1, 2. Nchifukwa wuli Paulo wachitiyanga lisungu akutomboloka?

 TOSI titomboloka nyengu zinyaki. Tingatama kwa nyengu yimanavi ndipu tingaŵavi nthazi, vo vingachitiska kuti titondeki kugwira nchitu zidu za zuŵa ndi zuŵa. Yeruzgiyani kuti mwaja sabata yimoza pamwenga myezi yinandi mulivi nthazi. Kumbi mungawonga cha asani anyinu angakuchitiyani lisungu pa nyengu yeniyi?

² Wakutumika Paulo waziŵanga mo viŵiya asani munthu watomboloka chifukwa cha masuzgu ngakutuliya kubwalu pamwenga mukati mwa mpingu. Iyu wanguŵanaŵanapu kanandi kuti wangafiska cha kuzizipizga. (2 Ŵakor. 1:8; 7:5) Paulo wachikumbuka vo vingumuchitikiya kweniso masuzgu ngo wangukumana nangu nge Mkhristu wakugomezgeka, wangukamba kuti: “Njani watomboloka, ndipu ini ndilivi kutomboloka?” (2 Ŵakor. 11:29) Iyu wanguyeruzgiya ŵanthu a mu mpingu wachikhristu ndi viŵaru va liŵavu la munthu ndipu wangukamba kuti ŵanthu wo ‘awoneka kuŵa akutombolokaku mbakukhumbika.’ (1 Ŵakor. 12:22)  Kumbi Paulo wang’anamuwanganji? Nchifukwa wuli ŵanthu wo awoneka nge mbakutomboloka tikhumbika kuŵawona nge mo Yehova watiŵawone? Kumbi tingayanduwa wuli asani tingachita viyo?

3. Nchinthu wuli chingachitiska kuti tiŵawonengi mwambula kwenere ŵanthu wo akhumbika chovyu mu mpingu?

³ Tija m’charu cha maphara cho ŵanthu anandi awona kuti munthu yo we ndi nthazi kweniso wampupuka ngwakukhumbika ukongwa. Anandi atesesa kukandirizga akutomboloka kuti asaniyi vo akhumba. Tizomerezga cha nkharu yeniyi kweni mwambula kuziŵa, tingayamba kuŵawona mwambula kwenere ŵanthu wo kanandi akhumbika chovyu kusazgapu wo ŵe mu mpingu widu. Chinanga kuti vingaŵa viyo, tikhoza kwamba kuŵawona nge mo Chiuta watiŵawone.

4, 5. (a) Kumbi vo Paulo wangukamba pa 1 Ŵakorinte 12:21-23, vititiwovya wuli kuziŵa mo Yehova wawone ŵanthu akutomboloka? (b) Kumbi tingayanduwa wuli asani titovya akutomboloka?

⁴ Vo Paulo wangulemba mu kalata yaki yakwamba yakuluta ku Korinte, vingatiwovya kuziŵa mo Yehova wawone ŵanthu akutomboloka. Mu chaputala 12, Paulo watitikumbuska kuti chiŵaru cha liŵavu la munthu cho chiwoneka kuti nchambula kukhumbika pamwenga nchimana ukongwa, nachu chigwira nchitu. (Ŵerengani 1 Ŵakorinte 12:12, 18, 21-23.) Ŵanthu wo agomezga kuti vinthu vikuchita kusambuka asuska fundu yeniyi. Kweni ŵanthu wo afufuza mo viŵaru va munthu vigwiriya nchitu, asaniya kuti viŵaru vo aviwonanga kuti vambula nchitu, vakukhumbika ukongwa. a Mwakuyeruzgiyapu, anyaki akayikiyanga kuti kachikumbu kamana kakumalundi nkhakukhumbika kweni sonu asaniya kuti katovya munthu kuti wayendengi umampha.

⁵ Vo Paulo wangukamba vilongo kuti ŵanthu wosi mu mpingu wachikhristu mbakukhumbika. Mwakupambana ndi Satana yo waleka kutumbika ŵanthu, Yehova wawona kuti ateŵeti ŵaki wosi ‘mbakukhumbika’ kusazgapu wo awoneka kuti mbakutomboloka. (Jobu 4:18, 19) Fundu yeniyi yikhumbika kovya tosi kuti tikondwengi ndi vo tichita mu mpingu kweniso kuti te mu gulu laku Chiuta la pacharu chosi chapasi. Mwakuyeruzgiyapu, kumbukani zuŵa lo munguko Mkhristu wakukota pa janja nyengu yo wakhumbikanga chovyu. Munguleka vo mwakhumbanga kuchita kuti mumuwovyi. Kukamba uneneska, vo munguchita vingumuwovya ukongwa Mkhristu munyinu kweniso namwi mungukondwa. Asani titovya anyidu tikondwa ukongwa, tisambira kuzizipizga, titiŵayanja ndipuso tija pa ubwezi wakukho ndi Chiuta. (Ŵaef. 4:15, 16) Mpingu wo utumbika ŵanthu wosi chinanga kuti atondeka kufiska vinthu vinyaki, Yehova watiwuwona kuti uchita vinthu umampha kweniso ngwachanju.

6. Kumbi Paulo wangungagwiriskiya wuli nchitu mazu ngakuti ‘akutomboloka’ ndipuso ‘anthazi’?

⁶ Paulo wachilembe Akhristu a ku Korinte, wangugwiriskiya nchitu mazu ngakuti, ‘akutomboloka’ wachikonkhoska mo ŵanthu awoniyanga Akhristu a mu nyengu ya akutumika kweniso mo iyu wajiwoniyanga. (1 Ŵakor. 1:26, 27; 2:3) Po Paulo wakambanga za Akhristu wo ŵenga ‘anthazi’ wang’anamuwanga kuti ajiwonengi nge mbapachanya cha. (Ŵar. 15:1) M’malu mwaki, wakambanga kuti Akhristu wo aziŵa vinandi, azizipizgengi pakuchita vinthu ndi Akhristu wo ŵechendajalikiskiki mu uneneska.

7. Nchinthu wuli chingatitondekeska kovya ŵanthu wo akhumbika chovyu?

⁷ Asani titovya “wakutomboloka” tilondo Yehova kweniso tija nayu pa ubwezi wakukho. (Sumu 41:1; Ŵaef. 5:1) Nyengu zinyaki kuŵawona mwambula kwenere akutomboloka, kungachitiska kuti tileki kuŵawovya. Chifukwa chakuti tiziŵa cha vo tingakamba, panyaki tingachita soni ndipuso tingaleka kuchezga ndi ŵanthu wo akumana ndi masuzgu. Cynthia, b yo murumu waki wakumupata wangukamba kuti: “Vipweteka ukongwa asani abali aleka kuchezga nawi kweniso atikuchitiya cha vinthu vo ukhumba kuti abwezi ŵaku akuchitiyengi. Asani ukumana ndi mayeseru, ukhumbika kuti ŵanthu akuchiskengi.” Davidi waziŵanga mo munthu wavwiya asani ŵanthu aleka kuchezga nayu.​—Sumu 31:12.

8. Nchinthu wuli chingatiwovya kuti tichitiyengi lisungu abali ŵidu?

 ⁸ Asani takumbuka kuti abali ndi azichi anyaki atomboloka chifukwa cha masuzgu nge kutama, kusuzgika maŵanaŵanu kweniso chifukwa chakuti a m’banja lawu mbakaboni cha, tiŵachitiyengi lisungu. Tikhumbika kuchita viyo chifukwa zuŵa linyaki nasi vingazitichitikiya. Ayisraele wo ŵenga akavu ndipuso akutomboloka m’charu cha Egipiti, ŵechendasere m’Charu Chakulayizgika angukumbuskika kuti aleki ‘kunonopeske mtima’ abali ŵawu akusuzgika. Yehova wakhumbanga kuti Ayisraele awovyengi abali ŵawu wo ŵenga akavu.​—Mar. 15:7, 11; Ŵal. 25:35-38.

9. Nchinthu wuli chakwamba cho tikhumbika kuchita asani titovya wo akumana ndi masuzgu? Konkhoskani chakuyeruzgiyapu.

⁹ Ŵanthu wo akumana ndi masuzgu, tikhumbika kuŵapembuzga kutuliya m’Malemba m’malu mwakuŵayeruzga pamwenga kuŵakayikiya. (Jobu 33:6, 7; Mat. 7:1) Tiyeruzgiyi kuti, munthu yo wayendesanga njinga wachita ngozi. Pavuli paki atchimbiriya nayu kuchipatala. Kumbi adokotala atamba dankha kufufuza cho chachitiska ngozi m’malu mwakumuwovya? Awa, yiwu atimuwovya dankha mwaliŵi. Mwakuyanana ŵaka, asani Mkhristu munyidu watomboloka chifukwa cha masuzgu ngo wakumana nangu, chinthu chakwamba cho tikhumbika kuchita, nkhumuwovya kutuliya m’Malemba.​—Ŵerengani 1 Ŵatesalonika 5:14.

10. Kumbi ŵanthu wo awoneka nge kuti mbakutomboloka angaŵa “asambasi mu chivwanu” mu nthowa wuli?

¹⁰ Asani tiŵanaŵaniya masuzgu ngo abali ŵidu akumana nangu, tingawonengi mwakwenere. Ŵanaŵaniyani azichi wo aja achikunthiyapu kwa vyaka vinandi chifukwa chakususkika ndi a m’banja lawu. Anyaki angawoneka akuyuyuka ndipuso akutomboloka kweni kumbi vo achita, vilongo cha kuti atanja Yehova kweniso ŵe ndi chivwanu chakukho? Asani muwona muzichi yo walera yija ŵana wawungana nyengu zosi limoza ndi ŵana ŵaki, kumbi mukondwa cha kuti we ndi chivwanu kweniso phamphu? Nanga ampupuka wo atesesa kuja akugomezgeka chinanga kuti akumana ndi masuzgu ku sukulu? Mosi mo vingaŵiya, chinanga kuti ŵanthu ŵenaŵa angawoneka nge mbakutomboloka kweni tiziŵa kuti angaŵa “asambasi mu chivwanu” nge ŵanthu wosi wo vinthu vitiŵayende umampha.​—Yak. 2:5.

11, 12. (a) Nchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tisinthi mo tiwone ŵanthu akutomboloka? (b) Kumbi tisambiranji pa mo Yehova wanguchitiya ndi Aroni?

¹¹ Kuti tiwonengi abali ŵidu akutomboloka nge mo Yehova watiŵawone, tikhumbika kuŵanaŵaniya mo iyu wanguchitiya vinthu ndi ateŵeti ŵaki anyaki. (Ŵerengani Sumu 130:3.) Mwakuyeruzgiyapu, asani mwenga ndi Mosese pa nyengu yo Aroni wangupanga mwana wa ng’ombi wagolidi, kumbi mwatingi muchitengenji ndi fundu zakujigowoke zo Aroni wangukamba? (Chit. 32:21-24) Kumbi mwatingi muviwonengi wuli vo Aroni wanguchita chifukwa chakuvwiya muzichi waki Miriamu kuti achenyi Mosese yo wanguto munthukazi wa mtundu unyaki? (Maŵ. 12:1, 2) Mwatingi muchitengenji po Aroni ndi Mosese angutondeka kutumbika Yehova pa nyengu yo wanguŵatuzgiya maji mwakuziziswa ku Meriba?​—Maŵ. 20:10-13.

¹² Pa chakuchitika chechosi, Yehova watingi walangengi Aroni nyengu yeniyo kweni wangumulanga cha chifukwa wanguziŵa kuti wenga munthu muheni cha ndipu ndiyu cha wanguchitiska ŵanthu kuti abudi. Viwoneka kuti Aroni wanguchita vinthu viheni chifukwa chakuti anyaki angumuchichizga. Kweni wati waziŵiskika kuti wangunangiska, wanguzomerezga ndipu wangukoliyana ndi vo Yehova wanguyeruzga. (Chit. 32:26; Maŵ. 12:11; 20:23-27) Yehova wanguwona kuti Aroni wenga ndi chivwanu ndipuso wenga wakunozgeka kulapa. Vyaka vinandi vati vakapu, Aroni ndi mphapu yaki aziŵikanga kuti awopanga Yehova.​—Sumu 115:10-12; 135:19, 20.

13. Kumbi tingachitanji kuti tiŵawonengi mwakwenere akutomboloka?

 ¹³ Kuti tiwonengi vinthu nge mo Yehova wativiwone, tikhumbika kusintha mo tiwone ŵanthu wo awoneka nge mbakutomboloka. (1 Sam. 16:7) Mwakuyeruzgiyapu, kumbi tichita wuli asani tawona kuti wampupuka wasankha vakusangaluska viheni pamwenga walongo kuti we ndi nkharu yiheni? M’malu mwakumunena, tikhumbika kusaniya nthowa zo tingamuwovye kuti wachitengi vinthu mwazeru. Tikhumbika kwamba ndisi kovya Mkhristu munyidu ndipu kuchita viyo kutiwovyengi kumuziŵa umampha kweniso kumuyanja.

14, 15. (a) Kumbi Yehova wanguvwa wuli wati wawona kuti Eliya watomboloka? (b) Kumbi tisambiranji pa vo vinguchitikiya Eliya?

¹⁴ Kuŵanaŵaniya mo Yehova wanguchitiya ndi ateŵeti ŵaki anyaki wo angusuzgika maŵanaŵanu, kungatiwovya so kuti tiwonengi anyidu mwakwenere. Yumoza mwa ateŵeti ŵenaŵa wenga Eliya. Chinanga kuti wanguchita chiganga kubaya achimi 450 aku Bala, iyu wanguthaŵa wati wavwa kuti Fumukazi Yezebelu yikhumba kumubaya. Wati wayenda mtunda wa makilomita 150 kuluta ku Beresheba, wangufika mukati mwa bozwa. Chifukwa chakuti mchimi mwenuyu wanguvuka ndi ulendu wo wangwenda mu lumwi, wanguja pasi pa chimiti ndipu “wangupempha kuti mphanyi wangufwa.”​—1 Ŵaka. 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Kumbi Yehova wanguvwa wuli wati wawona kuti mchimi waki wakugomezgeka wamala zeru? Kumbi wangumujowo chifukwa chakuti wangusuzgika maŵanaŵanu kweniso wangutomboloka pa nyengu yeniyi? Yehova wangumuleka cha. Iyu wanguziŵa kuti Eliya wangafiska cha kuchita vosi ndipu wangumutumiya mungelu. Mungelu yo, wanguchiska Eliya kaŵi kuti waryi chakurya kuti ulendu waki uleki ‘kumuŵiya uzitu.’ (Ŵerengani 1 Ŵakaronga 19:5-8.) Yehova wangumuvwisiya mchimi waki ndipu wangumupaska chakurya wechendamupaski ulongozgi.

16, 17. Kumbi tingawovya wuli anyidu nge mo Yehova wanguwovye Eliya?

 ¹⁶ Kumbi tingawovya wuli anyidu nge mo Chiuta wachitiya? Tingathaŵiriyanga cha kuŵapaska ulongozgi. (Nthanthi 18:13) Tingachita umampha kulongo dankha kuti titiŵavwiya lisungu ŵanthu wo aŵanaŵana kuti ‘apere rumbu’ chifukwa cha vo vitiŵachitikiya. (1 Ŵakor. 12:23) Pavuli paki, ndipu tingapereka chovyu chakwenere.

¹⁷ Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani muzichi Cynthia yo tamuzumbuwa kali mu nkhani yeniyi, yo murumu waki wakumupata limoza ndi ŵana ŵaŵi anthukazi. Pa nyengu yo, pengavi wakuŵawovya. Kumbi Akaboni anyaki anguchita wuli? Cynthia wangukamba kuti: “Tati tambiya foni abali ndi azichi kuŵakonkhoske vo vinguchitika, anguza ku nyumba kwidu pechendajumphi maminiti 45. Ŵati atiwona angwamba kuliya. Angutileka tija cha kwa mazuŵa ngatatu. Abali angutidaniya kunyumba zawu kuti tikaje nawu chifukwa tengavi chakurya kweniso tasuzgikanga maŵanaŵanu.” Venivi, vititikumbuska vo Yakobe wangulemba, iyu wanguti: “Asani mubali pamwenga muzichi ngwankhuli, ndi wasauka chakurya cha zuŵa ndi zuŵa, ndipu yumoza wamwaku imwi wanenengi kwaku wo, ‘Mukengi mu chimangu, mufundiskiki ndi mugutiskiki’ kweni muleka kuŵapaska vo vikhumbika ku liŵavu, chitovya chine? Viyo chivwanu mwakucho, asani chilivi milimu nchakufwa mwaku chija.” (Yak. 2:15-17) Chifukwa chakuti abali ndi azichi a mu mpingu wawu anguŵawovya mwaliŵi, Cynthia ndi ŵana ŵaki anthukazi angwamba kuchita upayiniya wakovya pati pajumpha ŵaka myezi 6 kutuliya po angupatikiya.​—2 Ŵakor. 12:10.

18, 19. (a) Kumbi tingaŵawovya wuli wo atomboloka kwa nyengu yimanavi? (b) Kumbi mbayani wo ayanduwa asani titovya wo atijivwa kuti mbakutomboloka?

¹⁸ Asani mukutamapu kwa nyengu yitali, muziŵa kuti pato nyengu kuti uje umampha. Mwakuyanana ŵaka, Mkhristu yo watomboloka kwa nyengu yitali chifukwa cha masuzgu ngo wakumana nangu pamwenga mayeseru nganyaki, wangato nyengu yitali kuti wayambi so kuja pa ubwezi ndi Chiuta. Iyu wangakhumbika kusambira Bayibolo pakuyija, kuromba kweniso kugwira nchitu zinyaki zachikhristu kuti chivwanu chaki chije chakukho. Mwaviyo, tikhumbika kuzizipizga mpaka po wayamba so kuchita vinthu umampha. Tikhumbika so kumuyanja pa nyengu yo watesesa kuja so pa ubwezi ndi Chiuta. Kumbi tiyesesengi kuwovya wo atomboloka kwa nyengu yimanavi kuwona kuti mbakukhumbika kweniso kuziŵa kuti Akhristu anyawu atiŵayanja?​—2 Ŵakor. 8:8.

¹⁹ Tingaluwanga cha kuti asani titovya abali ŵidu, tija ndi likondwa lo lituza chifukwa chakupaska. Ndipuso tisambira kulongo lisungu kweniso kuzizipizga. Pe so vinyaki vo vichitika, ŵanthu wosi mu mpingu atanjana ukongwa. Kuluska vosi, tilondo Yehova yo wawona kuti weyosi ngwakuzirwa. Kukamba uneneska, te ndi vifukwa vamampha vakuvwiya ulongozgi wo utitichiska “kuwovya akutomboloka.”​—Mac. 20:35.