.​—Ŵerengani 1 Petro 2:12.

11. Nchifukwa wuli tiwonga asani anyaki akambiskana nasi kwa nyengu yimanavi?

¹¹ Nge Akhristu, titangwamika ukongwa pa umoyu widu. Kuti tifiski kuchita vinthu vo tikhumba, tikhumbika kuchita dankha vinthu vakukhumbika ukongwa ndipuso kuja ndi ndondomeku yakwenere. (Ŵaef. 5:16; Ŵaf. 1:10) Tingakondwa cha kuti chinthu chinyaki chitimbanyizgi vo takhumbanga kuchita. Mwaviyo, tiwonga ukongwa asani ŵanthu anyaki akambiskana nasi umampha kweniso kwa nyengu yimanavi. Kumbi tingalondo wuli ulongozgi wakuti, tichitengi vo tikhumba kuti ŵanthu atichitiyi asani tipharazga?

12. Kumbi tingaziŵa wuli nyengu yamampha yakufikiya ŵanthu m’chigaŵa chidu?

¹² Tikhumbika kuyesesa kuziŵa nyengu yamampha yakufikiya ŵanthu. Kumbi ndi nyengu niyi yo ŵanthu asanirika panyumba m’chigaŵa chidu? Kumbi ndi nyengu niyi yo angavwisiya? Tingachita umampha kuwona so mo ndondomeku yidu yiliri. Muvigaŵa vinyaki, vija umampha kupharazga ndi msana pamwenga asani mazulu ngayamba ŵaka. Asani ve viyo m’chigaŵa chinu, kumbi vingaŵa umampha cha kuchita upharazgi wa nyumba ndi nyumba pa nyengu yeniyi? (Ŵerengani 1 Ŵakorinte 10:24.) Titenere kugomezga kuti Yehova watitumbikengi asani titijipereka kugwira nchitu yakupharazga pa nyengu yo ŵanthu a m’chigaŵa chidu asanirika pa nyumba.

13. Nchifukwa wuli tikhumbika cha kuto nyengu yitali asani tikambiskana ndi ŵanthu?

 ¹³ Kumbi ndi nthowa niyi yinyaki yo tingalongole kuti tiŵanaŵaniya ŵanthu? Asani tasaniya munthu wakuvwisiya, titenere cha kuto nyengu yitali. Panyaki wasankha nyengu yeniyi kuti wachiti vinthu vo wawona kuti vakukhumbika ukongwa. Asani wakamba kuti watangwamika, timukambiyi kuti titongi nyengu yitali cha ndipu tiyesesi kuchita nadi venivo. (Mat. 5:37) Asani tamaliza kukambiskana nayu, tingachita umampha kumufumba nyengu yo wazamujaliya ndi mpata kuti tizikambiskani nayu so. Apharazgi anyaki awona kuti mbumampha kukamba kuti: “Ndingakondwa kuti tizikambiskani so nyengu yinyaki. Kumbi vingaja umampha kuti ndizikumbiyeni foni pamwenga kuzikutumiziyani meseji ndechendazi?” Asani tisintha ndondomeku yidu kuti tisaniyengi ŵanthu m’chigaŵa chidu, ndikuti tilondo chakuwoniyapu chaku Paulo yo wakhumbanga ‘chanduwu chaku yija pe cha, kweni cha ŵanandi, alinga kuti ataskiki.’​—1 Ŵakor. 10:33.

14-16. (a) Nchifukwa wuli titenere kumukonkhoske mweneku wa nyumba vo taziya? Konkhoskani chakuyeruzgiyapu. (b) Kumbi ndi nthowa niyi yo wakuwonere dera munyaki wanguwona kuti njamampha?

¹⁴ Tiyeruzgiyi kuti zuŵa linyaki talonde foni kweni munthu yo watimbiya tamuziŵa cha, ndipu tiziŵa so cha vo wakhumba. Iyu watitifumba vakurya vo titanja. Tingakambiskana nayu kamanavi ndipu pavuli paki tingalongo kuti tikhumba kuleka kukambiskana nayu. Tiyeruzgiyi so kuti munthu munyaki wakumbiyani foni ndipu watikukambiyani zina laki ndipuso nchitu yakukwaskana ndi vakurya yo wagwira. Iyu watikukambiyani  mwaulemu kuti we ndi uthenga wo ungakuwovyani. Tikayika cha kuti tingakhumba kuvwisiya. Kukamba uneneska, tiwonga asani ŵanthu akambiskana nasi mwaulemu ndipuso mwakuvwika umampha. Kumbi nasi tingachita wuli vinthu mwaulemu ndi ŵanthu wo tikumana nawu mu uteŵeti?

¹⁵ Muvigaŵa vinandi, tikhumbika kukambiya mweneku wa nyumba chifukwa cho taziya. Mbuneneska nadi kuti te ndi uthenga wamampha wo tikhumba kukambiya mweneku wa nyumba. Kweni tiyeruzgiyi kuti takamba cha chifukwa cho taziya ndipu tayamba ŵaka ndi fumbu lakuti: “Asani mwenga ndi nthazi zakumaliskiya masuzgu m’charu ichi, kumbi vatingi viŵengi wuli?” Tiziŵa kuti tifumba fumbu lenili ndi chilatu chakuti tiziŵi vo munthu wagomezga ndipu pavuli paki, tikambiskani nayu vo Bayibolo likamba pa nkhani yo. Kweni mweneku wa nyumba wangazizwa ndipu wangajifumba kuti: ‘Kumbi munthu mwenuyu ndiyani, nanga nchifukwa wuli watindifumba viyo? Kumbi wakhumbanji?’ Titenere kuyesesa kumuwovya kuti mtima waki uje pasi. (Ŵaf. 2:3, 4) Kumbi tingachita wuli venivi?

¹⁶ Wakuwonere dera munyaki wangukamba nthowa yo yingawovya asani tikambiskana ndi ŵanthu. Iyu wangukamba kuti asani watawuzgana nayu mweneku wa nyumba, wamupaskanga kapepala kamutu wakuti, Kumbi Mungayanja Kuziŵa Uneneska?, pavuli paki wamukambiyanga kuti: “Tipaska munthu weyosi kapepala yaka mu dera linu. Kamuka mafumbu 6 ngo ŵanthu anandi afumba. Eni namwi kinu yaka.” M’bali mwenuyu wangukamba kuti ŵanthu anandi avwisiya asani aziŵa cho taziya. Asani ivi vachitika, visuzga cha kuti tiyambi kukambiskana nawu. Wakuwonere dera mwenuyu wangufumba so mweneku wa nyumba kuti: “Kumbi mukuŵanaŵaniyapu limoza mwa mafumbu ngenanga?” Asani iyu wasankha fumbu limoza, m’bali yo wajulanga kapepala ndi kukonkhoska vo Bayibolo limuka pa fumbu lo. Pavuli paki, iyu wasankhanga fumbu ndi kulutirizga kukambiskana nayu kwambula kumufumba mafumbu ngakusuzga. Pe nthowa zinandi zo tingayambiya kukambiskana ndi ŵanthu. Mu vigaŵa vinyaki, ŵeneku anyumba angakhumba kuti tichiti vinthu vinyaki techendakambi fundu yo taziya. Chinthu chakukhumbika ukongwa nchakuti titenere kusintha mwakukoliyana ndi vo ŵanthu a m’chigaŵa chidu angakhumba kuti tichiti asani tikhumba kukambiskana nawu.

17. Nge mo takambiskiyana mu nkhani iyi, kumbi tingagwiriskiya wuli nchitu ulongozgi wakuti muchitengi vo mungakhumba kuti ŵanthu akuchitiyeni?

¹⁷ Kumbi ndi nthowa nizi zo tingalongole kuti tigwiriskiya nchitu ulongozgi wakuti muchitengi vo mungakhumba kuti ŵanthu akuchitiyeni? Tichita vinthu ndi mweneku wa nyumba weyosi pakuyija ndipuso tiphwere nyumba ndi katundu waki. Tiyesesa kupharazga pa nyengu yo ŵeneku anyumba asanirika pakhomu kweniso po angavwisiya. Tipharazga so munthowa yo ŵanthu m’chigaŵa chidu angakondwa nayu.

18. Kumbi tiyanduwa wuli asani tichita vinthu vo tingakhumba kuti ŵanthu atichitiyengi m’chigaŵa chidu?

¹⁸ Tiyanduwa ukongwa asani tichita vinthu vo tingakhumba kuti ŵanthu atichitiyengi m’chigaŵa chidu. Asani tichita vinthu mwaulemu ndipuso mwakuŵanaŵaniya ŵanthu, ndikuti tiŵala, tigwiriskiya nchitu fundu zakukhumbika ukongwa za m’Malemba kweniso titumbika Awuskefwi akuchanya. (Mat. 5:16) Ŵanthu anandi angakopeka kuti aziŵi uneneska chifukwa cha mo tichitiya nawu vinthu. (1 Tim. 4:16) Kaya wo titiŵapharazgiya azomera uthenga wa Ufumu pamwenga cha, tikondwa chifukwa cha kuziŵa kuti tiyesesa kufiska uteŵeti widu. (2 Tim. 4:5) Tiyeni tosi tiyezgengi wakutumika Paulo yo wakulemba kuti: “Ndichita vinthu vosi chifukwa cha uthenga wamampha kuti ndigaŵiyeku anyaki.” (1 Ŵakor. 9:23, NW) Mwaviyo, tiyeni nyengu zosi tichitengi vinthu vo tingakhumba kuti anyidu atichitiyi.