1, 2. Kumbi Chiuta wakhumba kuti ateŵeti ŵaki ŵara ndi ŵana achitengenji?

 KUMBI ndimwi wampupuka? Asani ndi viyo, ziŵani kuti muwongeka ukongwa chifukwa chakuja mumpingu waku Yehova wapacharu chosi chapasi. Muvyaru vinandi, ampupuka ndiwu abatizika anandi kuluska ŵanthu anyaki wosi. Vakuchiska ukongwa kuwona kuti ampupuka atijipereka kuja m’gulu la ŵanthu wo akusankha kuteŵete Yehova.

² Nge wampupuka, kumbi mutanja kucheza ndi amisinkhu yinu pe? Panyaki mutanja nadi kuchita viyo. Nyengu zinyaki munthu wakondwa asani wacheza ndi ŵanthu amusinkhu waki. Kweni Chiuta wakhumba kuti timusopengi mwakukoliyana, kaya te ampupuka pamwenga arara ndipuso mwambula kuphwere kanthu ko tituliya. Wakutumika Paulo wangulemba kuti Chiuta wakhumba “ŵanthu wosi kutaskika ndi kufikapu pa mziŵiru wa uneneska.” (1 Tim. 2:3, 4) Pa Chivumbuzi 7:9 pakonkhoska vakukwaskana ndi ŵanthu akusopa Chiuta wo atuliya “mu mtundu we wosi, ndi mu mafuku, ndi makamu, ndi malongoroledu” ngosi.

3, 4. (a) Kumbi ndi mijalidu niyi yo ampupuka anandi ŵenayu mazuŵa nganu? (b) Kumbi ndi jalidu nili lo likoliyana ndi fundu ya pa Ŵaefesu 4:25?

³ Kweni ampupuka wo ateŵete Yehova apambana ukongwa ndi  wo aleka kumuteŵete. Anandi wo aleka kuteŵete Yehova aŵanaŵaniya vawu pe. Ŵanthu anyaki akufufuza vinthu akamba kuti ampupuka anandi mazuŵa nganu mbakujikuzga ndipu atende fundu yakuti “ndakambandakamba.” Vakukamba vawu ndipuso kavwalidu kawu vilongo kuti atumbika arara cha ndipu atiŵawona kuti “mbakujaliya vuli.”

⁴ Mijalidu iyi ye kwekosi pacharu chapasi. Mwaviyo, ateŵeti aku Yehova ampupuka awona kuti pakhumbika kuyesesa ukongwa kuti akani jalidu lenili ndipuso kuti awonengi vinthu nge mo Chiuta wativiwone. Chinanga ndi mu nyengu ya akutumika, Paulo wanguwona kuti nkhwakukhumbika ukongwa kuchiska Akhristu anyaki kuti akanengi mzimu wo ŵenga nawu ‘wo sonu utataliya mu ŵana ŵa mtafu.’ (Ŵerengani Ŵaefesu 2:1-3.) Tikhumbika kuŵawonga ukongwa ampupuka wo akana mijalidu yeniyi ndipuso chifukwa chakuti ayesesa kukoliyana ndi abali ndi azichi. Ivi vikoliyana ndi vo Paulo wangukamba kuti te “viŵalu” va liŵavu limoza. (Ŵaef. 4:25) Kukoliyana nkhwakukhumbika ukongwa po charu ichi chepafupi kumala. Tiyeni tikambiskani vakuwoniyapu va m’Bayibolo vo vingatiwovya kuti tikoliyanengi ukongwa.

5, 6. Kumbi kukoliyana kwaku Lote ndi ŵana ŵaki anthukazi kutitisambizanji?

⁵ Mu nyengu yakali, Yehova wavikiliyanga ŵanthu ŵaki asani akoliyana ndi kuwovyana pa nyengu yasuzgu. Ateŵeti wosi aku Chiuta a mazuŵa nganu angasambirapu kanthu pa vakuwoniyapu va m’Bayibolo. Chakuwoniyapu chakwamba nchaku Lote.

⁶ Lote ndi banja laki ŵenga mu nyengu yakusuzga ukongwa chifukwa msumba wa Sodomu wo ajangamu wakhumbikanga kubwangandulika. Angelu aku Chiuta angukambiya Lote kuti watuwemu liŵi ndipu wathaŵiyi kumapiri kuti wataskiki. Yiwu angukamba kuti: “Thaŵani pozomoskani umoyu winu.” (Chiy. 19:12-22) Lote wanguvwiya ndipu ŵana ŵaki ŵaŵi anthukazi angukoliyana nayu kuti atuwemu mumsumba. Kweni vakuchitiska chitima kuti anyaki angukoliyana nayu cha. Wo akhumbanga kutorana ndi ŵana anthukazi aku Lote awonanga nge kuti “wapekula.” (Chiy. 19:14) Lote ndi ŵana ŵaki anthukazi ndiwu angutaskika chifukwa achitanga vinthu mwakukoliyana.

7. Kumbi Yehova wanguŵawovya wuli ŵanthu wosi wo angukoliyana achituwa ku Egipiti?

⁷ Ŵanaŵaniyani chakuyeruzgiyapu chinyaki. Ayisraele achitanga vinthu mwakukoliyana achituwa mu Egipiti ndipu palivi gulu lo lingwenda pakulija. Kweniso pa nyengu yo Mosese “wangutambaluriya janja laki panyanja” ndipuso po Yehova wangupatuliya maji panyanja, Mosese wangwendapu yija cha pamwenga ndi Ayisraele amanavi. Yehova wanguŵavikiliya ndipu Ayisraele wosi anguyambuka umamphaumampha. (Chit. 14:21, 22, 29, 30) Yiwu angulongo kuti akoliyananga ukongwa ndipuso akoliyananga ndi “ŵanthu amitundu yinyaki.” Ŵanthu ŵenaŵa nawu anguluta nawu. (Chit. 12:38) Pengavi gulu linyaki lo layendanga pakulija pamwenga kuchita vinthu vo lakhumba. Asani anyaki angwenda pakuŵija atingi alongongi kuti alivi zeru ndipuso Yehova watingi waŵavikiliyengi cha.​—1 Ŵakor. 10:1.

8. Kumbi ŵanthu aku Chiuta angulongo wuli kuti akoliyananga mu nyengu yaku Yehosafati?

⁸ Mu nyengu ya Fumu Yehosafati, ŵanthu aku Chiuta angukumana ndi masuzgu chifukwa alimbananga ndi “chimzinda chikulu” cha arwani akofya. (2 Mik. 20:1, 2) Vakukondweska ukongwa kuti ŵanthu aku Chiuta angulimbana nawu ŵija cha kweni anguthemba Yehova. (Ŵerengani 2 Mikoka 20:3, 4.) Munthu weyosi wangujithemba cha kuti waluti ku nkhondu pakuyija nge mo wakhumbiyanga. Bayibolo likamba kuti: “Yuda yosi wanguma  paurongo paku Chiuta, ndi amjedu [abonda] ŵawu, ndi awolu ŵawu, ndi ŵana ŵawu.” (2 Mik. 20:13) Wosi pamoza, kwambiya ŵana ndi ŵara angusimikizga mtima kuti avwiyengi ulongozgi waku Yehova ndipu iyu wanguŵavikiliya kwa arwani ŵawu. (2 Mik. 20:20-27) Ichi nchakuwoniyapu chamampha ukongwa cha mo ŵanthu aku Chiuta atenere kuchitiya asani akumana ndi masuzgu.

9. Kumbi kukoliyana kwa Akhristu a mu nyengu ya akutumika kutitisambizanji?

⁹ Akhristu a mu nyengu ya akutumika nawu aziŵikanga chifukwa chakukoliyana. Mwakuyeruzgiyapu, Ayuda anandi ndipuso ŵanthu a mitundu yinyaki wo anguja Akhristu, angujipereka kuti alutirizgengi kuja “mu chisambizgu cha akutumika, ndi mu wanasi wo, ndi mu chimenya cho cha chiŵandi, ndi mu marombu.” (Mac. 2:42) Kukoliyana kwawu kunguziwoneka ukongwa pa nyengu yo atombozgekanga. Pa nyengu yeniyi ndipu awovyananga ukongwa. (Mac. 4:23, 24) Kumbi namwi muwona kuti nyengu yasuzgu ndiyu njakukhumbika ukongwa kukoliyana?

10. Kumbi ndi zukwanji po kukoliyana kwazamukhumbika ukongwa?

¹⁰ Zuŵa la mdima wakuti chijaliyi wechendawonekepu lepafupi. Mchimi Yoele wangukonkhoska kuti ili ndi “Zuŵa la mdima la munkhorwi [lachitima, NW].” (Yoele 2:1, 2; Zef. 1:14) Pa nyengu iyi, ŵanthu aku Chiuta azamukhumbika kukoliyana ukongwa. Kumbukani kuti Yesu wangukamba kuti: “Ufumu wosi wakugaŵikana” umala.​—Mat. 12:25.

11. Kumbi fundu ya pa Sumu 122:3, 4 yingaŵawovya wuli ŵanthu aku Chiuta mazuŵa nganu? (Wonani chithuzi papeji 22.)

¹¹ Tazamukhumbika kukoliyana ukongwa pa nyengu yo charu chazamukumana ndi suzgu yikulu. Kukoliyana kwidu kwauzimu tingakuyeruzgiya ndi nyumba zo zinguzengeka pafupipafupi ukongwa ku Yerusalemu. Nyumba zenizi zenga pafupipafupi mwakuti munthu munyaki yo wangulembaku buku la sumu wanguzikamba kuti ndi msumba “wakugumanizgika pamoza.” Ivi vachitiskanga kuti ŵanthu awovyanengi ndipuso avikiliyanengi. Kweniso, kuja pafupipafupi kwamiyanga kukoliyana kwauzimu kwa mtundu wosi pa nyengu yo “mafuku nga Ambuya” ngawungananga pamoza kuti ngasopi Chiuta. (Ŵerengani Sumu 122:3, 4.) Tiyeni tilutirizgi kuja ‘akugumanizgika pamoza,’ ukongwa m’mazuŵa nganu ndipuso mazuŵa ngasuzgu ngo ngatuza.

12. Kumbi nchinthu wuli cho chazamuwovya ŵanthu aku Chiuta pa nyengu yo azamuyukirika ndi arwani ŵawu?

¹² Nchifukwa wuli “kugumanizgika pamoza” pamwenga kukoliyana kwazamukhumbika ukongwa pa nyengu iyi? Uchimi wa pa Ezekiele chaputala 38 ukamba kuti “Gogi, wa charu cha ku Magogi” wazamuyukiya ŵanthu aku Chiuta. Pa nyengu iyi tingazichita umampha kukana chinthu chechosi cho chingachitiska kuti tizileki kukoliyana. Tazamukhumbika so chovyu cha m’charu ichi cha. M’malu mwaki, tazamukhumbika kukoliyana ukongwa ndi abali ndipuso azichi. Kweni tazamutaskika chifukwa chakuti te m’gulu la abali ndi azichi ŵaka cha. Pa nyengu ya suzgu iyi, Yehova wazamutaska ŵanthu wo atumbika zina laki. (Yoele 2:32; Mat. 28:20) Kumbi nkhwakwenere kuŵanaŵana kuti Chiuta wazamutaska ŵanthu wo akuleka kukoliyana ndi gulu laki?​—Mika 2:12.

13. Kumbi ampupuka wo atopa Chiuta angasambiranji pa nkhani yo takambiskana?

¹³ Ampupuka wo atopa Yehova akhumbika cha kucheza ndi ampupuka anyawu wo aleka kopa Yehova. Nyengu yaŵandika yo tosi tikhumbika kukoliyana ukongwa. Ivi ving’anamuwa kuti tosi tikhumbika kukoliyana, kaya ŵana  pamwenga ŵara. Kukamba uneneska, iyi ndiyu nyengu yakusambiriya kuchitiya vinthu limoza ndipuso kukoliyana. Ivi vazamukhumbika ukongwa panthazi yapa.

14, 15. (a) Nchifukwa wuli Yehova wasambiza anamana ndi ara mazuŵa nganu? (b) Kumbi Yehova watitipaska ulongozgi wuli wo utitiwovya kuti tikoliyanengi?

¹⁴ Yehova watitiwovya kuti ‘timuteŵetiyengi ndi mtima umoza.’ (Zef. 3:8, 9) Iyu watitisambiza kuti tije akwenere kuti chilatu chaki chamuyaya chifiskiki. Kumbi chilatu chaki nchakuti wuli? Iyu wakhumba kuti vinthu vosi vije “vimoza mwaku Khristu.” (Ŵerengani Ŵaefesu 1:9, 10.) Iyu wakhumba so kuti vakulengeka vaki vosi vikoliyani ndipu wafiskengi nadi chilatu chenichi. Ampupuka, kumbi venivi vitikuwovyani kuti mukoliyanengi ndi gulu laku Yehova?

¹⁵ Yehova watitisambiza kuti tiyambi kukoliyana kweche sonu ndi chilatu chakuti tilutirizgi kukoliyana mpaka muyaya. Malemba ngatitikambiya mwakuwerezgawerezga kuti ‘phweriyanani,’ “mwanjani,” “sangaruskanani” ndipuso “zenganani.” (1 Ŵakor. 12:25; Ŵar. 12:10; 1 Ŵat. 4:18; 5:11) Yehova waziŵa kuti ateŵeti ŵaki mbambula kufikapu ndipu ivi vingachitiska kuti kukoliyana kuje kwakusuzga. Mwaviyo, tikhumbika ‘kugowokerana.’​—Ŵaef. 4:32.

16, 17. (a) Nchifukwa wuli Akhristu awungana? (b) Kumbi ampupuka angasambiranji pa chakuwoniyapu chaku Yesu weche wampupuka?

¹⁶ Yehova wakhumba so kuti tiwunganengi ndi chilatu chakuti tikoliyanengi. Kanandi tichiskika asani tiŵerenga mazu nga pa Ŵahebere 10:24, 25. Chilatu chikulu cha maunganu nchakuti “tipimirani kwachikhuŵirizgiyana ku chanju ndi ku nchitu zamampha.” Maunganu ngenanga ngakukhumbika so ukongwa kuti ‘tichiskanengi, ukongwa viŵi po tiwona kuti zuŵa lo liŵandika.’

¹⁷ Yesu weche wampupuka, wangulongo chakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani iyi. Pa nyengu yo wenga ndi vyaka 12, wenga ndi apapi ŵaki ku unganu ukulu. Nyengu yinyaki, iyu wangusoŵa ndipu apapi ŵaki awonanga kuti wamucheza ndi anyaki. Kweni Yosefe ndi muwolu waki Mariya angumusaniya kuti wakambiskana mazu ngaku Chiuta ndi asambizi mu nyumba yakusopiyamu.​—Luka 2:45-47.

18. Kumbi marombu ngidu ngangawovya wuli kuti tikoliyanengi?

¹⁸ Kurombe abali ndi azichi kungatiwovya  so kuti tikoliyanengi. Tikhumbika kukambiya Yehova vinthu chayivu vo vititifipiska mtima vakukwaskana ndi abali ŵidu. Mbaraŵara pe cha wo akhumbika kuchita ivi. Ampupuka, kumbi namwi mutanja abali ŵinu ndi kuŵarombe ndipuso muwungana kuti mulongo kuti mukoliyana ndi banja lauzimu? Kuchita ivi kungakuwovyani kuti muzitaskiki pa nyengu yo charu ichi chazamubwangandulika.

19-21. (a) Kumbi ndi nthowa niyi yamampha ukongwa yo tingalongore kuti te “viŵalu” va liŵavu limoza? Konkhoskani vakuwoniyapu. (b) Kumbi vo abali anyaki anguchita kwati kwachitika masoka ngachilengedu vititisambizanji?

¹⁹ Ŵanthu aku Yehova akwambapu kali kuja umoyu wakukoliyana ndi fundu ya pa Ŵaroma 12:5 yo yikamba kuti: “Te viŵalu chimoza cha chinyaki.” Tiwona ukaboni wa fundu yeniyi asani kwachitika masoka ngachilengedu. Mu December 2011, chimphepu chinguchitiska kuti maji ngatoli ku chilumba cha Mindanao ku Philippines. Nyumba zakujumpha 40,000 zingunangika ndipu zinyaki mwa nyumba zenizi zenga za abali. Kweni ofesi ya nthambi yingukamba kuti: “Makomiti ngakuwovya ŵanthu asani pachitika masoka ngechendayambi kupereka chovyu, abali ndi azichi m’vigaŵa vakupambanapambana atumizganga vinthu kuti vikawovyi abali ŵawu.”

²⁰ Mwakuyana ŵaka, chidilirisi ndipuso sunami vati vachitika ku Japan, abali ndi azichi anandi angusuzgika ukongwa ndipu vinthu vawu vosi vingunangika. Yoshiko wajanga pa mtundu wa makilomita 40 kutuliya ko kwenga Nyumba ya Ufumu. Nyumba yaki yingunangika ndipu wangukamba kuti: “Tinguzizwa ukongwa kuwona kuti pati pajumpha zuŵa limoza pe kutuliya po chidilirisi chinguchitikiya, wakuwonere dera ndipuso m’bali munyaki anguza kuzitipenja.” Iyu wangukamba so mwakukondwa kuti: “Tinguwonga ukongwa kuti mpingu ungutiphwere mwauzimu. Angutipaska so sapatu, vikwama, vakuvwala vamphepu ndi vakugone.” M’bali munyaki wa mukomiti yakovya asani pachitika masoka wangukamba kuti: “Abali a ku Japan achitanga vinthu mwakukoliyana ndipu ayesesanga kuwovyana. Abali anyaki angutuliya ku United States kuti aziwovyi. Ŵati afumbika kuti akambi chifukwa cho angwende ulendu utali kuzifika malu ngenanga, yiwu angumuka kuti, ‘Titanja abali ŵidu a ku Japan ndipu akhumbika kuti tiŵawovyi.’” Kumbi mukondwa cha kuja m’gulu lo liphwere ŵanthu ŵaki? Asani abali ndi azichi achita viyo, Yehova wakondwa ukongwa.

²¹ Asani sonu tikoliyana ndikuti tazamukoliyana so ukongwa pa nyengu yasuzgu chinanga kuti pangaziŵavi nthowa yakukambiskiyana ndi abali ndi azichi a muvyaru vinyaki. Mwaviyo, kukoliyana kwenuku kutitisambiza kuti tinozgekiyengi masuzgu ngo tingakumana nangu m’charu chiheni ichi, cho chituwengepu pambula kuswera yapa. Fumiko yo wangukumana ndi suzgu la chimphepu ku Japan wangukamba kuti: “Umaliru wepafupi ukongwa! Tikhumbika kulutirizga kuwovya abali ŵidu po tilindizga nyengu yo masoka ngosi ngachilengedu ngazamumaliya limu.”

22. Kumbi ndi vitumbiku va muyaya nivi vo Akhristu azamusaniya asani akoliyana?

²² Ŵana ndi ŵara wo sonu ayesesa kukoliyana anozgeke kuzitaskika pa nyengu yo charu chiheni ndipuso chambula kukoliyana ichi chazamumaliya. Chiuta wazamutaska so ŵanthu ŵaki nge mo wanguchitiya mu nyengu yakuvuli. (Yes. 52:9, 10) Ziŵani kuti namwi mwazamutaskika asani mulutirizga kukoliyana ndi ŵanthu aku Chiuta. Kuwonga vo tilonde kungatiwovya so ukongwa kuti tizitaskiki. Nkhani yakulondopu yazamukonkhoska fundu yeniyi.