1. Kumbi ŵanthu akulengeka ndi mtima wakukhumba kuchitanji, nanga venivi vingafiskika wuli?

 ŴANTHU ŵe ndi mtima wakukhumba kuja pa ubwezi ndi anyawu. Yiwu “aja pa ubwezi asani aziŵana umampha ndipuso asani atanjana ukongwa.” Tilutirizga kuja pa ubwezi ndi ŵanthu a m’banja lidu ndipuso mabwezi asani nawu atitiyanja, atitivwisa ndipuso asani atitiwonga. Kweni Mulengi widu Ndiyu ngwakukhumbika kuja nayu pa ubwezi kuluska munthu weyosi.—Wak. 12:1.

2. Kumbi Yehova watitilayizganji, nanga nchifukwa wuli ŵanthu anandi atiligomezga cha layizgu lenili?

² Yehova watitichiska kuziya m’Mazu ngaki kuti ‘tindere kufupi’ kwaku iyu ndipu iyu watitilayizga kuti asani tachita ivi, nayu “wanderengi kufupi” kwaku isi. (Yak. 4:8) Iyi ndi fundu yakuchiska ukongwa. Kweni ŵanthu anandi agomezga kuti vingachitika cha kuti Chiuta waje nawu pa ubwezi. Yiwu awona kuti mbambula kwenere ndipuso kuti we kutali ukongwa mwakuti angamufikiya cha. Kumbi vingachitika kuja pa ubwezi ndi Yehova?

3. Kumbi ndi fundu niyi yakukwaskana ndi Yehova yo titenere kuyiziŵa?

³ Uneneska ngwakuti Yehova “we kutali cha kwaku yosi waku isi” yo wakhumbisiska kuti wamusaniyi ndipu wakhoza kumuziŵa.  (Ŵerengani Machitidu 17:26, 27; Sumu 145:18.) Chiuta wakhumba kuti waje pa ubwezi ndi munthu weyosi chinanga kuti wangaja wambula kufikapu ndipu iyu ngwakunozgeka kweniso wakhumbisiska kuti waje nawu pa ubwezi. (Yes. 41:8; 55:6) Nge mo venge ndi wakulemba sumu, iyu wangulemba vakukwaskana ndi Yehova kuti: ‘Mutamuka marombu. Ŵanthu wosi ŵakazanga kwaku imwi. Ŵakukondwa mbeniwo imwi musankha’ ndi kuŵandereza kufupi ndi imwi. (Sumu 65:2, 4) Nkhani ya m’Bayibolo yakukwaskana ndi Fumu Asa ya ku Yuda, yilongo chakuwoniyapu chamampha cha munthu yo wanguja pa ubwezi ndi Chiuta ndipuso vo Yehova wanguchita. a

4. Kumbi Fumu Asa yingulongo chakuwoniyapu wuli kwa Ayuda?

⁴ Fumu Asa yingulongo kuti yakhumbisiskanga kusopa kwauneneska mwakuti yingumaliska ureŵi ndipuso kusopa angoza vo vachitikanga munyumba yakusopiyamu ndipuso m’charu chosi. (1 Ŵakar. 15:9-13) Chifukwa chakuti iyu wachitangaku cha vinthu viheni venivi, iyu wanguchiska ŵanthu kuti “apenji Ambuya Chiuta wa ŵambuyawu, kufiska Dangu ndi langulu.” Yehova wangumutumbika ukongwa Asa mwakuti wanguwusa mwachimangu kwa vyaka 10. Kumbi Asa wawonanga kuti ndiyani yo wanguchitiska venivi? Iyu wangukambiya ŵanthu kuti: “Charu cheche chidu, chifukwa tamupenja Chiuta widu, tamupenja, ndipu iyu watipaska chimangu kosi kosi.” (2 Mik. 14:1-7) Tiyeni tikambiskani vo vinguchitika pavuli paki.

5. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguyesa chigomezgu chaku Asa, nanga ndi vinthu wuli vo vinguchitika?

⁵ Yeruzgiyani kuti ndimwi Asa. Zera waku Etiopia waza ndi anthurumi 1,000,000 ndi magareta 300 kuzichita nkhondu ndi Ayuda. (2 Mik. 14:8-10) Kumbi mwatingi muchitengi wuli kuwona gulu lankhondu lichiguba m’charu chinu? Yimwi mwe ndi asilikali 580,000 pe. Pakuti yiwu mbanandi ukongwa kuluska imwi, kumbi mwatingi mujifumbengi kuti Chiuta wazomerezgiyanji kuti azichiti namwi nkhondu? Chifukwa chakuti ŵaza mwakubuchizga, kumbi mwatingi mumalanengi nawu mwakugwiriskiya nchitu zeru zinu? Vo Asa wanguchita vingulongo pakweru kuti watimuyanja ukongwa Yehova ndipuso watimuthemba. Iyu wangupempha Yehova kuti: “Tovyeni Ambuya Chiuta widu, pakuti tiyegeme kwinu, ndipu mu zina linu tizirwi ndi chimzinda ichi. Ambuya ndimwi Chiuta widu munthu kuti wangamtondani cha.” Kumbi Yehova wangumuka wuli rombu lo Asa wangupempha kutuliya pasi pa mtima? Yehova wanguŵathereska ŵanthu a ku Etiopia ndipu palivi murwani yo wangupozomoka pa nkhondu yo yinguchitika!—2 Mik. 14:11-13.

6. Kumbi tisambiranji kwaku Asa?

⁶ Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguwovya Asa kuti wavwiyengi ulongozgi waku Chiuta ndipuso kugomezga kuti wamuvikiliyengi? Bayibolo likamba kuti, “Asa wanguchita cho chenga chakurunjika mu masu nga Ambuya” ndipuso mtima waki “wenga wauneneska kwakufikapu ku Ambuya.” (1 Ŵakar. 15:11, 14) Nasi tikhumbika kuteŵete Chiuta ndi mtima widu wosi. Ivi vakukhumbika ukongwa chifukwa vingatiwovya kuti tije nayu pa ubwezi wakukho, sonu kweniso munthazi. Tiwonga ukongwa kuti Yehova ndiyu wayamba kuchitapu kanthu kuti tije nayu pa ubwezi ndipuso watitiwovya kuti ubwezi wenuwu ulutiriyi. Tiyeni tikambiskani nthowa ziŵi zo Chiuta walongore kuti wachitapu kanthu.

7. (a) Kumbi ndi vinthu wuli vo Yehova wachita kuti tije nayu pa ubwezi? (b) Kumbi ndi nthowa yikulu niyi yo Chiuta walongore kuti watitiyanja?

⁷ Yehova wakulongo kuti watitiyanja  chifukwa wakutipaska charu chakutowa kuti tijengemu. Iyu walutirizga kulongo kuti watitiyanja ndipu watitipaska vinthu vakukhumbikiya pa umoyu. (Mac. 17:28; Chiv. 4:11) Kuluska vosi, Yehova watitiphwere mwauzimu. (Luka 12:42) Iyu watitisimikizgiya so kuti wavwisiya marombu ngosi. (1 Yoh. 5:14) Kweni sembi yaku Yesu ndiyu nthowa yikulu yo Yehova wakulongore kuti watitiyanja ukongwa ndipuso yo nasi tilongore kuti titimuyanja. (Ŵerengani 1 Yohane 4:9, 10, 19.) Yehova wangutuma mwana waki wapade kuti wazi pacharu kuti wazitiwombo ku ubudi ndi nyifwa.—Yoh. 3:16.

8, 9. Kumbi Yesu waŵawovya wuli ŵanthu kuti aje pa ubwezi ndi Yehova?

⁸ Yehova wawovya ŵanthu anandi chinanga ndi wo angujaku Khristu wechendazi, kuti nawu ayanduwi ndi sembi yaku Yesu. Kutuliya pa nyengu yo Yehova wangulayizgiya kuti kuzengi Mtaski, iyu wawonanga kuti sembi yaperekeka kali chifukwa waziŵanga kuti vo wakamba vitondeka cha. (Chiy. 3:15) Pati pajumpha vyaka mahandiredi nganandi, wakutumika Paulo wanguwonga Chiuta chifukwa cha “uwombozi wa mwaku Khristu Yesu.” Paulo wangukamba so kuti Chiuta wangugowoke “maulakwi ngakuŵapu kali” chifukwa cha lisungu laki. (Ŵar. 3:21-26) Yesu watiwovya ukongwa kuti tije pa ubwezi ndi Chiuta?

⁹ Ŵanthu akujiyuyuwa angamuziŵa Yehova ndipuso kuja nayu pa ubwezi wakukho kuporote mwaku Yesu pe yija. Kumbi Malemba ngatiyikonkhoska wuli fundu yauneneska yeniyi? Paulo wangulemba kuti: “Chiuta wasimikizgiya chanju chaku iyu mweneku kuchiri kwaku isi, mwakuti, tenga teche ŵakulakwa, Khristu wangutifwiya.” (Ŵar. 5:6-8) Sembi yaku Yesu yinguperekeka chifukwa chakuti te akwenere cha, kweni chifukwa chakuti watitiyanja. Yesu wanguti: ‘Yumoza waziŵa kuza kwaku ini cha, kwambula kuti Ada wo angundituma amuguza.’ Iyu wangukamba so kuti: “Yumoza wangaza ku Ada cha, kwambula kuti watuziya mwaku ini.” (Yoh. 6:44; 14:6) Yehova wagwiriskiya nchitu mzimu waki kuti ŵanthu aje nayu pa ubwezi kuziya mu sembi yaku Yesu ndipu watiŵawovya kuti alutirizgi kumuyanja kuti azilonde umoyu wamuyaya. (Ŵerengani Yuda 20, 21.) Ŵanaŵaniyani so nthowa yinyaki yo Yehova wagwiriskiya nchitu kuti tije nayu pa ubwezi.

10. Kumbi ndi fundu nizi zo Bayibolo lititisambiza zo zingatiwovya kuti tije pa ubwezi ndi Chiuta?

¹⁰ Munkhani iyi mwe malemba ngo ngatuliya m’mabuku 14 nga m’Bayibolo. Asani kwengavi Bayibolo, kumbi tatingi tiziŵengi wuli kuti tingaja pa ubwezi ndi Mulengi widu? Kumbi tatingi tiziŵengi so wuli vakukwaskana ndi sembi yaku Yesu kweniso mo Yesu wawovye kuti tije pa ubwezi ndi Yehova? Yehova wangugwiriskiya nchitu mzimu waki kuti uwovyi ŵanthu kulemba Bayibolo lo livumbuwa mijalidu yaki yamampha ndipuso vilatu vaki vikuluvikulu. Mwakuyeruzgiyapu, pa Chituwa 34:6, 7, Yehova wangukambiya Mosese kuti iyu ndi “Chiuta wa lisungu ndi wa wezi, wachizita ku kukara, ndi wakuzara ndi chanju cha wezi ndi ukongorekwa, wakusunga chanju cha wezi ku vikwi, wakugowoke vilakwa, mautimbanizgi ndi uheni.” Kumbi ndiyani wangaleka kuja pa ubwezi ndi munthu waviyo? Yehova waziŵa kuti asani tiyesesa kusambira Bayibolo vitiwovyengi kuti tisimikizgengi kuti iyu waliku nadi kweniso kuti tije nayu pa ubwezi.

11. Nchifukwa wuli tikhumbika kusambira mijalidu yaku Chiuta? (Wonani chithuzi cho che papeji 16.)

¹¹ Mazu ngakwamba nga m’buku la Yandikirani kwa Yehova, ngakonkhoska mo tingajaliya pa ubwezi ndi Chiuta kuti: “Kuti tije pa ubwezi ndi munthu, tikhumbika kumuziŵa umampha, kukhumbira ndipuso kwanja mijalidu yaki. Mwaviyo, tikhumbika kusambira mijalidu yaku Chiuta kutuliya m’Bayibolo.” Kukamba  uneneska, tiwonga ukongwa kuti Mazu ngaku Yehova ngakulembeka munthowa yakuti ŵanthu angavwisisengi.

12. Nchifukwa wuli Yehova wangugwiriskiya nchitu ŵanthu kuti alembi Bayibolo?

¹² Yehova watingi wagwiriskiyengi nchitu angelu kuti alembi Bayibolo chifukwa chakuti atitiyanja ndipuso atanja vo tichita. (1 Pet. 1:12) Tikayika cha kuti angelu atingi alembiyengi ŵanthu uthenga waku Chiuta. Kweni, kumbi atingi awonengi vinthu nge mo ŵanthu ativiwone? Kumbi atingi akonkhoskengi vinthu vo tisoŵeka, vo tinangisa kweniso vilatu vidu? Awa, Yehova wanguziŵa kuti angafiska cha. Iyu wangugwiriskiya nchitu ŵanthu kuti ndiwu alembi Bayibolo chifukwa wanguziŵa kuti tilivwisisengi asani ndiwu angalemba. Tikhoza kuvwisa mo ŵanthu wo alembanga Bayibolo kweniso anyaki wo akulembeka m’buku lenili aŵanaŵaniyanga ndipuso mo avwiyanga. Tingaŵachitiya lisungu chifukwa nyengu zinyaki aguŵanga, akayikanga, achitanga mantha ndipuso anangisanga. Tingakondwa so chifukwa chakuti nyengu zinyaki vinthu vaŵayendiyanga umampha ndipu akondwanga. Nge mo venge ndi mchimi Eliya, wosi wo akulemba Bayibolo nawu ŵenga ŵanthu “nge ndisi.”—Yak. 5:17.

13. Kumbi rombu laku Yona litikukwaskani wuli?

¹³ Mwakuyeruzgiyapu, ŵanaŵaniyani nkhani yaku Yona. Kumbi mungelu watingi wakonkhoskengi mo mchimi Yona wavwiyanga po wathaŵanga uteŵeti wo Chiuta wangumupaska? Yehova wanguchita umampha ukongwa kuti Yona walembi yija vo wanguchita, kusazgapu rombu lakutuliya pasi pamtima lo wangupereka kwaku Chiuta po wenga pasi pa nyanja. Iyu wangukamba kuti: “Penipo mzimu wangu ungufundamiya mukati mwangu, ndingukumbuka Ambuya.”—Yona 1:3, 10; 2:1-9.

14. Nchifukwa wuli tingakonkhoska umampha vo Yesaya wangulemba?

¹⁴ Ŵanaŵaniyani so vo Yehova wangukambiya Yesaya kuti walembi. Wati wawona  unkhankhu waku Chiuta m’chiwona, vingumuwovya kuti walembi vakukwaskana ndi ubudi waki, ndipu wangukamba kuti: “Wasoka ndini! Pakuti ndasoŵa, pakuti nde munthu wa milomu yambula kuphotoka, ndipu ndija mukati mu ŵanthu ŵa milomu yambula kuphotoka, pakuti masu ngangu ngawona karonga Ambuya ŵa maŵanja!” (Yes. 6:5) Kumbi mungelu watingi wakambengi mazu ngenanga? Kweni Yesaya wangukonkhoska umampha ndipu nasi tikhoza kuziŵa mo iyu wavwiyanga.

15, 16. (a) Nchifukwa wuli tingakonkhoska umampha mo ŵanthu anyidu avwiya? Kambani chakuwoniyapu. (b) Nchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tije pa ubwezi wakukho ndi Yehova?

¹⁵ Kumbi angelu atingi afiskengi kukamba kuti mbambula ‘kwenere’ nge mo Yakobe wangukambiya pamwenga kuti ‘mbakulakwa’ nge mo Petro wajiwoniyanga? (Chiy. 32:10; Luka 5:8) Kumbi atingi ‘awopengi’ nge mo akusambira aku Yesu anguchitiya? Pamwenga, angelu akufikapu ŵenaŵa atingi ajengi ndi “chiganga” pakulimbana ndi mayeseru achipharazga uthenga wamampha nge mo Paulo ndi anyaki anguchitiya? (Yoh. 6:19; 1 Ŵat. 2:2) Awa, angelu mbakufikapu ndipu ŵe ndi nthazi kuluska munthu weyosi. Kweni asani ŵanthu anyidu ambula kufikapu akonkhoska vinthu, titiŵavwisisa mwaliŵi chifukwa nasi te ambula kufikapu. Kukamba uneneska, asani tiŵerenga Mazu Ngaku Chiuta, nasi ‘tikondwengi pamoza ndi akukondwa; titenjengi pamoza ndi akutenje.’—Ŵar. 12:15.

¹⁶ Asani tiŵanaŵaniya vo Bayibolo likamba vakukwaskana ndi mo Yehova wachitiyanga vinthu ndi ateŵeti akugomezgeka a mnyengu yakali, tisambirengi vinthu vinandi vakukwaskana ndi Chiuta widu yo watanja ŵanthu chinanga kuti angaja ambula kufikapu. Mwaviyo, timuziŵengi umampha Yehova ndipuso timuyanjengi ukongwa. Pavuli paki, wajengi mubwezi widu.—Ŵerengani Sumu 25:14.

17. (a) Kumbi Azaria wangupereka ulongozgi wuli kwaku Asa? (b) Kumbi Asa wangutondeka wuli kuvwiya ulongozgi wo Azaria wangumupaska, nanga nchinthu wuli cho chinguchitika?

¹⁷ Fumu Asa yati yapunda asilikali a ku Etiopia, mchimi waku Chiuta, Azaria, wakhumbanga kukambiya iyu kweniso ŵanthu ŵaki uthenga wazeru. Azaria wangukamba kuti: “Ambuya ŵe namwi penipo mweche nawu, Asani mutimupenja mumusaniyengi, kweni asani mutimujowo nayu wamujowoninga.” (2 Mik. 15:1, 2) Pavuli paki, Asa wagutondeka kuvwiya ulongozgi wenuwu. Pa nyengu yo ufumu wakunkhondi wa Ayisraele ungumuwofyeza, Asa wangupempha Asiriya kuti amuwovyi. M’malu mwakuti wapemphi Yehova kuti wamuwovyi, iyu wanguchita phanganu ndi mafumu nganyaki ngo ngasopanga angoza. Ndichu chifukwa chaki Asa wangulonde mazu ngakuti: “Wachita ubereŵeza [vambula kwenere]; kwamba sonu uŵengi ndi zinkhondu.” Ivi vinguchitika nadi ndipu nkhondu zamalanga cha mu vyaka vosi vakumaliya va muwusu waki. (2 Mik. 16:1-9) Kumbi tisambiranji pa nkhani iyi?

18, 19. (a) Kumbi titenere kuchitanji asani taleka kumuyanja Chiuta? (b) Kumbi tichita wuli kuti tije pa ubwezi ndi Yehova?

¹⁸ Tingalekanga cha kumuvwiya Yehova. Asani taleka kwanja Yehova, titenere kuchita vo lemba la Hoseya 12:6 likamba, kuti: “Were vuli; sungiska lisungu ndi cheruzgu ndipu lutiriya kulindizga Chiuta waku.” Pavuli paki, tije so pa ubwezi wakukho ndi Yehova kuti tilongo kuti tiwonga sembi yaku Yesu ndipuso tisambirengi Bayibolo mwaphamphu.—Ŵerengani Marangu 13:4.

¹⁹ Wakulemba sumu munyaki wangukamba kuti: “Nkhuzirwa kuŵa pafupi ndi Chiuta.” (Sumu 73:28) Mwaviyo, tiyeni tosi tilurizgi kusambira vinthu vinyaki vo tileka kuviziŵa vakukwaskana ndi Yehova kweniso kuziŵa vifukwa vo titenere kumuyanjiya. Asani tichitengi viyo, Yehova nayu walutirizgengi kutiyanja mpaka muyaya!