1. Kumbi tija mu mazuŵa wuli?

 TIJA mu nyengu yakusuzga ukongwa. Bayibolu likamba kuti nyengu iyi ndi “mazuŵa ngakumaliya” ndipu yingwamba mu chaka cha 1914. Mu nyengu iyi, muchitika vinthu viheni ukongwa kuluska vo vachitikanga chaka ichi chechendafiki. (2 Tim. 3:1-5) Charu chilutiriyengi kunangika chifukwa Bayibolu lingukamba kuti ‘ŵanthu aheni ndi achinyengu ahenekiyengihenekiyengi.’​—2 Tim. 3:13.

2. Kumbi ŵanthu anandi atanja vinthu wuli? (Wonani chithuzi cho che pachanya.)

² Ŵanthu anandi atanja kuwonere pamwenga kuchita ndewu, ureŵi, vamzimu ndi vinthu vinyaki vo Chiuta wakana. Mwakuyeruzgiyapu, kanandi pa Intaneti, pa TV, m’mavidiyo, m’magazini, m’mabuku akonkhoska ndewu ndi ureŵi nge kuti vamampha. Ndipu m’vyaru vinyaki, vinthu vo kali boma latingi viheni sonu lizomerezga. Asani maboma ngazomerezga ching’anamuwa kuti Chiuta wazomerezga cha.​—Ŵerengani Ŵaroma 1:28-32.

3. Kumbi ŵanthu wo ayesesa kulondo fundu zaku Chiuta charu chitiŵawona wuli?

 ³ Akhristu akwambiriya akananga vakusangaluska viheni. Ndichu chifukwa chaki ŵanthu aŵanenanga ndi kuŵatombozga. Wakutumika Petro wangukamba kuti: ‘Chifukwa chakuti muleka kutchimbiya nawu pamoza mu mijalidu yiheni, ŵanthu atikuvwisani cha, mwaviyo, atikunyozani.’ (1 Pet. 4:4) Sonu napu, ŵanthu wo ayesesa kulondo fundu zaku Chiuta, charu chitiŵavwisa cha. Bayibolu likamba kuti “wosi wo akhumba kuja ndi umoyu wakopa Chiuta mwaku Khristu Yesu, nawu so atombozgekengi.”​—2 Tim. 3:12.

4. Kumbi Bayibolu litititcheŵeska kuti tileki kuchitanji?

⁴ Bayibolu litcheŵeska ŵanthu wo akhumba kuchita khumbu laku Chiuta kuti angayanjanga charu cha ndi vo vichitika m’charu. (Ŵerengani 1 Yohane 2:15, 16.) Visopa, andali, amalonda ndi nthowa zo apharazgiya uthenga wawu nge TV, wayilesi pamwenga manyuzipepala, vilongozgeka ndi “Chiuta wa mgonezi wunu,” Satana Diabolo. (2 Ŵakor. 4:4; 1 Yoh. 5:19) Chifukwa ndisi Akhristu, titenere kuphwere ndi ŵanthu wo ticheza nawu. Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Mungarandizgikanga cha. Mabwezi ngaheni ngananga mijalidu yamampha.”​—1 Ŵakor. 15:33.

5, 6. Mbayani wo tikhumbika cha kucheza nawu, ndipu nchifukwa wuli?

⁵ Kuti mijalidu yidu yamampha yileki kunangika, titenere cha kucheza ukongwa ndi ŵanthu wo achita vinthu viheni. Ŵanthu yaŵa angaŵa Akaboni pamwenga ŵanthu wo mbakaboni cha. Asani Mkhristu wachita ubudi ukulu ndipu wakana kulapa, titenere kuleka kucheza nayu.​—Ŵar. 16:17, 18.

⁶ Asani tingacheza ndi ŵanthu wo akana kuvwiya marangu ngaku Chiuta, nasi tingayamba kuchita vo yiwu achita kuti tiŵakondwesi. Mwakuyeruzgiyapu, asani tingayamba kwanjana ukongwa ndi ŵanthu wo achita ureŵi, nasi tingayamba kuchita ureŵi. Ivi vachitikiyapu Akhristu anyaki. Ndipu anyaki mwaku yiwu asezgeka chifukwa cha kuleka kulapa. (1 Ŵakor. 5:11-13) Asani angaleka kulapa, angayanana ndi vo Petro wangukamba.​—Ŵerengani 2 Petro 2:20-22.

7. Kumbi mbayani wo tingasankha kuja nawu pa ubwezi?

⁷ Chinanga kuti tikhumbika kuŵachitiya vinthu vamampha ŵanthu wo aleka kuvwiya marangu ngaku Chiuta, kweni titenere cha kwanjana nawu ukongwa. Mwaviyo, kungaŵa kunanga asani Kaboni waku Yehova wangachita chibwezi ndi munthu yo ndi Kaboni cha kweniso yo waleka kulondo fundu zaku Chiuta. Kuvwiya Chiuta nkhwakukhumbika ukongwa kuluska kwanjika ndi ŵanthu wo aleka kulondo marangu ngaku Yehova. Titenere kwanjana ndi ŵanthu wo achita khumbu laku Chiuta. Yesu wangukamba kuti: “Weyosi yo wachita khumbu laku Chiuta, mweniyo ndiyu m’bali wangu, mzichi wangu ndi ama ŵangu.”​—Marko 3:35.

8. Kumbi ndi vinthu wuli vinguchitikiya Ayisraele chifukwa cha kucheza ndi ŵanthu aheni?

⁸ Ayisraele angukumana ndi masuzgu chifukwa cha kucheza ndi ŵanthu aheni. Yehova wanguŵataska ku Egipiti ndi kuŵasereza M’charu Chakulayizgika. Pavuli paki, wanguŵakambiya vo akhumbikanga kuchita ndi ŵanthu a mitundu yinyaki, kuti: “Mungagwadiyanga achiuta ŵawu cha pamwenga kuŵateŵete, ndipu mungachitanga vo yiwu achita cha. Kweni muphwanyi achiuta ŵawu ndi vipilala vawu vakupaturika. Muteŵetiyengi  Yehova Chiuta winu.” (Chit. 23:24, 25) Kweni Ayisraele angumuvwiya cha Chiuta. (Sumu 106:35-39) Chifukwa chakuti anguleka kugomezgeka kwaku Chiuta, Yesu wanguŵakambiya kuti: “Nyumba yinu yalekeka.” (Mat. 23:38) Yehova wanguŵaleka Ayisraele ndipu wangwamba kutumbika mpingu ufya wachikhristu.​—Mac. 2:1-4.

9. Nchifukwa wuli vinthu vo vituŵa pa TV, Intaneti ndi m’manyuzipepala vingaja viheni kwa Mkhristu?

⁹ Vinthu vinandi vo vituŵa pa TV, Intaneti ndi m’manyuzipepala vingatimbanyizga ubwezi widu ndi Chiuta. Vinthu ivi vingatiwovya cha kuja pa ubwezi ndi Yehova ndi kugomezga malayizgu ngaki. Kweni vilongo waka uheni wo we m’charu chaku Satana. Mwaviyo, titenere kuphwere ukongwa kuti tileki kusankha vinthu vo vingachitiska kuti tije ndi ‘makhumbiru nga charu.’​—Tito 2:12.

10. Nchinthu wuli cho chazamuchitikiya vinthu viheni vo ŵanthu aŵerenga ndi kuwonere?

¹⁰ Pambula kuswera, kwazamuŵavi vinthu viheni vo ŵanthu aŵerenga ndi kuwonere. Vosi ivi vazamutuzgikapu pa nyengu yo charu chaku Satana chazamubwangandulikiya. Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Charu chiluta ndi makhumbiru ngaki, kweni yo wachita khumbu laku Chiuta, wajengi kwamuyaya.” (1 Yoh. 2:17) Mwakuyana waka, wakulemba sumu munyaki wangukamba kuti: “Ŵanthu aheni adumulikengi, kweni wo alindizga Yehova aharengi charu. Akuzika aharengi charu, ndipu akondwengi mu chimangu chikuru.” Kumbi azamulonde vitumbiku ivi kwa utali wuli? “Arunji azamuhara charu ndipu azamujamu kwamuyaya.”​—Sumu 37:9, 11, 29.

11. Kumbi Chiuta wapereka wuli chakurya chauzimu ku ŵanthu ŵaki?

¹¹ Mwakupambana ndi vinthu vo charu chipanga, gulu laku Yehova lipanga vinthu vo vitovya ŵanthu kuti azilonde umoyu wamuyaya. Yesu wanguromba kwaku Yehova kuti: “Umoyu wamuyaya azakuwusaniya asani asambira ndi kuziŵa imwi, Chiuta yija wauneneska, ndi Yesu Khristu yo mungutuma.” (Yoh. 17:3) Kuporote mu gulu laki, Yehova watitipaska chakurya chinandi chauzimu kuti chitiwovyi. Te ndi mwaŵi ukongwa kuti te ndi magazini, mabuku, timabuku, mavidiyo ndi Webusayiti. Vinthu ivi vilutiska panthazi kusopa kwauneneska. Kweniso, gulu laku Chiuta lititipaska chakurya chauzimu kuziya pa maunganu. Akaboni aku Yehova awungana mu mipingu yakujumpha 110,000 pacharu chosi chapasi. Pa maunganu yanga kweniso pa unganu wadera ndi wachigaŵa tisambira fundu za m’Bayibolu zo zititiwovya kugomezga ukongwa Chiuta ndi malayizgu ngaki.​—Ŵah. 10:24, 25.

12. Kumbi Bayibolu ling’anamuwanji asani likamba kuti ‘titongi pamwenga kuyirwa mwa Ambuya’?

¹² Akhristu wo akhumba kuto pamwenga kuyirwa ndiwu akhumbika ukongwa kuphwere ndi ŵanthu wo acheza nawu. Mazu Ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Mungamangikanga mu goli ndi ŵanthu ambula chivwanu cha. Kumbi pe kukoliyana wuli pakati pa urunji ndi kuleka kuvwiya marangu? Pamwenga pe kukoliyana wuli pakati pa ukweru ndi mdima?” (2 Ŵakor. 6:14) Bayibolu likamba kuti ateŵeti aku Chiuta akhumbika kuto pamwenga kuyirwa ‘mwa Ambuya.’ Ivi ving’anamuwa kuti atenere kutorana ndi munthu wakubatizika yo walondo visambizu va m’Malemba.  (1 Ŵakor. 7:39) Asani munthu watorana ndi Mkhristu munyaki, ndikuti wasaniya bwezi lo lingamuwovya kuja wakugomezgeka kwaku Yehova.

13. Kumbi Chiuta wanguŵapaska dangu wuli Ayisraele lakukwaskana ndi nthengwa?

¹³ Yehova watitikhumbiya vamampha ndipu ulongozgi waki pa nkhani ya nthengwa usintha cha. Wonani dangu lambula kusuzga kuvwa lo wangukambiya Ayisraele kuporote mwaku Mosese. Pakukamba za ŵanthu amitundu yinyaki, Chiuta wangukambiya Ayisraele kuti: “Mungatorananga nawu nthengwa cha. Mungaperekanga ŵana ŵinu anthukazi ku ŵana ŵawu anthurumi cha pamwenga ŵana ŵinu anthurumi ku ŵana ŵawu anthukazi. Chifukwa apatuskengi ŵana ŵinu kuti aleki kulondo ini ndi kuteŵete achiuta anyaki. Viyo ukari waku Yehova ukuyakiyeningi, ndipu wakumaleningi.”​—Mar. 7:3, 4.

14, 15. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitikiya Solomoni chifukwa cha kukana ulongozgi waku Yehova?

¹⁴ Solomoni mwana waku Davidi wati wayamba waka kuwusa, wangupempha zeru kwaku Chiuta. Yehova wangumupaska zeru zinandi. Mwaviyo, Solomoni wangutchuka kuti wenga Fumu ya zeru. Fumukazi ya ku Sheba yati yaluta kwaku Solomoni, yingukamba kuti: “Ndinguvwana cha ndi vo ndavwanga mpaka po ndaza ndamweni ndipu ndajiwone ndi masu ngangu. Ndawona kuti angundikambiya chigaŵa chimanavi waka. Zeru zinu ndi kusakata kwinu valuska vo ndinguvwa.” (1 Ŵakar. 10:7) Kweni vinthu viheni vo vinguchitikiya Solomoni vilongo vo vingachitika asani munthu wakana kuvwiya dangu laku Chiuta lakukanizga kutorana ndi munthu yo tipambana vigomezgu.​—Wak. 4:13.

¹⁵ Chinanga kuti Chiuta wangumuchitiya vinandi, Solomoni wangukana kuvwiya dangu laki lakuti waleki kuto anthukazi amitundu yinyaki wo asopanga Yehova cha. Solomoni “wangwanja anthukazi anandi achilendu” ndipu wenga ndi anthukazi 700 ndi anthukazi anyaki 300 apamphepeti. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingumuchitikiya? Solomoni wati wakota, anthukazi amitundu yinyaki “angulandizga mtima waki kulondo achiuta anyaki, . . . viyo Solomoni wanguchita cho chenga chiheni pa masu ngaku Yehova.” (1 Ŵakar. 11:1-6) Zeru zaku Solomoni zingumala chifukwa cha kucheza ndi ŵanthu aheni ndipu wanguleka kusopa mwauneneska. Akhristu wo akhumba kutorana ndi munthu yo waleka kwanja Yehova, atenere kusambirapu kanthu pa nkhani yaku Solomoni.

16. Kumbi ndi fundu niyi ya m’Malemba yo yikwaska muteŵeti waku Chiuta yo wakutorana ndi munthu yo ndi Kaboni cha?

¹⁶ Wuli asani munthu wayamba kusopa Chiuta pavuli pakuti watorana kali ndi munthu yo ndi Kaboni cha? Bayibolu likamba kuti: “Imwi anthukazi, muvwiyengi arumu ŵinu, alinga kuti asani aleka kuvwiya mazu, akopeki ndi jalidu linu lamampha.” (1 Pet. 3:1) Chinanga kuti mazu yanga akambiya azichi, kweni ngakwaska so abali wo akutorana ndi munthu yo ndi Kaboni cha. Mwakuyana ndi vesi ili, weyosi pa nthengwa wakhumbika kuja munthu wamampha, ndi kulondo fundu zaku Chiuta pa nkhani ya nthengwa. Ŵanthu anandi wo pakwamba ŵenga Akaboni cha akwamba uneneska chifukwa chakuwona kusintha kwa awolu pamwenga arumu ŵawu.

17, 18. Nchifukwa wuli Nowa ndi Akhristu akwambiriya angutaskika?

¹⁷ Mabwezi ngamampha ngatovya ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, Nowa wajanga ndi  ŵanthu aheni. Kweni wakhumbanga cha kwanjana nawu ukongwa. Pa nyengu iyi, “Yehova wanguwona kuti uheni wa ŵanthu wenga ukulu pacharu ndipu maŵanaŵanu nga mumitima yawu ngenga ngaheni nyengu zosi.” (Chiy. 6:5) Ndichu chifukwa chaki, Chiuta wanguŵanaŵana kuti watuzgepu ŵanthu wosi aheni. Kweni “Nowa wenga munthu murunji. Wenga wambula kalema mu mgonezi waki. Nowa wayendanga ndi Chiuta.”​—Chiy. 6:7-9.

¹⁸ Nowa wakhumbanga cha kwanjana ndi ŵanthu ambula kopa Chiuta. Iyu ndi ŵanthu 7 a m’banja laki achitanga ntchitu zo Chiuta wanguŵapaska. Yimoza mwa ntchitu izi yenga kukhoma chingaraŵa. Kweniso, Nowa wenga ‘mupharazgi wa urunji.’ (2 Pet. 2:5) Iyu watangwanikanga ndi vinthu vamampha vo vakondweskanga Chiuta nge kupharazga, kuzenga chingaraŵa ndi kucheza ndi ŵanthu a m’banja laki. Ivi vinguwovya Nowa ndi banja laki kuti ataskiki pa Zandi. Titenere kuwonga ukongwa Nowa, muwolu waki, ŵana ŵaki ndi awolu ŵawu chifukwa tosi tikutuliya kwaku yiwu. Ivi vinguchitika chifukwa cha kugomezgeka kwawu. Mwakuyana waka, Akhristu akugomezgeka akwambiriya akhumbanga cha kwanjana ndi ŵanthu ambula kopa Chiuta. Ivi vinguwovya kuti ataskiki mu 70 C.E. po Yerusalemu wabwangandulikiyanga.​—Luka 21:20-22.

19. Kumbi tikhumbika kuchitanji kuti Chiuta wazititaski?

¹⁹ Pakuti nasi tisopa Yehova, tikhumbika kuyezga Nowa ndi banja laki kweniso Akhristu akwambiriya. Tikhumbika cha kwanjana ndi ŵanthu aheni wo tija nawu pafupi. Kweni titenere kucheza ndi abali ndi azichi akugomezgeka. Asani ticheza ndi ŵanthu wo atopa Chiuta, vitiwovyengi kuti tije ndi ‘chivwanu chakukho’ mu nyengu yakusuzga yinu. (1 Ŵakor. 16:13; Nthanthi 13:20) Tazamutumbikika so ukongwa kunthazi. Asani tiphwere ndi ŵanthu wo ticheza nawu m’mazuŵa nganu ngakumaliya, tingazipona pa nyengu yo charu chimaliyengi ndi kuzisere m’charu chifya cho chepafupi ukongwa.