1. Kumbi alongozgi a visopa vachikhristu achitanganji pa nyengu ya nkhondu?

 KUMBI Chiuta wakhumba kuti Akhristu achitengi nkhondu ndi kubaya ŵanthu wo apambana nawu mitundu? Ŵanthu wo atijikamba kuti mbakhristu ndiwu aja achichita venivi vyaka 100 vo vajumpha. Aliska achikatolika arombe asilikali ndipuso vidya vawu asani achita nkhondu ndi Akatolika anyawu a m’charu chinyaki. Ivi ndivu so achita aliska achipulotesitanti. Ŵanthu wo angufwa Pankhondu Yachiŵi Yapacharu Chosi mbukaboni wakuti visopa vichitiska kuti ŵanthu anandi afwengi.

2, 3. Kumbi Akaboni aku Yehova anguchitanji pa Nkhondu Yachiŵi ya Pacharu Chosi ndipuso pavuli paki, nanga nchifukwa wuli anguchita viyo?

² Kumbi Akaboni aku Yehova anguchitanji pa nyengu yo kwachitikanga nkhondu? Mbiri yilongo kuti achitangaku cha nkhondu. Chifukwa wuli? Yiwu alondonga vo Yesu wachitanga kweniso vo wasambizanga. Yesu wangukamba kuti: ‘Mwaku ichi ŵanthu wosi aziŵengi kuti mwe akusambira ŵangu, asani mwe ndi chanju yumoza ndi munyaki.’ (Yoh. 13:35) Akhristu ŵenaŵa angugwiriskiya so nchitu mazu nga mukalata yo Paulo wangulembe Akhristu a ku Korinte.​—Ŵerengani 2 Ŵakorinte 10:3, 4.

³ Akhristu auneneska wo ŵe ndi njuŵi yakusambizika  umampha Bayibolo, asambira nkhondu cha ndipu achitaku nawu so cha. Mwaviyo, Akaboni masauzandi nganandi, ŵana ndi akukota, anthurumi ndi anthukazi, atombozgeka chifukwa chakuti achitaku cha nkhondu. Anandi atiŵagwiriska nchitu mwankhaza mujeri ndi m’malu nganyaki. Ndipu anyaki aŵabayanga mu nyengu ya chipani cha Nazi ku Germany. Chinanga kuti Akaboni atombozgekanga ukongwa ku Europe, yiwu anguluwa cha nchitu yo angupaskika yakupharazga uthenga wamampha wa Ufumu waku Yehova. Yiwu agwiranga nchitu yeniyi mwakugomezgeka mujeri, m’malu nganyaki ngo aŵalangiyangaku kweniso muvyaru vinyaki vo aŵalutiskangaku. a Mu 1994, Akaboni anguchitaku cha nkhondu ku Rwanda. Yiwu anguchitaku cha nkhondu yo yingubaya ŵanthu anandi yo yinguchitika pambula kuswera yapa kuvyaru vinyaki vakumwela kwa Europe.

4. Kumbi ŵanthu anyaki akambanji vakukwaskana ndi Akaboni aku Yehova chifukwa chakuti achitaku cha nkhondu?

⁴ Ŵanthu anandi pacharu chosi awona kuti Akaboni aku Yehova atanja nadi Chiuta ndipuso ŵanthu chifukwa achitaku cha nkhondu. Munthowa yinyaki, yiwu awona kuti mbakhristu auneneska. Kweniso pe vinthu vinyaki vo ŵanthu anandi aziŵiya kuti Akaboni aku Yehova mbakhristu auneneska.

5. Kumbi vinthu vingusintha wuli mu nyengu ya akusambira aku Yesu?

⁵ Yesu wangulongo kukhumbika kwakupharazga uthenga wamampha wa Ufumu waku Chiuta kutuliya po wangwambiya uteŵeti waki. Iyu wangusankha akusambira 12 kuti ayambi kugwira nchitu yakupharazga yo yatingi yichitikengi pacharu chosi chapasi. Pavuli paki, wangusambiza so akusambira anyaki 70. (Luka 6:13; 10:1) Iyu wanguŵakambiya kuti ayambi kupharazgiya ŵanthu anyaki uthenga wamampha, chakwamba kwa Ayuda, pavuli paki ŵanthu amitundu yinyaki ambula kudumulika. Ivi vinguwovya akusambira aku Yesu wo ŵenga Ayuda kuti asinthi maŵanaŵanu ngawu.​—Mac. 1:8.

6. Kumbi Petro wanguziŵa wuli kuti Yehova ngwambula sankhu?

⁶ Petro wangutumika kuti waluti kunyumba yaku Kornelio, yo wenga wambula kudumulika. Pavuli paki, Petro wanguziŵa kuti Chiuta ngwambula sankhu. Kornelio ndi ŵanthu wosi a munyumba yaki angubatizika. Ivi vinguwovya kuti Chikhristu chiyambi kuwanda m’malu ngakupambanapambana ndipu ŵanthu amitundu yosi avwanga ndi kuzomerezga uneneska. (Mac. 10: 9-48) Mwaviyo, uneneska wakhumbikanga kupharazgika pacharu chosi.

7, 8. Kumbi ndi vinthu wuli vo gulu laku Yehova lachitapu? (Wonani chithuzi cho che papeji 7.)

⁷ Mazuŵa nganu, Akaboni aku Yehova apharazga mwaphamphu ndipuso asambiza ŵanthu uthenga wamampha pacharu chosi. Akaboni aku Yehova pafupifupi 8 miliyoni apharazga uthenga waku Khristu mu vineneru vakujumpha 600 ndipu vinyaki vilutirizga kusazgikiyaku. Yiwu aziŵika ukongwa chifukwa cha nchitu yakupharazga nyumba ndi nyumba ndipuso mumsewu ndipu nyengu zinyaki agwiriskiya nchitu timathebulu ndi timashelufu tamatayala.

⁸ Akufwatuliya kujumpha 2,900 asambizika mwapade mo angafwatuliya Bayibolo ndi mabuku nganyaki. Yiwu afwatuliya vineneru vo viziŵika ukongwa pe cha. Afwatuliya so vineneru mahandiredi nganandi vo vikambika ndi ŵanthu amanavi ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu mamiliyoni nganandi amtundu wa Chikataloni ku Spain, alongoro chineneru chawu cha Chikatalani zuŵa lelosi. Ndipu pambula  kuswera yapa, chineneru chenichi chingwamba kukuwa muvigaŵa vakupambanapambana nge Andorra, Alicante, muvilumba va Balearic, ndi Valencia. Mazuŵa nganu Akaboni aku Yehova atuzga mabuku m’chineneru cha Chikatalani ndipuso achita maunganu mu chineneru chenichi, cho ŵanthu anandi a Chikataloni akondwa nachu.

9, 10. Kumbi nchinthu wuli cho chilongo kuti gulu laku Chiuta liphwere ukongwa ŵanthu mwauzimu?

⁹ Nchitu yakufwatuliya ndipuso nthowa yakusambiziya ŵanthu yeniyi yichitika mu vineneru vinandi. Ŵanthu anandi ku Mexico alongoro Chisipanichi kweni anyaki alongoro vineneru vimanavimana. Mwakuyeruzgiyapu, anyaki alongoro chineneru cha Maya. Ofesi ya nthambi ya ku Mexico yikuŵika timu lo lifwatuliya chineneru cha Maya kuchigaŵa cho alongoro chineneru chenichi kuti nawu alongorongi ndi kuvwa mo ŵanthu alongolore zuŵa lelosi. Chineneru chinyaki chimana ncha Nepali, cho chikambika ku Nepal. M’charu chenichi mwe ŵanthu akujumpha 29 miliyoni ndipu alongoro vineneru vakujumpha 120, kweni ŵanthu akujumpha 10 miliyoni alongoro chineneru cha Nepali. Anyaki anandi alongoro so chineneru chenichi chinanga kuti nchawu cha. Mabuku ngidu ngafwatulikiya so mu chineneru chenichi.

¹⁰ Gulu laku Yehova liŵikiyapu mtima ukongwa pa nchitu yakupharazga uthenga wamampha wa Ufumu. Ivi viwoneke mo litovye matimu ngo ngagwira nchitu yakufwatuliya pacharu chosi chapasi. Ŵanthu mamiliyoni nganandi pacharu chosi alonde timapepala, timabuku ndipuso magazini kwawezi. Ndalama zo Akaboni aku Yehova apereka ndizu zawovya kuti nchitu yeniyi yigwiriki. Yiwu alondo mazu ngaku Yesu ngakuti: “Kwawezi mwaronde, kwawezi paskani.”​—Mat. 10:8.

11, 12. Kumbi ŵanthu anyaki akwaskika wuli ndi nchitu yakupharazga yo Akaboni aku Yehova achita?

¹¹ Nge Akhristu akujipereka, Akaboni aku Yehova asimikizga kuti akusaniya uneneska ndipu ayesesa kuti apharazgiyengi ŵanthu a muvyaru vinyaki ndipuso amitundu yakupambanapambana. Akaboni anandi akusintha vinthu pa umoyu wawu, akusambira vineneru vinyaki ndipuso mo ŵanthu anyaki ajaliya. Ivi vitiŵawovya kuti agwirengi umampha nchitu yikulu yeniyi. Nchitu yakupharazga ndi kusambiza yeniyi yo yichitika pacharu chosi yitovya ŵanthu kuziŵa kuti Akaboni aku Yehova achita nadi vo Yesu Khristu wasambizanga.

 ¹² Akaboni agwira nchitu yeniyi chifukwa chakuti asimikizga kuti akusaniya uneneska. Kweni nchinthu wuli chinyaki cho chitovya ŵanthu mamiliyoni nganandi kuziŵa kuti Akaboni aku Yehova akusaniya uneneska?​—Ŵerengani Ŵaroma 14:17, 18.

13. Kumbi ndi vinthu wuli vo Akaboni achita kuti gulu lawu lije lakutowa?

¹³ Tingakondwa ndi vo Akhristu akujipereka a mazuŵa nganu akamba vo vilongo kuti akusaniya nadi uneneska. Munthu munyaki yo wateŵete Yehova kwa nyengu yitali wangukamba kuti: “Gulu laku Yehova litesesa kuti lije lakutowa ndipu weyosi yo wachita ubudi, wapaskika ulongozgi pamwenga kuchenyeka.” Kumbi venivi vichitika wuli? Ivi vichitika chifukwa chakulondo Mazu Ngaku Chiuta ndipuso vo Yesu ndi akusambira ŵaki achitanga. Mwaviyo, mbiri ya mazuŵa nganu ya Akaboni aku Yehova yilongo kuti mbamanavi wo akhumbikanga kusezgeka mumpingu chifukwa chambula kulondo fundu zaku Chiuta. Anandi akuleka vinthu viheni vo achitanga ndipu sonu achita vinthu vakukondwesa Chiuta.​—Ŵerengani 1 Ŵakorinte 6:9-11.

14. Kumbi ŵanthu anandi wo asezgeka achitanji, nanga ŵanthu anyaki akambanji?

¹⁴ Bayibolo likamba kuti munthu watenere kusezgeka mumpingu asani wabuda. Kweni chakukondwesa nchakuti ŵanthu masauzandi nganandi alapa vakuchita vawu ndipu alondereka so mumpingu. (Ŵerengani 2 Ŵakorinte 2:6-8.) Ivi vachitiska kuti mpingu uje wakutowa. Mwaviyo, Akaboni aku Yehova awona kuti gulu lawu lilondo nadi fundu za m’Bayibolo za mijalidu yamampha. Ŵanthu anandi asimikizga kuti Akaboni aku Yehova achita nadi vinthu vauneneska chifukwa chakuti ayesesa kulondo marangu ngaku Chiuta mwakupambana ndi vo ŵanthu anandi achita mumatchalitchi ngawu.

15. Nchinthu wuli cho chinguwovya m’bali munyaki kusimikizga kuti wakusaniya nadi uneneska?

¹⁵ Nchifukwa wuli ŵanthu wo aja Akaboni kwa nyengu yitali asimikizga kuti akusaniya nadi uneneska? M’bali munyaki wavyaka 50 wangukamba kuti: “Kwamba ndeche mnyamata, ndagomezganga vinthu vitatu ivi: (1) Chiuta waliku; (2) Bayibolo likukambirika ndi iyu; ndipuso (3) iyu wagwiriskiya nchitu kweniso watumbika mpingu wachikhristu wa Akaboni aku Yehova mazuŵa nganu. Pa nyengu yosi yo ndasambiranga, ndafufuzanga kuti ndisimikizgi asani vo ndigomezga vauneneska. Chaka chechosi ndasaniyanga ukaboni wakulongo kuti vauneneska. Ivi vachitiskanga kuti chigomezgu changu chije chakukho kweniso vandiwovyanga kusimikizga kuti tikusaniya nadi uneneska.”

16. Kumbi uneneska ungumukwaska wuli mzichi munyaki?

¹⁶ Mzichi munyaki wapabanja yo wateŵete ku likulu la Akaboni aku Yehova ku New York wangukamba vakukwaskana ndi gulu laku Yehova. Iyu wanguti: “Ndi gulu laku Yehova lija  lo lipharazga mwaphamphu zina laku Yehova. Nchinthu chakukondwesa so ukongwa kuziŵa kuti zina laku Chiuta lisanirika kujumpha 7,000 m’Bayibolo. Lemba la 2 Mikoka 16:9 litindikondwesa ukongwa chifukwa likamba kuti: ‘Masu nga Ambuya ngalereska uku ndi uku mucharu chosi chapasi, kujirongo nthazi kovya wo mitima yawu njakufikapu pa masu paki.’” Iyu wangukamba so kuti: “Uneneska wandiwovya kuziŵa vo ndingachita kuti ndigomezgengi ukongwa Yehova kuti nayu wandiwovyengi. Ndiwona kuti ubwezi wangu ndi Yehova ngwapade ukongwa. Ndipu ndiwonga ukongwa udindu wo Yesu wenawu wo utitiwovya kuti timuziŵengi Chiuta. Ivi vitindiwovya kuti ndilutirizgi kuja nayu paubwezi.”

17. Nchinthu wuli cho chinguwovya munthu munyaki kusimikizga kuti wakusaniya nadi uneneska, nanga nchifukwa wuli?

¹⁷ Munthu munyaki yo wagomezganga kuti kulivi Chiuta wangukamba kuti: “Chilengedu chandiwovya kuziŵa kuti Chiuta wakhumba kuti ŵanthu akondwengi ndi umoyu. Mwaviyo, iyu wazomerezengi cha kuti ŵanthu alutirizgi kukumana ndi masuzgu. Po ŵanthu alutirizga kuchita vinthu viheni m’charu ichi, ŵanthu aku Yehova alutirizga kuja ndi chigomezgu, chanju ndipuso kugwira nchitu mwaphamphu. Ndi mzimu waku Yehova pe wo ungawovya kuti ivi vichitiki.”​—Ŵerengani 1 Petro 4:1-4.

18. Kumbi mukwaskika wuli ndi fundu zo abali anyaki ŵaŵi angukonkhoska?

¹⁸ Munthu munyaki yo waja Kaboni kwa nyengu yitali wangukamba vifukwa vo wagomezge uneneska wo tipharazgiya ŵanthu. Iyu wangukamba kuti: “Vo ndasambira kwa vyaka vinandi vandiwovya kusimikizga kuti Akaboni ayesesa ukongwa kulondo Akhristu a mu nyengu ya akutumika. Ndayenda muvyaru vinandi ndipu ndawona kuti Akaboni aku Yehova akoliyana ukongwa pacharu chosi chapasi. Uneneska wa m’Bayibolo wandiwovya kukhorwa ndipuso kuja wakukondwa.” M’bali munyaki wavyaka vakujumpha 60 wangufumbika kuti wakonkhoski chifukwa cho wasimikizgiya kuti wakusaniya uneneska. Iyu wangumuka mwakukonkhoska nkhani yakukwaskana ndi Yesu ndipu wanguti: “Tasambira vinandi vakukwaskana ndi umoyu waku Yesu kweniso uteŵeti waki ndipu tawona kuti iyu nchakuwoniyapu chamampha ukongwa. Tasintha umoyu widu kuti tije paubwezi ndi Chiuta kuziya mwaku Yesu Khristu. Taziŵa so kuti ŵanthu azamutaskika chifukwa cha sembi yaku Yesu. Kweniso tiziŵa kuti wakuyuskika. Ivi vauneneska chifukwa chakuti wo anguwona venivi vichichitika mbakugomezgeka.”​—Ŵerengani 1 Ŵakorinte 15:3-8.

19, 20. (a) Kumbi ndi nchitu niyi yo Paulo wangukambiya mpingu wa ku Roma kuti uchitengi? (b) Nge Akhristu akujipereka, kumbi te ndi mwaŵi wuli?

¹⁹ Chifukwa chakuti titanja anyidu, tingaleka cha kuŵakambiyaku uneneska wo ngwakukhumbika ukongwa. Paulo wangukambiskana ndi abali ŵaki a mumpingu wa ku Roma kuti: “Asani ungazomera [pakweru, NW] ndi mulomu waku Yesu nge ndi Mbuya, ndipu ungavwana mumtima waku kuti Chiuta wangumuyuska ku ŵakufwa, ukataskikanga: pakuti ndi mtima munthu wavwaniya ku urunji; ndipu ndi mulomu wazomera [pakweru, NW] ku utaski.”​—Ŵar. 10:9, 10.

²⁰ Nge Akaboni aku Yehova akujipereka, tisimikizga kuti tikusaniya uneneska ndipuso tiziŵa kuti te ndi udindu wakupharazgiya ŵanthu uthenga wamampha wa Ufumu waku Chiuta. Po tilutirizga kugwira nchitu yakupharazga, ŵanthu angakondwanga ndi vo titiŵasambiza kutuliya m’Bayibolo pe cha kweniso awonengi kuti nyengu zosi tisimikizga kuti tikusaniya nadi uneneska.