1. Kumbi tigwiriskiya wuli ntchitu rombu lo lisanirika pa Mateyu 6:9-13 mu uteŵeti?

 ŴANTHU anandi atiliziŵa umampha Rombu la Ambuya. Ndipu kanandi asani tipharazga nyumba ndi nyumba, tigwiriskiya ntchitu rombu lenili kuti tiwovyi ŵanthu kuziŵa kuti Ufumu waku Chiuta ndi boma lenechu lo lazamunozga vinthu pacharu chapasi. Kweniso titiŵalongo pemphu lakwamba pa rombu ili kuti tiŵawovyi kuziŵa kuti Chiuta we ndi zina lo likhumbika kutoweskeka.​—Mat. 6:9.

2. Kumbi tiziŵa wuli kuti Yesu wang’anamuwanga kuti tikhumbika cha kuwerezga mazu nga murombu lakuwoniyapu nyengu zosi asani tiromba?

² Kumbi Yesu wang’anamuwanga kuti tiwerezgengi mazu nga murombu lenili nyengu zosi nge mo ŵanthu a mumatchalitchi nganyaki ngachikhristu achitiya? Awa. Yesu we pafupi kukamba rombu lakuwoniyapu, wangukamba kuti: “Pakuromba mungawerezgawerezga ŵaka cha.” (Mat. 6:7) Pa chakuchitika chinyaki, iyu wangukamba so rombu lenili kweni wangugwiriskiya ntchitu mazu nganyaki.  (Luka 11:1-4) Yapa Yesu wangutiwovya kuziŵa vinthu vo tikhumbika kupempha kweniso vo titenere kwamba kupempha. Mwaviyo, mphakuvwika kulidana kuti rombu lakuwoniyapu.

3. Kumbi ndi mafumbu nanga ngo tikhumbika kujifumba po tikambiskana fundu yeyosi ya murombu lenili?

³ M’nkhani iyi kweniso yakulondopu tikambiskanengi fundu zo ze murombu lakuwoniyapu. Po tikambiskana fundu yeyosi, tingachita umampha kujifumba kuti, ‘Kumbi fundu iyi yingandiwovya wuli kuti marombu ngangu ngajengi ngamampha ukongwa? Tingajifumba so fumbu lakukhumbika lakuti, kumbi vo ndichita vikoliyana ndi fundu yeniyi?’

4. Kumbi mazu ngakuti “Awuskefwi” ngatitikumbuskanji, nanga nchifukwa wuli Akhristu wo alindizga kuzija pacharu chapasi angakamba kuti Yehova ndi ‘Da’ wawu?

⁴ Mazu ngakuti “Awuskefwi” ngatitikumbuska kuti te m’gulu la abali lapacharu chosi wo atanjana ndi mtima wosi. (1 Pet. 2:17) Uwu ndi mwaŵi ukulu ukongwa! Chiuta wawona Akhristu akusankhika wo aluta kuchanya kuti mbana ŵaki. Ndipu mphakuvwika kuti nawu atimudana kuti “Ada.” (Ŵar. 8:15-17) Akhristu wo ŵe ndi chilindizga chakuzija ndi umoyu wamuyaya pacharu chapasi nawuso adana Yehova kuti “Ada.” Yehova ndiyu wakuŵapaska umoyu ndipu wapereka vinthu vosi vakukhumbika kwa ateŵeti ŵaki. Akhristu wo alindizga kuzija pacharu chapasi azamuja nadi ŵana aku Chiuta asani azija ŵanthu akufikapu kweniso asani azigomezgeka pa kweskeka kwakumaliya.​—Ŵar. 8:21; Chiv. 20:7, 8.

5, 6. Kumbi nchawanangwa wuli cho apapi angapaska ŵana ŵawu, ndipu ŵana atenere kuchita wuli ndi chawanangwa chenichi? (Wonani chithuzi cho che papeji 20.)

⁵ Apapi atiŵapaska chawanangwa chamampha ukongwa ŵana ŵawu asani atiŵasambiza kuromba ndipuso asani atiŵawovya kuziŵa kuti Yehova mbawuskefwi akuchanya wo atitiphwere. M’bali munyaki yo wateŵete nge wakuwonere dera ku South Africa wangukamba kuti: “Kutuliya po ŵana ŵidu anthukazi akuwiya ndarombanga nawu zuŵa lelosi ndi mazulu asani nde panyumba. Kanandi ŵana ŵidu akamba kuti akumbuka cha vo ndakambanga murombu pa nyengu yeniyi. Kweni akumbuka ŵaka mo vajaliyanga asani tiromba ndipu awonanga kuti kuromba kwaku Yehova nkhwakuzirwa ukongwa kweniso awonanga kuti tajanga mwachimangu. Ŵati akuwaku kamanavi, ndingwamba kuŵachiska kuti arombengi mwakukweza mazu ndi chilatu chakuti ndivwengi mo akonkhoske maŵanaŵanu ngawu kwaku Yehova. Ivi vingundiwovya kuti ndiziŵi mo arombe. Pavuli paki, ndaŵawovyanga mwachanju kuti asazgiyengemu fundu zakukhumbika za murombu lakuwoniyapu kuti rombu lawu liŵengi lamampha.”

⁶ Mphakuvwika kuti ŵana ŵenaŵa akuluta panthazi ukongwa mwauzimu chifukwa chakuti awiskewu aŵawovyanga. Sonu akuyirwa ndipu limoza ndi arumu ŵawu achita khumbu laku Chiuta mu uteŵeti wa nyengu zosi. Asani apapi ayesesa kuwovya ŵana ŵawu kuti aje pa ubwezi wakukho ndi Yehova ndikuti atiŵapaska chawanangwa chamampha. Pavuli paki, mwana weyosi wangasankha yija kulutirizga kuja pa ubwezi ndi Chiuta. Iyu wangachita ivi asani watanja zina laku Chiuta kweniso asani watilitumbika ukongwa.​—Sumu 5:11, 12; 91:14.

7. Kumbi ŵanthu aku Chiuta ŵe ndi mwaŵi wuli, nanga isi tikhumbika kuchitanji kuti tije ndi mwaŵi wenuwu?

⁷ Te ndi mwaŵi ukulu wakuziŵa zina laku Chiuta kweniso wakuziŵika ndi “zina laki.” (Mac. 15:14; Yes. 43:10) Kanandi tipempha Awuskefwi akuchanya kuti: “Lipaturiki zina  linu.” Asani muchita viyo, ndikuti mupempha Yehova kuti wakuwovyeni kuti mulekengi kukamba pamwenga kuchita vinthu vo vingafipiska zina laki lakupaturika. Tikhumbika cha kuja nge Akhristu anyaki a mnyengu ya akutumika wo alekanga kuchita vo apharazganga. Wakutumika Paulo wangukamba kuti: ‘Zina laku Chiuta litokoskeka mu amitundu pa chifukwa chinu.’​—Ŵar. 2:21-24.

8, 9. Kambani chakuwoniyapu cho chilongo kuti Yehova watumbika wo akhumbisiska kutoweska zina laki.

⁸ Tikhumbisiska kutoweska zina laku Chiuta. Mwakuyeruzgiyapu, mzichi munyaki wa ku Norway wenga ndi mwana wa vyaka viŵi ndipu murumu waki wangutayika mwamabuchibuchi. Iyu wangukamba kuti: “Iyi yenga nyengu yakusuzga ukongwa pa umoyu wangu. Ndarombanga pafupifupi ora lelosi kuti ndisaniyi nthazi. Ivi vandiwovyanga kuti ndije wakugomezgeka kweniso kuti ndisankhengi vinthu mwazeru ndi chilatu chakuti Satana waleki kusaniya chifukwa chakunyoze Yehova. Ndakhumbanga kutoŵeska zina laku Yehova kweniso kuwovya mwana wangu kuti waziwonani so ndi awiski m’charu chifya.”—Nthanthi 27:11.

⁹ Kumbi Yehova wangumuka marombu ngaki ngakutuliya pasi pa mtima? Hinya. Mzichi uyu wanguchiskika ukongwa ndi abali ndi azichi wo wachezanga nawu kaŵikaŵi. Pati pajumpha vyaka vinkhondi, wangutorana ndi m’bali yo wateŵetiyanga nge mura m’mpingu. Mwana waki wakubatizika ndipu sonu we ndi vyaka 20. Iyu wangukamba kuti: “Ndikondwa ukongwa kuti murumu wangu wandiwovya kulera mwana uyu.”

10. Kumbi nchinthu wuli cho chikhumbika kuti zina laku Chiuta litowi ukongwa?

¹⁰ Kumbi nchinthu wuli cho chikhumbika kuti zina laku Chiuta litowi ukongwa kweniso kuti lileki kunyozeka? Kuti ivi vichitiki Yehova wakhumbika dankha kubaya ŵanthu wosi wo akaniya dala muwusu waki. (Ŵerengani Ezekiele 38:22, 23.) Pavuli paki, ŵanthu wosi azamuja akufikapu. Tilindizga mwakunweka nyengu yo ŵanthu ndi angelu azamutumbika zina laku Chiuta lakupaturika! Pakumaliya, Awuskefwi akuchanya azamuja “vosi mwaku vosi.”​—1 Ŵakor. 15:28.

11, 12. Kumbi Akhristu auneneska anguwovyeka kuziŵanji m’chaka cha 1876?

¹¹ Yesu wechendaluti kuchanya, akusambira ŵaki angumufumba kuti: “Ambuya kumbi pa nyengu yeniyi mukawerezgiyanga ufumu wo kwaku Yisraele?” Vo Yesu wangumuka vingulongo kuti nyengu yenga yechendakwani kuti aziŵi po Ufumu waku Chiuta watingi uyambiyengi kuwusa. Iyu wangukambiya akusambira ŵaki kuti atenere kuŵika ukongwa mtima wawu pa ntchitu yakupharazga yo akhumbikanga kuchita. (Ŵerengani Machitidu 1:6-8.) Iyu wanguŵakambiya so kuti atenere kulindizga Ufumu waku Chiuta. Mwaviyo, kwambiya nyengu iyi Akhristu wosi aromba kuti Ufumu uwu uzi.

¹² Kwati kwaja kamanavi kuti Yesu wayambi kuwusa mu Ufumu waku Chiuta kuchanya, Yehova wanguwovya ŵanthu ŵaki kuziŵa chaka cho iyu watingi wayambiyengi kuwusa. Mu 1876, Charles Taze Russell wangulemba nkhani yinyaki m’magazini ya Bible Examiner. Nkhani iyi yenga ndi mutu wakuti, “Kumbi Nyengu za Amitundu Zimalengi Zuŵanji?” yo yakambanga kuti chaka cha 1914 chazamuja chapade ukongwa. Kweniso yingulongo kukoliyana kwa “nyengu zinkhondi ndi ziŵi” zo zikuzumbulika mu uchimi waku Danyele ndi “nyengu za mitundu” zo Yesu wangukamba. a​—Dan. 4:16; Luka 21:24.

13. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitika mu 1914, nanga vinthu vo vachitika kutuliya nyengu yeniyi vilongonji?

 ¹³ Mu 1914, ku vyaru va ku Europe kungwamba nkhondu yo yingusapaliya pacharu chosi chapasi. Nkhondu yeniyi yati yamala mu 1918, kwenga nja yikulu ukongwa ndipuso chifuŵa chakofya cho chingubaya ŵanthu anandi kuluska wo angubayika pa nkhondu. Mwaviyo, “chisimikizgu” cho Yesu wangukamba chingwamba kufiskika ndipu chinguwovya ŵanthu kuziŵa nyengu yo iyu wangwambiya kuwusa. (Mat. 24:3-8; Luka 21:10, 11) Maukaboni nganyaki ngalongo kuti chaka cha 1914 ndichu nadi cho Yesu Khristu wangwambiya kuwusa. Iyu “wangutuliya kupunda” kuti wamalizi kuthereska arwani ŵaki. (Chiv. 6:2) Iyu wangutoweska kuchanya mwakudikiska Satana ndi viŵanda vaki ndipu anguponyeka panu pasi. Kwambiya mu 1914, ŵanthu awona kufiskika kwa uchimi wakuti: “Kweni owe, charu ndi nyanja; pakuti Diabolo yo wasikiya kwaku imwi, wakuŵa ndi kandundu kakuru, pakuziŵa kuti nyengu yaki njimanavi.”​—Chiv. 12:7-12.

14. (a) Nchifukwa wuli tikhumbika kulutirizga kuromba kuti Ufumu waku Chiuta uzi? (b) Kumbi te ndi mwaŵi wakugwira ntchitu wuli?

¹⁴ Uchimi wo ukulembeka pa Chivumbuzi 12:7-12 ukonkhoska kukoliyana kwa mo masuzgu ngakulu ngangwambiya pacharu chapasi ndi kwamba kwa Ufumu waku Chiuta. Yesu yo ndi Fumu ya Ufumu waku Chiuta wangwamba kuwusa arwani ŵaki ŵechendatuzgikepu. Tilutirizgengi kuromba kuti Ufumu waku Chiuta uzi mpaka po Yesu wazamuthereske arwani ŵaki wosi kweniso kumaliska masuzgu ngosi  pacharu chapasi. Ndipuso tilutirizgengi kuchita vinthu mwakukoliyana ndi rombu ili mwakufiska nawu uchimi wakukhumbika ukongwa wo Yesu wangukamba wakuti: “Evangeli wenuwu wa ufumu umemezekengi mu charu chosi chapasi uli mbukaboni ku mitundu yosi; pavuli ndipu ukazanga umari wo.”​—Mat. 24:14.

15, 16. Kumbi tingachita wuli vinthu mwakukoliyana ndi pemphu lakuti khumbu laku Chiuta lichitiki panu pasi?

¹⁵ Pafupifupi vyaka 6,000 vo vajumpha, ŵanthu wosi achitanga khumbu laku Chiuta pacharu chapasi. Ndichu chifukwa chaki Yehova wati wawona vo wangulenga, wangukamba kuti: ‘Venga vamampha ukongwa.’ (Chiy. 1:31) Kweni pavuli paki, Satana wangugaruka ndipu kutuliya pa nyengu iyi, penga ŵanthu amanavi wo achitanga khumbu laku Chiuta. Kweni mazuŵa nganu, Akaboni akujumpha 8 miliyoni aromba kuti khumbu laku Chiuta lichitiki pacharu chapasi kweniso ayesesa kuchita vinthu mwakukoliyana ndi rombu ili. Yiwu achita ivi mwa kuyesesa kuja ndi mijalidu yamampha kweniso kugwira ntchitu yakuwovya ŵanthu kuti aje akusambira aku Yesu.

¹⁶ Mwakuyeruzgiyapu, mzichi munyaki wa vyaka 80, yo wateŵetiyanga nge mumishonale ku Africa, wakubatizika mu 1948. Iyu wangukamba kuti: “Mwakukoliyana ndi fundu yo ye murombu lakuwoniyapu, kanandi ndiromba kuti ŵanthu wosi a mtima wamampha asambiziki vakukwaskana ndi Yehova nyengu yechendamali. Kweniso asani ndikhumba kupharazgiya munthu, ndipempha Yehova kuti wandipaski zeru kuti ndimuwovyi kuvwisa uneneska. Ndiromba so kuti Yehova watiwovyi kuti tiphwere ŵanthu wo asambira ŵaka uneneska.” Mphakuvwika kuti mzichi uyu wayanduwa ukongwa ndi uteŵeti waki, ndipu iyu ndi anyaki awovya ŵanthu anandi kuja Akaboni aku Yehova. Tikayika cha kuti namwi muziŵa abali ndi azichi anyaki wo atesesa kuchita khumbu laku Chiuta chinanga kuti mbakukota.​—Ŵerengani Ŵafilipi 2:17.

17. Kumbi mutuvwa wuli asani muŵanaŵaniya vo Yehova wazamuchita kuti wazimuki pemphu lidu lakuti khumbu laki lichitiki panu pasi?

¹⁷ Tilutirizgengi kuromba kuti khumbu laku Chiuta lichitiki mpaka po arwani aku Chiuta atuzgikiyapu pacharu chapasi. Pavuli paki, khumbu laku Chiuta lazamufiskika ukongwa pa nyengu yo ŵanthu mabiliyoni nganandi azamuyuskika m’charu chifya cha paradayisu. Yesu wangukamba kuti: “Mungarwitanga paku chenichi cha pakuti lituza ora lenilo wosi ŵamu miunda ŵakavwanga liwu [langu]. Ndipu ŵakatuwangamu.” (Yoh. 5:28, 29) Pa nyengu iyi tazamukondwa ukongwa kuzilonde abali ŵidu wo azamuyuskika! Ndipu Chiuta “waleskengeku sozi losi ku masu [ngidu].” (Chiv. 21:4) Ŵanthu anandi wo azamuyuskika azamukuŵa “ŵaziraurunji” chifukwa akusambirapu cha uneneska wakukwaskana ndi Yehova Chiuta ndipuso Mwana waki. Tazamuja ndi mwaŵi ukulu wakuŵawovya kusambira uneneska wakukwaskana ndi khumbu laku Chiuta ndipuso chilatu chaki. Ivi vazakuŵawovya kuti azilonde umoyu “wamuyaya.”​—Mac. 24:15; Yoh. 17:3.

18. Kumbi nchinthu wuli cho ŵanthu akhumbikiya ukongwa?

¹⁸ Ŵanthu akhumbika ukongwa chimangu. Kweni kuti pacharu chosi pazije chimangu pakhumbika kuti Ufumu waku Chiuta uzitoweski zina laki. Mwaviyo, kwamuka chayiku kwa fundu zitatu za murombu lakuwoniyapu kwazamuwovya ukongwa ŵanthu kuti azisaniyengi vinthu vakukhumbika pa umoyu. Kweni kwaja fundu zinayi zakukhumbika ukongwa zo ze murombu lakuwoniyapu lo Yesu wangupereka. M’nkhani yakulondopu, tazamukambiskana fundu zenizi.