Panyaki muziŵa Akhristu anyinu anandi wo akupatika. Vingaŵa viyo, chifukwa chakuti kupatana kwawanda ukongwa mazuŵa nganu. Mwakuyeruzgiyapu, kafukufuku yo wanguchitika ku Poland wakulongo kuti ŵanthu a vyaka va m’ma 30 wo aja mu nthengwa kwa vyaka vitatu kufika vyaka 6, ndiwu awoneka kuti kanandi apatana. Chinanga kuti ve viyo, ŵanthu wo apatana mba vyaka venivi pe cha.

Wupu unyaki wa ku Spain ukukamba kuti, “chiŵerengeru chilongo kuti [ku Europe] hafu ya ŵanthu wo akutorana, nthengwa zawu zimalengi.” (Institute for Family Policy in Spain) Venivi viwoneka kuti ndivu vichitikengi so muvyaru vinyaki vakukhupuka.

Nchinthu wuli cho chichitiska vinthu venivi kuti viwandi? Munthu munyaki ku Eastern Europe, yo waja wachilunguchizga ŵanthu pa nkhani ya nthengwa, wakukamba kuti: “Kupatana kulongo ŵaka vinthu vo vachitika kali. Kung’anamuwa kuti ŵanthu wo akuleka kali kukoliyana vo vaŵachitiska kuti apatukani ndipu ivi vakupweteka ukongwa.” Iyu wangukamba so kuti: “Ŵanthu wo apatana akumana ndi masuzgu nganandi, akwiya, atijimba mulandu, aguŵa, afipa mtima ndipuso kanandi achita soni.” Vinthu venivi vichitiska kuti nyengu zinyaki aje ndi maŵanaŵanu ngakukhumba kujibaya. “Asani nthengwa yamala ku khoti, munthu yo wapatika watamba umoyu unyaki. Iyu wakondwa cha ndipu waŵanaŵana kuti ngwambula kukhumbika ndipuso palivi yo wangamuyanja. Mwaviyo, wangaŵanaŵana kuti: ‘Nde munthu wambula kukhumbika sonu po yamaliya yapa nthengwa. Palivi chifukwa chakujaliya ndi umoyu.’”

Ewa wati wakumbuka mo wavwiyanga nthengwa yaki yati yamala vyaka vinandi vajumpha, wangukamba kuti: “Nthengwa yangu yati yamala ku khoti, ndachitanga soni ukongwa. Wo ndikuzengezgana nawu kweniso anyangu andidananga kuti ‘wakupatika.’ Ndakwiyanga ukongwa. Murumu wangu wangundileka ndi ŵana ŵaŵi ndipu ndakhumbikanga kuja ama kweniso ada.” a Mubali munyaki Adam, yo wanguteŵete kwa vyaka 12 nge mura wangukamba kuti: “Nditijiwona kuti nde munthu mweneku cha, nyengu zinyaki ndikwiya ukongwa ndipu ndikhumba kujanga pakundija.”

Chifukwa chakufipa mtima ndi mo umoyu wawu uŵiyengi kunthazi, anyaki atondeka kuti ayambi so kuchita vinthu umampha chinanga pangajumpha vyaka vinandi kutuliya po akupatikiya. Yiwu angawona kuti anyawu atiŵaŵanaŵaniya cha. Kusazgiyapu pa fundu yeniyi, mtoliki munyaki wakukamba kuti yiwu akhumbika “kusintha mo achitiyanga vinthu ndipuso kusambira mo angakunthiyapu masuzgu.”

Stanisław wakukamba kuti: “Nthengwa yidu yati yamala, yo wenga muwolu wangu wakhumbanga cha  kuti nkhawonengi ŵana ŵidu ŵaŵi anthukazi. Mwaviyo, ndaŵanaŵananga kuti Yehova ndipuso ŵanthu atinditole kanthu cha. Ndakhumbanga ŵaka kufwa. Pati pajumpha nyengu, ndinguziŵa kuti maŵanaŵanu ngangu ngenga ngaheni.” Wanda yo wakupatika, nayu wangusuzgika maŵanaŵanu chifukwa waziŵanga cha mo umoyu waki watingi uŵiyengi. Iyu wanguti: “Ndagomezganga kuti ŵanthu kusazgapu Akhristu anyangu, azakundiyanja cha limoza ndi ŵana ŵangu. Sonu ndiwona kuti abali ndi azichi atindiyanja ndipu atindiwovya po nditesesa kulera ŵana ŵangu kuti azije ateŵeti aku Yehova.”

Vo anyaki akamba vilongo kuti anyaki mwa ŵanthu wo apatika asuzgika ukongwa ndi maŵanaŵanu ngaheni. Yiwu atamba kuŵanaŵana kuti mbambula kukhumbika ndipu ŵanthu alivi nawu nchitu. Kusazgiyapu pa fundu zenizi, angayamba kutinkha anyawu. Ivi vingachitiska kuti ayambi kuŵanaŵana kuti abali ndi azichi mu mpingu atiŵayanja cha ndipuso kuŵachitiya lisungu. Vo vinguchitikiya Stanisław ndi Wanda, vilongo kuti pavuli paki ndipu aziŵa kuti ayanjika ukongwa mu mpingu. Kukamba uneneska, Akhristu anyinu atikuphweriyani ukongwa chinanga kuti chovyu chawu mungachiwona cha pakwamba.

Chinanga kuti tingayesesa wuli, titenere kuziŵa kuti Mkhristu munyidu yo wapatika wachita phukwa nyengu zinyaki. Ukongwa azichi wo apatika angawona kuti mbanthu amanavi wo atiŵaŵanaŵaniya. Alicja wakukamba kuti: “Sonu pajumpha vyaka 8 kutuliya po ndikupatikiya. Nyengu zinyaki nditijiwona mbwenu kuti ndini wambula kukhumbika. Asani ndiŵanaŵana viyo, nditanja kujipatuwa ndipu ndiliya kweniso nditijivwiya lisungu.”

Chinanga kuti vo vakambika pachanya yapa vichitikiya ŵanthu wo apatika, Bayibolo likanizga kujipatuwa. Kuleka kulondo ulongozgi wenuwu, kungalongo kuti tikana “cheruzgu chosi chakurunjika.” (Nthanthi 18:1) Asani munthu yo wapatika wachita phukwa, wakhumbika kuziŵa kuti mbumampha cha kupemphanga ulongozgi pamwenga kukonkhoskanga masuzgu ngaki mwakuwerezgawerezga ku munthu yo ndi munthurumi pamwenga munthukazi munyaki cha. Kuchita viyo, kungawovya kuti aleki kukopana.

Akhristu anyidu wo apatika, nyengu zinyaki aŵanaŵana vinandi, afipa mtima ndi mo umoyu wawu uŵiyengi munthazi, achita phukwa ndipuso awona nge palivi yo watiŵayanja. Asani taziŵa kuti maŵanaŵanu ngenanga ngakuwanda kweniso nkhwakusuzga kungamaliska, titenere kulondo Yehova mwakovya Akhristu anyidu ŵenaŵa. (Sumu 55:22; 1 Pet. 5:6, 7) Tikhumbika kuziŵa kuti awonga ukongwa chovyu chechosi cho tipereka. Mwaviyo, yiwu awonengi kuti mu mpingu ndimu angasaniya chovyu kutuliya ku mabwezi ngauneneska.​—Nthanthi 17:17; 18:24.