1. Kumbi buku la Ŵalevi lingatiwovya wuli?

 MAZU ngakuti atuŵa ngakambika ukongwa m’buku la Ŵalevi kuluska mabuku nganyaki ngosi nga m’Bayibolo. Jalidu lenili ndakukhumbika ukongwa kwa ateŵeti aku Yehova. Mwaviyo, kuvwisisa fundu za m’buku ili kungatiwovya kuti tije akutowa.

2. Kumbi m’buku la Ŵalevi mwe vinthu wuli?

² Buku la Ŵalevi likulembeka ndi mchimi Mosese ndipu nchigaŵa cha ‘malemba ngosi’ ngo ngatovya pakusambiza. (2 Tim. 3:16) Zina laku Yehova lisanirika pafupifupi maulendu 10 m’chaputala chechosi cha buku lenili. Kuvwisisa fundu za m’buku la Ŵalevi kutiwovyengi kuti tikanengi chechosi cho chinganyozesa zina laku Chiuta. (Ŵal. 22:32) Kanandi, buku la Ŵalevi ligwiriskiya nchitu mazu ngakuti “Ini ndini Ambuya.” Mazu ngenanga ngatenere kutikumbuska kuti tivwiyengi Chiuta. M’nkhani iyi ndipuso yakulondopu tikambiskanengi fundu zakukondwesa zo zisanirika m’buku la Ŵalevi. Fundu zenizi nchawanangwa chakutuliya kwaku Chiuta cho chitiwovyengi kuti tije akutowa pamasu paki.

3, 4. Nchifukwa wuli Aroni ndi ŵana ŵaki asambanga? (Wonani chithuzi cho che papeji 8.)

³ Ŵerengani Ŵalevi 8:5, 6. Yehova wangusankha Aroni kuti wateŵetiyengi nge mura wa asembi wa Yisraele kweni ŵana ŵaki akhumbikanga kuteŵete nge asembi m’malu mwa mtundu wosi. Aroni wamiyanga Yesu Khristu ndipu ŵana ŵaki amiyanga Akhristu akusankhika. Kumbi kusamba kwaku Aroni kwamiyanga kutowa kwaku Yesu? Awa, chifukwa chakuti Yesu wenga wambula ubudi ndipuso “wambura kalema.” Mwaviyo, iyu wakhumbikanga cha kusamba. (Ŵah. 7:26; 9:14) Kweni kusamba kwaku Aroni kumiya kutowa ndi urunji waku Yesu. Nanga kusamba kwa ŵana aku Aroni kwamiyanganji?

⁴ Kusamba kwa ŵana aku Aroni kwamiyanga kutowa kwa Akhristu akusankhika wo amuja asembi kuchanya. Nanga kubatizika kwa Akhristu akusankhika kuyanana ndi kusamba kwa ŵana aku Aroni? Awa, chifukwa kubatizika kumaliska ubudi cha kweni kulongo ŵaka kuti munthu wajipereka kuti wateŵetiyengi Yehova Chiuta. Akhristu akusankhika atowa ndi “mazu” ngaku Chiuta. Ivi vichitika asani agwiriskiya nchitu ndi mtima wosi vo Khristu wangukamba. (Ŵaef. 5:25-27) Ivi vichitiska kuti aje akutowa ndipuso akupaturika. Nanga ‘ambereri zinyaki’?​—Yoh. 10:16.

5. Nchifukwa wuli tingakamba kuti Mazu Ngaku Chiuta ngatovya ambereri zinyaki kuti aje akutowa?

⁵ Ŵana aku Aroni amiyanga “mzinda ukuru” cha. (Chiv. 7:9) Sonu kumbi ŵanthu wo abatizika aja akutowa ndi Mazu Ngaku Chiuta? Hinya. Asani ŵanthu wo azamuja pacharu chapasi aŵerenga vo Bayibolo likamba vakukwaskana ndi kukhumbika kwa ndopa zo Yesu wangudira, aja ndi chigomezgu m’mazu ngenanga ndipu achita uteŵeti wakupaturika “msana ndi usiku.” (Chiv. 7:13-15) Akhristu akusankhika kweniso ambereri zinyaki awoneka kuti asamba nadi chifukwa chakuti alutirizga kuja ndi “kajaridu kakutowa.” (1 Pet. 2:12) Yehova wakondwa ukongwa asani wawona kutowa ndipuso kukoliyana kwa Akhristu akusankhika ndi ambereri zinyaki wo avwiya ndi kulondo Muliska wawu, Yesu.

6. Kumbi tingajisanda wuli?

⁶ Vo asembi akhumbikanga kuchita kuti aje akutowa mwakuliŵavu nasi vititiwovya mazuŵa nganu. Kanandi ŵanthu wo tisambira nawu Bayibolo awona kuti malu ngidu ngakusopiyapu ngakutowa ndipuso kuti tivwala umampha. Kweni kutowa kwa ŵanthu wo ateŵetiyanga nge asembi kutitiwovya kuziŵa kuti weyosi yo wakwere kuphiri lakusopiyaku laku Yehova watenere kuja ndi “mtima wakutowa.” (Ŵerengani Sumu 24:3, 4; Yes. 2:2, 3.) Titenere kuteŵete Chiuta ndi maŵanaŵanu, mtima ndipuso liŵavu lakutowa. Ivi vingachitika asani titijisanda ndi chilatu chakuti tisinthi vinthu vinyaki pa umoyu widu kuti tije akutowa. (2 Ŵakor. 13:5) Mwakuyeruzgiyapu, munthu wakubatizika yo wawonere vinthu vakuyuska chiryokuryoku chakugonana, wangajifumba kuti, ‘Kumbi nditesesa kuti ndije wakutowa?’ Pavuli paki, wangakhumbika kuti wawovyeki ndi chilatu chakuti waleki lusu liheni lenili.​—Yak. 5:14.

7. Mwakukoliyana ndi lemba la Ŵalevi 8:22-24, kumbi Yesu wakulongo chakuwoniyapu wuli?

⁷ Asembi ŵati ayamba kugwira nchitu ku Yisraele, Aroni yo wenga Mura wa Asembi ndi ŵana ŵaki akhumbikanga kupaka ndopa za mwana wa mbereri kugutu lakumaryi, kuchikumbu chikulu chakumanja ndipuso chikumbu chikulu chakumalundi. (Ŵerengani Ŵalevi 8:22-24.) Kugwiriskiya nchitu ndopa kwalongonga kuti asembi akhumbikanga kuvwiya kuti achitengi umampha nchitu zawu. Mwakuyana ŵaka, Yesu nge Mura wa  Asembi wakulongo chakuwoniyapu chamampha kwa Akhristu akusankhika ndipuso ambereri zinyaki. Iyu wavwiyanga ulongozgi waku Chiuta. Manja ngaku Yesu ngagwiranga nchitu yakufiska khumbu laku Yehova ndipu malundi ngaki nganguleka cha kwenda munthowa yamampha.​—Yoh. 4:31-34.

8. Kumbi ateŵeti wosi aku Yehova akhumbika kuchitanji?

⁸ Akhristu akusankhika ndipuso ambereri zinyaki atenere kuvwiya nge mo wachitiyanga wasembi wawu Mura. Ateŵeti wosi aku Yehova atenere kuvwiya ulongozgi wa m’Mazu Ngaku Chiuta kuti aleki kuguŵiska mzimu wakupaturika. (Ŵaef. 4:30) Yiwu akhumbika ‘kunyoroska nthowa zawu.’​—Ŵah. 12:13.

9. Kumbi abali atatu wo anguteŵetiyapu limoza ndi abali a Muwupu Wakulongozga angukambanji, nanga vo angukamba vingakuwovyani wuli kuti mulutirizgi kuja akutowa?

⁹ Ŵanaŵaniyani fundu zo abali atatu wo azamuja pacharu chapasi angukamba. Yiwu anguteŵetiyapu limoza ndi abali a mu Wupu Wakulongozga. Wakwamba wangukamba kuti: “Ndi mwaŵi ukulu ukongwa kuteŵete limoza ndi Akhristu akusankhika ndipu kwatiwovya kuziŵa kuti nawu mbambula kufikapu. Kwa vyaka vinandi, chilatu changu chenga chakuti ndivwiyengi wo alongozga.” Wachiŵi wangukamba kuti: “Malemba nganandi ngo ngakamba za ‘kuvwiya Khristu’ nge 2 Ŵakorinte 10:5 ngandiwovya ukongwa kuti ndivwiyengi ndipuso ndikoliyanengi ndi wo alongozga. Kuvwiya kwenuku kutenere kutuliya pasi pamtima.” Wachitatu wangukamba kuti: “Tingalongo kuti tivwiya gulu laku Yehova ndipuso abali wo watiŵagwiriskiya nchitu kuti wafiski chilatu chaki chakukwaskana ndi charu chapasi asani tiyesesa kwanja vo iyu watanja, titinkha vo watinkha, tivwiya ulongozgi waki nyengu zosi ndipuso asani tichita vo vitimukondwesa.” M’bali uyu wanguvwa kuti Nathan Knorr yo wateŵetiyanga mu Wupu Wakulongozga wanguvwiya fundu za mu Chigongwi cha Alinda cha Chingelezi cha 1925, pa nkhani ya mutu wakuti, “Kwamba kwa Mtundu,” chinanga kuti anyaki azikayikiyanga. Iyu wangukondwa ukongwa chifukwa chakuti M’bali Knorr wanguvwiya. Kuŵanaŵaniya vo abali atatu ŵenaŵa angukamba kungakuwovyani kuti muvwiyengi Chiuta. Venivi vingakuwovyani so kuti muje akutowa.

10. Kumbi kuvwiya dangu laku Chiuta pa nkhani ya ndopa nkhwakukhumbika wuli?

¹⁰ Ŵerengani Ŵalevi 17:10. Yehova wangukambiya Ayisraele kuti angaryanga cha “ndopa ze zosi.” Mkhristu weyosi wakhumbika kukana ndopa za ŵanthu pamwenga za nyama. (Mac. 15:28, 29) Chingaja chinthu chakuchitiska chitima ukongwa kuti Chiuta watikwiyiyi ndi kutituzga mumpingu waki. Titanja Chiuta ndipu tikhumba kuti timuvwiyengi. Chinanga kuti tingakumana ndi masuzgu ngakulu ngo ngangachitiska kuti tifwi, tikhumbika kusimikizga mtima kukana vo ŵanthu ambula kopa Yehova angatikambiya kuti tileki kumuvwiya. Titenere kuziŵa kuti tinyozekengi chifukwa chakukana ndopa kweni tikhumbika kuvwiya Chiuta. (Yuda 17, 18) Kumbi ndi fundu niyi m’nkhani iyi yo yingatiwovya kuti tisimikizgi mtima kukana kurya pamwenga kuŵikika ndopa?​—Mar. 12:23.

11. Nchifukwa wuli Zuŵa la Mphepeska lenga lakukhumbika?

¹¹ Kugwiriskiya nchitu ndopa za nyama ko asembi achitanga pa Zuŵa la Mphepeska kungatiwovya kuti tivwisisi mo Chiuta wawone ndopa. Ndopa zagwiranga nchitu yapade. Yiwu azigwiriskiyanga nchitu kuti Yehova wagowoke maubudi nga Ayisraele. Ndopa za  ng’ombi ndi za mbuzi azimijanga pabokosi la phanganu. (Ŵal. 16:14, 15, 19) Ivi vachitiskanga kuti Yehova wagowoke Ayisraele. Kweniso, Yehova wanguŵakambiya kuti asani munthu wabaya nyama kuti waryi watenere kuyichinja ndipuso kuwundiya pasi ndopa zaki, “pakuti umoyu wa chamoyu chosi ndi ndopa zaki.” (Ŵal. 17:11-14) Kumbi dangu ili lenga lambula kukhumbika? Awa. Kugwiriskiya nchitu ndopa pa Zuŵa la Mphepeska ndipuso dangu lakuti aziwundiyengi pasi kwakoliyananga ndi dangu lo Yehova wangukambiya Nowa ndi ŵana ŵaki pakwamba. (Chiy. 9:3-6) Yehova Chiuta wangukana kuti angaryanga ndopa cha. Kumbi dangu ili litiŵakwaska wuli Akhristu mazuŵa nganu?

12. Kumbi vo Paulo wangulembe Ahebere vilongo kuti pe kukoliyana wuli pakati pa ndopa ndi kugowokereka?

¹² Wakutumika Paulo wati walembe Ahebere vakukwaskana ndi kukhumbika kwa ndopa, iyu wangukamba kuti: “Mwa dangu lo . . . vosi viphotoleka ndi ndopa, ndipu kwambura kudika ndopa” kugowokereka palivi. (Ŵah. 9:22) Iyu wangukonkhoska so kuti chinanga kuti sembi za nyama zawovyanga kweni zakumbuskanga ŵaka Ayisraele kuti ŵenga akubuda ndipu akhumbikanga chinthu chinyaki chakuluska sembi za nyama kuti agowokereke limu maubudi ngawu. Mwaviyo, dangu lenga “chizgezgi cha vamampha vo vituza, chikozgu cheneku cha vinthu vo cha.” (Ŵah. 10:1-4) Kumbi ŵanthu atingi agowokerekengi wuli maubudi ngawu?

13. Kumbi mutuvwa wuli kuti Yesu wakupereka ndopa zaki kwaku Yehova?

¹³ Ŵerengani Ŵaefesu 1:7. Sembi yo Yesu Khristu ‘wangupereka pa chifukwa chaku isi,’ njakukhumbika ukongwa kwaku wosi wo atanja Yesu kweniso Awiski. (Ŵag. 2:20) Kweni vo Yesu wanguchita wati wafwa ndipuso kuyuskika ndivu vikutiwovya ukongwa kuti tigowokereki maubudi ngidu. Yesu wangufiska vo vingukambika mu Chilangulu chaku Mosese vo vachitikanga pa Zuŵa la Mphepeska. Pa zuŵa lo, mura wasembi watonga ndopa za nyama ndipu walutanga nazu M’chipinda Chakupaturika cha chihema ndipu pavuli paki waserenga munyumba yo  Solomoni wanguzenga ndipu waziperekanga kwaku Chiuta nge kuti watimuwona ndi masu. (Ŵal. 16:11-15) Mwakuyana ŵaka, Yesu nayu wanguluta kuchanya ndi ndopa zaki ndipu wanguchizipereka kwaku Yehova. (Ŵah. 9:6, 7, 11-14, 24-28) Tiwonga ukongwa kuti tikugowokereka maubudi ngidu ndipuso njuŵi yidu yija yakutowa chifukwa chakuti tigomezga Yesu!

14, 15. Nchifukwa wuli tikhumbika kuvwisisa ndipuso kuvwiya dangu laku Yehova pa nkhani ya ndopa?

¹⁴ Kumbi mwavwisa chifukwa cho Yehova wakambiya kuti tingaryanga “ndopa ze zosi” cha? (Ŵal. 17:10) Kumbi mwavwisa chifukwa cho Chiuta wawone ndopa kuti zakupaturika? Iyu wawona kuti ndopa zimiya umoyu. (Chiy. 9:4) Kumbi muzomerezga kuti titenere kuwona ndopa nge mo Chiuta watiziwone kweniso kuvwiya dangu laki lakuti titenere kukana ndopa? Kugomezga sembi yaku Yesu kweniso kuziŵa kuti ndopa zaki zakukhumbika ukongwa kwaku Chiuta ndiyu nthowa yamampha ukongwa yo weyosi wangajaliya paubwezi ndi Mulengi widu.​—Ŵakol. 1:19, 20.

¹⁵ Weyosi waku isi wangakumana ndi suzgu yakukwaskana ndi ndopa. Vingachitika kuti munthu wa m’banja lidu pamwenga mubwezi widu wakumana ndi suzgu yo yingachitiska kuti wasankhi kulonde ndopa pamwenga cha. Pa nyengu iyi, munthu wangakhumbika kusankha tivigaŵa timanatimana ta ndopa to wangalonde pamwenga nthowa zinyaki zo madokotala ngangagwiriskiya nchitu. Mwaviyo, nkhwakukhumbika ukongwa kufufuza ndipuso kunozgeke vo vingatichitikiya mwamabuchibuchi. Kuromba kweniso kugwiriskiya nchitu fundu zenizi kungatiwovya kuti tisimikizgi mtima pa nkhani yakukana ndopa. Kukamba uneneska, tikhumbika cha kuguŵiska Yehova mwakuchita chechosi cho iyu wakana m’Mazu ngaki. Madokotala nganandi ndipuso ŵanthu anyaki achichizga ŵanthu kuti aperekengi ndopa chifukwa awona nge kuti zingataska umoyu wa ŵanthu. Kweni ŵanthu aku Yehova awona kuti Mulengi ndiyu ngwakwenere kutikambiya mo ndopa zingagwiriskikiya nchitu. Ivi ve viyo chifukwa “ndopa ze zosi” zakupaturika kwaku iyu. Tikhumbika kusimikizga mtima kuvwiya dangu laki pa nkhani ya ndopa. Kweniso vakuchita vidu vosi vitenere kulongo kuti tiwonga kuti Yesu wakutiwombo ndi ndopa zaki ndipu zititiwovya kuti tigowokereki maubudi ngidu ndipuso kuti tizilonde umoyu wamuyaya.​—Yoh. 3:16.

16. Nchifukwa wuli ŵanthu aku Yehova akhumbika kuja akutowa?

¹⁶ Chiuta wati wataska Ayisraele ku ukapolu ku Egipiti, wanguŵakambiya kuti: “Ini nde Ambuya wo angukutuzgani m’charu cha Egipiti, kuŵa Chiuta winu chifukwa chenichi mukaŵanga ŵatuŵa, pakuti Ini nde mtuŵa.” (Ŵal. 11:45) Ayisraele akhumbikanga kuja akutowa chifukwa Yehova nayu ngwakutowa. Nge Akaboni aku Yehova, nasi tikhumbika kuja akutowa. Buku la Ŵalevi lititichiska pa nkhani yeniyi.

17. Kumbi sonu buku la Ŵalevi mutilivwa wuli?

¹⁷ Kukambiskana vigaŵa vinyaki va m’buku la Ŵalevi kwatiwovya ukongwa. Tikayika cha kuti sambiru ili lakuwovyani kuti muyambi kwanja buku lenili. Tikayika so cha kuti kulunguruka pa fundu zakukhumbika ukongwa za m’buku la Ŵalevi kwakuwovyani kuti muvwisisi chifukwa cho titenere kujaliya akutowa. Kweni ndi fundu nizi zinyaki za m’buku laku Chiuta lenili zo tikhumbika kuziziŵa? Kumbi ndi vinthu vinyaki nivi vo tikhumbika kuziŵa kuti uteŵeti widu uje wakupaturika kwaku Yehova? Tikambiskanengi fundu zenizi m’nkhani yakulondopu.